Skip to main content

Full text of "Egyháztőrténelmi emlékek a magyarországi hitujitás korából"

See other formats 


Google 


This is a digital copy of a book that was preserved for generations on library shelves before it was carefully scanned by Google as part of a project 
to make the world"s books discoverable online. 

It has survived long enough for the copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject 
to copyright or whose legal copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books 
are our gateways to the past, representing a wealth of history, culture and knowledge that's often difficult to discover. 


Marks, notations and other marginalia present in the original volume will appear in this file - a reminder of this book's long journey from the 
publisher to a library and finally to you. 


Usage guidelines 
Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the 


public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken steps to 
prevent abuse by commercial parties, including placing technical restrictions on automated querying. 





We also ask that you: 


+ Make non-commercial use of the files We designed Google Book Search for use by individual 
personal, non-commercial purposes. 





and we request that you use these files for 


+ Refrain from automated querying Do not send automated queries of any sort to Google's system: If you are conducting research on machine 
translation, optical character recognition or other areas where access to a large amount of text is helpful, please contact us. We encourage the 
use of public domain materials for these purposes and may be able to help. 


+ Maintain attribution The Google "watermark" you see on each file is essential for informing people about this project and helping them find 
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it. 


+ Keep it legal Whatever your use, remember that you are responsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just 
because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other 
countries. Whether a book is still in copyright varies from country to country, and we can't offer guidance on whether any specific use of 
any specific book is allowed. Please do not assume that a book's appearance in Google Book Search means it can be used in any manner 
anywhere in the world. Copyright infringement liability can be quite severe. 






About Google Book Search 


Google's mission is to organize the world's information and to make it universally accessible and useful. Google Book Search helps readers 
discover the world's books while helping authors and publishers reach new audiences. You can search through the full text of this book on the web 
a[nttp: //books . google. con/] 

















x 
ac 
Ö 
> 
3 
* 
z 
m 
Ji 
E 


ABTOR, LENOX AND 


TILDEN FOUNDATIONS. 


1910 








MONUMENTA 


ECCLESIASTICA 


TEMPORA 
INNOVATAE IN HUNGARIA RELIGIONIS 


ILLUSTRANTIA 


DIGESSERUNT 


V. BUNYITAY, R. RAPAICS, J. KARÁCSONYI 


SECTIONIS SCIENTIFICAE ET LITERARIAE 
SOCIETATIS S. STEPHANI 
MEMBRA 


TOMUS TERTIUS : 1535—1541. 





BUDAPESTINI 
Edidit Sectio Scient. et Litt. Societatis S. Stephani 
1906 


EGYHÁZTÖRTÉNELMI 


EMLEKEK 


A MAGYARORSZÁGI 
HITUJITÁS KORÁBÓL 


SZERKESZTETTEK 


BUNYITAY V., RAPAICS R., KARÁCSONYI J., 
A SZENT-ISTVÄN-TÄRSULAT 
TUDOMÁNYOS ÉS IRODALMI OSZTÁLYÁNAK TAGJAI 


HARMADIK KÖTET: 1535—1541. 





BUDAPEST 
Kiadja a Szent-István-Társulat Tud. és Irod. Osztálya 
1906 


N8. 
L 


ASTOR, LENOX AND 
TILOEN FOUNDATIO 
1910 


427713 


3 
üc 
o 
- 
3 
I 
r4 
[z) 
e 
& 


PUBLIC LIBRARY 





fe, 


STEPHANEUM NYOMDA R. T. 
Budapest, VIII., Szentkirályi-utcza 28. szám. 


TRANSFER FROM CIRC DEPT 


ELŐSZÓ. 


Az Egyháztörténelmi Emlékek most közrebocsátott harmadik 
kötete 1541-ig terjed. 1541 Magyarország három részre szakadásá- 
nak éve! Ez azon szomorú év, a melyben a budavári Nagy-Boldog- 
asszony temploma dsámivá (török főtemplommá) lett! Nemcsak 
nemzeti, hanem vallási szempontból is roppant fordulópont ez 
hazánk történetében. 

Épen azért nagyon czélszerűnek találtuk s igyekeztünk, hogy 
gyüjteményünk III. kötetét ez évnél rekeszszük be. 

E kötetben hosszabb terjedelmű, egybetartozó emlék nincsen. 
Az egykorúak egyes leveleit gyüjtöttük össze részint levéltárakból, 
részint nyomtatott művekből, hogy világot vessünk azon vallási 
forrongásra, belső változásokra, melyek e hat év alatt a lelkekben 
végbe mentek. 


1906 szeptember 14-én. 
A szerkesztő-bizottság. 


= fa am Un 


HAM FlSH PARK HÍIANCki 
50 JUNE MOV 


1. 


Esztergom, 1535 januárius 1. 


Várday Pál esztergomi érsek 1535 április 23-ára Esztergomba zsinatot 
hirdet s arra papságát meghívja. 


Paulus de Warda... Archiepiscopus Strigoniensis... Vniver- 
sis . . . Abbatibus, Prioribus, Prepositis, Lectoribus, Cantoribus, Custo- 
dibus, Decanis, Archidiaconis ecclesiarum tam cathedralium, quam 
collegiatarum canonicis, plebanis, viceplebanis, capellarum, altarium 
hospitalium rectoribus aliisque personis ecclesiasticis tam seculari- 
bus, quam regularibus... in... dyocesi nostra Strigoniensi... com- 
morantibus... Debitum officii nostri pastoralis... exposcit, ut sub- 
ditorum nostrorum commodis et saluti animarüm sedulo et dili- 
genter .. . invigilemus, quo errores quilibet e medio ipsorum tollantur, 
vitia extirpentur, mores reformentur, virtutes plantentur, devii ad 
tramitem frugemque melioris et salutis revocentur... Hinc est, 
quod nos... sacrorum canonum institutis vestigiisque predecesso- 
rum et sanctorum patrum inherentes ac laudabiles ecclesie nostre 
predicte consuetudines ab antiquo observari solitas in omnibus 
servare et imitari volentes, ad festum beatissimi Adalberti episcopi 
et martyris, patroni nostri gloriosissimi, proxime venturum in eadem 
ecclesia nostra Strigoniensi vobis ét universitati vestre more con- 
sueto generalem sacre Synodi celebrande conventum et congrega- 
tionem indicere decrevimus et indiximus. Quocirca... vobis... 
coniunctim et divisim... mandamus, quatenus... in prescripto 
festo beatissimi Adalberti... unusquisque vestrum secundum exi- 
gentiam et statum sue preeminencie ac dignitatis in habitu honesto 
et decenti iuxta antiquam et laudabilem consuetudinem in his ob- 
servari solitam in prefata ecclesia nostra Strigoniensi personaliter 
convenire et in ipso sacra Synodo interesse debeat et teneatur ipso 
eodem die et aliis duobus diebus immediate sequentibus (ut moris 
est) ibidem errata reformari, virtutes seminari, constitutiones syno- 
dales dicte ecclesie nostre aliaque salutaria monita et documenta 
audituri, quo tandem illinc cum multa et larga Dei omnipotentis 

Egyháztórt. Emlékek. III. 1 


et nostra paternali benedictione ad propria redire possitis ac valeatis. 
Vt autem presens hoc nostrum publicum edictum ad notitiam uni- 
versorum . . . clericorum... indubitato pervenire possit et ne quis 
ignorantiam indictionis et publicationis Synodi huiusmodi cele- 
brande pretendere possit, edictum ipsum columne lapidee in porticu 
ecclesie nostre predicte extendi et affigi iussimus... Datum Stri- 
gonij prima die mensis Januarii anno Domini millesimo quingente- 
simo tricesimo quinto. 


Egykorú másolat Selmeczbänya levéltárában. Fasc. XXV. 
Közli : Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


2. 


Bécs, 1535 januárius 5. 


Ferdinánd király a pornai cziszterczirendű apátságot de Benalis Ferencznek 
adományozza. 


Anno Domini 1535. Viennae in Vigilia Epiphaniae Ferdinan- 
dus Rex Abbatiam Cisterciensium de Porno per mortem Rndi 
Polidori Bressani Episcopi Oropiensis (Scopiensis ?) vacantem con- 
fert Venerabili Francisco de Benalis ea lege, ut intra tempus a 
iure statutum induat habitum Ordinis Cisterciensis et sacris initiari 
debeat. 


Steph. Kaprinai Collectan. Msc. B. Tom. XXVIII. 40. I. 


3. 


Brüsszel, 1535 januárius 10. 
Oláh Miklós Gerendi Miklós erdélyi püspöknek. 


Accepi tuas litteras. Non possum litteris explicare, quantum 
et ego tecum una doleam patriae nostrae ruinam. Quae, nisi aut vi 
adversarius eiiciatur, aut concordia res transigatur, in hac factione 
paulatim ipsa se consumet. Si statim post necatum Gritti missi 
fuissent saltem tria millia externorum militum tecum in Transsyl- 
vaniam, credo tua et tuorum opera omnis ea regio nunc regi pare- 
ret; et nec Maylath esset vayvoda, nec Joannes Transsylvaniae in- 
cubaret; ex qua etiam ea Hungariae pars, quae trans Tibiscum est, 
ad obedientiam praestandam facile cogi potuisset. Sed quot, mi 
Domine, occasiones commodissimae ... hactenus sunt praetermissae! 


Si nunc, cum Turca omnes suas vires ex Europa ad bellum illud 
Persicum eduxit, et cum paucos habeamus obvios, si modo cum 
modicis viribus progrederemur, nostri nihil facient: guae postea 
spes erit recuperandae Hungariae Turca reversuro. — — Nihilomi- 
nus, si unquam aliquid speravi, nunc maxime spero, maxime usque 
ad aestatis futurae exitum. Dico autem me sperare non in meis 
privatis, sed publicis rebus Hungariae. Quid enim de meis sperare 
possum? Duodecim sunt episcopatus in Hungaria; si essent cen- 
tum, vel eo plures, et vacarent omnes, sive id regis voluntate, sive 
aliorum procuratione, quod magis credo, fiat, nescio, an magna 
spes esset mihi locanda. In quaternis litteris regiis, quae mihi ante 
eos, qui mihi praeponuntur, tam firmae sunt datae, ut firmiores dari 
non potuerint, si usquam salva est fides; ex alia parte etiam meis, 
per eos, quibus rex et non adversarius praeest, vi privor. Non, 
inquies, parent mandatis regiis; at in Jaurino, in Nitria remittenda 
parent; parent etiam in aliis, in quibus expressum habent manda- 
tum, in meis tantum rebus non parent... Summa mea est in te 
spes et in episcopo Agriensi. Si vos non praestabitis vestrum 
favorem et auxilium me absente in utraque re mea, ne scilicet 
contra regis promissum negligar semper, sed ut regia promissa 
mihi serventur, et ne meis, quae habui, tam indigne spolier: nescio, 
in quo ultra sperare possim. Vale. Bruxellae 10-a Januarii 1535. 


Oláh Miklós levelezése 539—540. 


4. 


Győr, 1535 januárius 14. 


A győri káptalan kiküldötte «Johannem custodem, Thomam rectorem capelle 
sancte Trinitatis, Marcum magistrum cruciferorum» győri kanonokokat, hogy 
jelen legyenek azon a leszámoláson, a melynek Vizkeresztkor Máté pannonhalmi 
apát és a konvent, más részról Laki Deák Balázs volt pannonhalmi várnagy közt 
kellett volna végbemennie. Azonban a konvent emberei a volt várnagy lajstromait 
hét vagy kilencz helyen hamisaknak találták és így a leszámolás ellen a győri 
káptalani küldöttek előtt tiltakoztak. 

Conventus monasterii sacrimontis Pannoniae coram legatis capituli Jaurien- 
sis: Joanne custode, Thoma, rectore capellae s. Trinitatis et Marco, magistro cru- 
ciferorum  protestátur contra ratiocinium inter Mattheum abbatem Sacrimonltis 
Parnoniae et Blasium Lifferatum de Lak, prius castellanum, ineundum, quía 
regesta castellani falsa inyenta sunt. 


Eredetije a pannonhalmi fóapátsági It. c. 47. 1. Aa. 
Közli : Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 
1* 


5. 


Győr, 1535 januárius 16. 


A győri káptalan jelenti, hogy a pannonhalmi konvent és Balázs volt vár- 
nagy közt Balázs elszámolása miatt folyt pert a felek Peregi Albert pécsi prépost 
és kamarai titkár, Nádasdy Albert, Berényi Bársony Boldizsár, Deák Ambrus 
Gyórmegye jegyzője és mások közbenjárására «in domo rectoratus altaris OO. 
SS. in oppido Zenthmarthon voc. constructas elhalasztották Letare vasárnapig 
(márcz. 4.). A konvent megbizottai voltak ez ügyben e Alexander prior, Benedictus 
de Papa presbiteri monachi dicti monasterii et Gregorius litteratus de Kamancz 
castellanus et provisor arcis sancti Martini modernus». 

Litem inter conventum monasterii Sacrimontis Pannoniae et Blasium, prius 
castellanum, orfam intercessione Alberti de Pereg, Praepositi Quinqueecclesiensis 
et secretarii Camerae, Alberti de Nádasd, Balthasaris Bársony de Berény et 
Ambrosii Deák, notarii comitatus Jauriensis, «in domo rectoratus altaris Omnium 
Sanctorum in oppido Zenthmarton vocato construcía» facfa, partes ad 4-am diem 
Martii differunt Capitulumque Jauriense hoc testatur. Commissarii conventus hoc 
in negotio fuere: «Alexander prior, Benedictus de Papa presbiteri monachi dicli 
monasterii et Gregorius Litteratus de Kamancz castellanus et provisor arcis sancti 
Martini modernus.» 


Eredetije a pannonhalmi föapätsägi It. c. 58. I. Y. 
Közli : Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


6. 


Győr-Szentmárton, 1535 januárius 21. 


Máté főapát és a pannonhalmi konvent beismerik, hogy még akkor, midőn 
Bakyth Pál királyi főkapitány birta a szentmártoni (pannonhalmi) várat, kölcsön 
vettek a lövöldi karthausi rendháztól 200 forintot s megígérték, hogy a mint váru- 
kat visszaszerzik, megadják, deroppant szükségtől kényszerítve nemcsak e 200 frtot 
nem tudták visszafizetni, hanem még újra 200 frtot voltak kénytelenek kölcsön 
venni. Most tehát az összes 400 frt adósság biztosítására zálogba adják a lövöldi 
kolostornak Istvánd és Apáti nevű zalamegyei falvaikat. 

Mattheus archiabbas Sacrimontis Pannoniae et conventus necessitate com- 
pulsi mutuo 200 florenorum anno 1532 a monasterio Carthusianorum de Lövöld 
levato adhuc 200 florenos addi petunt et sic pro mutuo 400 florenorum impigmo- 
rant possessiones suas Istvánd et Apáti in comitatu Zaladiensi sitas. 


Egykorü másolata a pannonhalmi föapätsägi levéltárban c. 72.1. G. 
Közli : Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


7. 


Dombró, 1535 januárius 22. 


Erdődy Simon zágrábi püspök üdvözli III. Pál pápát megválasztatása 
küszöbén és kéri, hogy Egervári Jánosnak az Ernusztok ellen folytatott perét kivé 
telesen döntse el. 


Beatissime Pater et Domine 

Domine Clementissime. 

Ad oscula pedum Sanctitatis Vestre commendacione pre- 
missa. Postquam mihi obitus sanctissimi quondam domini Clementis 
pape VII. per sanctitatis Vestre minorem penitenciarium nationis 
Ungarie: dominum Paulum Zondinum renunciatus fuerat, lugubris 
anxietas et dolor incomparabilis animum meum occupaverat; ut 
qui tantum sacrosancte Universalis Ecclesie pastorem clemen- 
tem, mihi vero semper clementissimum dominum et patrem 
amiserim, a cuius conspectu nunquam supplicaciones mee vacue 
redierunt, sed relaciones Sue Sanctitatis mirificam erga me, crea- 
turam suam, gratiam et benevolenciam reddiderunt. Et cum in 
huiusmodi curarum turbinibus et angoribus multum diuque labo- 
rassem, modico postea intervallo temporis gratissimas ecce simulque 
iucundissimas eiusdem domini Pauli literas accepi: quibus totius 
sacri cetus Romanorum dominorum Cardinalium unanimi con- 
sensu, omniunque principum christianorum concordibus votis 
Sanctitatem Vestram Pontificem Optimum Maximum, diu talem 
ab omnibus bonis desideratum, a Deo vivo periclitanti reipublice 
christiane esse donatum significavit Que res quantum gaudii 
mihi attulerit, literis nunquam exprimere possem, sed non sufficio 
Salvatori nostro dies et noctes gratias agere: qui dignatus est colla- 
benti Ecclesie catholice de tali pastore providere, qui discordes 
Principum christianorum animos (quorum discordia res spurcis- 
simi crucis Christi inimici in tantam perniciem christiane fidei 
excreverant) ad veram concordiam reducet, qui non priuato, sed 
publico bono semper consulere et studuit et studebit in eternum. 
Quantum uero ad res meas priuatas attinet, tanto expleor animi 
gaudio, quanto maiori animus mortalis expleri non potest: quod 
altissimo dono sue gratie me visitauerit, ut mortuo uno patre 
alium dominum et patrem nactus fuerim et quidem talem, ut 
nunc primum maiorem spem in Sanctitatis Vestre exortu, quam in 
illius vite cursu habuerim. Illius enim gratiam amicorum extempo- 
ranea commendacio literarumque mearum assiduitas mihi com- 


parauerat; Sanctitatem autem Vestram reverendissimi guondam 
domini Thome, Cardinalis Strigoniensis, domini auunculi et patroni 
mei, vetustissime amicicie necessitudo dudum mihi deuinxerat, 
et ideo, quod longo rerum usu apud predecessorem Sanctitatis 
V. promerueram, id mihi una hora in promocione eius a Deo 
optimo maximo donatum esse confiteor. 

Quare ad pedum San. V. vestigia supplex prouolutus Sancti- 
tatem Vestram obsecro: ut me creaturam olim amici sui recogno- 
scere ac inter creaturas sibi deuotissimas atque addictissimas 
inscribere et connumerare dignetur. Intelliget Sanctitas V. me non 
inutilem Sancte sedis Apostolice creaturam esse et fuisse. Et quan- 
tum non mihi tantum, sed et amicis et patrie me natum esse 
intelligo, constitui in re iustissima et pro homine iusticie partes 
habente Sanctitati V. supplicare. Est enim quidam nobilis Joannes 
Egerwary cognomine, rerum licet inopia pauper, ex antiqua tamen 
familia Baronum domus Egerwarine, que cum hostibus fidei pluries 
cum multa laude et gloria nominis sui strenue dimicauit, ducem- 
que exercitibus Vngaricis prebuit. Is habet lites cum quibusdam 
Baronibus domus Ernusthyne in causa plus odiosa, quam fructuosa 
vel necessaria, de iure patronatus videlicet Ecclesie exiguorum 
prouentuum et nihil aliud agere, quam, ut is nobilis litium an- 
fractibus et expensarum onere victus succumbat. Hec enim causa 
in sede legacionis domini quondam Strigoniensis per sententiam 
diffinitiuam decissa fuerat, prout in his partibus plene probari potest, 
sed per potentes resuscitata, summario tantum iure ob defectum 
iusticie secularis determinari debet. Nam, si hec regna pace frue- 
rentur, non liceret causam huiusmodi iurispatronatus eciam per 
apellacionem ad Sedem Apostolicam prouocare. Id enim priuile- 
giis regni Ungarie per summos Pontifices confirmatis apertissime 
cauetur. Proinde dignetur Sanctitas Vestra et pro Deo et pro iusticia 
ipsius nobilis causam hanc summario tantum iure committere 
reuideri, ne miser inopia expensarum fractus in iusticia sua suc- 
cumbat, factura in hoc Sanctitas Vestra rem se dignam, Deo bene- 
placitam, hominibus multum laudabilem. Quam Altissimus ad pro- 
fectum totius reipublice christiane conservet diu felicem ac incolu- 
mem ad salutem eternam. Ex castello meo Dombrensi XXII die 
Januarii M. D. XXXV. 

E. Sanctitatis V. 
humillimus servitor et capellanus 
Simon Eppus Zagrabiensis 
Dalmatie, Crovatie et Slavonie Banus ppt 


[A tergo] Sanctiss”° Dno nro Paulo Tercio Pontifici Ap? 
Max? 


Eredetije a pármai levéltárban. Thallóczy Lajos szivességéból közli : 
Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


Zölyom, 1535 januárius 24. 


Klein János zólyomi plébános értesíti a selmeczbányaiakat Mátyás káplán 
ügyéről. Felszólítja a selmeczbányai tanácsot, hogy Tröppen János jágerdorfi pap- 
nak rendes meghivót küldjön, ha azt akarja, hogy az a kitüzölt időben lejöjjön. 


Chrystus unser eyniger Heylandt und mittler, der geb ewerer 
weysheydt frid und genodt yn ewikeydt Amen. Do schyck ich 
(e. w.) noch ewerm schreyben und begern an mich den hern 
Mathiam bey euch tzu seyn als ein Copplan, und pyt ewch, yr wolt 
euch lossen befolen seyn. Den ich kan ym nicht anders noch 
sagen, als fer er pey mir gewessen yst, und ich yn erkendt hab, 
das er mit dem ewangelyschen leer und leben rechtfertig yst. Er 
wer wol mir selbest hy nott gewessen, auch hat er yn Newen Sol 
eyn gutz (így) getzewgs und yst gerufft worden von arbern (?) 
hernn. Sy wolden yn erberlych vorsehen. Aber nochdem er mir vor 
tzugesagt hat (noch ewer gebet) bey euch eyn capplen tzu seyn, so 
sol und müss unser wort yo yo (így) erfyllet werdden. Es myget yn 
ab yss welt auch prawchen tzwm predigen, den als ich selbest 
gehordt hab, yss habt ytzüdt eyn prediger, es wer von nötten, das 
man ym noch vor Woll dy tzwng uber hwbbiet und das er nich 
schändet die ewangelische worrt. 

Auch lass ich ewer weysheyt wyssen, das man myr ytzünd 
di woch von yegerdorff, wo ytzund M. Johannes yst, geschriben hat, 
und es nypt M. Johannem seer widder, das ys ym wydderum keyn 
antwort gebt;* den sollt er auff Georgii hy seyn, so wer dy tzeyt 


* Tröppen Jánost még 1534 november elején fólszólftották a selmecz- 
bányaiak a selmeczbányai plébánosság elfogadására. Kitünik ez Tróppen Jánosnak 
1534 november 11-iki s az összefüggés miatt utólag itt közölt leveléből : 


Rogate dominum messis, ut extrudat operarios 

in messem suam. Math. 9. 

Gratia et pax a Deo Patre et domino nostro Jesu Christo in vobis multi- 
plicetur. Nuntius vester circumspecte domine Judex ac consules ornatissimi binis 
litteris in edibus meis insperate cum apparuisset salutationemque vestram mihi 
obtulisset, territus certe primum fueram, at lectis perinde litteris vestris voluntate 


schon do gewessen, das er syllichs vor eyn vyrtel yor heet vor 
seynen volg angesagt. Darum acht ich von nötten, das (E. w.) eyllendig 
eyn potten widder hyn schyckett. Den er begert eyn entlyche ant- 
wordt auf seyn schreyben, wes er sich halden sol. Darum sol ewer 
herschoff hynawss schycken wyrt, so pyt ich, yr wollt meyn pryff 
auch tzw eweren lossen nemen. Ob aber ewer W. nicht hynawss _ 
schycken wolt, so pyt ich ewch, yr wolt mir geben tzw erkenne. 
So müss ich mir.eyn agen potten verschoffen an meyn prediger, 
der mir kummen sol. Geben am Sonnabent von Pauli 1535. 


Johannes Cleyn, 
Pfarer ym Alten Sool. 


Kivül: Dem Ersamen und weyssen Hernn Rychter und radt 
der Stat Schemnitz. 


Eredetije Selmeczbánya levéltárában. XVI. század. Vallási tárgyü levelezések. 
Közli: Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


divina ac providentia eterna agnorum, vult enim Deus misericors omnes homines 
salvos fieri et ad agnitionem veritatis venire, ut apostolus I. Thim. 2. approbat, 
in quorum numero salvandorum Schempniciana plebecula neguaguam manebit 
posterior, beati namgue, qui esuriunt et sitiunt iustitiam, quoniam ipsi satura- 
buntur. Dominationes vestre certe velut alter Joseph providus, esurientem plebem 
a letali fame verbi Dei liberare sollicite sunt, imo omnem lapidem movent, ne in 
sortem illorum, de quibus in quarta threno Hieremie fit mentio, connumeremini; 
lamentatur enim isthic Hieremias his verbis: parvuli petierunt panem et nemo 
erat, qui frangeret eis, vestra vero sollicitudine queritur, qui in vestra felici 
republica panem parvulis habeat et esurientibus frangat et sors cecidit divina 
super me inferioris sortis hominem, qui in vestram ecclesiasticam pasturam 
vocatur. At quid faciendum sit, me fugit, cum hic in oris Silesie subditione pii 
principis Marchieonis* vocationem quoque divinam possideo cum felici incre- 
mento. Nihilominus, ne, quod absit, vocatio vestra cassetur, principi pio, prouti 
par est, hanc vocationem indicare opportebit, quem fortassis hac auctoritate 
Luce 4. convincam, ubi Lucas: «Igitur turbe querebant eum et venerunt usque 
ad ipsum et detinebant illum ne discederet ab eis. Quibus ille ait, quod aliis civi- 
tatibus me opportebit evangelizare verbum Dei, nam in hoc missus sum, et pre- 
dicabat in synagogis Galilee» fortassis ego in futurum Schempnicie; si Deo placi- 
tum fuerit, impediet nemo. Quondam sub papatu annis 4 Schempnicie in concione 
apparui, annis 4 pariter in civitate Brega sub principe Friderico Ligniciensi, iam 
et in Jagerdorff quartus volvitur annus. Wult, spero, Dominus, ut eosdem annos a 
concionibus Schempnicie compleam et tandem mundo valedicam, si domino 
placuerit. At ante instans festum Georgii temonem ad vos convertere nequaquam 
admittet princeps. Si id tempus nimis longum vobis apparuerit, magister 
Achatius olim Tremnizciensis (így) antistes, nunc hospes meus, hoc ipso die itineri 
accinctus esset. Eligite eum cum Maria partem meliorem. Achatius est natione 
Ungarus, a cunis sub Bacho nutritus; mihi Bachus quotidianus nocentissimus, 


* Georgii Brandenburgensis. 


9. 


Selmeczbánya, 1535 februárius 1. táján. 
A selmeczbányai tanács Tröppen Jánost plébánosának meghívja. 


Senatus oppidi Schemniciensis «dominum Joannem Oppa- 
viensem (prius erat Nigrinus scriptum, at postea notarius obduxit 
et Oppaviensem superscripsit) theologie sacre ac septem liberalium 
artium magistrum necnon aule illustrissimi principis Georgii mar- 
chionis Brandenburgensis in Jaegersdorf verbi divini ministrum» 
pro pastore animarum evocat. Asserit enim: «Cum tamen fides 
ipsa nostra catholica minime feriatur, verum victa vel superata una 
aut altera periclitatione, alia non solet non esse pre foribus, sic et 
nobis propter defectum et penuriam verbi divini contingere timen- 
dum est». Simul rogat, ut concionatorem Sclavonicum quoque 
ducat secum. 


Fogalmazvány Selmeczbánya levéltárában. Pasc. XXV. 
Közli : Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


ubi non Ceres super infunditur, actum est de me. Boni itaque consulite ac domi- 
num orate, ut operarium in messem suam extrudat, messis quidem multa, at ope- 
rarii pauci. Multi sacerdotes, pauci sacerdotes, multi bibones, pauci precones. 
Et si Deus voluerit, ut vobiscum immorari deberem in officina ecclesiastica, ne 
me cum libris meis onustarem supervacaneis, fortassis iidem codices aput vos 
inveniuntur. Optarem ergo, ut omnium librorum tituli mihi indicarentur ac 
darentur in manus Hieronimi in Teschenn, qui sub sua potestate cuprum possidet. 
Idem facile longius curaret, ut in edes meas pervenirent. De concionatore Sclavo- 
rum fiam sollicitus. Valete in Domino Jesu, qui facta vestra cuncta secundet ac 
yn syncero suo verbo perpetuo conservet. Datum Jagerdorff ipso die divi Martini 
anno partus Virginis 1534. Joannes Troeppen, 

d. v. quantulus est quamdiu potest. 

Item certior fieri cupio, si dominicum verbum iuxta Dei commissum apt 
(így) vos predicare ac contra verbi hostes vestra ope protegi possem. 

Item fama, quendam hominem vagum et binominem ex oris nostris ad vos, 
nescio quo turbine, volasse. Aput nostrates Georgius nominabatur, iam Bartho- 
lomeum se baptisare audet. Cavete hominem, qui nil scit, nisi episcopos, monachos 
et id genus farine in concione confundere, alteratio nisi in eo facta esset ac resi- 
puisset. Aput nos semper mansit, ut vulgo dicitur Joannes, in eodem similis wlpi, 
que et si quandoque pilos deponit, nihilominus eosdem mores semper retinet et 
pullos vorat. 

Kívül: Circumspectis ac optime moratis dominis: domino Judici, iuratis 
quoque consulibus totique senatui civitatis Schempniciensis. 


Eredetije Selmeczbánya levéltárában. XVI. század. Vallási vonatkozásü levelezések. 
Közli : Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


10 


10. 


Keszihócz, 1535 februárius 1. 
Palásthy András végrendeletéből. 


In nomine Domini, anno eiusdem 1535. in vigilia festi puri- 
ficationis sacratissimae Virginis Mariae in possessione Keszihöcz. 
Ego Andreas de Paläst, licet corpore aeger, mente tamen et animo 
per omnia sanus, coram honorabili dno. Valentino plebano de 
Chaab, confessore meo, ac nobili dna. Barbara, relicta nobilis quon- 
dam Pauli de Syrak, sorore mea carnali, et provido Nicolao Clement 
jobagyone meo, hic in praedicta Keszihócz commorante, de rebus 
et bonis meis a Deo mihi collatis facio atque condo testamentum, 
modo et ordine infradeclarato. 

Animam meam commendo Deo altissimo, item Christo Sal- 
vatori meo, corpus vero meum in capella sanctae et individuae 
Trinitatis hic in praefata Keszihócz per nos noviter fundata com- 
mitto sepeliri, ita et tali conditione, quod Benedictus filius meus 
capellam praedictam benedicere et consecrare facere, quamprimum 
fieri potest, procuret atque debeat. Item plebano nostro prefato pro 
trigesima et recommendatione committo atque lego flnos 11; item 
ecclesiae parochiae b. Mariae Virginis in possessione Chaab fun- 
datae lego flnos duos; item ecclesiae S. Georgii martiris in posses- 
sione Palást fundatae lego atque committo flnos 3; item capellae 
praedictae S. Trinitatis in dicta Keszihócz habitae lego flnos 20; 
item fratribus ordinis minorum b. Francisci confessoris in oppido 
Zechen degentibus lego flnos 2; — — — — In quorum praemis- 
sorum fidem registrum hoc praesens sigillo meo, quo usus sum, 
consignari feci. Amen. Die et anno suprascripto. 


A Palásthyak. Kiadja Pa/dsfhy Pdl sareptai fölszentelt püspök, esztergomi kanonok. 
II. kötet. Budapest, 1891. 19. 1. 


11. 


Pécs, 1535 februárius 3. 


Brodarics Mátyás értesíti bátyját, a szerémi püspököt, hogy Kápolnay a 
pécsi káptalan javait pusztítja. 


Reverendissime Domine, et frater etc. Circumvallant nos inimici 
nostri. Franciscus Kapolnay nunc in vicinia Quinqueecclesiarum in 
bonis capituli aliquot centum equites ducit et alit, et bona vexat, 


excruciat et desolat, guae sola non fuerant occupata. Ad eum mise- 
ram stb. Quinqueecclesiis feria quarta post Purificationem 1535. 
Servitor 

Mathias Brodaryth. 


Koller, Hist. Eppatus Quinqueeccles. V. 230. — Pray Hier. I. 350. 


12. 


Végles vára, 1535 februárius 8. 


A Josephit Ferencz zengi püspök és Thurn Kristóf között a garamszent- 
benedeki apátság átadására vonatkozólag létrejött alku okiratának bevezető sorai : 


Articuli aliguot condicionum, guibus Revdo. Dno. Francisco 
Josephit Episcopo Zegniensi Magn. D. Christofferus de Turri etc. 
Monasterium S. Benedicti de iuxta Gron per amicabilem et mu- 
tuam concordiam resignare velit, vteo modo certarum pecuniarum 
summam, quam R. Maiestas dicto Domino Christ. de Turri super 
iam fato monasterio litteris suis mediantibus inscripsit (az apätsäg, 
kétségkívül zsoldhátrálék fejében, 2000 frtba volt neki lekötve), par- 
tim rehabere possit. 


Országos levéltár. Acta Eccl. Fasc. 68. 147. — Knauz Ndndor: A Garam-melletti 
Szent-Benedeki apátság. Budapest, 1891. 101—103. 11. 


13. 


Jágerndort, 1535 februárius 9. 


Tröppen János tudatja a selmeczbányai tanácscsal, hogy meghivásukat 
elfogadja s elmegy hozzájuk plébánosnak. 


«M. Joannes Tropperus electus antistes vester» scribit senatui 
Schemniciensi, se stare promissioni suae et officium pastoris ani- 
marum suscepturum: «Quod ubi sollicitudinem vestram in evan- 
gelii negotio commendaram, ne miremini. Imitatus sum apostolum 
ad Philippenses et Teszalonicenses, quod sue assentationi eos com- 
mendabat, ut eis occasionem orandi preberet, ut in evangelio 
revelato perseverarent maxime tempore tentationis. Quod autem 
audio, vobis hucusque evangelium defuisse nunquam, timeo, syn- 
cero verbo Dominico quandoque caruistis. Multi enim sunt pre- 
dicatores et pauci, multi seipsos predicantes, pauci Christum, salu- 
tem vestram. Admitto dominum Sigismundum predicasse syncere, 
at quid ceteri egerunt, non est meum iudicare. Tuitionem regis non 


11 


12 


opto, nec, spero, opus erit, sed hostes domesticos maxime monachos 
habebo in dorso; scio, quid hoc satanicum genus attentare audet, 
non enim audet stygius plura tentare, quod audet effrenus mona- 
chus plenaque fraudis anus. Bude cum predicassem, quo Elizabet 
dixit ad Mariam Deiparam: beata, que credidisti; non, quod pepe- 
risti, non, quod, virgo permansisti, sed fides te dicit beatam, ilico 
cuculla verba mihi in hanc blasphemiam invertebat accusando, me 
dixisse, Mariam non permansisse virginem. At vicit veritas et suum 
prebebat fulgorem, mendacio monachi ab omnibus erant adamati 
(így). Hec eadem veritatis spes consolabitur me in medio hostium, 
utcunque mihi nocere machinabuntur. Augustini opera scribitis 
esse in loco. Placent mihi, nor enim sunt libri otiosi. Ex stercore 
colliguntur margarite. Binominis homo gloriosus ac alter ferme 
Naso cum non sit sub ditione vestra, mea nil refert aliena eius pos- 
Sessio». 


Eredetije Selmeczbánya levéltárában. F. XXV. 
Kózli : Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


14. 


Gyulafehérvár, 1535 februárius 15. 


Statileo erdélyi püspök hajlandó helytartóját Beszterczere küldeni, hogy az 
a város elóljáróságával egyetértve a plébánosok adózását rendezze. 


Prudentes et circumspecti amici honorandi salutem. Intellexi- 
mus ea, quae scribitis de plebano Jad et sciatis, nobis quoque prius 
etiam visum fuisse et nunc videri, quod nec annata nec census 
plebanorum recte solvatur, sed pauperiores gravantur. Quare vide- 
retur nobis, ut aliquem diem assignaretis, ad quem nos istuc ad 
vos vicarium nostrum mitteremus, qui una vobiscum et censum et 
alia limitaret, ne deinceps vel nos vel vos propter hoc plebani 
molestarent. Et bene valete. Datum Albae Juliae, feria secunda pro- 
xima post dominicam Invocavit, anno domini 1535. 


Joannes Statilius, 
episcopus Transsilvanus consiliarius 
regiae maiestatis etc. 


Verso: Prudentibus et circumspectis iudici et iuratis civibus 
civitatis Bystriciensis amicis nostris honorandis. 


Eredeti, papirra frt levél. Vörösviasz pecsét. Besztercze város levéltárában. 
Közli : Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


15. 


Bécs, 1535 februárius 15. 


Majtényi Uriel turóczi prépost az 1529 óta idegen kezeken forgó turóczi 
monostort és birtokait Révay Ferencz és István testvéreknek engedi át évi 300 frt 
fizetés kikötésével. 


Nos Comes Alexius Thurzó de Bethlenfalva, Judex Curiae et 
Locumtenens Serenissimi Principis et Domini Domini Ferdinandi, 
divina favente clementia Romanorum, Hungariae, Bohemiae etc. 
Regis etc. Memoriae commendamus per praesentes, quod venera- 
bilis et religiosus dominus Uriel de Maythen, praepositus ecclesiae 
Thurocziensis ab una, ac egregius dominus Franciscus de Rewa 
personalis praesentiae Regiae Maiestatis in iudiciis locumtenens et 
comes comitatus de Thurocz, pro se personaliter, et pro egregio 
domino Stephano de eadem Rewa, similiter comite de Thurocz, 
cum procuratoriis litteris nostris, partibus ab alia, coram nobis per- 
sonaliter constituti, sponte et libere sunt confessi et retulerunt eo 
modo, qualiter superioribus annis, dum haereditarius christianae 
religionis hostis Thurcarum imperator Viennam obsederat, Nobilis 
Georgius Mythyinsky de Mykefalva agens praefectum claustri dictae 
Ecclesiae Thurocziensis et arcis Znyo, ad ipsum claustrum perti- 
nentis, postposita fide et fidelitate, quam Maiestati Regiae debebat, 
iurisiurandi etiam sui, alias praefato Dno Praeposito Thurocziensi, 
domino suo, super fideli conservatione praedicti claustri et arcis 
Znyo praestiti, nulla habita ratione, cum Magnifico Dno Nicolao 
Koszka de Zedlecz et eiusdem fratre, quondam Petro Koszka, tunc 
aemulis Regiae Maiestatis, familiaritate contracta, in exercitu eorum 
adversus fideles regios aperte grassatus extitisset, specialiter vero 
ad obsidendum castrum dicti Dni Francisci de Rewa, Sclabynya 
vocatum, eisdem Petro et Nicolao Koszka in propria persona sua 
suppetias ferens, in obsidione eiusdem castri cum ferme bimestri 
sese continuum exhibuisset, tandem vero in festo B. Matthaei Apo- 
stoli, post Turcae ab obsidione Viennensi discessum immediate 
sequenti,* claustrum ipsum et arcem Znyo praefatis Petro et Nicolao 
Koszka tradidisset, ex quibus dein plurima patrata sacrilegia, et 
praesertim claustri ipsius Thurocziensis domorumque certorum 
fidelium Regiae Maiestatis exustiones, rapinae item et continua 
spolia tribus ferme annis inopine acta, per hocque Comitatus prae- 


* 1529 szeptember 21. 


13 





14 


dictus Thurocziensis a fidelitate Maiestati Regiae debita desciscens, 
tyrannidem et servitutem gravissimam diu perpessus extitisset, donec 
circa festum Natalis Domini anni Dni millesimi quingentesimi tri- 
cesimi secundi claustrum ipsum per exercitum regium, ac deinde 
castrum praescriptum Znyo in festo B. Lucae Evangelistae tunc 
proxime sequenti per praefatum Franciscum de Rewa in eius pro- 
priis impensis, non sine sanguine suorum, fuissent recuperata. 
Quoniam autem Magnificus Dnus Joannes Kazianer in regno Hun- 
gariae Capitaneus Generalis Regiae Maiestatis, authoritate regia, 
qua fungitur, claustrum ipsum, simul atque fuerat reobtentum, pari- 
ter cum universis oppidis, villis, et aliis quibusvis iuribus posses- 
sionariis et Praepositurae dictae Ecclesiae Thurocziensis proventibus 
Egregio Dno Francisco Nyáry inscripsisset; cum igitur ex eo, tum 
etiam aliis bonis respectibus, praefatus Dnus Franciscus de Rewa 
arcem praescriptam Znyo manibus memorati Francisci Nyáry, utpote 
ad claustrum ipsum pertinentem, assignasset; postea vero idem 
Franciscus de Rewa videns officiales et alios servitores ipsius Fran- 
cisci Nyáry haud absimilem, quam hostes ipsi, fidelibus Regiae 
Maiestatis inferre vim ac tyrannidem exercere, rogatus imprimis 
pieque admonitus per praefatum Dnum Praepositum Thuroczien- 
sem, quo mature consuluisset rebus Ecclesiae praedictae Thuro- 
cziensis, ut saltem ex manibus dicti Francisci Nyáry eriperentur, 
per hocque miseri eiusdem Ecclesiae subditi ex huiusmodi servi- 
tute pristinae eorum libertati restituerentur, orta etiam inter ipsum 
utrumque Franciscum desuper iniustitia et simultate non mediocri, 
ad multiplices denique preces et intercessiones nobilium et igno- 
bilium dicti Comitatus Thurocziensis, qui praesertim inter caeteros 
fideles Regiae Maiestatis ex eisdem claustro et arce afflictionem non 
parvam in dies passi fuissent: nostro, caeterorumque Consiliario- 
num Regiae Maiestatis ad id accedente consensu, medio Magni- 
ficorum Dnorum Joannis Szalay de Kerechen Comitis Posoniensis, 
Pauli Bakyth de Lak, ac Egregii Michaélis de Mere secretarii 
nostri, per Nos et caeteros Consiliarios Regiae Maiestatis ad id ele- 
ctorum, ita cum praefato Francisco Nyáry transigere coactus fuisset, 
ut pro redemptione castri praescripti et arcis Znyo, omniumque 
bonorum dictae Ecclesiae Thurocziensis, signanter vero, ne oppi- 
dum quoque Sellye et portio in possessione Nagybaráthi habita per 
praefatum Franciscum Nyáry amplius molestarentur, ipse idem 
Dnus Franciscus de Rewa tria millia et quingentos florenos hun- 
garicales eidem Francisco Nyáry, mediantibus aliis litteris nostris 
inscriptionalibus, deponere promisisset, quemadmodum maiori in 


parte iam de facto deposuisset, religuum autem in festo B. Matthiae 
Apostoli nunc affuturo deponere deberet. Habita igitur praemisso- 
rum iusta ratione, dictus Dnus Uriel Praepositus, perpendens etiam 
sibi homini senio gravato et per hos annos extra suam praepositu- 
ram, interdum etiam extra patriam exilium agenti, et per hoc omni- 
bus, et Ecclesiae praedictae et suis propriis rebus penitus spoliato 
et exhausto, atgue etiam alioguin pro temporis conditione ad defen- 
sionem claustri et arcis praescriptae eiusdemgue reformationem, 
propter publicam defensionem valde necessariam, denigue ad bono- 
rum Ecclesiae tutelam et recuperationem ab ea alienatorum, prae- 
sertim vero in Liptoviensi et Zoliensi Comitatibus in manibus 
alienis habitorum minus idoneo, habita praeterea ratione, ne Maie- 
stati quidem Regiae integrum esse, arcium praescriptarum curam 
in se assumere, cum superinde per praefatum Franciscum de Rewa 
semel atque iterum, litteris etiam specialis mandati regii ad ipsum 
desuper dati, iuste et honeste fuisset admonitus, consultius salu- 
tariusque sibi fore persuadens, ut ipse praeviis ex causis, praeser- 
tim vero temporis habita ratione, omnibus hisce curis liber, totus 
divinis duntaxat vacans, arcis et claustri bonorumque Ecclesiae 
praedictae conservationem, defensionem et omnem curam tempo- 
ralem memoratis Francisco et Stephano de Rewa committeret atque 
relinqueret, oppidum Sellye ac portionem in possessione Nagy- 
baráthi habitam et reliquas omnes dictae Ecclesiae possessiones, 
quae ipse teneret, eidem Ecclesiae Thurocziensi integre restituens, 
manibus eorundem Francisci et Stephani de Rewa assignaret, prout 
commisit, reliquit, restituitque et assignavit coram Nobis, simul 
cum claustro et arce praedictis, sed et aliis omnibus villis et quibus- 
vis iuribus possessionariis ipsius Ecclesiae Thurocziensis, donec 
redimantur, iure praemissae inscriptionis tenenda, possidenda pari- 
ter et habenda, hac adiecta conditione, quod donec ipse Dnus 
Praepositus vixerit, praefati Franciscus et Stephanus de Rewa ipso- 
rumque [haeredes] quotannis semper in festo B. Gregorii Papae in 
oppido Privigye vocato, ad arcem Baymocz pertinente, coram 
iudice et plebano loci eiusdem ipsi Dno Urieli Praeposito in bonis 
monetis, quae Cremniczii pro tempore cuduntur, absque omni 
tergiversatione trecentos florenos hungaricales deponere et persol- 
vere teneantur, tali obligaminis vinculo interposito, quod si iidem 
Franciscus et Stephanus de Rewa, haeredesque ipsorum huiusmodi 
summam trecentorum florenorum eidem Dno Praeposito qualiter- 
cunpue deponere omitterent, mox elapso huiusmodi solutionis ter- 
mino, idem Dnus Praepositus oppidum Sellye, portionem item in 


16 


possessione Nagybaráthi habitam, et religua praescripta iura pos- 
sessionaria ad idem oppidum Sellye et possessionem in Nagy- 
baräthi habitam pertinentia, solum vigore praesentium pro se re- 
occupare et tamdiu tenere, fructusque et utilitates eorum percipere 
valeat atque possit, donec de huiusmodi summa, quae omitteretur, 
per praefatos Franciscum et Stephanum de Rewa, eorundemque 
haeredes, eidem Dno Praeposito satisfactum fuerit quoad plenum; 
ubi vero iidem Franciscus et Stephanus de Rewa, vel ipsorum 
haeredes huiusmodi bonorum praescriptorum occupationi quo- 
cunque modo se opponerent, vel autem ipsum Dnum Praepositum 
in possessione eorundem bonorum turbarent et molestarent, habita 
prius superinde legitima et sufficienti probatione, in facto maioris 
potentiae convincantur et convicti habeantur ipso facto. Ad hanc 
autem obligationem inviolabiliter observandam dictus Franciscus 
de Rewa se et fratrem suum praefatum Stephanum de Rewa, haere- 
desque ipsorum boni iudicis bona fide, sua personali astantia 
sponte obligavit et de facto obligatos esse voluit coram Nobis, 
harum nostrarum vigore et testimonio litterarum mediante. Datum 
Viennae, feria secunda proxima post festum B. Valentini Martyris. 
Anno Domini 1535. 


Hevenesi-kézirat, XXXV. köt. 132—134. II. 


16. 


Sárvár, 1535 februárius 25. 


Nádasdi Tamás kéri Zalaházi Tamás egri püspököt s királyi fókorldt- 
nokot: eszközölné ki, hogy ő felsége védelmezné meg Pacha Tamás volt soproni 
plébánost a szintén soproni oltárosságban, melyet Sopron városa semmiképen 
sem akar neki átengedni. 


Reverendissime Domine mihi observandissime post servitio- 
rum commendacionem. Quoniam is Magister Johannes Pacha, alias 
plebanus Soproniensis, exordium universe sue promotionis ex hac 
domo Kanysea sumpserit, ideo in nobis nonnichil confidit et sup- 
plicat, ut partes nostras pro eo apud V. Reverendissimam D. inter- 
poneremus, ex quo V. Reverendissima D. quoddam beneficium 
rectoratus altaris ibidem in Soproniensi civitate existens a suo 
Principe ipsi ordinaverat et obtinuerat, sed civitas ipsa possessio- 
nem dicti beneficii aliqualiter sibi minime habere permisisset: 
quare rogo V. Reverendissimam D. ut, si iam obtinuit, vel apud 
Principem aut per se, quod facile fieri poterit, efficeret, ut posses- 


sionem quoque et fructus eiusdem beneficii percipiendi facultate 
medio eiusdem V. Reverendissime D. consequi possit; nam civitas 
ipsa V. Reverendissime D. obsistere non audebit, quod V. Reve- 
rendissime D. ipse et ego inservire studebimus, et ut sua in nos 
fiducia ipsum ne frustretur expecto. In reliquo V. Reverendissimam 
D. feliciter valere cupio. Ex castro nostro Sarwar feria quinta pro- 
xima post festum Mathie Apostoli anno 1535. 

Ez alatt az aláíró kezétól : 

Supplico V. Reverendissime D. conficiat hoc negocium ex 
animi sententia nostri Pacha, ut intelligat meam supplicationem 
pro eo apud V. Reverendissimam Dominationem illi profuisse. 

Servitor 
Nadasdy Thomas, 


manu propria. 


Kívül: Reverendissimo Domino Thome Zalay (így) de Zala- 
haza Episcopo ecclesie Agriensis ac summo et secretario Cancel- 
lario Serenissimi Regis Romanorum etc. Domino mihi observan- 
dissimo. 

Egy negyedív papir egyik oldalán, pirosviasz záró gyürüpecséttel. — Bécsi cs. és 


kir. házi stb. levéltár: Hung. 1535. Febr. 31. 
Közli : BUNYITAY VINCZE. 


17. 


Esztergom, 1535 märczius 1. 


Szödenyi Damján esztergomi helytartó értesíti a selmeczbänyai plébánost 
az 1535 ápril 23-ra hirdetett zsinatról és megküldi áz érsek meghívóját. 


Damianus de Zewden decretorum doctor, Episcopus Calcedo- 
nensis, Reverendissimi... Pauli de Warda... Archiepiscopi Strigo- 
niensis... in pontificalibus et spiritualibus vicarius et causarum 
auditor generalis, nobis in Christo syncere dilecto venerabili domino 
plebano de Semnicia, capellarum altariumque rectoribus... salu- 
tem... Ne quempiam latere possit neve etiam causam seu occasio- 
nem ignorantie aliquis pretendat, veluti superiori anno nonnulli id 
facere veriti non sunt, Reverendissimum dominum et prelatum 
nostrum gratiosissimum pro vetere et laudabili consuetudine huius 
alme ecclesie hoc anno presenti ad proximum festum beati Adal- 
berti episcopi et martiris universo clero iurisdictioni sue subiecto 
sacram synodum indixisse velleque celebrare, eiuscemodi sanctam 
synodum vobis presentibus notificamus paria litterarum synodalium 

Egyhäztört. Emlékek. III. 2 


17 





eisdem includens... Datum Strigonij prima die mensis Martij anno 
Domini millesimo quingentesimo tricesimo quinto. 
(L. S) 
Idem Calcedonensis, Raphael de Zalonkemen 
manu propria. de mandato pp. 


Eredetije Selmeczbánya levéltárában. Fasc. XXV. 
Közli : Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


18. 


Pannonhalma, 1535 márczius 3. 


Máté pannonhalmi apát nyugtatja Zalay János pozsonyi főispánt azon 
50 frtról, melyet tőle segösdi és zalai tizedkerületei haszonbérének egy része fejében 
fölvett. Az apát követei voltak ez ügyben «mg. Jacobus canonicus Jauriensis et 
rector altaris omnium Sanctorum in parochiali ecclesia oppidi nostri Alsok et 
egregius Andreas Zewkewl castellanus noster arcis sancti Martini», 

Mattheus abbas Sacrimontis Pannoniae Joannem Zalay, comitem Posonien- 
sem, de soluto pretio conductitio decimarum districtus de Segósd et Zala expedi- 
tum reddit. 


Eredetije a pannonhalmi föapätsägi It. c. 21. O. B. 
Közli : Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


19. 


Szent-Jobb, 1535 márczius 3. 


Bálint pálosrendi főnök levele N. kápolnai vicariushoz. Köszönetet mond à 
hivatalos látogatás egész ideje alatt tanusított vendégszeretetéért; azután inti, 
hogy valamint eddig, úgy ezután is mind ő, mind a kormányzatára bizottak 
példás életet éljenek. A mellékelt lajstromból megtudhatja: hogyan és kikkel kel- 
lend a közelgő rendkáptalanra megjelennie. 


Optate charitatis exuberantem profectum loco salutis. Venera- 
bilis Pater, gratias vobis immensas dicimus pro vestra obsequiosa 
hospitalitate et charitativis tractatibus, quibus nos et nostros com- 
militones non tam vero, quam sincerissimo et cordiali affectu toto 
tempore nostro (így) visitationis recreastis. In qua quidem visita- 
tione quamquam nihil turpe et devium, quod oculos astripotentis 
offenderet ac statum regularem denigraret comperimus: nihilomi- 
nus tamen iniuncti nobis officii sollicitudine persvadente ac debito 
sincere charitatis instigante, vos ad cure pastoralis officium ex in- 
timo cordis affectu exhortamur, deposcendo, quatinus in vinea 
Domini Sabaoth circa gregem vobis commissum talem spiritalem 


exercete culturam, ut dignum pastoris nomen nancisci valeatis: 
scitis enim eum, gui typum gerit summi pastoris, gua modestia et 
animi magnitudine, guague sanctitate inter pusillum gregem pol- 
lere debeat; pariformiter non ignoratis, guam perniciosum, quamque 
detestabile sit, dum exemplati cuiuscunque vitio, presertim eius, 
qui preest, multa vita (így) scandalizati in voraginem precipicii 
corruunt. Ad vos itaque pertinebit, ut quemadmodum hucusque, 
ita et deinceps vos et directioni vestre subiectos exemplo sanctitatis 
eo dirigatis modo, quo tam vos, quam vestri subditi pro solerti 
labore multiformem operis fructum ab altissimo in futura Beato- 
rum patria consequi valeatis. Sint ergo sobrii, simplices et quieti, 
humiles et devoti, corpore casti et anima, pacientes et plene obe- 
dientes, se invicem diligentes, in timore Deo servientes, silentia 
sancta traditionis nostre secundum scripta continue observantes. 
Nemo disceptet, nemo vaniloquiis studeat; potissimum vero divina 
non negligant, chorum frequentent, professionis sue meminerint, ut 
sanctum in omnes Christi redoleant odorem. Quomodo autem ad 
instans capitulum generale et cum quibus meare debeatis: registum 
hiis inclusum liquido demonstrabit. Ex Zentiogh feria quarta post 
Dominicam Oculi, anno salutis 1535. Frater Valentinus, Pater Prior 
Generalis. 

Venerabili et Religioso Patri Fratri N. Ordinis Fratrum Here- 
mitarum etc. Vicario de Capolna (Nagyvárad mellett) in Christo sin- 
cere dilecto. 


A pálosrend levelezökönyvenek töredékéből. — Jpolyi-gyüjtemény. 
Kózli : BUNYITAY VINCZE. 


20. 


Brüsszel, 1535 márcezius 10. 
Oláh Miklós Szalaházy Tamás egri püspöknek. 


Serenissima mea regina non guod immemor tui fuerit non 
scripsit a multis temporibus ad te, sed quod male valuit et multis 
Caesaris occupata negotiis; nunc tamen scripsit, guatenus ocium 
habere potuit. Nec ego commisi, ut memoria tui e mente ipsius 
excideret, sed dum tempus fuit et occasio, feci et facio semper, 
guod facere debeo. Lutherani, anabaptistae et hic et in Gallia cel- 
tica passim sine misericordia puniuntur; sed Hydrae sunt, uno 
capite abscisso, renascuntur plures. Doctrina magis exstingui pos- 

2* 


19 








20 


sent. De rebus Hungariae et Joannis tractatibus nihil huc certi scri- 
bitur. Regina cupida esset ea intelligere, guae certa istic aguntur ; 
verum pendere omnia arbitror ex rebus Caesaris. In meis rebus et 
promotione omnis mea spes est in te, et semper fuit posita. Ubi 
sim et in quo nunc statu Hungarico, nec solus scio, et tamen spem 
in te habeo constantem, ut aliguando mei sis memor; memor 
autem fieri potes, si tua authoritate mea indigne et preter promis- 
sionem regis occupata bona aliguando remitti curaveris, atgue 
etiam, si apud maiestatem regiam me meumgue statum promoveris, 
ne tot promissiones, guae factae mihi fuerunt, semper negligantur. 
Vale. Bruxellae 10-a Martii 1535. 


Oláh Miklós levelezése 548. 


21. 


Várad, 1535 márczius 15. 


János király kéri III. Pál pápát, hogy Frangepán Ferenczet, általa kineve- 
zett egri püspököt kardinálissá tegye. 


Sanctissimo Domino Nostro Pape. 

Beatissime Pater! Post oscula pedum beatorum et filialem 
commendationem. Supplico Vestre Sanctitati, velit unum ex meis 
consiliariis, Rmum in Christo patrem Franciscum de Frangepani- 
bus, vestre Sanctitati, ut credo, notum, cui ego contuli hic Epi- 
scopatum Agriensem, creare Cardinalem et in hac prima petitione 
mihi gratificari. Offero Vestre Sanctitati virum utilem Sedi Apo- 
stolice, et qui poterit usui esse Vestre Sanctitati, et ego vicissim 
pro Vestra Sanctitate maiora faciam. Hec res, licet sit magna in se, 
tamen Vestre Sanctitati est factu facilis et facillima: quam si Vestra 
Sanctitas, ut spero, faciet, profecto faciet mihi rem longe gratissi- 
mam, pro qua semper studebo Vestre Sanctitati obsequi. Que feli- 
cissime valeat: cui me et regna mea commendo, rogans, ut curam 
mei habeat peculiarem. Cetera nomine meo referent magnifici viri 
de Casaliis Gregorius et frater, orator meus, quibus Vestra Sancti- 
tas fidem adhibeat indubiam. Quam Dominus Deus conservet ad 
vota. Waradini XV. Martii 1535. 

Eiusdem Vestre Sanctitatis 


Devotus filius 
Joannes Rex Hungarie manupp. 


Theiner, Vetera monumenta Slavorum merid. I. 627. 


22. 


Maros-Szentkirály, 1535 márczius 16. 


A marosszentkirályi pálosok perjele Wechey Antal és a Toldalaghy család 
cserére lépnek. A pálosok odaadják toldalagi halastavukat s helyébe jobbágytelket 
kapnak. Egyik tanú Benedek, toldalagi plébános. 

«Frater Anthonius Wechey prior totusque conventus fratrum Heremitarum 
ordinis sancti Pauli primi Heremite claustri beate Marie virginis de supra Zenth- 
kyral fundati» concambium ineunt cum Michaele et Sophia Tholdalagi, vi cuius 
medietatem cuiusdam piscinae desolatae in Tholdalag existentis familiae .Thol- 
dalagi tradunt et mediam partem sessionum iobbagionalium accipiunt. Inter testes 
occurrit Benedictus plebanus de Tholdalag. 


Eredetije a kolosmonostori konvent levéltárában. Thorda 24. Másolatból közölte 
Szabó K. Történelmi Tár 1888. évf. 94. I. és Székely Oklevéltár III. k. 256—57. 


Kózli : Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


23. 


Bécs, 1535 márczius 20. 


Ferdinánd király szigorú parancsa a bártfaiakhoz. A katholikus plébánost 
elűzni és az elbocsátott Ézsaiást vagy más eretnek konczionátort felfogadni ne 
merészeljék, hanem legyenek rajta, hogy az Ézsaiás által elhintett tévelyek küirtas- 
sanak s mindnyájan kölcsönös szeretetben egyesüljenek. 


Ferdinandus divina favente clementia Romanorum, Hun- 
gariae etc. Prudentes et circumspecti, fideles dilecti. Intelligimus 
Esaiam istum, guem pro concionatore habuistis, guamvis a vobis 
discesserit, tamen veneni plurimum ad evertendum religionis et rei- 
publice vestrae statum et guietem apud vos sevisse et religuisse. 
Quosdam enim ex vobis, peste eius perniciosae doctrinae infectos 
ac corruptos, neque divina, neque humana magnopere curare et 
cum alia maiorum suorum imperia aspernari, tum vero eos, qui ecc- 
lesiastica potestate praediti sunt, contemnere ac singulariter et ipsi 
Plebano vestro vehementer esse infensos, non aliam ob caussam, 
quam quod eius opera perfectum esse credunt, quod is Esaias istinc 
abire iussus et coactus sit. Itaque hoc eos agere et conari, ut idem 
Plebanus de gradu et officio suo deturbetur atque in locum eius 
vel idem Esaias, vel alius hoc etiam deterior ad confirmandos 
eorum errores revocetur et constituatur. Etsi vero ex prioribus litte- 
ris nostris satis intelligere potuistis, quis nobis adversus hoc agen- 
tes animus sit, ne quis tamen se ipsum alia persuasione fallat, sciatis, 
nos nihil eorum, quae contra receptam et approbatam religionem 


21 





22 


et fidem orthodoxam nostram perperam fiunt aut docentur, esse 
laturos. Ac propterea fidelitati vestrae sub gravissima indignationis 
nostrae poena et amissione capitum et omnium bonorum vestrorum 
firmissime committimus atque mandamus, ut nihil eorum, quae 
antea inter vos et in ecclesia vestra pie et religiose observata sunt, 
abrogetis, mutetis, aut mutari sinatis, atque eos, qui quomodocun- 
que ad res novandas adspirant, coérceatis, ac Plebanum vestrum, 
in quem nihil praedictae suspicionis competit, et alios sacerdotes 
ac ecclesiae ministros, quo aequum est, honore prosequamini. 
Denique non modo a revocando Esaia aut alio quopiam huius 
simili abstineatis, sed ad eius errores, qui ex eius perversa doctrina 
supullularunt, opprimendos et exstirpandos, mature incumbatis et 
consentiatis, ut animi vestri in mutuo amore et stabili concordia 
magis ac magis coalescant, quemadmodum et vestra salus, et ea 
quam nobis debetis, fidelitas requirit. Aliud sub poena praemissa 
nulla ratione et occasione faciatis. Datum Viennae, Sabbatho pro- 
ximo ante Dominicam Ramis Palmarum. Anno Domini millesimo 
quingentesimo tricesimo quinto. Ferdinandus m. propria. 


Kívülről : Prudentibus et Circumspectis Judici et Juratis caete- 
risque civibus universis Civitatis nostrae Bartphensis, fidelibus nostris. 
Ribini: Memorabilia august. confess. in Regno Hung. I. 37—39. 1. (Közli Székely 


Sámuelnek az eredetiről vett másolatából.) — Körmöczy : Emlékek a magyar kath. egyház 
multjából. II. 46. 


24. 


Kassa, 1535 márczius 21. 


Kaczianer teritvenye Erdődy Simon zágrábi püspöknek kincseiről, miket 
Henkel János kassai plébánosra bízott. 


Ich Hanns Caczianer Ritter römischer auch zu Hungern und 
Behem etc. khuniglicher maiestet etc. meines allergnedigisten herrn 
Rate vnnd öbrister Veldhawbtman in Hungern etc. bekhenn, das 
mir die ersamen, namhafften vnnd weisen N. Richter vnnd Rate 
der Stat Khaschaw ein eroffnete lad, welhe, wie mir gedacht Richter 
vnnd Rat angeczaigt, der Bischof von Agram dem Erwirdigen 
herrn doctor Johann Henngkl derselben zeit pharrherr alhie zu 
Khaschaw in behalltnus geben vnnd nach seinem abczug von der 
pharr Er dieselb im pharrhoff ettwo aus vbersehen gelassen, vnnd 
der annder pharrer nach gedactem doctor Henngkl die lad ge- 
funnden vnd Inen dem Richter vnnd Rate vberanndtwurt, auf mein 
begern, das ich noch in negstverschinen vier und dreissigstn Jar 


in Namen hochgedacter khuniglicher maiestet an sy gechen, aber 
Sy aus vrsachen meines hinaus ziehens desselben mals zu der 
khuniglichen maiestet vnnd aussein, bissheer solhe lad mit meinem 
willen bei Iren hennden behallten, nun jetz sambt nachvolgenden 
Sachen, so darinn gewest, zuegestellt haben, als vierzehen klaine 
Rinng, drey gross Saffier rinng, ain Rubin rinng, ain haidnischer 
gulden, ain hungrischer gulden, item Rebarbarum in zwaien 
scharneczl papier ist verdorben, ain pinntl pücher Register mit 
Perlein gehefft, ain nater zunng, ain Salczmesslein silbrein, ettlich 
brief wie herr Marc Pemflinger vbersehen hat, ettwo ain lot zer- 
prochens Silber, ain silbrein gebellein, ain silberne Schreibfeder 
vbergult, ain holczen Paternoster, vnnd zwo karellen. Des zu 
vrkhunndt hab ich gedachtem Richter vnd Rate auf ir annlangen 
dise bekhanndtnus geben, mit meiner aigen hanndschrifft vnnd 
petschafft verferrtigt. Actum Khaschaw am ain und zwainczigistn 
tag Marcii anno etc. in funnf vnd dreissigstn. 


(P. H.) Hanns Kaczianer, m. p. 


Eredetije Kassa város levéltárában Nr. 1598. Közölte ifj. Kemény Lajos, Történelmi 
Tár. 1889. évf. 600. 1. 


25. 


Velencze, 1535 márczius 25. 


Vrancsics Antal tudtára adván Simon zágrábi püspöknek, hogy Franczia- 
országból Velenczébe érkezett, kéri, hogy a mellékelt levelet mihamarább küldje el 
felséges uruknak (János királynak). 


Revererendissíme Domine, mihi observandissime! servitutis 
mee commendationem. Sciat Vestra Dominatio Reverendissima, me 
rediise ex Francia Venetias, nescireque quanam via securiore debeam 
redire in Hungariam, adeo omnes vie sunt mihi intercluse. Sed ego 
per Bossniam redire cogito. Interim Vestra Dominatio Reverendis- 
sima dignabitur quam citissime has inclusas literas ad maiestatem 
Regiam, Dominum nostrum Clementissimum mittere. De rebus novis 
Italicis, Imperialibus, Gallicis nihil nunc scribo, scribam ex Brood 
copiose. Et Vestra Dominatio Reverendissima felicissime valeat, cui 
meam Servitutem commendo. Venetijs 25 Martij 1535. 

Eiusdem Vestre Dominationis Reverendissime 

Humillis servitor 


An. Wrancius (így) 


Prepositus Budensis. 


23 


24 


Kívül: Al Reverendissimo Simone vescovo di Zagrabia Pad- 
rone e Signore mio in Zagrabia. 


Egy félív papir egyik oldalán, piros zárópecséttel. — Bécsi cs. és kir. házi stb. levél- 


tár: Hang. 1535. Marc. 23. 
Közli : BUNYITAY VINCZE. 


26. 


1535 márczius 29. 

Pesthyeny Gergely országbíró és Brodarics István szerémi püspök értésére 
adja Thurzó Eleknek, hogy a római király emberei a kötött szerződések és fegyver: 
szünetek ellenére megtámadták és szétverték a kalocsai érsek embereit a Tisza 
mellett és más helyeken is garázdálkodtak; kéri, hogy közbenjárásával e bajok 
megszüntetését eszközölje ki hirályánál. Egyszersmind tudatja, hogy Fráter 
György egy agarat küld neki s a királyné számára egy jó paripát is szerez. 


Spectabilis ac Magnifice Domine et amice nobis honorandis- 
sime... Post reditum meum (et), Episcopi Sirmiensis ex Vienna et 
a V. Dominatione, audivimus non pauca per homines ad Domina- 
tiones et ad Serenissimum Regem Romanorum pertinentes contra 
federa et inducias attentata, et inter alia de gentibus Reverendissimi 
D. Colocensis prope Thysciam invasis et oppressis, de qua re ego 
Sirmiensis iam scripsi ad V. Dominationem. Sunt et alia nonnulla, 
que intelligimus per homines et gentes V. Dominationum diversis 
in locis attentari, que quomodo conveniant paci, de qua nunc inter 
Principes tractatur, idque potissimum medio V. Dominationis, relin- 
quimus V. Dominationi cogitandum. Rogamus illam: velit amore 
patrie efficere apud Serenisimum Regem suum, ut a talibus de- 
sistatur, ut liberioribus et quietioribus animis possimus invigilare his 
rebus, que ad quietem et pacem publicam pertinent, de quibus nos 
sciat V. Dominatio non parvam curam habere et tam apud Sere- 
nisimum Regem Dominum nostrum elementissimum, quam apud 
Dominos Consiliarios Sue Maiestatis omnem diligentiam facturos; 
et nunc etiam cum uno ex Dominis Consiliariis Sue Maiestatis, 
Reverendo videlicet Domino Fratre Georgio Thesaurario sue Maie- 
statis diligentissime egimus in huiusmodi negotio, et eum induxi- 
mus, quod et ipse in hoc negotio apud Suam Maiestatem nihil 
pretermittat, quod per eum prestari poterit, dummodo Vestra Domi- 
natio pro suo in hanc patriam nostram communem amore velit 
apud Serenissimum Principem suum cum amicis suis elaborare, ut 
iamtandem hec sanctissima res pacis conficiende optatum sortiatur 
finem cum conditionibus et Regno et toti Reipublice Christiane 


salutaribus et Serenissimo etiam Regi nostro honestis convenienti- 
bus. Nos Vestre Dominationi plurimum commendamus, gue et feli- 
cissime valeat. Bude secundo die Dominice Resurrectionis 1535. 
Dominus Frater Georgius est factus totus Vestre Dominatio- 
nis, qui mittit Vestre Dominationi unum bonum leporarium sive 
agaar. Dabit etiam operam, ut possimus habere gradarium pro 
Maiestate Reginali, idque suis propriis expensis. Amplectatur Vestra 
Dominatio amicitiam hominis. Nulla re, mea quidem sententia, faci- 
lius pervenietur ad illud ad quod omnes tendimus, quam animo- 
rum invicem coniunctione et mutuo amore. Contraria contrarijs 
curantur iuxta vulgare dictum. Res nata est ex odio ac malevolentia, 
debebit emendari et reduci ad bonum amore ac benevolentia nostra 
mutua, ut illud de nobis omnibus in communi dici possit: Unus 


spiritus et una fides erat in eis. 
Servitores 


Comes Gregorius Pesthyeny, 


Judex Curiae ac Locumtenens 
et Sirmiensis m. p. 


Kívül : Spectabili et Magnifico Domino Comiti Alexio Thur- 
zoni, Judici Curie et Locumtenenti Serenissimi Regis Ro. etc. Domino 
et amico nobis observandissimo. 


Egy Ív papir két oldalán, piros zárópecséttel, mely úgy látszik Brodaricsé, az utó- 
irat is egészen az övé. — Bácsi cs. és kir. házi stb. levéltár: Hung. 1535. Marca. 31. 


Közli: BUNYITAY VINCZE. 


21. 


Zágráb, 1535 márczius 29. 


Péter olvasókanonok kéri egyebek között Grangya György Páduában 
tanuló zágrábi kanonokot: menne át Velenczébe és ott tudakozná meg, hogy 
mennyiért nyomtatnák ki a Breviárium egy nagyobb és egy kisebb alakú példányát ? 


Salutem, Venerande Frater. Ne Reverendo Domino Preposito 
sis oneri et gravamini guoguomodo, ut ex verbis Domini Joannis 
Secretarij Magnifici Domini Wolffgangij Gywlay accepi, in aliam 
habitationem, guam hactenus pariter tenuistis, te transferas, signi- 
ficesque qualem pecuniam et guantum tibi ipse (két szó olvashatat- 
lan) dedit, ut cum domino Martino Provisore in Jazka verum com- 
putum facere valeam. Nam fraus et dolus nemini patrocinari debent, 
sed, ut iuste vivamus, Dominus innuit dicens: Quod tibi fieri non 


26 


vis etc. Deinde conseguenter mihi describas, infra guod futurum 
tempus pecunia hactenus missa sustentari possis, quo per suffragia 
non procedamus. Item si tempus vacabit, accedas Venetias sine 
tumultu, et per consequens ad officinam Lucantonium de Giunta, 
Florentinum librarium, qui olim impensa Johannis Pap, librarij 
Budensis de anno Domini quingentesimo quinto sub presulatu 
Luce Episcopi Zagrabiensis Patroni Breviarium stampavit, inter- 
rogesque ab eo vel suis heredibus, quantum (így) II" imprimere 
vellet ad omne maius et minus, quod mihi statim describas et signi- 
fices. Nam ad festum Assumptionis Domine sinodus celebrabitur, 
ad quam ut portari vel ordinari si possent, bonum est. Clerici 
nostri nullibi possunt reperire. Bene vale. Ex Zagrabia feria 
2* Paschatis 1535. 

Quidam Dominus Blasius de Portugallia mercator continuus 


est nobiscum; ipse relationem afferre potest. 
Petrus Lector. 


Kívül: Venerabili Magistro Georgio Grangya, canonico Eccle- 
sie Zagrabiensis fratri honorando. 
padwe vel Pathavij. cito. 


Egy negyedív papir egyik oldalán, barnaviasz zárópecsét maradványaival ; felette 
nehéz olvasású irás. — Bécsi cs. és kir. házi stb. levéltár : Hung. 1535. Marcz. 32. 


Közli : BUNYITAY VINCZE. 


28. 


1535 április 5. 


A kiküldött bizottság jelenti, hogy Laky Balázs deák a számadás alkalmá- 
val a pannonhalmi apátságnak 1458 frt 88 denárról nem tudott számolni. A vég- 
leges leszámolást azonban Nádasdy Albert országbírói itélőmester, Laky Balázs 
bizalmi férfia, kifogásaival megakadályozta. 

Delegati in lite inter monasterium Sacrimontis Pannoniae et Blasium Litte- 
ratum de Lak pronuntiant, Blasium florenis 1458 den. 88 monasterio debitorem 
remansisse. Completum ratiocinium Albertus de Nádasd, protonotarius iudicis 
curiae impedivit. 


Eredetije a pannonhalmi föapätsägi levéltárban c. 59. 1. Pp. 
Közli : Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


29. 


Zágráb, 1535 április 17. 

Péter zágrábi olvasókanonok a páduai egyetemen tanuló Bakócz Tamás 
prépostnak és Grangya György kanonoknak megirja, hogy püspökük nagyon 
haragszik rájok rosz magukviselete miatt, inti őket, hogy becsületes maguk- 
viseletével és szorgalmas tanulással engeszteljék ki; Györgynek azonkívül meg- 
hagyja, hogy ne lakjék együtt a préposttal. 


Reverende Domine et Venerabiles Fratres honorandi salutem 
et mestitie participationem. Dum pridem apud Reverendum Domi- 
num Superiorem nostrum gratiosum ratione proventuum preposi- 
ture instantius laborassem, literas guasdam, guarum copiam pre- 
sentibus inclusam videritis, mihi in faciem Sua Reverenda Domi- 
natio coniecit: En studentes nostri, non literis sed latrocinijs 
incumbunt, mittas eis expensas, guibus magis ac magis voluptates 
suas expleant ; venient aliguando ad propria, docebo illos panem cru- 
cifixi ad scoorta convertere. Hoc est guod sompniabam, guodgue 
semper eventurum timebam. Et mirabar, guo tantas converteretis 
expensas. Et aliud, guod lectiones non visitaretis, demiror in rei veri- 
tate. Ad hoc enim hanc nobilissimam universitatem intrastis ? Volup- 
tates corporis minoribus et paucioribus expensis complere vel 
sequi poteritis. Jam videatis, qua fronte Superiorem vestrum et alios 
Patronos, imo etiam Fratres Canonicos, qui presentiam vestram 
tollerant, aggrediamini conciliantes vel visitantes. Timeo in summa, 
quatenus Sua Reverentia ad privationem procedat, presertim si quo- 
quomodo per bonum et honestum statum et scientiarum incremen- 
tum Suam R. D. (non) conciliamini et lupas et scoorta non abieceri- 
tis. Nolo, ut tu Georgie per amplius una cum Domino Preposito 
maneas. Et tantum maneas quo cum expensis, quas habes, manere 
possis. Nolo patrimonium Christi incassum exponas et me hincinde 
obpignorem et expilem. Tamen ad propria ne redeas, si etc. bene 
valete in talismodi infamia. Ex Zagrabia sabbato ante Jubilate anno 
Domini 535. Petrus Lector Zagrabiensis etc. 


Kívül: Reverendo Domino Thome Bakocz Preposito ac 
Magistro Georgio Grangya, Canonicis ecclesie Zagrabiensis etc. 
Fratribus honorandis. 

Padwe. Padwe cito 

Padwe. 

Egy negyedív papir egyik oldalán, barnaviasz zárópecsét nyomaival ; felette nehéz 


olvasású irás, — Bácsi cs. és kir. házi stb. levéltár: Hung. 1535. April. 36. 
Közli : BUNYITAY VINCZE. 


27 


28 


30. 


Pádua, 1535 május 1. 


Kecseti Márton, Szalaházy egri püspök nővérének fia, köszönetet mond a 
velenczei követnek a vele éreztetett jótéteményekért, egyszersmind biztosítja, hogy 
igyekezni fog meg is érdemelni azokat, 


Exemplum literarum ad magnificum Dominum Oratorem 
Venetum. Sepe me antea ad Magnificentiam Tuam scribere volen- 
tem, non desidia, que nulla ad preclara literarum studia incumbenti 
esse potest, sed pudor, cui vel maxime nostra hec etas obnoxia 
est, a scribendo retraxit. Verum cum magna in dies pene fratrum 
Magnificentie Tue liberalitatis indicia experirer, idque non sine 
Magnificentie Tue voluntate fieri arbitrarer, non potui non aliquid 
literarum dare, quibus meum erga Magnificentiam Tuam grati animi 
officium testarer. Nam cum sapientissimum illud Sophoclis dictum 
in animo meo semper obversetur : &vöpl xot ypewv puvf)umv Teposetvat, 
reprevöv ét tt mou rádot. y doro y áp áp &auv 7) vUxvouc! del, örou b '&roppet 
pvjous ed menovikörog, od“ Av vévow 29" odrog ébyevic Avhp. Turpe 
mihi esset committere quicquam, quod huic sententie contrarium 
esse posse videretur. Sic igitur sibi (ut paucis agam) Magnificentia 
Tua de me persuadeat, nullam in omni vita rem tam fere mihi pro- 
positam, quam ut me ad bene de se suisque omnibus merendum 
Magnificentia Tua propensissimum agnoscat. Que spes, ne Tuam 
Magnificentiam fallat enixissime operam dabo. Valere Magni- 
ficentiam Tuam qnam feliciter opto. Patavij Calendis Maij anno 
MDXXXV^o 

Eiusdem Magnificentie Tue 

Deditissimus 
Martinus Kecheti, 


sororis Reverendissimi Domini Agrien- 
sis etc. filius. 


Egy félív papir egyik oldalán, egykorú írás. — Bécsi cs. és kiír. házi stb. levéltár : 
Hung. 1535. Mal. 72. 


Közli: BUNYITAY VINCZE. 


31. 


Ida, 1535 május 4. 


Serédi Gáspár Szalaházi Tamásnak holmi pénzekről számot adván, kéri 
kieszközlését annak, hogy fizetése neki valami úton-módon kiadassek vagy vala- 
mely jószág adományozásával kärpötoltassek ; kéri arra is, hogy ha nádorválasz- 
tásra kerül a sor, tartsa őt mindenkor különbnek Thurzónál. 


Servitium, Domine Reverendissime. Mille et centum Renen- 
ses in bona moneta usuali persolvi, uti ex quitancijs ad Dominum 
Fels missis intelliges; scripsi in reditu Domino Francisco Nyari, 
ut debitum tibi persolvat, quod facit III flor. minus, ni fallor, XXV. 
Spero id eum cum propter te, tum propter promissionem suam non 
neglecturum. Curabo, ut etiam medio Jobo brevi aliquid habeas. 
Reliqueram domi, bona fide mea, non plus quam IIC et quinque 
aureos ultra illos Darios, quos tibi dedicavi; habes itaque iam stato- 
rium thesaurum pro voto. Cave, unum ex illis III consumas, ne in 
deliberata summa defectus fiat, nam ad illos Darios hos IIC pro 
complemento adieci, quos iam non secus te habere scias ac si in 
tuo essent scrinio. Ceterum te oro et obtestor, cura, ut fiat aliqua 
solutio vel deputatio ad stipendium meum. Dico tibi bona fide, 
quod etiam ad depositionem istius summe aliquid mutuo sumpsi. 
Adeo, inquis, eges: non ita, sed eam sumulam, quam ex pacto 
semel uxori deposui, nollem attingere, quamvis vix aliud posse 
fieri credam, cum ita sim undique in absentia lacessitus et cum in 
dies adversarij conentur iurisdictionem Regie Maiestatis minuere, 
nam nulla solida fides in Joannistis. Verum rogo, fiat sine mora 
aliqua provisio. Preterea rogo, habeas aliquam rationem mei et ad 
singulum equum III flor. computentur, id quoque bona fide satis 
modicum est, neque ita gregarius sum iam miles, ut pro tribus mili- 
tem. Fac, habeam optimas literas assecutoriales, poteris curare com- 
moditates meas absque damno Regis. Preterea fac, in numero 
septem seu decem virorum sim numerandus, non enim satis intel- 
ligo, quam Rempublicam vultis constituere. Misi tibi literas, quas 
in reditu in itinere percepi, ex quibus facile intelliges, non omnes 
rumores veros esse, nec usquam audio quemquam uxoratum in 
tota iurisdictione mea, preterquam nescio quem asellum in Tarchal, 
quem ego pro te fricabo. Simulatque ad Tokay descendero et 
cognosces me vicarium pro voto tuo agere, nec sinam ut e iuris- 
dictione mea talia audiantur, imo etiam alibi, ubi opus erit, laborabo 
et cum te pium patrem promiseris, prestabo officium boni filij. 


29 


m m 








30 


Cura, ut valeas et sis memor mei. Ego certo scio, guam paucos 
Ungaros Rex mihi preferet, si tu volueris, quia cognosco, regiam 
Maiestatem mihi satis favorabiliter inclinatam esse. Cave etiam 
diligenter, ne ulle litere donationales emanentur, ante complecio- 
nem VC colonorum meorum, nam donationibus et favoribus Regis 
sine tuo presidio ego nunquam gaudere potero, et licet sit remote 
a Tokay, sed accipiam utique ex bonis Stephani Seci VC colonos, 
aut, si tu voles, etiam ex Deshasi. Paupertas me ad omnia cogit. 
Committas etiam Domino Wylaki, ut si aliqua supplicatio pro 
quibusvis bonis Regi offeretur, statim admoneat Regem et petitori 
dicat, dudum mihi donata esse et quod ipse tarde venisset. Preterea 
si certamen de Palatinatu erit, tu me ingenio, dexteritate, agilitate, 
favore inter populares, liberalitate et in omni genere virtutum 
semper preferas Tursoni. Ex Ida IIII May 1535. 

Servitor Seredi. 


Kívül: Reverendissimo Domino meo, Domino Thome Zalahaza 
Episcopo Agriensi, Cancellario Regio etc. Domino et Patrono Optimo. 


Egy ív papir három oldalán, piros zárópecsét nyomával, egészen Serédi G. keze- 


írása. — Bécsi cs. és kir. házi stb. levéltár: Hung. 1535. Mai. 68. 
Közli : BUNYITAY VINCZE. 


32. 


Boroszló, 1535 május 15. 
Mathias Auctus boroszlai orvos írja Oláh Miklósnak : 


— — — Doctor Henckelus Cassoviae concionatorem agit, 
meliusgue illic, ut in solo paterno, guam hic valet. — — Vra- 
tislaviae XV. Maiis MXVCXXXV. (sic.) 


Oláh Miklós levelezése 553. 1. 


33. 


Sárvár, 1535 május 16. 


Dévai Biró Mátyás levele, melylyel aConfutacio apologiae cujusdam 
Gregorii Seghediensis stb.» czimű művét Bebek Imre fehérvdri prépostnak ajánlja. 


Reverendo Domino Emerico Bebek, Praeposito Albensi, 
Domino et Patrono suo, Mathias Devay Gratiam et Pacem. 

Anno abhinc quarto, Reverende Domine, cum Rex Quinque- 
Ecclesias esset profectus, Dignitas Tua Budae post suae Majestatis 
discessum aliquot dies egit, secutura Principem: ego interim meo 
tunc fungebar officio. Die, quo propemodum itineri nos accin- 


geremus, convenit me ex Fratribus nostris guidam, impense a me 
contendens, ut nonnihil de Sanctorum dormitione ei in literas mit- 
terem. Dicebat causam, esse quosdam Papismo deditos, qui nervis 
omnibus Doctrinae nostrae reniterentur. Cuius precibus victus, alio- 
qui amicissimi et de me bene meriti, crasse quasdam sententias illi 
delineavi, et quidem (quod sciam) tantum de Sanctorum dormitione. 
Is vero hasce meas sententias alteri ex Fratribus, ut in unum ordi- 
nem redigeret, et ut de suo quoque ubilibet adderet, dedit. Accepta 
provincia, redegit in ordinem ; et insuper de uno Mediatore Christo, 
de non invocandis sanctis, deque statu mortuorum post hanc vitam 
scripsit in formam iusti libelli, qui liber cum in manus Franciscani 
cuiusdam pervenisset, Apologiam adversus eum edere voluit. Hoc 
autem moliebatur multo tempore, sed quod diu parturiebat, tandem 
peperit, me ubique suo more proscindens, cum ut dixi, nil nisi de 
Sanctorum dormitione me scripsisse sciam, et quidem pinguissime, 
ut tunc ferebat temporis occasio. Et suas veritates (si Diis placet, 
sic enim loquitur) effert plurimum, triumphum ante victoriam 
canens. Ego vero, etsi sciam, quam sit mihi curta supellex, et toties 
veritus sum meam infantiam saeculo nostro prudentissimo irriden- 
dam exponere, tamen coégit ad hanc impudentiam, ut ita loquar, 
Pseudofratris pervicacia qui nedum Evangelicos Viros, sed et 
ipsum Christum non veretur blasphemare, suo maximo malo. 
Coégerunt et Viri Fratres, dupplici nomine: ut et Monachi naenias 
everterem, et ut meae praedicationis fidem facerem. Cuius testis 
est utraque Pannonia, uterque Rex Hungariae, quorum (gratia 
Deo) expertus sum indignationem, insuper vincula et carceres: 
ut cum Paulo in meis infirmitatibus nonnihil glorier. Quare 
mi Domine Emerice, hunc quamlibet serotinum foetum ingenii 
mei tibi offero: iam fusius scripturus de locis memoratis et de 
aliis, apud Te et apud meos, pro mea virili, veritati patrocinaturus. 
Patior inter imi subsellii homines numerari, modo testimonium 
verae praedicationis habeam apud posteritatem. Eo autem candore 
scripsi, quo debui; Tu ergo et Fratres omnes Christiana censura 
hoc meum scriptum iudicate. Vale in Christo, una cum Tua con- 
sorte, pro qua, Verbo Dei eruditus, omnem paternam haereditatem 
maluisti amittere, quam more quorundam per vagos concubitus, 
ut modestissime loquar, volutari. Datum ex Saarvár. Anno salutis 
nostrae 1535. in Feriis Pentecostes. 


Dévay három latin munkája együttes kiadásának az egyetemi kónyvtárban levó 
példányából. — Lampe Historia Eccles. Reformatae 79. Magyar fordításban Révész, Dévay 
Biró Mátyás életrajza. 74. I 


31 


32 


34. 


Buda, 1535 május 18. 


Pöstyéni Gergely országbiró- és János király helytartójának levele III. Pál 
pápához. — Válasz a Rorario nuncius által neki kézbesített pápai brevére, 
melyben a magyar államférfiú hű katholikus érzületéről biztosítja a szentatyát. 


Sanctissimo in Christo Patri et Domino Domino Paulo Tertio 
Sacrosanctae Romanae Ecclesiae Pontifici Maximo Domino mihi 
Clementissimo. 

Beatissime Pater in Christo et Domine Clementissime. 

Post oscula pedum beatorum ac servitutis meae commenda- 
tionem. Hieronymus Rorarius Nunctius et Camerarius Sanctitatis 
Vestrae Suas ad me litteras attulit, et ea quae verbis suis mihi 
voluit significare, copiose disseruit. Ago igitur gratias Sanctitati 
Vestrae, quod eam de me opinionem suscepit, quae ab homine 
christiano non sit aliena. Ego licet hactenus pro tuenda religione 
christiana mea sponte omne studium, omnem meum laborem con- 
tuli, adhortatione tamen Sanctitatis Vestrae cognita, non studium 
solum, sed et sanguinem et vitam propriam impendere non recu- 
sabo, eo magis, quod et principem meum pro re christiana tuenda 
videam esse in omnibus animatum. Sic institutus sum a puero, et 
christianis ortus progenitoribus. Pro orthodoxa fide omnem meam 
curam et diligentiam conferre studebo, et Sanctitatem Vestram una 
cum Collegio et sacro senatu valere cupio. Budae decimo octavo 
die Maji Anno 1535. 


Clementissimae Sanctitatis Vestrae 


Servitor obsequentissimus 
Comes Chrigorius Pesthyeny, 


Iudex Curiae et Locumtenens Serenissimi 
Principis Domini Joännis Hungariae 
Dalmatiae etc. Regis. 


Közölve Övdry Lipót : III. Pál pápa és Farnese Sándor bíbornok diplom. levele- 
zései. Magyar Történelmi Emlékek. Első Osztály. XVI. köt. 5—6. II. 


35. 


Bécs, 1535 május 25. 


Ferdinánd király harmadizben, a kegyuraság elvesztésének terhe alatt 
megparancsolja a soproni tanácsnak, hogy Pacsa Jánosnak az oltárigazgató- 
ságot átadja. 


Ferdinandus... rex Hungarie... magistro civium ac iudici et 
iuratis civibus civitatis nostre Soproniensis... Binis litteris nostris 
ac postea coram mandavimus vobis, ut honorabili magistro Joanni 
Pacha, priori ordinis cruciferorum de Sopronio, possessionem altaris, 
per nos eidem collati citra ulteriorem difficultatem concederetis. 
Vos tamen nullam adhuc tot mandatorum nostrorum habuisse 
rationem intelligimus. Rursum igitur mandamus vobis sub amis- 
sione iurispatronatus vestri, ut ipsum in possessionem ipsius altaris 
omni ulteriori difficultate precisa admittere debeatis. Alioquin 15-a 
die exhibitionis presentium litterarum nostrarum coram nobis per 
aliquos concives vestros modis omnibus comparere debeatis, ratio- 
nem non observationis mandatorum nostrorum reddituri... Presen- 
tibus perlectis exhibenti restitutis. Datum Wienne in festo beati 
Urbani Pape anno Domini millesimo quingentesimo tricesimo 
quinto. 

Presentate et exhibite sunt ipse littere in senatu 14 Junii 
anno 35. 


Egykorü másolat Sopron város levéltárában. Lad. XIX. et T. F. IV. Nr. 205. 
Közli : Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


36. 


Pádua, 1536 május 30. 


Grangya György zágrábi kanonok Péter olvasökanonoknak írja, hogy 
Gyulai Farkas segítsége nélkül talán elveszett volna, egyben arra kéri, hogy 
megemlékezvén eddig vele éreztetett jóindulatáról, azt ezután se tagadja meg tőle. 


Reverende Domine et Mecenas unice colendissíme Salutem 
et servitij mei debitam commendationem. Cum nulla res est, que 
alicuius momenti sit, tum maxime literarum studia, gue nisi integrum 
et minus solicitum anxiumque animum hominis nacta sunt, nihil 
magni preclarique paritura effecturague sunt, guod non solum 
mihi, sed sepe numero etiam alijs usu venire video. Nam cum his 
elapsis diebus ad extremam fere egestatem inopiamque venissem, 


Egyhäztört. Emlékek. III. 3 


33 





34 


quo me verterem, ad quemque confugerem non habebam, plane 
videbam, me ipsa nimia sollicitudine ab ipsis literarum studijs avocari 
atque repelli, cui nisia M. Domino Gwlai Farkas subventum aliqua 
in parte fuisset, actum mea de re esset, cui Dominatio Vestra Reve- 
renda, cum se occasio obtulerit, gratias per literas agere dignetur. 
Nam nihil, arbitror, mavis quam etiam quantumvis minimo bene- 
factori me gratum cum verbis tum re ipsa declarare, ad cuius 
sodalitatem accessissem videlicet commorandi gratia cum eo, 
vocatus sepe ab eo, nisi me pecunie defecissent. Sed hic dicet for- 
tasse Dominatio Vestra Reverenda: in quem usum tam subito pecu- 
niam missam impendisti? Scio non latere Dominationem Vestram 
Reverendam, me anno elapso prima die mensis Mai Patavium jam 
evacuata crumena appulisse, nihilque me amplius usque ad mensem 
Decembrem, quam aureos decem per Dominum Paulum Zond missos 
accepisse, interim, quoad venit David, sustentatus fui tum pecunia 
tum fide amicorum, quibus facere non potui, quin de pecunia 
apportata per ipsum David satisfacerem. In literis vero constituit 
mihi principium anni mensem Octobrem, ubi nullam rationem 
video Dominationem Vestram Reverendam quinque mensium pre- 
teritorum habuisse, quum prima die Mai annus agitur, quod Pata- 
vium venerim. Sed de his satis, nam Dominatio Vestra Reverenda 
optime constituet, quid de re mea erit. Pecunia portata per Domi- 
num Thomam facit aureos Hungaros VII et minus, nescio a quo 
ita numerata est. Moneta duorum solidorum, qualis fuit mihi nuper 
et domino Thome allata per David, iam non accipitur hic, nisi uno 
et medio solido. Restat hoc unum, ut orem atque obsecrem maximo- 
pere Dominationem Vestram Reverendam, ut iam tandem dignetur 
reminisci illius erga me innate liberalitatis. Has literas exaravi 
carptim, cum conveneram Dominum prepositum, qui aiebat, sibi 
in animo esse quendam peculiarem hominem ad Dominationem 
Vestram Reverendam mittere, siquid scribere vellem postridie, mane 
afferrem, dixit. Novarum rerum nihil habeo, quod esset admodum 
scitu dignum, nec enim multum soleo perscrutari. Si quid emer- 
serit, faciam posthac Dominationem Vestram Reverendam certio- 
rem. Papa tamen fertur aliquot viros doctos ascivisse in numerum 
Cardinalium. Reliquum est, Eandem felicem atque incolumem 
ad multos annos valere cupio. Datum Patavij penultima die mai 
anno 1535. 
Georgius Grangia C. E. Z. 


Vestre Reverende Dominationis Nepos. 


Preterea cum accessissem ad Dominum Prepositum, cepit 
facere mentionem pecuniarum fortasse, ut ego quoque aliquam 
partem pecuniarum isti homini Italo promissarum solverem. Postea 
subiunxit, si aliquas literas scripsissem, afferrem ad eum primo 
quoque tempore, cui ego respondi, me nihil velle scribere, satis 
multa me scripsisse antea de statu meo Dominationi Vestre Reve- 
rende; deinde accessi ad hunc hominem Italum, si meas literas ad 
Dominationem Vestram Reverendam (az ige kimaradt) promisi me 
ei aliqua bibalia daturum. Restat nihil aliud, nisi valeat felix Domi- 
natio Vestra et memor mei sit, oro. 

Kívül : Reverendo Domino Petro Lectori et Canonico Ecclesie 
Zagrabiensis etc. Domino et Mecenati observandissimo. 


Egy Ív papir két oldalán, pirosviasz zárópecséttel, az utóirat egy mellékelt kes- 
keny papirszeleten. — Bécsi cs. és kir. házi stb. levéltár: Hung. 1535. Mai. 9. 
Közli: BUNYITAY VINCZE. 


37. 


Buda, 1535 június 4. 


Pestyéni Gergely, János király orszdgbirdja, protectionalis levelet ád a 
veszprém-völgyi apáczák jobbágyai számára. 


Comes Cregorius Pesthyeny de Marthonos, iudex curie ac in 
presenti absencia serenissimi principis et domini domini Joannis 
dei gracia Hungarie Dalmacie Croacie etc. regis domini nostri 
clementissimi locumtenens etc. amicis nostris universis et singulis, 
dominis prelatis, baronibus, comitibus, vicecomitibus, castellanis, 
egregiis et nobilibus, necnon prudentibus et circumspectis iudicibus 
et iuratis ceterisque civibus et inhabitatoribus quarumcunque civi- 
tatum, oppidorum, villarum et possessionum, ac alterius cuiusvis 
status et condicionis hominibus presencium noticiam habituris 
salutem cum favore. Cum iusti pro iniustis et innoxii pro reorum 
excessibus non debeant aliquatenus impediri, pro eo requirimus 
vos ac vestrum quemlibet, et nihilominus auctoritate prefati domini 
nostri regis, qua in presenciarum fungimur, harum serie commit- 
timus et mandamus, quatinus dum et quum ac quociescunque 
coloni et iobagiones dominarum sanctimonalium de valle Wespri- 
miensi de possessionibus earumdem Berym, Mama, Sandhor, Kenese, 
Zygethfe, Zenthgywrgh et Kayar commorantes aut homines ipsorum 
pro victuum suorum necessaria acquisicione ac pro aliis eciam 
quibuscunque negociis ipsorum cum rebus et bonis eorum qui- 

3* 


35 





36 


busvis ad vestras terras, tenuta, possessiones, honores, officiolatus- 
gue ac vestri in medium pervenerint, eosdem ubigue libere et 
pacifice ac absgue omni impedimento ire, redire et inter vos pausare 
permittere et permitti facere debeatis, negue eosdem, vel homines 
ipsorum in personis et rebus ac mercibus eorum guibusvis impedire, 
turbare et molestare quovismodo, ad instanciam alicuius in causam 
attrahere vel arestare arestarique facere, signanter vero pro taxa- 
cione nonnullorum hominum in vindemia proxime preterita in 
possessione Kenese per Andream Choron utcunque factorum et 
commissorum (így), previa racione nullo modo presumatis, sed si 
quippiam contra prefatas dominas et iobagiones earumdem domina- 
rum sanctimonalium aliquid accionis vel quescionis se habere pre- 
tenderint, eas vel iobagiones coram iudicibus eorumdem, unde sunt, 
requirere debeant, ex parte quorum iudicium et iusticia non denega- 
bitur. Presentibus perlectis exhibenti restitutis. Datum Bude, feria 
sexta post octavam sacratissimi festi Corporis Christi, anno eiusdem 
millesimo quingentesimo tricesimo quinto 

de commissione domini locumtenentis. 


Kétrét hajtott ív papiron, alul vörösviaszba nyomott gyűrűs pecséttel, melynek 
paizsában a Zichyekéhez hasonló czímer: két szarvas-agancs közt álló kereszt, a paizs 
fölött G. P. betük láthatók. — Lad. 59. Nr. 146. — Nyomtatásban kiadva : Károlyi-család 
oklevéltára. III. k. 195. 


38. 


Bécs, 1535 június 6. 


Ferdinánd király a pannonhalmi apátságot Máté apát lemondása után 
Győri Mihály bátai apátnak adja. 


Nos Ferdinandus etc. Memoriae commendamus etc. Quod nos 
inducti vitae integritate ac sanctimonia caeterisque animi dotibus, 
quibus fidelem nostrum Venerabilem fratrem Michaelem de Jaurino, 
Abbatem de Batha, Ordinis S. Benedicti Professorem, fide digno 
testimonio praeditum esse cognovimus, electionem canonicam, 
quam fideles nostri Conventus Ecclesiae S. Martini Sacri Montis 
Pannoniae, annuente Rdo Patre Matthaeo Abbate, de persona ipsius 
fratris Michaelis ad Abbatiam dictae Ecclesiae S. Martini iuxta 
sacrorum canonum atque ipsius Ordinis ritus ac constitutiones 
fecisse dignoscuntur, ratam gratam et acceptam habentes, auctori- 
tate Jurispatronatus nostri, quod more Praecessorum nostrorum 
Hungariae Regum in omnibus generaliter Regni nostri dignitatibus 


et beneficiis Ecclesiasticis conferendis habemus, eidem fratri Michaeli, 
tanguam personae idoneae ac bene merenti, ipsam Abbatiam Eccle- 
siae S. Martini una cum arce, oppidis, villis, praediis, decimis, tributis 
et guibusvis proventibus commodis et utilitatibus atgue omni con- 
sueta iurisdictione temporali dedimus et contulimus, damusque et 
conferimus pleno iure praesentium per vigorem. Vobis igitur Reli- 
giosis fratribus Priori et Conventui praedicto Ecclesiae S. Martini 
comittimus, ut deinceps eundem fratrem Michaelem vestrum Abba- 
tem cognoscere, eique uti parenti obtemperare, omnemque obedien- 
tiam et reverentiam exhibere debeatis. Secus non facturi. Praesen- 
tibus perlectis exhibenti restitutis: Datum Wiennae die Dominico 
proximo post octavam Sacratissimi Corporis Christi, Anno eius- 
dem 1535. Regnorum nostrorum Romani anno quinto, Reliquorum 
vero nono. 


Steph. Kaprinai Collectaneorum Msc. B. Tomulus XXVIII. 42. 1. 


39. 


Pannonhalma, 1535 jánius 7. 


A pannonhalmi convent a benedekrendü apátok hozzájárulásával és a 
király beleegyezésével előre megválasztja apátul Mihályt, a volt bátai apátot, 
«nehogy Máté mostani apát nagy és öreg kora miatt az apátság és monostor 
az istentisztelet kárára világiak kezébe kerüljön. 

Conventus monasterii Sacrimontis Pannoniae accedente consensu abbatum 
ordinis s. Benedicti et regis Hungariae praevie eligit in abbatem suum Michae- 
lem, prius abbatem de Báta «ne per gravem et senectam etatem domini Mathei 
moderni abbatis . .. abbatia et monasterium in manus deveniat in diminutio- 
nem divini cultus secularium». 


Eredetije a pannonhalmi fóapátsági levéltárban c. 53. I. H. 
Közli : Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


40. 


Veszprém, 1535 június 8. 


Csatáry Bálint veszprémi udvarbiró igazolja, hogy a veszpremi fejedelem- 
asszony jogosan vett el egy telket Deák Kelementől. 


Magnifice domine... Deinde de negotio Clementis litterati. 
Ego personaliter ad abbatissmam (!) monialium accesseram et loguu- 
tus fui cum illa et ipsa hec ad negotium respondit: guod pater 
ipsius Clementis litterati sessionem desertam tenebat et tandem 
iuridice penes sessionem advocatus est... tempore iudicii et pater 
secus cum liberis suis interfuit, tantummodo hic Clemens litteratus 


37 


38 


absens fuit... Judicatores fuerunt... dominus vicarius, item Paulus 
Bornemizza cum ceteris nobilibus ad id specialiter vocatis et iudi- 
cium sic invenit, ut infra 32 dierum spatia ad hereditatem illam 
aggrediatur et ex quo non accessit... domina abbatissa eam sessio- 
nem illi egens (fgy) homini, qui nunc inhabitat vendidit... Datum 
ex castro Wesprimiensi feria tertia proxima ante festum s. Barnabe 
apostoli 1535. Valentinus Chathary, 

provisor Wesprimiensis. 


Magnifico Domino Thome de Nadasd. 


Eredetije az országos levéltárban a Nádasdy-levelek közt, 
Kózli: Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


41. 


H. n. 1535 június 11. 


Serédi Gáspár értesíti Szalaházi Tamást, hogy Lókós Jánosnak meg- 
kegyelmezett; továbbá kéri, hogy Lök szabolcsmegyei birtok hatszáz forintért 
s ugyanott a királyteleki Báthori-féle részbirtokok szintén hatszáz forintért neki 
zálogba adassanak és az ezekről szóló oklevelek keltének idejét április 25-ére tegyék. 


Servitium, Domine Reverendissime, Ex autoritate mihi con- 
cessa iam pridem gratiam feci Joanni Lewkes, rogo remittas literas 
Regias gratiales, Ceterum possessio Lewk vocata est in comitatu 
Sabocz, ea impignoretur mihi pro florenis sexingentis; portiones 
possessionarie in possessione Kiralteleki Stephani Somliaj et aliorum 
istorum Batoriensium, hoc est preter portiones Andree Batori et 
Petri Batori, impignoretur pro florenis sexingentis et data omnium 
literarum fiant ad eum diem, ad quem cetere alie litere, que 
impignoratitie sunt. Rogo et diligenter perlegas omnes literas 
meas et de omnibus optatam facias relationem, secus res nostre 
male stabunt. Iterum rogo, ut data omnium literarum fiant ad 
XXV Aprilis, tunc enim Viennam exivi. Vale. XI junij 1535. 


Servitor Seredi. 


Kívül: Reverendissimo Domino meo, Domino Thome de 
Zalahaza, Episcopo Agriensi et Cancellario Regie Maiestatis etc. 
Domino meo gratioso. 


Egy félívnél kisebb papir egyik oldalán, egészen Serédi G. fräsa, veres záró- 
pecséttel. — Bécsi cs. és kir. házi stb. levéltár: Hang. Jun. 13. 


Közli : BUNYITAY VINCZE. 


42. 


Bécs, 1535 június 26. 


Ferdinánd király Homonai Györgynek szigorúan megparancsoljá, hogy 
az egri káptalannak az általa elfoglalt dézmát minden késedelem nélkül visz- 
szatérítse, 


Georgio Hommonay pro restitutione decimarum Ecclesie 
Agriensis. Ferdinandus. Egregie Fidelis Dilecte. Relatum est nobis, 
te nonnulas decimas capitulo Ecclesie Agriensis spectantes et perti- 
nentes de districtu Vng occupasse et occupatas adhuc detinere. 
Cum autem iustitie respectu et ob alias causas rationabiles 
et eam presertim, que divino etiam iure fulcita est, quod is, qui 
altari servit et ministrat, de altari quoque et ijs que hoc nomine 
proveniunt, vivat et sustentetur, talia minime sufferre possimus: 
idcirco Fidelitali Tue strictissime committimus et mandamus, qua- 
tenus easdem decimas per te, ut dictum est, occupatas et hucusque 
detentas prefate ecclesie seu Capitulo aut ijs, qui te cum presentibus 
nostris ipsorum Capitularium nomine ad hoc requirent, sine omni 
mora et contradictione remittere et restituere debeas, teque in ijs 
ita et taliter erga nos geras et exhibeas, sicut obedientem servito- 


rem nostrum facere decet, neque de te superinde conquerendi occa- : 


sionem alicui de cetero prebeas, Nostram in eo seriosam executurus 
voluntatem. Datum Vienne XXV] junij 1535. 

Ex [pedite]. 

Fogalmazat egy félív papir egyik oldalán. Hasonló tartalmü levél ment ugyan- 
azon a napon Bebek Ferencznek, ki «decimas capitulo ecclesie Agriensis spectantes et 
pertinentes de districtu Kysborsod» ; továbbá Serédinek (kétségkivül Gáspárnak), ki szin- 
tén az egri káptalan tizedeit «in districto Kyswywar; és Jánossy Antalnak, ki ugyancsak 
az egri káptalantól Galgócz és Baracza falvakat elfoglalta. — Bécsi cs. és kiír. házi stb. 
levéltár : Hungarica. 1535. Jun. 4., 5., 6., 3. Kózli: BUNYITAY VINCZE. 


43. 


Nagy-Sáros, 1535 július 1. 


Sárosmegye rendei Kassa városát Eperjesre hívja, hogy a püspöki tized 
ügyében tanácskozzanak. 


Prudentes et circumspecti domini et amici nobis honorandi 
post salutem et nostri commendationem. Significamus v. d. per 
presentes, quod ad dominicam diem proxime venturam in civitate 
Eperyes certam habebimus congregationem ratione et pretextu 
decime episcopalis, ea propter rogamus v. d. quatenus eedem 
etiam v. d. velint unum vel duos ex vobis ad predictum terminum 


39 








et locum inter (így) transmittere, ut unacum vestris dominationibus 
et aliis dominis et fratribus nostris exinde tractare et consultare, 
quid nobis melius videbitur, valeamus. Rogamus easdem, ne secus 
fecerint. Religuum est, quod v. d. felicissime vallere (!) cupimus. Ex 
oppido Saros feria guinta proxima post festum beatorum Petri et 
Pauli apostolorum anno domini 1535. 

Universitas nobilium comitatus 

de Saros. 


Kívül: Prudentibus et circumspectis dominis judici et juratis 
civibus civitatis Cassoviensis dominis et amicis nobis honorandis. 


Eredetije papiroson, zárlatán három sárgaviasz pecséttel, a negyedik elveszett. 
Kassa város levéltára. Némi eltéréssel közli Kemény : A reformáczió Kassán. 57—58. 


Közli : BUNYITAY VINCZE. 


44. 


Lövöld, 1535 július 13. 


A lövöldi karthausi rendház bérbe veszi a pannonhalmi apátság csepel- 
völgyi tizedét, illetőleg elfogadja, hogy a pannonhalmi apátság e 60 frtra 
becsült tizeddel törleszsze le 200 frinyi adósságát. 

Monasterium Carthusianorum de Lövöld conducit decimas vallis Csepel 
(in comitatu Somogy) pro florenis 60, ut sic monasterium Sacrimontis Pan- 
noniae debitum suum 200 florenorum paulatim solvat. 


Eredetije a pannonhalmi fóapátsági levéltárban c 59. 1. Tt. 
Közli : Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


45. 


I Brüsszel, 1535 július 16. 
Oláh Miklós Ujlaky Ferencz választott győri püspöknek. 


— — — De rebus privatis meis guid scribam, nescio ; possem 
dicere, quod est in evangelio: Missam esse sortem in vestem meam. 
Custodiam quadrifariam partiti sunt: Valentinus Tewreck, Bakyth, 
Andreas Choron, Hieronymus Vasony. Abbatiam de Thapolcza 
Bebek occupat. Archidiaconatus Comaromiensis dominus reverendis- 
simus Strigoniensis est officialis, post quem Marcus noster. Omnibus 
praedae sum expositus, etiam iis, de quibus ob seruitia mea essem 
bene meritus. Hi, qui me defendere fuerant polliciti, refrixerunt, vel 
quod non possunt, vel quod aliena non curant. Deum igitur ipsum 
invoco, cuius fiat voluntas... Bruxellae 16-a Julii anno domini 1535. 


Oláh Miklós levelezése. Budapest, 1875. 558. 1. 





46. 


Bécs, 1535 július 26. 

Ferdinánd király felhatalmazza Török Bálintot, hogy a vránai perjelség 
birlokait a Zrinyiektöl, kik azokat zálog-czímen birják, saját pénzén kivált- 
hassa ; egyúttal biztosítja, hogy e birtokokat ő és örökösei mindaddig megtart- 
hatják, míg a kiváltásukért fizetett összeget vissza nem kapják. 


Nos Ferdinandus — recognoscimus per praesentes litteras 
nostras, guod guum omnes arces, castella et guaevis bona prioratus 
Auranae, in regno nostro Hungariae et partibus eidem subiectis 
existentia, in manus alienas superioribus annis pervenerint, ac titulo 
inscriptionis partim ab aliis aliquot personis, partim a fidelibus 
nostris, magnificis Joanne et Nicolao comitibus de Zrin possi- 
deantur, ut rursum omnia illa castra, castella et bona ad prioratum 
redire possent, annuimus et concessimus, ut fidelis noster, magni- 
ficus Valentinus Thörök de Enningh, capitaneus noster atque ipsius 
prioratus gubernator, omnia castra, castella et bona praedicta ab 
his, quibus inscripta sunt, et nominatim ea, quae praedicti Joannes 
et Nicolaus comites de Zrin pro XIII millibus florenorum hunga- 
ricalium pignoris titulo possident, sua pecunia in usum et futurum 
commodum prioratus redimere possit ac valeat. Sed, ne idem Valen- 
tinus Thórók ex hoc officio pietatis iacturam aliquam pecuniae 
suae faciat, per praesentes litteras eundem certum et securum red- 
dimus, quod castra, castella et bona prioratus, a praefatis comitibus 
atque aliis personis redemta, de manibus praefati Valentini Thórók 
et haeredum eius non excipiemus, neque successores nostri reges 
aut priores Äuranae excipient, donec per nos aut successores nostros, 
vel per eos quorum intererit, de praefata summa XIII millium 
florenorum ipsis comitibus solvenda, deque aliis pecuniarum 
summis, quibus arces, castella et bona prioratus ab aliis etiam per- 
sonis redemerit, praefatis Valentino Thórók eiusque haeredibus 
integre fuerit satisfactum. Et quoniam castrum — in comitatu 
Zoliensi existens, quod nunc in potestate serenissimae dominae 
Mariae, Hung. et Boh. reginae, sororis nostrae charissimae, habetur, 
ad ipsum Valentinum Thörök ex nostra donatione pertinens, eidem 
reddi hoc tempore, certis intervenientibus impedimentis, non 
poterit, de eo quoque eundem Valentinum Thörök sic assecuran- 
dum duximus, quod Castellum — — et eius pertinentiae, in comi- 
tatu Simighiensi existentes, de manibus ipsius haeredumque suorum, 
etiamsi reliqua castra, castella et bona prioratus solutis solvendis ab 
eisdem redimantur, non excipiemus, neque successores nostri aut 


41 


42 


futuri priores excipient, donec aut dictum castrum — ipsi Valentino 
Thörök suisgue haeredibus reddatur, aut bona dentur aeguivalentia, 
aut pretium castri praedicti — per nos successoresve nostros seu 
per eos, quorum intererit, persolvatur. In guorum omnium securi- 
tatem et certitudinem indubitatam praesentes litteras manu nostra 
et sigillo, quo ut rex Hungariae utimur, impendenti signatas 
dedimus. Viennae in festo S. Annae, matris Mariae, anno Domini 
MD. XXXV. 


Pray (Prioratus Auran. p. 95.) után Katona XX/2. 954. 


41. 


Bécs, 1535 jálius 26. 
Ferdinánd a vránai perjelséget Török Bálint fiának, Jánosnak adja. 


Nos Ferdinandus etc. Memoriae commendamus tenore prae- 
sentium significantes guibus expedit universis, guod quamvis Nos 
in beneficiis ac dignitatibus conferendis non solum cuiusgue merita 
inspicere, sed aetatem etiam idoneam deligere consueverimus: 
virtus tamen et plurima ac notissima rei militaris facinora fidelis 
nostri, magnifici Valentini Thörök de Enningh capitanei nostri, 
quibus ex eo tempore, quo regnum Hungariae divina bonitate 
sumus assecuti, in variis expeditionibus fortiter ac strenue est usus, 
seu contra Turcas, seu alios hostes nostros gerenda res fuit, nec 
sanguini, nec ullis vitae periculis pepercit; haec igitur virtus mili- 
taris in eodem Valentino Thórók cognita et perspecta, et singulare 
studium christianae religionis adversus impios Turcas defendendae, 
faciunt, ut filium quoque eius Joannem, optimae indolis puerum, 
iam nunc ad virtutem capessendam et ad militaris disciplinae 
amorem cupiamus accendere. Prioratum itaque Auranae ordinis 
Sancti Joannis Hierosolymitani, nunc de iure et de facto vacantem, 
eidem Joanni Thórók, una cum omnibus arcibus, castellis, curiis, 
oppidis, villis, praediis ac quibusvis bonis ac proventibus, ad eundem 
prioratum de iure et ab antiquo spectantibus, atque omni iuris- 
dictione temporali ac spirituali, authoritate iurispatronatus nostri, 
quod more praedecessorum nostrorum Hungariae regum in ipsius 
prioratus Auranae collatione habemus, duximus dandum et con- 
ferendum, immo damus et conferimus: ita tamen, ut idem Joannes 
Thörök, ubi ad aetatem legitimam adoleverit, ordinem sancti Joannis 
sumere debeat, quem nos illi, cuius intererit, pro eodem prioratu 
confirmandum praesentabimus. [Interea vero omnem curam, guber- 


nationem et administrationem eiusdem prioratus dicto Valentino 
Thörök demandamus ac iniungimus. Vobis igitur universis et sin-, 
gulis praedialibus ac quibuscunque subditis prioratus praedicti 
firmissime mandamus, ut praefatum Joannem, quum ad aetatem 
maturiorem pervenerit, pro vestro vero atque indubitato domino 
et priore observetis, et interim praedicto Valentino Thórók, uti 
ipsius prioratus gubernatori obedire et obtemperare debeatis, secus 
non facturi. Praesentibus perlectis, exhibenti restitutis. Datum 
Viennae, in festo Beatae Annae matris Mariae. Anno Domini mille- 
simo quingentesimo trigesimo quinto, Regnorum nostrorum Romani 
anno quinto, reliquorum vero nono. 


Hevenesi-kéziratgylüljtemény, VII. köt. 299—302. II. — Pray Prioratus Auranae p. 97. 
Katona XX/2. 956. 


48, 


Bél, 1535 augusztus 1. 

Nagyécsi Ambrus apostoli közjegyző és több felkért tanu jelenlétében 
Jakab béli apát előadja, hogy a béli apátság igazgatását melylyel bizonyos 
feltételek alatt György miséspapot, kajári plébánost megbizta volt, ettől — mint- 
hogy. arra érdemetlenné tette magát — visszavette és Pápai Benedek pannon- 
halmi benczésnek általadta. 


In nomine Domini Amen. Per hoc presens publicum instru- 
mentum cunctis pateat evidenter et sit notum, guod anno a nati- 
vitate eiusdem Domini millesimo quingentesimo tricesimo quinto 
indictione octava, die vero prima mensis Augusti, pontificatus 
siquidem sanctissimi in Christo Patris Domini et Domini Pauli 
divina providentia pape tertii, anno eius secundo, in monasterio 
sancti Mauricii de Beel, domo scilicet abbatiali ipsius monasterij 
in mei notarii publici testiumque infrascriptorum ad id specialiter 
rogatorum et vocatorum presentia personaliter constitutus reveren- 
dus et religiosus Frater Dominus Jacobus, Abbas ipsius monasterij, 
omnibus melioribus modo, via, iure, forma et causa, quibus debuit 
et potuit, solemniter cum revocatione et inhibitione protestationis 
retulit, proclamavit et fassus est hoc modo: quod, quamvis ipse 
annis superioribus volens suo monasterio, senectutique et imbecilli- 
tati sue opitulamen providere, confidens in habilitate et dexteritate 
Honorabilis Georgij presbiteri alias plebani possessionis Kayar, 
dictam suam abbatiam tali pacto, ut habitum religionis sue abbatie 
in termino tunc ipsi dato suscipere onusque et gravamen curam- 
que administrationis dicti monasterij et sui in hac sua senectute 


43 


tam im spiritualibus guam temporalibus sufferre bonogue ordine 
et via recta portare, eumgue, vita sua comite, prout patrem decet 
bonum, caritative tenere et suis monitis iustis obtemperare deberet, 
tamen idem Georgius presbiter, nescitur guorum sinistro consilio, 
interceptus suis in hac parte promissis, sepius quidem amonitus, satis- 
dare nolens, habitum religionis se induere neque curam et admini- 
strationem dictorum, monasterij et sui spiritualium et temporalium 
sufferre volens, immo,quod maius detrimentum et incommodum dicto 
monasterio et sibi intulit, tempore uno ipso Georgio presbitero in 
dicto monasterio, relicto per incuriam suam igne in proprio foco 
et domo suo succenso, quo igne prosiliente totum illud monaste- 
rium conflagravit; demum quia sepius requisitus et amonitus post 
actam huiusmodi conflagrationem, ne ad partes Johannis Waywode 
propter fidelitatem Serenissimo Principi et Domino Domino Ferdi- 
nando, divina providentia Romanorum Hungarie et Bohemie etc. 
Regi, Domino nostro Clementissimo observandam se transferret 
huiusmodi suis monitis acquiesci nolens, se illac transduxisset, unde 
sibi et suo monasterio dampnum et incomodum non parvum sequi 
potuit. Facta demum huiusmodi protestatione idem Jacobus abbas 
suam ipsi Georgio presbitero factam resignationem, causis, negotijs 
et conditionibus premissis per eum non observatis reclamans, renun- 
tiavit, retractavit, invalidavit et in nihilum esse voluit et dixit, 
eumque quocunque locorum literis huiusmodi resignationis uti, 
frui et gaudere inhibuit. Post quarum quidem protestationum, retrac- 
tationum, inhibitionum et invalidationum seriem iterum omnibus 
melioribus modo, via, iure, forma et causa, quibus melius et effica- 
cius debuit et potuit sue imbecillitati oppressoque suo monasterio 
volens providere, confisus in regulari observantia, vite et morum 
honestate, scientia, dexteritate et habilitate venerabilis et religiosi 
Fratris Benedicti de Dapa, Professi monachi monasterij Sancti 
Martini Sacri montis Pannonie, qui de voluntate, permissione et 
annuentia sui Prelati fere a decem vel circa annis in dicto mona- 
sterio sancti Mauritij Deo serviendo sibique sano consilio, auxilio 
et favore famulando et manendo, igitur totum et omne ius illud, 
quod de sua abbatia prefato Georgio presbitero dederat, in ipsum 
Fratrem Benedictum transtulit sibique et nemini alteri prescriptam 
suam abbatiam simul cum cunctis suis utilitatibus et pertinentijs 
quibuslibet ad eandem de iure et ab antiquo spectantibus et perti- 
nere debentibus pacto et conditionibus sub hijs, ut eum, vita sua 
durante, pace, favore, amore, victu et amictu tenere, suisque iustis 
monitis et consilijs in observatione spiritualium et temporalium 


obtemperare debeat, dedit et resignavit, promittens idem Jacobus 
abbas michi notario publico testibusgue infrascriptis, stipulatis 
manibus, fide et conscientia pura exnunc eundem fratrem Bene- 
dictum et neminem alium in reale et corporale dominium, paci- 
ficam possessionem ipsius Abbatie intromittere et locare et ullo 
unquam tempore motu suo proprio vel suggestione quorum- 
cumque hanc suam resignationem invalidare, retractare et anichi- 
lare, quas si etiam utrumque ageret et faceret, exnunc prout extunc 
et econtra nullius firmitatis esse voluit et censuit. Super quibus 
omnibus et singulis premissis iidem uterque Abbas petierunt a 
me notario publico infrascripto unum vel plura publicum seu 
publica instrumentum seu instrumenta fieri et confici, quod et feci 
officio meo tabellionatus incumbente in fidem et testimonium 
premissorum rogatus pariter et requisitus. Acta sunt hec et facta 
anno, indictione, die, loco et pontificatu, quibus supra, presentibus 
ibidem venerabili et religioso Fratre Domino Matheo Abbate 
monasterii Sanctorum Petri et Pauli apostolorum de Thatha ac 
Nobili et Circumspecto Simone Ispan de Kayar, testibus fide dignis 
ad id specialiter vocatis, rogatis pariter et requisitis. 

Et ego Ambrosius de Naghech, filius olim Petri de Erchij 
apostolica auctoritate publicus notarius quia premissis protestationi, 
reclamationi, invalidationi, anichilationi, inhibitioni, resignationi et 
promissioni alijsque omnibus et singulis premissis, dum sic, ut pre- 
mittitur, fuerunt et agerentur, unacum prenominatis testibus presens 
interfui eaque omnia et singula sic fieri vidi et audivi, ideo hoc 
presens publicum instrumentum manu propria scriptum signo et 
nomine meis solitis et consuetis consignavi in fidem et testimonium 
premissorum rogatus pariter et requisitus. 


Nyilt hártya levél, alján kózjegyzói jegy, melynek hármas zsámolyán e szavak 
olvashatók : fac mecum | signum in bonum domine | A: E. — Bécsi cs. és kir. házi stb. 
levéltár : Hung. 1535. Aug. 1. Közli: BuNviTAY VINCZE. 


49. 


Bécs, 1535 augusztus 4. 


Ferdinánd azon perben, mely ahonorabilis magister Johannes Pacha, prior 
ordinis Cruciferorum ecclesie Soproniensis» és Sopron város tánácsa közt az általa 
Pacsa Jánosnak adományozott oltárigazgatóság ügyében a királyi parancsok 
meg nem tartása miatt folyt, Sopron város meg nem jelenése miatt a pert Pacsa 
javára döntvén el, megparancsolja a csornai konventnek, hogy küldje ki emberét 
bizonyságul s tegyen jelentést, hogyan adta vissza Berényi Bársony Boldizsár 
királyi kis kanczelláriai jegyző Pacsának a nevezett igazgatóság házát. 


45 


Ferdinandus rex litem inter Joannem Pacha, priorem ordinis crucifero- 
rum ecclesiae Soproniensis et senatum civitatis Soproniensis ob rectoratum altaris 
et neglectum regiorum mandatorum ortam in favorem Joannis Pacha dirimit, 
praecipitque, ut sententia sua exequatur. 


A csornai konvent 1535. szept. 18-iki jelentéséből. 
Közli : Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


50. 


Bécs, 1535 augusztus 4. 


1. Ferdinánd beleegyezését adja azon szerződéshez, melyet «Frater Fran- 
ciscus episcopus Segniensis et commendatarius abbatie sancti Benedicti iuxta 
Gronn és Tallóczi Bánffy Boldizsár kötöttek. Az apátságot ugyanis I. Ferdi- 
nánd ellenségeinek kezéből «Christophorus de Turri» foglalta el és hadiköltségei 
fejében lefoglalta. Hogy tőle kiválthassa Ferencz püspök, 2000 frtot vett kölcsön 
Bánfy Boldizsártól s ennek lefizetésére bizonyos feltételek alatt magát kötelezi. 

Ferdinandus rex consensum praebet contractui inter fratrem Franciscum, 
episcopum Segniensem et commendatarium abbatiae sancti Benedicti iuxta Gron, 
atque Balthasarem Bánffy de Thallowcz inito. Franciscus enim 2000 floreno- 
rum mutuum levavit a Balthasare Bánffy, ut monasterium liberet e manibus 
Christophori de Turri, qui hoc a hostibus recuperavit. 


Hiteles másolata a pannonhalmi föapätsägi It. c. 18. 1. N. 
Közli : Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


51. 


Róma, 1535 augusztus 5. 


III. Pál pápa Frangepán Ferencz kalocsai érseket szerzetes állása többnemű 
kötelességei alól felmenti és kiváltságokkal felruházza. 


Dilecto filio Francisco de Frangepanibus ordinis fratrum 
minorum professori Paulus Papa III. Dilecte fili, salutem et apostoli- 
cam benedictionem. Singularis devotionis affectus, quem ad nos 
et Romanam geris ecclesiam, nec non religionis zelus aliaeque 
praeclarae animi tui dotes, super quibus apud nos famae laudabilis 
commendatione clarere dignosceris, nos inducunt, ut te specialibus 
favoribus et gratiis prosequamur. Hinc est, quod nos cupientes, 
ut tu, qui, ut accepimus, magnatibus principibus et aliis dominis 
temporalibus regni Hungariae plurimum es gratus et acceptus et 
pro illis tanto regni tumultu pacificandis in partibus illis moraris, 
ac plurimum in hoc perfecisti, spesque non modica est, quod et 


magis sic perfecturus, in futurum tam bonum opus guietius pro- 
segui valeas, opportune providere: motu proprio tibi, ut extra 
domos et alia loca tui ordinis fratrum minorum, et cum duobus 
eiusdem ordinis professis per te pro tempore eligendis (qui tamen 
super hoc eorum superiorum habeant licentiam), commorari ac 
permanere, et equos ac mulas equitare, camisias et calceamenta 
deferre, et horas canonicas diurnas pariter et nocturnas, necnon 
missas et alia divina officia ad usum Romanae praedictae, seu cuius- 
vis alterius per te pro tempore eligendae ecclesiae, ac in solenni- 
tatibus sanctorum in calendario Romano annotatorum, de quibus in 
ipso ordine officium celebratur, nullum tamen officium proprium, 
aut orationem tantum vel unicam lectionem habent, officium vel 
commemorationem in utrisque vesperis et matutinis, et ipsam 
unicam lectionem pro nona lectione, necnon in Adventu et Quadra- 
gesima, ac etiam post Pascha officium de feria pro arbitrio tuo, 
necnon diebus sabbati, quibus festum duplex non celebratur, et 
dominica sequenti, qua de ipsa dominica officium fieri debet, ad 
vesperas, psalmos, Benedictus, Exaltabo te, Lauda anima mea, Lau- 
date Dominum quoniam bonus, et Lauda Jerusalem Dominum, cum 
antiphonis illius sancti, de quo officium in ipso sabbato celebratum 
extitit, pro arbitrio tuo celebrare et recitare libere et licite valeas, 
tibi et, quamdiu tecum, ut praefertur, fuerint, eisdem fratribus 
eligendis, auctoritate apostolica tenore praesentium de speciali 
gratia indulgemus, teque et eosdem duos fratres, quamdiu tecum, 
ut praefertur, fuerint, ab alia divini officii recitatione, necnon 
superioritate, obedientia, iurisdictione, visitatione et correctione 
superiorum dicti ordinis (ita ut in casibus regula B. Francisci 
contentis) ad ministrum generalem vel provincialem recurrere 
minime teneamini, verum tu in eosdem tecum residentes fratres 
eandem potestatem, auctoritatem et facultatem, quam dictus minister 
generalis secundum regularia instituta huiusmodi in fratres dicti 
ordinis habere et exercere consueverit, habere et exercere libere et 
licite possis et valeas auctoritate et tenore praemissis eximimus et 
liberamus. Non obstantibus quibusvis apostolicis, ac provincialibus 
et sinodalibus conciliis editis generalibus vel specialibus constitu- 
tionibus et ordinationibus — — —. Datum Romae apud Sanctum 
Marcum sub annulo piscatoris. Die V. Augusti MDXXXV. 


Hevenesi-kéziratgyüjtemény. XXXV. 72.1. (Töredekben kiadták Schmitth, Episcopi 
Agrienses II. 333. Katona, XX. 937.) 


Kózli: Dr. RAPAICS RAJMOND. 


47 


32. 


Nürnberg, 1535 augusztus 6. 


Vergerius pápai nuntius az egri püspöknek mepgírja: mily nagy tisztesség- 
gel fogadta őt Nürnbergben a városi tanács, válamint az ott időző fejedelmek s 
köztük a brandenburgi őrgróf, ki pedig a lutheranus fejedelmek egyik legelseje, 
mindamellett a pápáról s a szentszékről a legnagyobb tisztelettel szólt s a zsinat 
megtartását a legkivánatosabbnak mondta. 


Reverendissime Domine honorande. Plures iam dies elapsi 
sunt, ex quo a Dominatione Vestra Reverendissima discessi, necdum 
tamen quicquam ad Eam literarum dedi, quod quidem ex eo factum 
est, quod in assiduis laboribus versatus vix aliquando satis temporis 
ad respirandum inveniebam, nedum possem humaniori ac politiori 
huic officio satisfacere, cum presertim nihil memorabile haberem, 
quod ad Illam scriberem. Nunc autem tametsi parum etiam necesse 
sit, ne tamen oblitus omnis officii viderer, statui Eam certiorem red- 
dere, ubi ad presens degam, et quod hactenus rerum gesserim. 
Hesterna die Nornbergam appuli, ubi publice a toto senatu magnis 
honoribus susceptus sum. Ubi nam primum resciverunt, pontificis 
Oratorem advenisse, primates ad me viros publico nomine cum 
esculentis et poculentis muneribus misserunt Cumque illis ego 
profectionis huius mee causam indicassem, effuse omnes gaudere 
et summum pontificem extollere ac venerationis etiam nomine 
appellare ceperunt. Antea ad Bavarie duces fueram, tum ab eis ad 
Illustrissimum Georgium Brandenburgensem Marchionem trariscen- 
deram, a quo quamvis inter primarios Lutherane factionis prin- 
cipes habeatur, mirifico tamen honore exceptus fui. Ipse nam primo 
turmam mihi equitum iussit occurrere, deinde in aedes suas ipse 
cum fratre introduxit convivijsque lautissimis, venationeque ac 
omni liberalitatis genere prosecutus est. Quantum vero ad materiam 
concilij attinet, se plurimum eam cupere significavit, curaturumque 
se, ut Summi Pontificis de eo agendo sententia ab omnibus suis 
approbetur, spopondit. Deque ipso Summo Pontifice preter omnem 
expectationem meam honorifice semper locutus est, eum supre- 
mum et universalem omnium Patrem, sanctamque Sedem Apostoli- 
cam omnibus alijs superiorem attestans, ita, ut cum tales ab huius- 
modi viris susceptiones taliaque humanitatis argumenta receperim, 
bene iam nobis sperandum arbitrer, sanctissimum hoc negotium 
Deo iuvante perfici posse. Hinc ego Bambergam recta proficisci 
statui. Satisque iniquis et importunis caloribus huiusce mihi labores 


subeundi sunt, quos tamen divini numinis auxilio perlaturum 
me spero. Misissem ad Dominationem Vestram Reverendissimam 
monitorium, de quo iam collocuti sumus, verum, cum hactenus inter 
hereticos versari mihi contigerit, neque otium neque modus eius 
conficiendi fuit. Quam primum autem ad Bambergensem episcopum 
pervenero, illud me transmissurum polliceor. Dominatio Vestra 
Reverendissima me interim commendatum habeat, et, si quid novi 
isthic contigerit de pace presertim, suis me literis certiorem red- 
dere non dedignetur. Othonellus quoque sese reverenter Eidem 
Reverendissime Dominationi Vestre commendat. 

Noremberge VI Augusti 1535. 

Servitor Vergerius, Nuntius. 


Kívül : Reverendissimo Domino Agriensi, Domino meo obser- 
vandissimo. Viennae. 
Egy Ív papir két oldalán piros zárópecsét nyomával. — Bécsi cs. és kir. házi stb. 


levéltár : Hang. 1535. Aug. 2. 
Közli : BUNYITAY VINCZE. 


53. 


Bécs, 1535 augusztus 27. 


Ferdinánd a pannonhalmi monostortöl elyett zalamegyei birlokokert cse- 
rébe adja a táróczi prépostságnak komárom- és györmegyei jószágait. 


Nos Ferdinandus etc, Recognoscimus per praesentes, quod 
quia Nos totalem possessionem Kwlchod in Comaromiensi, ac 
portiones possessionarias in possessionibus Nagy-Barathy, Nagy- 
Écz, et praedium Megyer vocatum, in Jauriensi comitatibus exis- 
tentes et habitas, alias ad Praeposituram Ecclesiae Beatae Mariae 
Virginis de Thurocz, quae nunc apud manus nostras habetur, per- 
tinentes, ab eadem Praepositura de Thurocz authoritate luris Patro- 
natus nostri Regii, quod in cunctis Ecclesiis Regni nostri Hungariae 
habemus, bonis et salutaribus quibusdam rationibus animum 
nostrum moventibus, reverendo et religiosis Fratribus Michaéli 
Abbati et Conventui Ecclesiae Sancti Martini Sacri Montis Panno- 
niae, in permutationem et concambium possessionum eorundem 
Abbatis et Conventus Sancti Martini Isthwand ac Hegymaghas 
Apathi vocatarum, et praedii Zent Marton fewlde nominati, omnino 
in comitatu Zaladiensi existentium et adiacentium, dedimus, dona- 
vimus, ac titulo concambialis permutationis perpetuo assignavimus, 
et praedictae Ecclesiae Sancti Martini annectendas et uniendas 

Egyháztórt. Emlékek. III. 4 


49 


50 


duximus. Et eosdem Michaélem Abbatem et Conventum assecura- 
vimus, quod nacta opportunitate, super huiusmodi permutatione 
etiam Sanctissimi Domini nostri Papae assensum impetrari et obtineri 
curabimus. Imo assecuramus harum nostrarum vigore et testimonio 
litterarum. Datum Viennae, feria sexta proxima post festum Beati 
Bartholomaei Apostoli. Anno: Domini millesimo quingentesimo 
trigesimo quinto. Regnorum nostrorum Romani quinto, aliorum 
vero nono. 


Hevenesi-kéziratgyüjtemény, XLIV. köt. 130. 1. (Főapátsági levéltár Caps. 33. Q.) — 
Kaprinai, ki ez okiratot Collect. Msc. B. Tom. XXVIII. 92. szintén közli, a következő 
megjegyzést teszi hozzá : Adnotatio. Causae autem et rationes separationis haec fuerunt. 
Ferdinandus. 


54. 


Zólyom, 1535 augusztus 28. 


Klein János zólyomi plébános a selmeczbányai tanácstól egy gonosztevőnek 
kegyelmet kér. 


Christus unser einiger Trost, Mitler und Heylandt, der erhalt 


— Ewer Weyshayth yn seyner Gnod in Ewikeyt Amen. 


Ersamer Herr Richter und namhafftige Weysy Hernn. Noch- 
dem der almechtig Gott taw gutt der frydsamen uber dy Caynes 
Kynder hy eyn pylliche schtroff und roch gelossen hatt, well wyr 
ym um sylliche gnod vast dangbar seyn und sylliche schtroff durch 
Gottes Wort helffen tzyrn und schterken und nicht schwechen. 

Ydoch lest die rechte Chrystliche Lieb yr ort und greyfít 
offt Gottes Gepott und Ornung (fgy) an, welliche alle tzeydt hofft 
auch von den bósen alles guts und besserung und gedenck, der 
yst hewth eyn Tewffel, es kan woll mögen einen Engl werden. 
Dem noch pyn ich in sunderhayst gepetten worden, aus dysem 
krass von vyln erlichen seelsorgern, von vyln namhafftigen des 
Addels (így) und von vylin tugensamen frawen, ich solt gott 
ansechen und sol an ewry weyshayt mitt schrayben un pytten al 
den fleyss ankeren, das eyn syllicher jynglyng taw eyner bes- 
serung pey dem leben erhalden micht verden. 

Tarum pytt wyr alle um gottes wyllen (ob es müglich yst) 
nochdem gott seyn gerechtikeyt offt auffhebt unser syndt halben, 
Ir wolt auch gott ansechen, und wolt ewery pylliche schtroff ytzundt 
von dem Jüngling vorn lassen und wolt ym gnodt ertzaygen. Wyr 
wellen fleysig gott pytten, das gott euch und uns in dem letzten 


gerycht genedig und barmhertzig wyrt seyn Amen. Geben ym 


28 Augusti. 1535. 
Johannem Cleyn, 
pfarer ym Altensol mit vyl dynern des 
Worts mit villn des Adels mit vyln tugen- 
samen weybern. 


Kívül: Dem Ersamen Hern Rychter und Rath der Kónigliche 
Stat Schemnitz. Más kézzel: Furpitt einem morder sein leben 
zuefristen. 


Eredetije Selmeczbánya levéltárában. XVI. század. Vallási tárgyú levelezések. 
Közli : Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


55. 


Brumovicz, 1535 augusztus 29. 


«Joannes verbi Dei minister ecclesie Brumovicensis» értesíti à selmeczbányai 
tanácsot, hogy bár őt «Magister Johannes Troper parochus vester» megfogadta 
selmeczbányai tót hitszónoknak, mégis, mivel a selmeczbányaiak meghivö levelét 
későn kapta meg (feria 6 p. Bartholomei), Szent-Mihály napra le nem mehet, 
hanem csak Szent-Márton napra. 

Joannes, verbi Dei minister ecclesiae Brumowiciensis nuntiat senatui Schem- 
niciensi se, lifteris Joannis Troper parochi Schemniciensis pro praedicatore Sla- 
vonico invitatum, tantum ad festum s. Martini descendere posse. 


Eredetije Selmeczbánya levéltárában. Fasc. XXV. 
Közli : Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


56. 


Bécs, 1535 augusztus 31. 


Enyingi Török Bálint bizonyos feltételek alatt megigéri a kezében levő 
egyházi javak visszaadását. 


Ego Valentinus Therek de Ennying etc. fateor et recognosco 
per presentes, quod ego Sacratissimam Regiam Majestatem, domi- 
num meum clementissimum Regem Ferdinandum, de universis 
debitis, quibus Majestas Sua usque in hunc diem ratione servitiorum 
meorum preteritorum nobis obligabatur, et etiam de omnibus illis 
gratiosis oblationibus Majestatis Eius, quas mihi hactenus pro nostris 
preteritis servitiis cum effectu reddere obtulit, quiettam et expedi- 
tam modisque omnibus absolutam reddo. Et preterea, quampri- 
mum arces, castella, ceteraque bona prioratus Auranee, que scilicet 

4 


51 





52 


in manibus dominorum comitum de Zryn titulo pignoris habentur, 
juxta transactionem, quam desuper cum Regia Majestate initam 
habemus, ad manus meas devenerint, universa bona Ecclesiastica, 
que pro temporis conditione occupative teneo, illis, ad quos jure 
pertinent restituenda, manibus reverendissimi domini Thome de 
Zalahäza, Episcopi Ecclesie Agriensis, sine ulla difficultate dare et 
assignare bona fide promitto. Et ad hoc exnunc, prout extunc, 
nosmet obligatos esse volumus, donacionibus tamen prefate Maje- 
statis Regie, nobis graciose donatis et collatis, salvis nobis et here- 
dibus nostris semper remanentibus, harum mearum vigore et testi- 
monio literarum mediante. 

Datum Wienne feria tertia proxima ante festum beati Egidij 
Abbatis. Anno Domini millesimo quingentesimo tricesimo quinto. 


(L. S) 


Kívül : Quietantionales Valentini Török super praetensionibus 
suis a Ferdinando I. non amplius petendis. 


Eredetije a kismartoni föleveltärban. Fasc. 0. Nr. 122. Rep. 45. 
Közli : Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


57. 


Csorna, 1535 szeptember 1. 


A csornai konvent jelenti, hogy Bársony Boldizsár királyi ember Péter 
miséspap és csornai konventi tág jelenlétében a 48. számban említett oltárigazgató- 
ság házát Sopronban Pacsa Jánosnak átadta. Ellenmondás nem történt. 

Conventus de Csorna testatur Balthasarem Bársony, notarium regium 
minoris Cancellariae, rectoratum altaris Soproniensis coram Petro presbytero et 
conyentus de Csorna socio tradidisse absque contradictione Joanni Pacha. 


Eredetije Sopron város levéltárában. Lad. LI. fasc. II. Nr. 9. 
Kózli : Dr. KARÁCSONYI JÁNOS, 


58. 


Bécs, 1535 szeptember 19. 


Várday Pál esztergomi érsek a somogyvári apátságot még Báthory István 
nádortól mint kegyúrtól kapott kijelölés alapján Pereghy Albert pécsi prépost- 
nak adja. 


Nos Paulus de Varda, miseratione divina Archiepiscopus 
ecclesiae Strigoniensis locigue eiusdem comes perpetuus, Primas 
et Legatus Natus Regni Hungariae ac Supremus Aulae Regiae 


Maiestatis Cancellarius, Reverendo Dno Alberto Peregh Praeposito 
Ecclesiae Ouingueecclesiensis et a secretis Regiae Maiestatis bene- 
merito, Nobis sincere dilecto, salutem in Domino sempiternam. 
Vitae et morum honestas, aliaque laudabilia probitatis et virtutum 
merita, quibus te, non aliorum modo fidedignorum testimonio, 
verum nostra quoque propria experentia ab Altissimo insignitum 
esse agnovimus, Nos inducunt, ut te gratiis et favoribus prosequa- 
mur opportunis. Cum itaque Abbatia monasterii Sancti Aegydii 
Confessoris, Ordinis divi Benedicti, de Simigio, iurisdictionis nostrae 
Strigoniensis, nunc per mortem reverendi quondam Michaélis 
Lanchich, eiusdem abbatiae veri, legitimi et immediati possessoris, 
seu alias certo modo de iure et de facto vacare noscatur: Nos de 
ea sic vacante tibi, tanquam personae idoneae et bene meritae, prae- 
missorum meritorum et virtutum tuarum intuitu, ad legitimam 
praesentationem spectabilis et magnifici quondam domini Stephani 
de Bathor, tunc Regni Hungariae Palatini, virtute iurispatronatus 
regii, sibi in hac parte concessi, et de expressa Regiae Maiestatis 
voluntate literatorie nobis facta (quarum quidem litterarum tenores 
hic pro sufficienter expressis habere volumus) canonice providen- 
dum, in eademque te instituendum et investiendum duximus, imo 
providemus, instituimus et investimus in Dei nomine per byrreti 
nostri capiti tuo impositionem, Regia et nostra ordinaria authorita- 
tibus praesentium per vigorem, recepto tamen primitus a te iura- 
mento corporali, tactis Scripturis Sacrosanctis, ad sancta Dei evan- 
gelia: quod Nobis et successoribus nostris Archiepiscopis eorum- 
que Vicariis pro tempore institutis fidelis et obediens eris, resque 
et bona dictae Abbatiae non alienabis, non distrahes, neque dissi- 
pabis, quin potius alienata, distracta et dissipata toto posse tuo 
recuperabis; mandantes serie praesentium firmissime, in virtute 
salutaris obedientiae et sub maioris excommunicationis sententiae 
poena, priori et toti Conventui fratrum Monasterii Sancti Aegydii 
Symegiensis Ordinis praedicti, quatenus mox visis praesentibus, 
te in verum, legitimum et indubitatum ipsorum Abbatem recipiant, 
admittant et agnoscant, tibique in omnibus licitis et honestis debitam 
reverentiam et obedientiam utpote tanquam vero et legitimo ipso- 
rum Abbati exhibere debeant et teneantur; secus non facturi. 
Harum nostrarum vigore et testimonio litterarum mediante. Datum 
Viennae Pannoniae, decima nona Mensis Septembris. Anno Domini 
millesimo quingentesimo trigesimo quinto. L. S. 


Hevenesi-kéziratgyüjtemény, XLVII. köt. 364—307. 1l. (Ex archivio Camerae 
Poson. Capsa Q. Q. Q.) 


53 





54 


59. 


Torna, 1535 október 20. 

Vingardi Horváth Gáspár kéri a királyt, hogy azon bécsi házat, melyet 
néhai Tamás egri püspök végrendeletileg neki hagyományozott, megbizottjának 
általadni kegyeskedjék, minthogy kész a hagyományozótól kijelölt feltételeket 
teljesíteni. 


Sacratissime Rex... Intellifgo] a Domino Transilvanensi Reve- 
rendissimum Thomam Agriensem, pie memorie, domum suam, 
quam Wienne emerat, mihi in testamento misisse, ea tamen con- 
ditione, ut tapetas, quas a Barbara de Colonia emerat, ut residui- 
tatem, quam adhuc filio ipsius Barbare debebat, ego persolverem: 
Maiestati V... supplico, dignetur Maiestas V. domum illam ut 
in manus hominis mei assignent, committere; ego paratus sum 
illum de illis debitis contentum reddere... Ex castro meo Thorna 
20 Octobris 1535. 

Eiusdem Maiestatis V. S. 


fidelis servitor 
Caspar Horwath de Wyngarth, 
Cubiculariorum Maiestatis V. Magister 
manu propria. 


Kívül: Sacratissime Regie Maiestati, Romanorum, Hungarie, 
Bohemie etc. Regi... 


Egy Ív papir két oldalán pirosviasz zárópecséttel. — Bácsi cs. és kir. házi stb. 
levéltár: Hung. Okt. 25. 
Kózli: BUNYITAY VINCZE. 


60. 


Bécs, 1535 november 6. 


Várday érsek levele Beszterczebánya városához. Inti nd hogy plébánosukat 
Javadalmától meg ne foszszák. 


Prudentes et circumspecti domini, amici nobis honorandi, 
Salutem. Intelleximus dominationes vestras plebanum ecclesie istius 
civitatis vestre parochialis, religiosum, catholicum, el supra gregem 
dominicum vigilantem, removere, beneficioque suo priuare velle. 
Cum autem correctio et priuatio beneficiatorum, sub nostra diocesi 
existentium, ad Nos tanquam pastorem animarum pertinet, hortamur 
dominationes vestras, et in virtute sancte obediencie requirimus, 


guatenus de absolucione et priuacione ipsius plebani vestri super- 
sedere velint. Missuri enim sumus brevi, ex mandato Regie Maie- 
statis, ad omnes ciuitates Montanas Commissarios nostros suffi- 
cientes, qui vice et authoritate nostra ordinaria religionem, vitam- 
que et mores omnium plebanorum et beneficiatorum canonice 
inquirere debebunt, facta autem inquisicione, si qui pro eorum 
demeritis removendi erunt, removebuntur, aut alio modo punientur, 
ubi et religiosi in eorum beneficiis confirmabuntur. In hijs autem 
omnibus ita procedetur, ut libertati do : vestrarum aliarumque civi- 
tatum in nullo derogabitur. Que valeant felices, Datum Wienne 


6. die Mensis Novembris, Anno domini 1535. 
Paulus 


Archiepiscopus Strigon. m. p. 


Kívül a czím alatt: In die Barbare presentate per Joannem 
Pekhum 1535. 


Eredetije Beszterczebánya város levéltárában. Fasc. 267. Nr. 7. Kiadta Katona 


XX. 2. 959. 1, 
Közli: TIMON ÁKOS. 


61. 


Bécs, 1535 november 21. 


Ferdinánd király néhai Désházi Szilágyi Istvánnak és nejének, valamint 
anyósának a berdoveczi ferenczrendüek javára kiadott alapítólevelét ugyanazon 
Jerenezrendüek kértére átírja s megerősíti. 


Nos Ferdinandus . .. memorie commendamus tenore presen- 
tium significantes, quibus expedit universis, quod pro parte et in 
personis religiosorum Fratrum Ordinis Minorum sancti Francisci 
de observantia in possessione Berdowcz pertinentie castri Zomzed- 
wara commorantium exhibite sunt nobis litere magnifici guondam 
Stephani Zylagy de Deeshaza, comitis perpetui de Zomzedwara et 
Zelyn ac Margarethe Hennyng, relicte quondam magnifici Joannis 
Banffy de Alsolindwa socrus ac Anne Banffy consortis eiusdem in 
dupplici papiro patenter confecte sigilloque eiusdem Stephani 
Zylagy consignate, quibus mediantibus idem Stephanus socrusque 
et coniunx eiusdem ad structuram atque edificium cuiusdam 
claustri, quod ipsi suis expensis et sumptibus in pertinentiis castri 
sui Zomzedwara videlicet in Sancta Gorycza pro prefatis Fratribus 
edificandum decrevissent, itemque ad sustentationem eorundem 
Fratrum villam ipsorum Therztenyk vocatam aliosque certos red- 


55 


56 


ditus et emolumerita dedisse ac deputasse dinoscebatur tenoris 
infrascripti, supplicans nobis ut easdem literas ac omnia et singula 
in eisdem contenta ratas et accepta habere literisque nostris pri- 
vilegialibus inseri et inscribi facere, eisdem nostrum regium con- 
sensum prebere easque perpetuo valituras confirmare dignaremur, 
quarum tenor talis est. (Lásd fóntebb: I. kótet 327. lap.) 

Nos itaque supplicatione predictorum fratrum nostre, modo 
quo supra, porrecta Maiestati exaudita clementer et admissa, prae- 
scriptas literas dicti quondam Stephani Zylagy ac praescriptarum 
dominarum non ‚abrasas, non cancellatas nec in aliqua sui parte 
suspectas presentibusque literis nostris privilegialibus de verbo ad 
verbum sine diminutione et augmento aliquali insertas et inscriptas, 
et, si in quantum eedem rite et legittime sunt emanate, viribusque 
earum veritas suffragatur, approbavimus et ratificavimus, eisdem 
nostrum regium consensum prebuimus, immo prebemus bene- 
volum et assensum harum nostrarum vigore et testimonio literarum 
mediante. Datum Vienne die Dominica post festum beate Elizabeth 
vidue, anno Domini millesimo quingentesimo tricesimo quinto, 
regnorum nostrorum etc. 


Ferdinandus m. p. 


Nyilt papirlevél a király sajátkezű aláirásával, de pecsét nélkül. — Bécsi cs. és kir. 
házi stb. levéltár : Hang. 1535. Nov. 18. 
Közli : BUNYITAY VINCZE. 


62. 


Várad, 1535 november 22. 


János király megbizó levele Frangepán érsek és Brodarics püspök, a csá- 
szárhoz küldött követei részére. 


Excellentissimo principi domino Carolo quinto divina favente 
clemencia Romanorum imperatori semper augusto, necnon Ger- 
manie, Hispaniarum, utriusque Sicilie et Hierusalem regi etc. amico 
maiori nostro honorandissimo, Joannes dei gracia Hungarie, 
Dalmacie Croacie etc. rex, salutem et omnis felicitatis continuum 
incrementum. Excellentissime princeps, domine amice maior noster 
honorandissime,in certis arduis et nostris et tocius reipublice christiane 
negociis mittimus ad vestram sacram cesaream et catholicam maie- 
statem hos fideles et primarios consiliarios nostros presencium 
ostensores, reverendos in Christo patres dominos Franciscum comi- 
tem de Frangepanibus, Colocensis et Bachiensis ecclesiarum canonice 


unitarum archiepiscopum et electum ecclesie Agriensis, necnon 
Stephanum Brodericum episcopum Sirmiensem et postulatum 
ecclesie Quinqueecclesiensis. Rogamus itaque vestram sacram cesa- 
ream et catholicam maiestatem, velit dictorum oratorum nostrorum 
et commissariorum verbis fidem indubiam habere, perinde ac 
nostris propriis: omnia enim, que sacre vestre catholice et cesaree 
maiestati nomine nostro dicturi sunt, a nobis dicenda acceperunt, 
et maiestas vestra sacra ad ea pro salute religionis christiane se 
accomodare dignetur. Quam Deus optimus diu felicissimam con- 
servet. Varadini vicesima secunda die Novembris anno Domini 
M. D. XXXV. regnorum vero nostrorum anno decimo. 


Joannes Rex Hungarie manu pp. 


Lanz, Correspondenz des Kaisers Karl V. II. 207. — Theiner, Vetera monum. 
Slavorum merid. I. 628. 


63. 


Ida, 1535 november 22. 


Maköfalvi Tamás, a szepesi egyház éneklókanonokja bizonyítja, hogy a 
kassai birótól kilencz, különböző tárgyakról szóló kivdltságlevelet és egy kar- 


inget átvett. 


Ego Thomas de Makofalwa, cantor et canonicus ecclesie 
Montis Sancti Martini Scepusiensis etc. fateor et recognosco per 
presens manuscriptum meum: ab egregio domino Andrea Melcher, 
Judice civitatis Cassoviensis, novem instrumenta privilegia, ex certis 
negotiis sonantia et existentia, que tempore conflagrationis dicte 
civitatis cum aliis rebus tam propriis, quam ecclesie Bachiensis in 
manus dominorum Judicis et Consulum tunc devenerant, rece- 
pisse et accepisse, simulcum uno supprapellutio [így], de quibus 
prefatum dominum Judicem, ceterosque dominos Consules vigore 
et testimonio literarum mearum mediante quittum ac expeditum 
reddidi. Datum in Ida XXII. die Novembris, anno Domini millesimo 
quingentesimo tricesimo gninto. 

Idem manu propria. 


Egy negyedív papir egyik okdalán, alatta zöldviaszba nyomott gyürüpecséttel. — 
Kassa város levéltára 1601. 
Közli : BUNYITAY VINCZE. 


57 


58 


64. 


Bécs, 1535 deczember 7. 

Ferdinánd király megparancsolja a kassalaknak, hogy azokat az arany 
és értékes tárgyakat, miket Erdődy Simon zágrábi püspök az elmult években 
Henckel János egykori plébánosuk gondjaira bízott, ez pedig náluk hagyott, 
nevezett püspöknek haladéktalanul visszaadják. 


Ferdinandus divina favente clementia Romanorum, Hungariae 
et Bohemiae etc., rex, semper augustus, infans Hispaniarum, archi- 
dux Austriae etc. 

Prudentes et circumspecti fideles nobis dilecti. Exposuit 
Maiestati nostrae fidelis noster reverendus in Christo pater dominus 
Simon episcopus ecclesiae Zagrabiensis, quomodo ipse superioribus 
annis depositum certarum rerum aurearum et pretiosarum rationum- 
que suarum in capsula sive ladula quadam manibus fidelis nostri 
venerabilis Joannis Henkel, alias plebani vestri isthic Cassoviae sub 
bona restitutionis fide commendaverat, quod ipse Joannes Henkel 
in translatione vobis salvum ac integrum reliquerat, prout vos ad 
requisitionem fidelis nostri spectabilis et magnifici domini Alexii 
Thurzo, iudicis curiae nostrae sponte affirmasse comprobamini. 
Cum autem nulla iusta et rationabilis causa appareat, cur depo- 
situm ipsum domini Zagrabiensis restitui non debeat: fidelitati 
igitur vestrae firmissime mandamus, ut acceptis praesentibus prae- 
scriptam ladulam unacum rebus et rationibus per ipsum dominum 
Zagrabiensem isthic depositam absque omni dilatione vel subter- 
fugio eidem Domino Zagrabiensi vel homini suo, quem idem vobis 
suis in literis declaraverit, dare et restituere teneamini. Secus nullo 
modo, nullaque ratione facturi, praesentes pro vestra superinde 
expeditione reservando. Datum Wiennae in profesto Conceptionis 
Virginis gloriosae anno Domini millesimo quingentesimo trice- 
simo quinto. 

Ferdinandus m. p. Wylaky m. p. 

Kívül: Prudentibus et circumspectis iudici et iuratis civibus 


ceterisque inhabitatoribus civitatis nostrae Cassoviensis, fidelibus 
nobis dilectis. 


Eredetije papiroson, zárlatán piros pecséttel, Kassa város levéltárában. Közölte 
ifj. Kemény Lajos : Történelmi Tár. 1890. évf. 387. 1. 


65. 


Sárospatak, 1535 deczember 17. 


Esztery György sárospataki prefektus [rja Boczkoviez Ulriknak: Igaz 
ugyan, hogy az előzött anabaptisták kértek engedélyt a Patakon való megtele- 
pedésre, de Patak ura, Perényi Péter, meg nem türi őket. 


Magnifice Domine, Domine mihi observandissíme post 
meorum servitiorum commendationem! Literas M. D. V. ex parte 
Anabaptistarum scriptas domino meo gratiosissimo et in absentia 
sue Dominationis mihi intitulatas perlegi et sane intellexi, quod 
scribit M. D. V. se intellexisse prefatos Anabaptistas profligatos et 
ex ditionibus Regie Mtis undigue pulsos ac eiectos in civitate 
Pathak sedem se habituros sperare a domino meo gratiosissimo. 
Sive istud soli Anabaptiste publicaverint, sive per alios sit decla- 
ratum, M. D. Vestra fidem huiusmodi rumoribus non adhibeat. 
Verum quidem est, quod illi domino meo gratiosissimo plurime 
pro sede supplicant et post dominum meum etiam mihi, et litere 
eorum perlate sunt ad dominum meum; tamen ego nullo modo 
possum in animum meum inducere, uti dominus meus, qui totus 
ad exequendam Regie Mattis voluntatem propensus est, credi 
debeat hoc hominum genus ad sua bona suscipere. Mittam autem 
literas M. D. V. quamprimum oportunitas erit, domino meo gratio- 
sissimo, ex quibus non dubito suam magnificentiam bonum con- 
silium Magnifice D. V. libenter amplexurum.! Deus optimus, 
maximus conservet M. D. Vestram. Ex Pathak feria sexta post 
[festum] Lucie Virginis, anno Domini M. D. XXXV. Magnifico 
Domino Hulricho Christophoro Domino de Boczkovicz et Czerna- 
hora Servitor Georgius Eztery prefectus civitatis m. p. 


Egy félív papir egyik oldalán, pecsét nélkül ; lehet, hogy csak másolat, de egy- 
korú. — Bdrtfa város levéltára. 
Közli : BUNYITAY VINCZE. 


! Franciscus Dobo de Ruszka «pomeria eius (Collegii Sárospatakiensis) 
ampliavit et ordinem anabaptisticum hungarice Fazekas-sor nominatum adiecit». 
Szombati J.: Monumenta protestantium Hungariae ecclesiastica. 1860. p. 190. 


60 


66. 


Besztercze, 1535 deczember 17. 


A beszterczei biró és tanács jelenti az erdélyi püspöki helytartónak, 
Adorján kanonoknak, hogy Ambrus a szász-szentgyórgyi plébániáról lemondott. 
Kéri, hogy a helyébe választott János miséspapot erősítse meg. 

ludex senatusque Bistriciensis nuntiat Adriano, vicario et canonico 
Albensi, Ambrosium plebaniam de Zenthiorg (Szdsz-Szentgyörgy) resignasse et 
recommendat Joannem presbyterum, neoelectum plebanum ut confirmetur. — 


Eredetije papiron, Besztercze város levéltárában. 
Kózli : Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


67. 


Bécs, 1535 deczember 18. 


Ferdinánd megparancsolja a körmöczbányai kamara ispánjának, hogy a 
körmöczbänyai templomot illető díjakat kiszolgáltassa. 


Ferdinandus diuina fauente clemencia Romanorum, Hunga- 
riae Bohemiae etc. rex semper augustus, Infans Hispaniarum. 
archidux Austriae etc. fidelibus nostris egregys et nobilibus Ber- 
nardo Behem, comiti Camerae Crempniciensis, ac Joanni Dobra- 
wyczky et Bertholdo similiter Behem, vice comitibus eiusdem, 
salutem et graciam. Ex querelis fidelium ciuium ciuitatis Cremni- 
ciensis accepimus, vos census a molendinis mineralibus ecclesiae 
parochialis illius ciuitatis ebdomadatim dare solitos, ad multa 
iam mandata nostra, in hunc usque diem dare et administrare 
recusasse, diuersis in ea re vtentes tergiuersacionibus, et difficul- 
tatibus, in manifestum tot mandatorum nostrorum contemptum. 
Quod non sine displicencia accepimus. Nunc igitur iam ex super- 
abundanti vobis denuo committimus firmiter, vt predictos census 
ecclesiae ipsorum, citra omnem vlteriorem renitenciam et difficul- 
tatem reddere et administrare debeatis, et secus sub indignacionis 
nostrae poena* nullo modo facere presummatis. Nam alioquin, 
si ulteriores ad nos in hac re querele venerint, impunitam non 
praetermittemus hanc tot mandatorum nostrorum transgressionem. 
Presentibus perlectis exhibenti restitutis: Datum Vienne, sabbato 


* Az eredetiben tollhibából kimaradt. 


proximo post festum beatae Luciae Virginis Anno domini Mille- 
simo Quingentesimo Tricesimo Quinto. 


Ferdinandus. (L. S) Wylaky. 


Eredetije Körmöczbänya levéltárában tom. I, f. 19. fasc. 2. Nr. 41. 
Kózli: TIMON Ákos. 


68. 


Bécs, 1535 deczember 21. 


Ferdinánd megparancsolja Homonnay Drugeth Gábornak, hogy azon egy- 
házi szereket, amiket a leleszi monostorból testvére Pál elrabolt, adja vissza. 


Ferdinandus — Fideli nostro magnifico Gabrielli Drugeth 
de Homonna salutem et gratiam. Ex supplicatione fidelis nostri 
venerabilis et religiosi viri Joannis Praepositi Ecclesiae Sanctae 
Crucis de Lelesz* intelleximus, superioribus annis magnificum 
Paulum Drugeth de Homonna, fratrem tuum, in praedictum Mona- 
sterium temere impetum fecisse, et sacras res argenteas et sericeas 
Deo dicatas e Monasterio exportasse, quas illo mortuo ex prae- 
dicti Joannis Praepositi supplicatione apud te esse intelligimus. 
Cum autem huiusmodi res sacras homini praesertim Christiano non 
liceat quoquomodo in profanos usus convertere: mandamus tibi 
firmiter, ut acceptis praesentibus quascunque res argenteas, aut 
alia sacra Ecclesiae illius Lelesziensis suppellectilia suae Ecclesiae 
praefatae quamprimum restituere debeas; nolumus enim permittere 
ullo pacto, ut tales res sacrae a suis Ecclesiis per quospiam abalie- 
nentur. Secus igitur ne feceris. Praesentibus perlectis exhibenti 
restitutis. Datum Viennae in festo Sancti Thomae Apostoli anno 
Domini 1535. 


Ferdinandus m. pria. — — Wylakf. 
Kaprinai Msc. C. tom. III. pag. 384. 
* A Schematismus canonicor. regul, Ord. Praemonstratensis Praepositurae 


s. Joannis Bapt. de castro Jaszó ad an. schol. 180!/s szerint : Joannes IV. de Quin- 
que-Ecdesiis (Péchy ?). 


61 


62 


69. 


Lőcse, 1535 deczember 29. 


Boczkovicz Ulrik levele Bártfa város tanácsához. Ismételt kérdezősködésre 
értesíti a tanácsot, hogy az anabaptistákat, mint Perényi Péter tiszttartója 
levelének mellékelt másolatából láthatják, sem Patakon, sem annak vidékén meg- 
telepedni nem engedik. 


Meinen grues vnnd diennst mit guetem willen zuvor. Ersamb, 
weisse, lieb vnnd guet Frueundt. Das Ir mir abermals der Wider- 
tauffer wesen habt angezaigt, bedannkh ich mich gegen Euch 
fruenndtlich. Vnnd wiewol Ir in Ewren schreiben, so Ir mir jezt 
gechen vermeldet, das gedacht Widertauffer nochmals ires Nider- 
tunns furnemen gen Patakh stellen, so hat mich doch des Herrn 
Prinny Peters Verwallter daselbst zu Patakh auf mein schreiben, 
mit dem Ich in jungist dahin angelanngt, das denselben Wider- 
tauffern solhes Ires furnemens gen Patakh, noch annders denselben 
orten nit stat gechen würde, sovil bericht, das inen den Wider- 
tauffern sich daselbst niderzachain nit zugelassen wirdt, wie Ir nach 
Abschrifft desselben schreiben hirbei vernommen mugt. Nicht 
weniger hab Ich demselben Verwallter zu Patakh jetz abermals der- 
halben zuschreiben nit vnderlassen, dergleichen wo es mich sonnst 
von noten hat angesehen, das Ich also gedennkh, es werde den 
Widertauffern Irer Wonung vnd einwurtzlung diser orten inndort 
beruklicher platz gelassen. Was Euch nun weiters hier Inn glaub- 
wirdigs furkhumbt, wellet michs aigentlich berichten, damit Ich 
ferner notdurfftigchlich einsehung thuen mus. Hirmit was Euch 
lieb ist. Datum Leytsch am XXVIII. Decembris zu Aussgang des 
XXXV. Jars. Vlrich Christof Herr von Boczkhovicz vnd Tscher- 
nahor, Verwallter der obristen Veldhaubtmanschafft in Hungern. 


Kivül: Den Ersamen vnd Waisen N. Richter vnnd Rate der 
Stat Partfa, meinen sounder lieben vnnd gueten fruenndten. 


Egy Ív papir két oldalán, veresviasz zárópecséttel. — Bdrtfa város levéltára. 
Közli: BUNYITAY VINCZE. 


70. 


Bécs, 1535 deczember 31. 
Ferdinánd a szalavári apátságot Hasságyi Ferencznek adja. 


Anno 1535. Viennae in festo B. Silvestri Papae confertur 
Abbatia de Zalawar Egregio Francisco Hassagy. 


Kaprinal Collect. Msc. B. Tom. XXVIII. 82. 1. 


11. 


Pozsony, 1535 deczember. 


A Ferdinánd kirälytöl összehívott pozsonyi országgyülésén alkotott tórvény- 
czikkelyekből. 


Constitutiones statuum et ordinum in conventu Posonii pro 
festo beatae Elisabeth anno Domini MDXXXVI ! celebrato editae. 


Articulus IX. 


Generaliter vero, bona universa ecclesiasticorum et saecula- 
rium omnium fidelium Maiestatis Regiae, per hos annos post sere- 
nissimi piae memoriae domini Ludovici regis obitum indebite 
occupata, usque festum beati Mathiae apostoli proxime venturum 
illis, quibus sunt adempta, restituantur. 


Articulus XV. 


Quum reverendissimo domino archiepiscopo ecclesiae Strigo- 
niensis, ex eiusdem ecclesiae antiquis privilegiis, tanquam summo 
et secretario cancellario regio iure competat, ut ipse iuxta formam 
generalis decreti regni, tanquam personalis Maiestatis Regiae prae- 
sentia, unus ex iudicibus regni ordinariis esse censeatur. Tum igitur 
ex eo, tum etiam quod sit et Ungariae primas, Maiestas Regia inter 
dominum locumtenentem et caeteros ecclesiasticos consiliarios ac 
iudices regni ordinarios eum faciat ordinem, ut idem dominus 
Strigoniensis et in consilio et in iudicio, pro suo et ecclesiae suae 
honore, ut convenit, sua libere fungatur authoritate. 


1 A törvénykönyv szerkesztői hibásan tették ezen évet 1535. helyett. 


Articulus LI, 


Immunitates ecclesiarum parochialium semper observentur, 
nec quisquam, sub poena in generali decreto expressa, eas audeat 
violare. MEE 


Articulus LIII. 


In beneficiis ecclesiasticis, quibus quispiam pro fide et fideli- 
tate Maiestati Regiae debita per hos annos spoliatus extitit, post- 
quam Deo optimo maximo auctore sive tractatibus pacis, sive 
armis Maiestas Regia Ungariam recuperaverit, spoliatos in integrum, 
ut convenit, restituet. 


Articulus LVIII. 


Cum aliquot capitula et conventus adversariis Maiestatis Regiae 
obediant et alioquin multa impedimenta ex temporis iniuria plerum- 
que emergant, quominus ea, quorum interest, capitulorum et con- 
ventuum loca exequutionem aliquam cuipiam fidelium Maiestatis 
Regiae necessario facere possint, propterea placuit, ut capitula 
quaeque et conventus, ad loca huiusmodi exequutionum magis 
vicina, si quas fecerint vel facturi sint exequutiones, citra tamen 
dolum et fraudem, ubique efficaces habeantur. 


Fraknói : Magyar Országgyűlési Emlékek. I. 564—578. 


12. 


1535 (napi kelet nélkül). 


Brodarics püspök kéri valószinüleg Szalaházi Tamás fökanczellärt : kül- 
denének valakit a királyi udvarból Kápolnai Ferencz megfékezésére, ki minden- 
fele, de legkivált a pécsi püspök és káptalan birtokain garázdálkodik; kéri 
továbbá : engedjék meg Verbőczynek, hogy szolgáját a fogoly Bodó Ferenczhez 
küldhesse; Paxy Farkas Szent-István esztergomi prépostjának pedig, hogy 
nővére, Pestyéni Gergelyné látogatására Budára mehessen. 


Dominatio Vestra Reverendissima dignetur reducere in memo- 
riam Maiestati Regiae, ut mittatur aliguis ex curia Sue Maiestatis 
ad compescendum Franciscum Kapolnai a tot spoliis bonorum et 
proventuum alienorum guorumcungue, occupationibus maxime ad 
Episcopatum et Capitulum Quinqueecclesiense, ad Dominum 
Verbewczy Cancellarium, item ad castrum Anija pertinentibus, et ut 
remittat occupata. 


Item ut permittatur Domino Verbeuczy mittere unum servi- 
torem ad Franciscum Bodo captivum. 

‚Item guod Vestra Reverendissima Dominatio dignetur facere 
scribere unas literas ad capitaneum Strigoniensem, ut permittat 
Domino Wolfgango Paxy, preposito Strigoniensi de Sancto Ste- 
phano, quod possit ire Budam ad paucos dies, ad invisendam 
sororem suam, que est uxor magnifici Gregorij Pesthieny, Locum- 


tenentis Bude existentis. 
Servitor 
Sirmiensis vel Quinqueecclesiensis m. p. 


Kívül egykorú kéztől: Brod[arics]. 


Egy félív papir egyik oldalán, kelet nélkül, valamely levél melléklete, melytől 
másfelé tévedt; egészen Brodarics írása. — Bécsi cs. és kir. hdzi stb. levéltár: Hung. 


1535. Jan. 1. 
Közli: BUNYITAY VINCZE. 


73. 


1535 (napi kelet nélkül). 

A királyi felséghez felterjesztett folyamodvány, melyben az esztergomi 
érsek, a fejérvári prépost, Apaffy Miklós és Bethlen, Armbruster Mátyás és Haller 
János, Fysser Jakab, a szentmártoni apát, Sidonius és végül Bogdán Péter 
moldvai ex-vajda különböző ügyeik elintézését kérik. 


Negotia particularia, pro guibus Domini supplicant Maiestati 
Regie. 

Liceat Domino Strigoniensi penes ecclesiam suam locum resi- 
dentie habere, ut in ea solito more divina officia peragantur. 

Assecuretur litteris Maiestatis Regie, quod ubi cum Joanne 
pax conciliabitur, arcem libere possidendam Maiestas sua sibi 
restituet. 

Relaxet seu condonet sibi Maiestas Regia sex millia flor. 
quam summam ex redditibus Ecclesie sue ad usum militum arcis 
Strigoniensis quottannis solvendam constituit, ut hanc summam 
Dominus Strigoniensis possit convertere ad instaurationem arcis 
ipsius, que magnam passa est ruinam a Thurcis etc. 

Preposito Albensi Maiestas Sua provisionem aliquam facere 
dignetur, unde se in diem sustentet, vel concedere eidem, ut 
Hungariam ad beneficia sua per aliqua media redire possit. 

Domino Nicolao Apaffy et Bethlen Vicewaywode similiter 
qui extrema egestate et inopia laborant unacum uxoribus et liberis 

Egyháztört. Emlékek. III. 5 


65 





suis, quibus nisi Maiestas Vestra providerit de honesto victu, procul 
dubio cogentur se ad alia consilia conferre et velle nolle a Maie- 
state Vestra deficere, guod ipsis Maiestas Vestra imputare non 
poterit. 

Mathias Armbruster cum collega Haller pro eliberatione 
ipsorum e manibus Nyary, privatim vero idem Mathias guid cupiat, 
ex litteris suis intelligentur. (Petrus Haller collega Armbruster capti- 
vus petit sibi intuitu captivitatis sue et perpessorum damnorum in 
aliquo sumptu providere. Joannes Haller, quod a cusione monete 
prohibitus est, ad extremam devenit paupertatem ; dignetur Maiestas 
Sua ex Regia pietate et clementia, qua miseros prosequi solet, iam 
tandem permittere illi cusionem, et cum hoc concedere, ut ex rebus 
mercimonijs suis in tricesimis dimidia pars tricesime in sortem 
debiti sui deducatur vel defalcetur. Item registra sua cusionis petit 
sibi dari, ut possit cum debitoribus facere computum, ea detinentur 
apud Stephanum Penphlinger. 

Jacobus Fysser, civis Budensis, habuit annuentiam Regie 
Maiestatis, ut dimidia pars tricesime ex mercimonijs suis sibi relaxe- 
tur, tamdiu, dum summam pecunie Ludovico Regi creditam reha- 
bebit, qua annuentia hactenus ille ob continua bella uti non potuit. 
Suplicant domini, dignetur sibi concedere Maiestas Regia litteras, 
sicuti Maiestas Regia ex litteris eorundem Dominorum superinde 
ad Maiestatem suam datis clarius intelliget. 

Abbas Sancti Martini suplicat Maiestati Regie, ne patiatur 
Sua Maiestas ipsum incognita causa ita vexari et in diuturna 
miseria vivere, cum fuerit semper fidelis, sed Maiestas Sua dignetur 
iudicialiter revideri facere, meritone an immerito privatus sit sua 
prelatura et ecclesia? in qua extinctus est divinus cultus. 

Sidonius cupit et suplicat pro revidenda ratione sua super 
administratione proventuum Archiepiscopatus per commissarios. 

Petrus Bogdan, waywoda Moldavie, petit provideri, ut in ser- 
vitiis et fidelitate Maiestatis Vestre manere possit, stipendio aliquo 
ad certos equos, vel gratia Maiestatis Vestre, deposito iuramento 
fidelitatis, expensis et vestibus honestis provisum regi Polonie per 
litteras commendare, quo aliquando regno suo Moldavie potiri et 
Maiestatibus Vestris ac toti Christianitati servire possit. Commendat 
se in gratiam Maiestatis Vestre. 


Egy fv papir két oldalán, kelet és aláirás nélkül. — Bécsi cs. és hir. házi stb. levél- 
tdr: Hung. 1535. S. d. 18. 
Közli: BUNYITAY VINCZE. 


74. 


1535 (napi kelet nélkül). 


A királyi felséget kérik, hogy a kalocsai érseknek Sszarvaskővárát és 
különböző urak által elfoglalt dézmáit visszaadatni és a vonakodókat fővezére 
által erre rákényszeríteni méltóztassék. 


Memoriale de negotijs Domini Colocensis. 

Item, ut Regia Maiestas castrum Zarwaskew dictum, guod 
guondam Thome Episcopo etc. conservarunt, ad manus Domini 
Colocensis dare et assignari facere dignetur, ne ex illo pauperes 
coloni supprimantur et regnum amplius desoletur. 

Item, ut Sua Maiestas omnes decimas ad episcopatum Agrien- 
sem pertinentes, quas hactenus dicto quondam domino Thome 
episcopo administraverunt, ad manus eiusdem domini Colocensis 
remitti facere dignetur, ut easdem Sua R. D. pro voto suo arendari 
facere valeat in futurum. 

Item, si Maiestati Regie ob certas causas videbitur, quod 
castrum Zarwaskew et decime prefate nunc ad manus eiusdem 
domini Colocensis assignari non debebunt, saltem Sua Maiestas 
dignetur per literas suas Gasparo Seredy, Georgio Homonay, 
Francisco Horwath de Zarwaskew et Michaeli Bidi de Mwnkach 
prefectis (committere), ut ad prefatas decimas sese quovismodo 
intromittere non audeant, neque arendent, imo etiam ad decimas 
Capituli Agriensis sese non ingerant, sed usque aliam informatio- 
nem Sue Maiestatis maneant inarendate eo statu, quo nunc sunt. 

Item, ut Sua Maiestas generales literas suas dignetur dare ad 

comitatus Ung, Saros, Zemlyn, Zabolch, Wywar, Bereg, Borsod, 
Hewes et Maromaros, ut decimas futuri anni vinorum et aliarum 
rerum usque aliam informationem Sue Maiestatis nemini dare 
debeant. 
Item, ut Sua Maiestas Gasparo Seredy et personaliter et per 
literas committere dignetur, ut decimas anni presentis, quas ipse in 
Myskolcz, Mohy, Nyek, Chaba et suis pertinentiis, cumulare fecit, 
eidem domino Colocensi restituere debeat, nam prefatas decimas 
preter annum proxime transactum semper ad Agriam cumulaverunt, 
saltem anno proxime transacto easdem decimas idem Seredy cum 
bello acceperat contra inducias. 

Item, dignetur Sua Maiestas etiam Sebastiano Penflinger pre- 
fecto castri Dyos Gewr per literas committere, ut decimas anni 

5* 


67 


68 


presentis de Myskolcz, Mohy, Nyek Chaba et suis pertinentiis eidem 
domino Colocensi restituere debeat. 

Item, ut Sua Maiestas Francisco Horwath, prefecto castri 
Zarwaskew, per literas suas committere dignetur, ut decimas anni 
presentis, guas in Debrew et Wych idem Franciscus Horwat pro 
presenti cumulare fecit, licet antea semper ad Agriam cumulaverunt, 
eidem Domino Colocensi restituere debeat. 

Item, ut sua Maiestas specialiter eidem Francisco Horwath 
et generaliter aliis fidelibus Sue Maiestatis per literas committere 
dignetur, guod in comitatibus Hewes, Borsod et alijs ad partem 
alteram alias dicatis ad dicandum sese non intromittant, ne pau- 
peres coloni taxam ipsam bis solvere cogantur; mandet autem Sua 
Maiestas omnibus sub indignatione Sue Maiestatis. 

Item, ut Sua Maiestas Generali Capitaneo Sue Maiestatis 
in Regno Hungarie constituto vel eiusdem locumtenenti per literas 
suas mandare dignetur, ut omnes, qui mandatis Sue Maiestatis 
parere nollent, auctoritate Sue Maiestatis compellere debeat. 

Hátán egykorú kéztől: Petita Colocensis et responsum ad ea. 
Ez utöbbi azonban hiänyzik. (Posterius tamen deest.) 


Egy felfv papir két oldalán, kelet és aláírás nélkül. — Bécsi cs, és kir. hdzi stb. 
levéltár : Hung. 1535. S. d. 22. 


Közli: BUNYITAY VINCZE. 


75. 


1535 (napi kelet nélkül). 


Homonnai Gábor özvegye kéri a királyt: vegye fel fiát, Istvánt újból az 
udvarába nevelés végett, hogy megfelelhessen az ő felségétől nyert főispáni méltó- 
ságnak; igéri, hogy fiával együtt igyekezni fognak e kegyet kiérdemelni. 


Serenissima Regia Maiestas et Domine Domine mihi Clemen- 
tissime. Post fidelium servitiorum meorum in gratiam Maiestatis 
Vestre S. humillimam commendationem. Proxime elapso humili mea 
suplicatione impetraveram apud Maiestatem Vestram facultatem ex 
aula eiusdem Maiestatis Vestre S. excipiendi filii mei [így] Stephani 
Homonnay, deinde aliquantisper intertenendi et erudiendi, quem 
fiium meum nunc remitto Maiestati Vestre S. suplicans Eidem 
humillime, ut habita cum mee vidue relicte, ancille Sue, et huius 
quoque unici fili mei, preter quem alium non habeo, tum quod 
Cesarea Sacratissima Maiestas dictum filium meum honore digni- 
tateque comitatus Zempliniensis decoratum insignitumque esse 


gratiose voluerit, ad quod officium fideliter tenendum fidei iura- 
mentum guogue prestare debuit, clementi ratione, dignetur eundem 
filium meum in aulam Suam pro aulico recipere, illique ad duos 
equos ordinem solutionemque fieri iubere, ita ut possit istic in 
aula Eiusdem educari. Cui adiungerem pro eius custodia fidelem 
rerumque peritum servitorem aliquem, qui curam eius diligenter 
haberet. Nam vereor, misera vidua femina, ne hunc unicum filium 
ex incuria aliqua sim amissura, ut talis illi prestitus in aula Maie- 
statis Vestre ordo et conditio merito possit respondere honori comi- 
tatus per Cesaream Maiestatem sibi collato, quam clementiam 
Maiestati Vestre S. ego et dictus filius meus fidelibus irrequietis 
obsequiis apud Maiestatem Vestram promereri vita durante con- 
tendemus. Gratiosum a Maiestate Vestra S. superinde expectans 
responsum. 
Eiusdem Maiestatis Vestre Sacratissime 


humillima relicta ancilla 
Magnifici Gabrielis de Homonna 
Relicta Vidua. 


Kívül ugyanazon kéztől: Humillima supplicatio Magnifici 
condam Gabrielis Homonnay relicte vidue. 


Egy félív papir egyik oldalán, kelet nélkül. — Bécsi cs. és kir. házi stb. levéltár : 
Hang. 1535. §. d. 21. 
Közli: BUNYITAY VINCZE 


76. 


1535. 


Kletsko János lőcsei lutheránus tanítóról. — Laszki Jeromos összeveszvén 
Basó Mátyás Zapolyai-párti murányvári kapitánynyal, megtámadja Muränyt, 
s ez alkalommal katonái a templomot kirabolták, a képeket összetörték. — 
Ugyancsak Laszki Kézsmárkot, Dunajeczet és a savyniki cziszt. r. apátságot 
feleségére iratta. — Básó Mátyás János király nevében meghagyja a szepesiek- 
nek, hogy a prépostsági tizedeket ne Horváth Jánosnak, a régi prépostnak fizes- 
sék, hanem a Zapolyaytól kinevezett Bácsy Ferencznek. 


Anno MDXXXV. ... Feria quarta post conductum Paschae 
Joannes Kletsko scholasticus petiit favorem, quod consulatus eum 
voluit licentiare propter sectam Lutherianam, qua super omnes, 
quos antea audivimus vel vidimus, infectus erat, et scholares et 
iuvenes maxime infecit et a via christiana errare fecit. 


69 





70 


Mathias Baso capitaneus Muraniensis Zapolyianus venit Kes- 
markinum ad Laszkium, petens sibi et suis medietatem manubiarum 
ex prostrato iuniore Minkovics cum suis (qui omnes Kesmarkien- 
sibus se devoverunt, relicto Ferdinando), at dicebat Baso, suis 
adscribendam victoriam. Negabat Laszki, omnemque praedam 
reservare sibi studuit: unde dissidii origo inter eos, nonnisi sin- 
gulari certamine terminanda dato die et loco. Basone pro abducen- 
dis captivis eunte, venit Laszki ad Murány, multaque damna infert 
Basoianis... Exercitus Laszkianus fregit in villa Murány ecclesiam, 
omnia ornamenta et vestimenta accepit, imagines fregit, pedibus 
calcavit, et totam villam spoliavit, fornaces et vitra et alia destruxit ; 
et talia, qualia nec Turcus faceret. 

Hieronymus Laszkius feria quinta ante octavas Pentecostes, 
invitatis capitularibus et nonnullis nobilibus ad Kesmark, fassionem 
coram eis celebravit, mediante qua civitatem Kesmarkiensem, 
castrum  Dunavecz, abbatiam Cisterciensis ordinis Schavnik, et 
Dobritz in Ungaria uxori suae inscripsit, ne alium habeant dominum. 
Notandum, quod iam publice dicitur, quod Katzianerus tales finan- 
cias et practicas subordinavit, et quod Ferdinandus nunc a muliere 
debeat emere illa bona, quasi non de iure illa capere posset. 

Mathias Baso mandato regis Joannis mandat omnibus Scepu- 
siensibus omnes decimas, quae ad praeposituram Scepusiensem 
spectant, dari Francisco Paksy,* tamquam vero et legitimo prae- 
posito, non vero amplius Joanni Horváth veteri praeposito. Ea 
etiam, quae data sunt antea Laszkio, omnia restituentur per eum 
novo huic praeposito per Joannem Zapolya electo. 


Sperfogel Konrád egykorú krónikája. Wagner, II. 177., 178., 180. 11. 


77. 
(Brassó) 1535. 


«Eodem anno (1535), celebrantur nuptiae amici nostri Magistri 
Johannis Honteri, quas benedicat Omnipotens.» 


Album Oltardianum. Trauschenfels id. m. 10. 1. 


* Helyesen : Bácsy. 


78. 


Szegedi Gergely 1535-ben megjelent Censuráira Dévay ily czímű irattal 
felelt: «Apologia quarundam propositionum, summam doctrinae christianae 
continentium, contra indoctas censuras indocti franciscani, Gregorii Zegediensis», 
s azt Bácsy Ferencz szepesi préposinak, Zapolyai János titkárának ajánita a 
következő keltezéstelen levéllel : 


Reverendo Domino Francisco Batsi, Praeposito Sepusiensi 
et Secretario Regio Matthias Devay S. D. Venit in manus meas 
eiusdem franciscani confutatio, seu, ut ipse vocat, censurae, super 
propositiones meas, quas fratribus aliquando meditandas forte 
communicaveram. Argumentum et Epistola ad Lectorem, ut certo 
comperi, ex officina reverendi domini Johannis Fabri prodierunt, 
qui etiam monachi censuras a multis pro sua opinione mendis 
vindicavit, qui me nullius eruditionis hominem esse praedicat, et 
merito sane, equidem agnosco meam imperitiam, et cum Paulo 
fateor, me nihil aliud scire praeter Christum, et hunc crucifixum. 
Non invideo episcopo. quamlibet magnam eruditionem, quamlibet 
doctrinam insignem obtigisse, modo his armis ad aedificationem, 
non ad destructionem utatur ecclesiae. Quod autem frontem per- 
fricuerim, vos me coégistis, ut hanc meam ineruditionem, ut sic 
loquar, prostituerem. Scio me politiores literas ne a limine quidem 
salutasse. Caeterum, si Fabri mallei multorum perfregerunt capita, 
hae nugae talitrorum vice impingantur frontibus quorundam, ut 
pertinaciam (sicuti domino episcopo videor) Devay, hominis infra 
mediocritatem docti, experiantur. Pertinax est Fabro, qui veritatem 
Christi, quam ipse oppugnat, non deserit, et suae factioni non 
adhaeret. Sed ne pluribus Tecum agam Domine Francisce, vela 
contraho et ad Pseudo-fratris naenias evertendas accingor. Tu 
interim boni consule hanc meam balbutiem, et contra latrantes 
eruditos pro tua virili defende. Vale! 


Dévay latin művei együttes kiadásának az egyetemi könyvtárban levő példányá- 
ból. — Lampe 716. Magyar fordításban Révész, Dévay Biró Mátyás életrajza. 85.1. 


72 


79. 


Bécs, 1536 januárius 7. 


Ferdinánd király megparancsolja a selmeczbänyai tanácsnak, hogy Várday 
Pál esztergomi érseknek odaküldendő embereit a kath. vallás védelmében és a 
hitújítás megakadályozásában támogassák. 


Ferdinandus... Hungarie... Rex... magistro civium, iudici 
et iuratis totique communitati incolarum civitatis nostre Schemni- 
ciensis... Mandavimus vobis his superioribus diebus medio nun- 
tiorum vestrorum, quos ad nos miseratis, ut sectam illam pesti- 
feram Lutheranam, per sacrosanctam Sedem Apostolicam sacra- 
tissimamque,Cesaream Maiestatem, uti sacrilegam, erroneam et here- 
ticam condemnatam per omniaque principum christianorum regna, 
provincias, terras et dominia explodi et eradicari commissam, 
quam in civitate ista nostra Schemniciensi adeo invaluisse viresque 
et incrementa sumpsisse, fido testimonio referente, edocti summus (!) 
ut et cultus divinus et missarum solemnia, in memoriam mortis 
Jesu Christi pro iugi sacrificio veris catholicis instituta, et ieiunia 
divinitus a patribus sancita castimoniaque sacerdotalis et alie cere- 
monie ecclesiastice penitus inter vos obrute et pessumdate, abroga- 
teque sint, e medio vestro tollere, explodere et eliminare, moribus- 
que et conversationi bonorum christianorum ab antiquo ad hec 
usque tempora inconcusse observatorum (!) vosmet ipsos confor- 
mare deberetis. Nunc itaque idipsum rursus fidelitati vestre harum 
serie firmissime committimus et mandamus, ut ab labe hac pesti- 
fera prorsus abstinere, vosque ipsos exuere et vendicare et reve- 
rendissimo... Paulo de Warda Archiepiscopo Strigoniensi ... homi- 
nibusque et concionatoribus ipsius, quos pro hac ipsa heresi sacri- 
lega exterminanda ex debito officii sui pastoralis istuc in medium 
vestri cum presentibus missurus est, in omnibus morem gerere et 
obtemperare eosdemque concionatores honorate et reverenter exci- 
pere, audire et pertractare ac concionibus ipsorum interesse plenam- 
que solidam et indubitatam fidem illis adhibere modis omnibus 
debeatis... Datum Wienne feria sexta proxima post festum Epipha- 
niarum Domini anno eiusdem millesimo quingentesimo tricesimo 
sexto. 


Ferdinand. (L. S.) Wylaky. 


Eredetije Selmeczbánya levéltárában. Fasc. XXV. 
Kózli: Dr. KaRÁCSONYI JÁNOS. 


80. 


Várad, 1536 januárius 14. 


János király kéri III. Pál pápát, hogy Statilio János választott erdélyi 
püspököt megerősítse és küldöttének, Miklós pécsi főesperesnek hitelt adjon. 


Sanctissimo in Christo Patri, domino Paulo tercio sancte 
Romane et Universalis Ecclesie Summo Pontifici, domino colen- 
dissimo. 

Beatissime Pater, domine colendissime. Post oscula pedum 
et filiaem nostri commendacionem. Meminimus etiam alias apud 
Sanctitatem Vestram egisse, quo ecclesias istius regni nostri non 
derelinqueret, fidelemque nostrum reverendum Joannem Statilium, 
electum episcopum Transilvanensem, in suo episcopatu confirmaret. 
Supplicamus igitur nunc quoque Sanctitati Vestre, ut pro ea affectione, 
qua erga Sanctitatem Vestram ducimur, dictum Joannem Statilium 
in eo episcopatu, quem ex collatione nostra possidet, confirmare 
dignetur: quod nos omni obsequio filiali Sanctitati Vestre recogni- 
turi sumus. Quicquid vero fidelis noster venerabilis Nicolaus archi- 
diaconus Quinqueecclesiensis, secretarius noster, nomine nostro 
Sanctitati Vestre dixerit, fidem certam verbis eiusdem Sanctitas 
Vestra adhibere dignetur. Quam Deus Optimus Maximus pro incre- 
mento reipublice christiane felicissimam conservet. Waradini deci- 
maquarta die Januarii anno Dni M. D. XXXVI. regnorum vero 
nostrorum decimo. 

Eiusdem Vestre Sanctitatis devotus filius 

Joannes, 
Rex Hungarie manupp. 


Theiner, Vetera monumenta Slavorum meridionalium historiam illustrantia I. 628. 


81. 


Trient, 1536 januárius 17. 


Frangepán Ferencz és Brodarics jelentik Ferdinándnak, hogy melléjük 
adott udvari embere Zsigmond társaságában szerencsésen megérkeztek Trientbe, 
melyet azonban a császár követje, a lundi érsek meg nem érkezése és egyikük 
lábfájása miatt el kell hagyniok és hajón Bolognába mennek, de igyekezni 
fognak gyorsan visszatérni, hogy Magyarország ügyeit annál hamarabb és jól 
bevégezzék. 


Sacratissima Regia Maiestas et Domine, Domine Clementis- 
sime, Post servitiorum nostrorum humilem commendationem. Jussu 


73 


74 


Vestre Sacratissime Maiestatis fuit comes itineris nostri is presen- 
tium exhibitor dominus videlicet Sigismundus, aulicus Vestre 
Maiestatis, qui ob respectum vestre Sacratissime Maiestatis nobis 
optimam fecit societatem et conduxit nos Tridentum usque, uti 
Vestra Maiestas Sacratissima nobis dixerat. Oratias igitur agimus 
immensas Vestre Maiestati, que nobis dignata est providere de 
idoneo comite, suplicamusque eidem, velit Sua Munificentia Regia 
rependere huic bono viro labores, quos nobiscum pertulit iuxta 
mandatum Vestre Sacratissime Maiestatis. Sumus nunc hic Tridenti, 
Sacratissime Rex, et cogimur relinquere comitivam reverendissimi 
domini Nostri Cardinalis Tridentini, tum ob absentiam reveren- 
dissimi domini Lundensis, Oratoris Maiestatis Cesaree, tum potis- 
simum ob adversam valetudinem alterius nostrum, Quinqueeccle- 
siensis videlicet, qui incidit in dolores pedum, postquam huc appli- 
cuit, propter quem casum uterque cogemur Bononiam usque navigio 
devehi. Accelerabimus tamen iter nostrum, quam maxime poterimus, 
ut eo citius bene terminemus res regni Hungarie, quod avide 
expectat a nobis bonum finem. Maiestatem Vestram sacratissi- 
mam Deus conservet semper felicem et incolumem. Ex Tridento 
17. Januarii 1536. E. V. M. S. 
Servitores et capellani humiles 
Frater Franciscus de Frangepan mp. 
S. Brod[arics], Quinqueecclesiensis scripsit. 


Kívül: Sacratissime Regie Maiestati Romanorum etc. domino 
clementissimo. 


Egy Ív papir első oldalán két piros zárópecséttel, a kisebbik Brodaricsé, a paizs 
felett három betűvel SB.. a harmadik betű, valamint a paizs czímere bizonytalan. — Bécsi 
cs. és hir. házi stb. levéltár : Hungarica. 1536. Jan. 32. 

Közli : BUNYITAY VINCZE. 


82. 


Hodrusbánya, 1536 februárius 11. 


«Achatius Hensel Hodrieziensis ecclesie minister» kéri «Magister Joannes 
Tropper Schemniciensis ecclesie vere Episcopuss-t, eszközöljön ki számára Selmecz- 
bánya városnál legalább heti 25 dénár fizetés-javítást. 

«Achatius Hensel Hodrieziensis ecclesiae ministers rogat «magistrum Joan- 
nem Tropper, Schemniciensis ecclesie vere episcopum», ut apud senatum municipii 
Schemniciensis pro se auctionem stipendii saltem 25 denariis hebdomatim obtineat. 


Eredetije Selmeczbánya levéltárában. Fasc. XXV. 
Közli : Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


83. 


Gyulafehérvár, 1536 februárius 14. 


Birlokcsere Statilio János erdélyi püspök és a kolozsvári domonkosiak 
között. 


Nos Capitulum ecclesiae Albensis Transilv. memoriae com- 
mendamus — — guod Rmus D. D. Joannes Statilius Episcopus 
Transilvanus, consiliarius Regiae Maiestatis, etc. dominus et prae- 
latus noster dignissimus, ab una, nec non honorabilis frater Vitalis 
de Kolosvár et Demetrius de Thorda Ordinis B. Dominici, in 
claustro seu coenobio B. V. M. in civitate Colosvariensi fundato 
degentium nomine et personis, partibus ab alia, coram nobis per- 
sonaliter constituti, idem Rmus D. Joannes Statilius Episcopus 
— — — universorum successorum suorum episcoporum huius 
Ecclesiae, dicti vero fratres — — — similiter cunctorum fratrum 
dicti ordinis onera et quaevis gravamina mutuo ac vicissim ad 
infrascripta firmiter observanda super se se assumptis, sunt con- 
fessi libere ac sponte hunc in modum: quomodo ipsi commodum 
et utilitatem ac profectum huius ecclesiae et dicti claustri B. M. V. 
considerantes, in bonis eorum infrascriptis talem inter se fecissent 
concambialem permutationem perpetuo duraturam, prout fecerunt 
nostri in praesentia tali modo: quod Rmus D. noster praelatus 
totales decimas suas episcopales in possessione Gyulatelke existen- 
tes, una cum quarta decimarum archidiaconatus Dobocensis in 
eadem possessione habita (quam Vener. D. Adrianus de Enyed artium 
liberalium et iuris utriusque doctor, archidiaconus Dobocensis, 
Vicarius in spiritualibus et causarum auditor generalis, socius et 
concanonicus frater noster salubri ordinatione eiusdem Rmi D. 
Episcopi resignavit eidemque quartae suae pure et simpliciter cessit, 
nil iuris seu proprietatis in eadem sibi ipsi et successoribus suis 
reservando; cui quidem spontaneae cessioni et resignationi nos 
quoque consensum nostrum capitularem praebuimus), simul cum 
omnibus terrae nascentiis, necnon apibus et agnellis et aliis pro- 
ventibus ex iisdem decimis integris provenire debentibus, dicto 
claustro B. M. V. et fratribus in eodem degentibus: e converso 
vero iidem fratres — — —- totales portiones ipsorum possessio- 
narias in possessione Thur in comitatu Thordensi existenti habitas, 
ipsos optimo iuris titulo concernentes, simul cum cunctis earum- 
dem utilitatibus etc. memorato Rmo domino Joanni Statilio epi- 
scopo et successoribus suis episcopis universis praemissae con- 


15 





76 


cambialis permutationis titulo dedissent, contulissent, inscripsissent, 
imo dederunt etc. — — — irrevocabiliter — — — nullum ius 
— — — reservantes. Datum in die B. Valentini M. Anno Do- 
mini 1536. 


Szeredai Antal: Series antiquorum et recentiorum episcoporum Transilvaniae. 
A.-Carolinae, 1790. p. 194. 


84. 


Pannonhalma, 1536 februárius 15. 


Mihály pannonhalmi apát és a konvent nagy szükségtól kényszerítve, de 
különösen azért, hogy csanaki birtokukat Szarka Mihály győri polgártól kivált- 
hassák, Dyaky nevű részint pozsony-, részint nyitramegyei jószágukat 400 magyar 
forintért «in monetis alemanicis» elzálogosítják Thurzó Elek országbiró és kir. 
helytartónak. 

Michael abbas et conventus Sacrimontis Pannoniae magna egestate com- 
pulsi et praesertim ad redimendam vineam suam Csanakiensem | possessionem 
suam Deáki (Dyaky, in comitatibus Posoniensi et Nitriensi adiacentem) Alexio 
Thurzó, Locumtenenti regio et iudici curiae, 400 florenis oppignorant. 


Eredetije a pannonhalmi föapätsägi It. c. 41. 1. Ee. 
Közli : Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


85. 


Bécs, 1536 februárius 26. 


Kecsethy Márton újból leírván a király és közte megállapított feltételeket, 
kéri ő felségét, hogy az adományozott püspökségre vonatkozó, valamint többi 
igéreteit kegyesen teljesíteni és írásban megerősíteni méltóztassék. 


Sacratissime Rex, Domine, Domine mihi clementissime. Mise- 
ram superioribus hisce diebus ad Sac. Maiestatem Vestran dominum 
Balduinum de Reuelles, ut per eum commodius ac citius eas literas 
recipere possem, quas Sac. Maiestas Vestra discedens hinc pollicita 
mihi fuerat Qui cum istuc pervenisset, Sacramque Maiestatem 
Vestram convenisset, respondit Eadem, excidisse sibi conditiones 
rerum mearum neque posse respondere mihi, nisi prius ille Sac. 
Maiestati Vestre a me perscriberentur. Quod ego minime miror, 
cum longe gravioribus negotiis Sac. Maiestas Vestra implicita sit, 
quam ut minima queque memoria tenere possit. Nunc itaque con- 
ditiones inter Sac. Maiestatem Vestram et me confectas paucis 
Eadem accipiat: Cum Sac. Maiestas Vestra in conclave suum me 
accersivisset, iuramentoque obstrinxisset, ne cui mortalium id quod 
mihi Sac. Maiestas Vestra dictura esset, efferrem, in hunc modum 


me ex sua innata benignitate allocuta est, hosgue articulos mihi 
proposuit. Primum, ut haberem episcopatum, guem abhinc octo 
annis mihi Sac. Maiestas Vestra contulisset, ea tamen lege, ne ad 
certum tempus episcopi titulo uterer, sed proventus dumtaxat per- 
ciperem; quod me facturum vicissim hoc pacto respondi, si Sac. 
Maiestas Vestra literas super arce Fogaras in Transilvania et super 
oppida Zakmar et Nemetti redderet, quas omnes inventas esse certe 
scio. Preterea donationes super episcopatum, quas etiam arbitror 
inventas, fuerunt enim iste omnes donationes, quemadmodum 
coram Sacre Maiestatis Vestre (így) dixi, unum in locum ab avun- 
culo meo incluse. Quodsi tamen donationes super episcopatum 
deperdite fuissent, quas ipsemet dominus Vylaky confessus est, 
mihi a se conscriptas fuisse et quas etiam magnificus dominus 
Gaspar Horvath, vir integerrimus, qui nunc cum Sac. Maiestate 
Vestra est, multique alii viderunt ac legerunt, ut interim de me 
taceam, qui non semel eas tractavi, quodsi inquam donationes super 
episcopatum deperdite fuissent, ut Sac. Maiestas Vestra novas daret, 
quod se facturum Sac. Maiestas Vestra pollicita est. Alter erat arti- 
culus, ut pro auleis magnifico domino Comiti a Salm satisface- 
rem, id quod iam executus sum eo modo, quo Sac. Maiestas Vestra 
voluit. Tertius erat ex articulis, ut tres ille Stephani Deeshazy arces 
traderentur in manus eius, cui Sac. Maiestas Vestra contulisset. Ad 
hunc ego articulum ita respondi, non posse me precipere castel- 
lanis illarum arcium, qui non meo nomine in illas inpositi fuissent 
neque mihi fidem eorum obstrinxissent. Quod quam sit verum, ex 
ea facile intelligere Sac. Maiestas Vestra poterit, quod ne bona 
quidem illa mobilia Stephani Deeshazy, que mihi ex commissione 
Sac. Maiestatis Vestre a proceribus Hungarie adiudicata sunt, 
reddere voluerunt, quin potius summa cum ignominia affecerunt 
eos, quos ad repetenda ista bona miseram. Hi sunt Sacratissime 
Rex, ac Domine mihi Clementissime articuli, quos Sac. Maiestas 
Vestra habere a me voluit. Supplico itaque Sac. Maiestati Vestre 
tanquam domino meo clementissimo, ut dominum Balduinum 
remittat mihi cum his literis, quas paulo ante recensui primo quo- 
que tempore, ne me hic aere alieno, quod iam non mediocriter 
excrevit, penitus obruam. Servet Eandem ac sospitet Christus Opti- 
mus Maximus perpetuo felicem ac incolumem, cui me meaque 
servitia etiam atque etiam dedo ac defero. Vienne XXVI Februarij 

anno MDXXXVI* 
Eiusdem Sac. Maiestatis Vestre deditissimum mancipium 
Martinus Kechetynus. 











78 


Kívül: Sacratissimo Romanorum Hungarie Bohoemie etc. 
regi domino meo clementissimo. 


Egy Ív papir három oldalán, pirosviasz záró kis gyűrűpecséttel, melynek paizsán 
jobbra ügető farkas mintha szájában valamit vinne s ennek háta felett félholdban csillag, 
a paizs felett M. K. — Bácsi cs. és kir. házi stb. levéltár: Hang. 1536. Febr. 17. 


Közli : BUNYITAY VINCZE. 


86. 


Róma, 1536 márczius 8. 


A capuai bíbornok Kecsethy Mártont, az elhalt egri püspöknek jeles tulaj- 
donságokkal biró unokaöcscsét Ferdinánd király pártfogásába ajánlja. 


Sacratissima Serenissima Regia Maiestas humillimam commen- 
dationem! Martinus Kechetynus, Episcopi Agriensis vita defuncti 
nepos adolescens virtutis studio atque eruditione omnibus sane 
commendatus, cupit magnopere, ut meo testimonio Maiestati Tue 
commendatior fiat. Quod ego non tam, ut illius virtutem apud Maies- 
tatem Tuam laudibus efferam, quam exploratissimam, ut existimo, 
habet, quam, ut ei rem honestam a me petenti morem geram, nunc 
facio: supplicoque Maiestati Tue eum ita tractet, ut is intelligat 
commendationem meam sibi non defuisse. Quod reliquum est, mei- 
psum meaque omnia Maiestati Tue despondeo, cui me humillime 
commendo. Rome VIII Martii M. D. XXXVJ. 

Eiusdem Sacratissime Serenissime Regie Maiestatis Tue 


humillimus Servitor 
N. Cardinalis Capuanus. 


Kívül: Sacre Serenissime Regie Maiestati. 


Egy Ív papir egyik oldalán piros zárópecsét nyomával. — Bécsi cs. és kir. házi stb. 
levéltár: Hung. 1536. Marcz. 5. 
Közli : BUNYITAY VINCZE. 


87. 


Róma, 1536 márczius 13. 

Campegi Lőrincz bibornok kéri a királyt, hogy Kecsethy Mártont, ki dícsé- 
retesen halad elhalt nagybátyja, az egri püspök nyomdokain, nemcsak saját kitünő 
tehetségeinek, hanem nagybátyja emlékének és az ajánló szolgálatainak tekinteté- 
ből is a veszprémi püspökség adományozásával vigasztalja és tisztelje meg. 


Serenissimo Invictissimo Re, Signore mio sempre colendis- 
simo. La singulare et continua benignitá de la Maestá Vostra verso 


di me persuade a molti, et io volentieri lo consento, che le inter- 
cessioni mie appresso di Lei debbiano essere di gualche momento. 
Per guesto io sono hora da chi puó molto di me con grande 
instantia ricerco a scrivere alla Maestá Vostra in commendatione 
di M. Martino Kechetynus giovine per guanto da molti intendo, 
né manco di virtú che di sangue nobilissimo, et il guale si vede 
egregiamente caminare per le vestigie del suo reverendissimo 
zio, gia Vescovo d'Agria di sempre honorata memoria, il quale 
per le sue rare virtü et per la fede singulare si sa quanto sia 
stato caro a Vostra Maestá et quanto li sia doluto del caso suo. 
lo adunque con quanto piü studio et diligentia posso, lo raccom- 
mando ad Essa Maestá Vostra, humilmente pregandola, che oltre 
li altri degni rispetti Li piaccia anchora per la servitü mia conso- 
lario et honorarlo del Vescovato di Vesprimio secondo la promessa, 
che Ella, gia sono piü anni, a preghi del predetto Reverendissimo 


zio liberalmente gle ne fece, che oltre che Essa collocará il bene- - 


fitio Suo in persona degna et mostrará con sua grande gloria, 
ch'Ella non pure in vita, ma etiam dopo la morte ritiene grata 
memoria di li suoi fideli servitori: a me per ogni rispetto ne 
fara gratia singulare, et quante se tutto il commodo et honore ne 
venisse in persona di li miei proprii figliuoli. Cosi di nuovo ne 
La prego et il detto M. Martino quanto la persona mia humilmente 
et di tutto il core Li racommando. Que diu felicissima valeat. 
Rome XIII martij MDXXXVI. 
Di Essa Vostra Maestá humillimo servitore 
L. Card. Campegius. 


Kívül: Al Serenissimo et Invictissimo Re de Romani etc. 
Signore mio sempre Colendissimo. 


Egy Ív papir első oldalán piros zárópecséttel. — Bécsi cs. és kír. házi stb. levéltár: 


Hang. 1536. Mar. Il. 
Közli: BUNYITAY VINCZE. 


88. 


1536 márczius 17. 


A kolosmonostori konvent bizonyítja, hogy Vitályos, a kolozsvári domonko- 
sok perjele és Péter ugyanazon rend tagja, a tordamegyei Csányban levő rész- 
birlokukat Koppány Gergely erdély-fehérvári őrkanonoknak és Patai Nagy Sebes- 
tyén szentmihálykövi várnagynak hatszáz forintért eladták. 


Conventus monasterii Beate Marie Virginis de Kolos- 
monostra... Ad universitatis vestre harum serie volumus devenire 


79 





notitiam: guod religiosi fratres Vitalis prior fratrum Predica- 
torum, ordinis Beati Dominici, necnon frater Petrus eiusdem 
Ordinis in claustro Beatissime Marie Virginis in civitate Colos- 
wariensi fundato degentes et residentes in personis totius conventus 
eiusdem Ordinis et claustri coram nobis personaliter constituti 
sponte et libere confessi sunt in hunc modum: quomodo ipsi 
matura intra seipsos deliberatione prehabita totales possessiones 
ipsorum possessionarias in possessione Chaam vocata, in comitatu 
de Thorda existente habitas, eisdemque per egregium quondam 
Benedictum Thwry in elemosinam legatas, simul cum cunctis utili- 
tatibus... venerabili et egregio Gregorio Koppany, canonico et 
Custodi ecclesie Albensis Transilvane, necnon egregio Sebastiano 
Nagh de Patha, castellano castri Zenthmyhalkewe, heredibusque 
et posteritatibus ipsorum universis pro florenis sexingentis, plene, 
ut dixerunt, ab eisdem receptis iam et levatis... dederunt, vendi- 
derunt... Datum feria sexta proxima ante Dominicam Oculi, anno 
Domini 1536. 


Budai orsz. ltár: Kolosmonostori Protocol. III. — töredék. 249. 1. 
Közli : BUNYITAY VINCZE. 


89. 


Pozsony, 1536 márczius 24. 


A helytartótanács bizonyítványa, hogy Szalaházy Tamás püspök Szarvas- 
kövárát bizonyos összeg fejében Horváth Ferencz praefectusnak zálogba adta. 


Nos locumtenens et consiliarii serenissimi principis et domini, 
domini Ferdinandi, divina favente clementia Romanorum Hungarie 
etc. regis, memorie commendamus per presentes, quod egregius 
Franciscus Horváth, prefectus castri Zarwaskew, tam vivente reve- 
rendissimo quondam domino Thoma episcopo Agriensi, Cancel- 
lario regie Maiestatis, quam etiam illo e vivis sublato, prefate 
Maiestati regie domino nostro clementissimo fideliter servierit, 
arcemque Zarwaskew, fidei sue commissam, in multis rerum diffi- 
cultatibus conservaverit; ex quo autem prefatus quondam dominus 
cancellarius eidem Francisco Horvath de necessaria solutione, ut 
debebat, provideri non potuisse, sed pro certa pecuniarum summa 
arcem ipsam literis, manu et sigillo suo obsignatis, mediantibus 
obligasse dicatur, ut idem simili fidelitate Majestati regie inservire 
et arcem eam conservare inposterumque possit, eundem Franciscum 
Horvath assecurandum duximus, prout assecuramus per presentes 


et apud Maiestatem regiam omni diligentia instabimus, ut predictas 
literas obligatoriales ipsius condam domini Cancellarii manu et 
sigillo obsignatas, Maiestas sua regia ratas habeat et confirmet, et 
si autem aliquo pacto id apud Maiestatem suam (qui nunc a nobis 
longius abest) efficere non possumus, hoc nihilominus perficiemus, 
ut prefata Maiestas regia arcem ipsam ex manibus prefati Francisci 
Horvath non prius eximat, quam de omnibus suis servitiis, factis vel 
fiendis, posita tamen prius justa et recta ratione, eundem Francis- 
cum Horvath contentum reddat quoad plenum. In cuius testimo- 
nium presentes nostras dandas duximus Posonii feria sexta proxima 
ante dominicam Letare anno Domini 1536. 


Ótpecsétes eredetije az Országos ltárban N. R. A. 834. cs. 30. sz. Kiadta Szeder- 
hényi > Hevesvármegye története. II. 434. 


90. 


Székes-Fejérvár, 1536 circiter mense Martio. 


Jalsovai Péter somogyi és Rayki Pál zalai füesperesek és veszprémi kano- 
nokok a székesfehérvári jánoslovagok előtt tiltakoznak a Pét mellett eső Luas 
másként Thykol nevű puszta elidegenítése ellen. 

Petrus Jalsovai archidiaconus de Somogy et Paulus Rajki, archidiaconus 
de Zala, canonici Vesprimienses coram cruciferis de Albaregali protestantur contra 
abalienationem praedii Luas alias Thykol penes Pét siti. 


Eredetije a veszprémi kápt. mag. It. cap. 11. f. Luos Nr. 16. 
Közli : Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


91. 


1536 április 2. 


Vitályos, a kolozsvári domokosok perjele és Lőrincz ugyanazon rend tagja 
a kolosmonostori konvent előtt kijelentik, hogy ha valamikor arra határoznák 
magukat, hogy Túr nevű birtokukat eladják, azt senkinek másnak, hánem csak 
Maylath István erdélyi vajdának fogják eladni. 


Nos conventus monasterii Beate Marie Virginis de Kolos- 
monostra memorie commendamus per presentes: guod religiosi 
fratres Vitalis prior conventus Ordinis Beati Dominici in claustro 
Beate Marie Virginis in civitate Koloswar fundato, necnon Lauren- 
tius eiusdem Ordinis in persona totius conventus eiusdem Ordinis 
nostram personaliter venientes in presentiam... retulerunt in hunc 
modum: quod si temporum in processu casualiter contigerit ipsos 

Fgyhäztört. Emlékek. III. 6 


81 


possessionem eorum Thwr vocatam, ab egregio guondam Bene- 
dicto Thwry eisdem in perpetuam elemosinam legatam, pro pecu- 
niis vendere : extunc nemini alteri, preterguam spectabili et magni- 
fico domino Stephano Maylath Waywode Transilvano et Siculorum 
Comiti etc. vendere volunt et nemini alteri, harum nostrarum vigore 
et testimonio literarum mediante. Datum in dominica Judica, anno 
Domini 1536. 


Badai orsz. itár: Kolosmonostori Protocol. III. — töredék. 33. I. 
Közli : BUNYITAY VINCZE. 


92. 


Pozsony, 1536 április 11. 

Thurzó Elek országbíró és királyi helytartó Majtényi Uriel táróczi prépost 
kérésére az 1535. pozsonyi országgyűlés törvényei szerint megidézteti Mihály pan- 
nonhalmi apátot, a ki állítólag a turóczi prépostnak nagybaráti, nagyécsi 
(Győr m.) és kulcsodi (Kuchud, Komárom m.) birtokait elfoglalta. 

Alexius Thurzó, Locumtenens regius, citari iubet Michaelem, abbatem Sacri- 
montis Pannoniae, possessiones praepositi Thuróciensis, Urielis Maytényi, in pagis 
Nagy-Baráti, Nagy-Ecs et Kulcsod adiacentes, ut asseritur, occupantem. Citatio- 
nem peregit Valentinus Gyirmolthy, canonicus Jauriensis. 


Eredetije a pannonhalmi föapätsägi It. c. 18: 1. Y. Rá van vezetve, hogy az idézést 
Gyirmolthy Bálint győri kanonok a szentmärtoni várban véghezvitte. 


Közli : Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


93. 


Esztergom, 1536 április 12. 


Várday Pál esztergomi érsek a káptalan képviseletében és Jozefics Ferencz 
zenggi püspök Zudar Dávid Barsmegye alispánját a garamszentbenedeki apátság 
Javainak adminisztrátorául rendelik. 


Nos Paulus de Warda archiepiscopus ecclesie Strigoniensis, 
primas, legatus natus regni Hungarie ac summus aule regie maie- 
statis cancellarius, nomine et in persona capituli eiusdem ecclesie 
Strigoniensis, nec non Franciscus Josephitius episcopus Segniensis 
conventusque abbatie S. Benedicti de iuxta Gron, fatemur et recog- 
noscimus per presentes litteras nostras, nos egregium dominum David 
Zwdar, vicecomitem comitatus Barsiensis, elegisse constituisseque 
in provisorem et administratorem generalem prefate abbatie S. Bene- 
dicti universorumque eiusdem abbatie fructuum, reddituum et pro- 
ventuum collectorem. Quocirca vobis universis et singulis iudicibus 


iuratis, villicis — mandamus, guatenus dicto d. David — obedire — 
teneamini. — Datum Strigonii, feria quarta maioris ebdomade, anno 
domini millesimo quingentesimo tricesimo sexto. 


Az eredetiből (Szentbenedeki Itär Prot. A. 22. 1.) Katona XX/2. 1008. 


94. 


Esztergom, 1536 äprilis 13. 


Simonyi Menyhért, kire Várday érsek és az esztergomi káptalan Garam- 
Szent-Benedeken a várnagyi tisztséget bizták, Esztergomban az érsek lakásán 
Andräs nagyprépost jelenlétében, az érsek kezébe «manibus Rmi dom. Pauli archi- 
episcopi tacdis» eskü alatt fogadta, «quod predictum monasterium seu abbaciam 
S. Benedicti, quod ab eodem domino Rsmo et Capitulo his diebus in officiolatum 
accepit, fideliter ac diligenter cifra omne dampnum, dispendium et periculum sue 
Rme dominacioni nomine dicti capituli ecclesie Strigoniensis, ipsique capitulo et 
prefato domino Francisco episcopo Segniensi tenebit, defendet, custodiet et conser- 
vabit» s ha az érsek, a káptalan és Josephit püspök «uno voto et uno consensu» 
visszakövetelik, minden nehézség nélkül vissza fogja adni. 

Meinhardus Simonyi castellanus monasterii s. Benedicti iuxta Gran Capi- 
tulo Strigoniensi et Francisco episcopo Segniensi fidelitatem iurat. 


Eszterg. kápt. Itär. Lad. 40. 7. 28. Knauz: A Garam-melletti szent-benedeki 
apátság. 115. 


95. 


1536 április 21. 


Lehotai Kelemen esztergomvári kanonok tanúskodása Bakócz Tamás bíbo- 
rosnak végrendelkezésére vonatkozólag halálos ágyán tett kijelentéséről és Erdődy 
Péternek ez alkalommal tanusított magaviselkedéséről. 


Honorabilis dominus magister Clemens de Lehotha, canonicus 
ecclesie collegiate S. Stephani prothomartiris de castro Strigoniensi, 
iuratus et examinatus fassus est: Ouod ipse de a. d. 1521. de mense 
Junii, quantum recordari posset, presens interfuisset, quando Rmus 
D. Thomas cardinalis et archiepiscopus Strigoniensis in eodem 
castro Strigoniensi, in turri scilicet solite residentie sue, in lecto 
egritudinis sue decumbens, post confessionem eidem testi, tamquam 
confessori suo, factam, sacramque communionem et sacri crismatis 
inunctionem de manibus condam Rdi dorm. Thorne episcopi Salo- 
nensis percepisset; tandemque a Rdo d. Andrea doctore preposito 
Strigoniensi, tunc ibiden penes lectum astante, admonitus fuisset, 
ut si testamentum aliquod de bonis suis mobilibus et immobilibus, 

ót 


83 


a Deo sibi collatis, nondum fecisset, dominacio sua Rma non negli- 
geret, illudgue post confessionem communionemgue et inunctionem 
huiusmodi iam perfectas absolveret: gui voce clara coram omnibus, 
tunc ibidem existentibus respondisset, diu de bonis suis immobi- 
libus bonam dispositionem et ordinationem fecisse et super illis 
litteras quoque serenissimi regis Ludovici emanatas esse, velletgue 
et committeret nunc quoque testamentaliter omnia et singula illa, 
que in litteris eisdem expressa et ordinata essent, perpetuo rata, 
grata, valitura et observanda esse ; ad cuius rei maiorem evidentiam 
litteras quoque serenissimi regis Ludovici, tribus sigillis sigillatas 
(érti a királynak 1517 május 25. levelét) ibidem per manus magistri 
Cherubini, tunc capellani sui, coram se adduci fecisset. Et egre- 
gium dominum Petrum Erdewdy fratruelem suum, tunc ibidem 
astantem, rogasset, ut contentari deberet illis bonis, que ipse sibi 
iam contulerat, et ordinationi ac dispositioni sue huiusmodi, quam 
in litteris eisdem fecisset, in nullo penitus contravenire vellet. Qui 
quidem dominus Petrus in continenti eidem ad hec verba, lacrimis 
ex compassione super infirmitate eiusdem domini cardinalis, ut testi 
videbatur, emissis, respondisset: quod non solum illam dispositio- 
nem et ordinationem nollet vel in minima earum parte turbare aut 
immutare, verum etiam paratus esset extunc ila quoque omnia, 
que hactenus dominatio sua Reverendissima sibi contulerat, cui- 
cunque mandaret, dare et assignare. 


Esztergomi kápt. ltár. Lad. 10. 9. 4. Közölve Knaaz Nándor: A Garam-melletti 
szentbenedeki apátság. I. 105. 1. 


96. 
Selmeczbánya, 1536 április 26. 


Molomi Gábor selmeczbányai polgár végrendeletének vallási vonatko- 
zású része. | 


In nomine Domini et servatoris nostri Jesu Christi anno 
Domini 1536 die vero vicesima sexta mensis Aprilis ego Gabriel 
de Molom... commendo animam meam Domino ac Servatori 
nostro Jesu Christo, corpus autem meum sepulture in monasterio 
sancti Nicolai, ordinis divi Dominici, Schemnitie. 

Item, in ladula est ciphus unus simplex argenteus, quem lego 
pro fiendo calice et patena... et calix detur ad ecclesiam nostram 
patrie scilicet et mansionis nostre... 

Item, domino magistro Bartholomeo Pannonico, lego opera 


Augustini, item domino Nicolao Fellero, notario Schemniciensi lego 
opera Ciceronis . . . 

Petii prefatos dominos Bartholomeum Pannonium et Nico- 
laum Fellerum, testamenti mei executores in presentia venerabilis 
fratris Nicolai eiusdem monasterii Schemniciensis pro nunc con- 
ventualis, confessoris mei. 

Bartholomeus Pannonius mp. 


Nicolaus Fellerus mp. 
Frater Nicolaus Hamburger, 


ordinis predicatorum mp. 


Eredetije Selmeczbánya levéltárában. f. XXVI. 
Közli : Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


97. 


Várad, 1536 április 29. 


Werbőczi István az esztergomi káptalan és az Erdődyék között Csdbrdg 
vára miatt felmerült peres ügyben a káptalannak ád igazat. 


Megemlítvén, hogy Erdődy Péter a Bakócz érsek által tett 
jószágfelosztás ellen ennek életében nem tiltakozott, csed per taci- 
turnitatem illi plane consensit» ; sőt azt az érsek halálos ágya előtt 
tiszteletben tartani igérte, így folytatja: «Quod ex eo etiam liguet, 
quia tam ipse castra bonague, in divisione, per eundem dom. car- 
dinalem facta, sibi seguestrata, eo ordine, guo idem dom. cardi- 
nalis divisionem illam fecit, semper pacifice possedit et ea usus est. 
Valentinus item Erdewdy et filii sui Wollfgangus et Stephanus 
pariter fecerunt et alter alterum pretextu eiuscemodi castrorum et 
bonorum nunquam impedivit. Jure autem sanguinis in Petrum 
Erdewdy castrum illud (Csábrág) devolvi non potuit, quia nec 
paternum nec aviticum fuit, sed dominus ipse cardinalis acquisivit, 
de quo, prout voluit, disponere potuit iuxta regni veterem et appro- 
batam legem. Isti etenim Petrus et Valentinus non ex eisdem 
parentibus progeniti fuerunt, nec aliqua bona acquisiverunt, iuxta 
regulam igitur per dominum cardinalem eis datam uti fruique 
debuerunt, prout etiam in futurum debebunt. Virtute itaque dispo- 
sitionis et ordinationis eiusdem domini cardinalis et vigore regii 
consensus exinde adhibiti, castrum illud optimo iure in capitulum 
ecclesie vestre Strigoniensis devolutum habetur. Hec mea opinio 
pariter et sententia est, salvo iudicio meliori». 


85 








86 


Kívül: Rdo dom. Andreae doctori, preposito maiori eccl. 
Strigon. ac prothonotario Apost., amico et tanguam fratri charissimo. 


Esztergomi käpt. Itär. Lad. 10. 9.5. Közölve Knauz N. A Garam-melletti szent- 
benedeki apätsäg. I. 109. 


98. 


Kolosmonostor, 1536 mäjus 18. 

Szentmiklósi Nagy Lőrincz a kolosmonostori konvent előtt bizonyságot 
tesz arról, hogy Enyedi Adorján dobokai föesperest, kanonok és püspöki helyettes 
azt a hetven forintot, melyet néhai Nagyfalvi Gergely szatmári főesperest neki 
és testvéreinek hagyományozott, valósággal kifizette. 


Nos conventus monasterii Beate Marie V. de Kolosmonostra 
memorie commendamus per presentes, guod nobilis Laurentius 
Nagy de Zenthmyklos pro se et nobilis Domine Ursule, relicte 
Nobilis quondam Johannis de Zazphylpes, necnon Georgius Hencz 
de Patha, domine Dorothee consortis sue, filiarum scilicet nobi- 
lis quondam Nicolai Nagh de Zenthmyklos nominibus et in 
personis... retulerunt in hunc modum: quod cum venerabilis 
quondam Gregorius de Naghffalw, Archidiaconus Zakmariensis, 
parenti dictorum Laurentii, Dorothee et Ursule florenos septua- 
ginta legasset testamentaliter... venerabilis et egregius Dominus 
Adrianus de Enyedino, artium liberalium et iuris utriusque Doctor, 
archidiaconus Dobocensis, canonicusque et Vicarius ecclesie Alben- 
sis Transilvane, executor testamentarius cum ceteris coexecutoribus 
plenam et omnimodam fecisset solutionem... Datum feria quinta 
proxima post festum Beate Zophie anno Domini 1536. 


Budai orsz. ltdr : Kolosmonostori Protocoll. III. — töredék 305. I. 
Közli: BUNYITAY VINCZE. 


99. 


Pozsony, 1536 május 28. 
Bethlenfalvi Thurzó Elek országbíró és Ferdinánd király helytartója Tompa 


Gergelyt a megürült glogonczai prépostságra a királytól nyert felhatalmazásnál 
fogva kinevezi, 


Nos Comes Alexius Thurzo de Bethlenfalwa Judex curie et 
Locumtenens serenissimi principis... Ferdinandi... memorie com- 
mendamus... quod nos habentes respectum ad honestatem morum, 


literalis scientie sufficientem peritiam, ceterasgue animi virtutes, 
guibus venerabilem magistrum Georgium Thompa presbyterum 
ab Altissimo preditum esse... intelleximus, eundem... ad prepo- 
situram de Galgoncza per mortem et defectum venerabilis Gabrielis 
filii quondam domini Petri Morcziny... vacantem auctoritate per 
prefatum dominum nostrum regem in hac Maiestatis Sue absentia 
nobis gratiose concessa... eligimus et nominamus... ac illi, cuius 
interest, confirmandum presentamus presentium per vigorem. Quo- 
circa vobis... Datum Posonii dominica proxima post festum 
Ascensionis Domini anno eiusdem M. D. XXXVI. 


Egy félív papir egyik oldalán pecsét és aláirás nélkül. — Bécsi cs. és kir. házi stb. 


levéltár: Hungarica. 1536. Mai. 35. 
Kózli: BUNYITAY VINCZE. 


100. 


1536 június 6. 


Lukács kolosi apát arra hivatkozván, hogy Zablathy Hrwsay János halállal 
való fenyegetéseinek engedve apátságát Lörincznek, ugyanazon Hrwsay János 
fivérének adta át és iratta be, most az ijesztéssel tőle kicsikart adományozást 
visszavonja és érvenytelennek nyilvánítja. 


Nos conventus monasterii Sancti Benedicti de Juxtagron 
memorie commendamus per presentes, guod religiosus frater Lucas, 
abbas de Kolos, coram nobis personaliter constitutus, nostram 
personaliter veniens in presentiam, per modum protestationis et 
retractationis nobis significare curavit in hunc modum: guod quod 
(így) superioribus iam elapsis temporibus idem frater Lucas terrore 
ac diversis minis mortis sibi per egregium Johannem Hrwssoy de 
Zablath impositis preventus et inclinatus, prefatam abbatiam suam 
Laurentio, fratri eiusdem Johannis Hrwssoy resignasset et inscrip- 
sisset in periculum iuris sui et dampnum non modicum; unde 
facta huiusmodi protestatione, idem frater Lucas premissam dispo- 
sitionem, que sic, ut premittitur, per ipsum cum dicto Johanne de 
Hrwsso terrore dictarum minarum (így) ductus, quoad omnes eius 
clausulas et obligamina revocasset et retractasset, imo revocavit et 
retractavit coram nobis vigore et testimonio presentium mediante. 
Datum feria tertia proxima post festum Penthecosten, anno Domini 
millesimo quingentesimo tricesimo sexto. 


Eredeti, papir, hátán nagy kerekpecsét maradványaival. — Jdszai országos !tdr: 


KK. I. 56. 
Közli : BUNYITAY VINCZE. 


87 


88 


101. 


Várad, 1536 június 26. 


Birtokcsere Statileo János erdélyi püspök és özv. Somlyai Báthory Istvánné 
Telegdy Katalin között. 


Nos Joannes rex Hungarie etc. memoriae commendamus — 
guod fidelis noster R. D. Joannes Statilius, episcopus Transsilvanus 
et consiliarius noster regius, personaliter ab una, ac honorabilis 
magister Thomas, plebanus et vice-archidiaconus de Somlyo, in 
persona generosae dominae Catharinae de Telegd, relictae spect. 
ac magnif. condam Stephani Bathor de Somlyo, pridem vayvodae 
Transsilvani, cum pleno et sufficienti mandato ac instructione, 
partibus ab alia; idem dominus episcopus nobilium Joannis ac 
Michaelis nepotum suorum et Petri Gore de Csalacz, ipse vero 
magister Thomas magnificorum Andreae, Christophori et Stephani, 
filiorum ipsius Catharinae, ex praefato condam Stephano Bathory 
vayvoda susceptorum, onera et quelibet gravamina negotio in sub- 
scripto super sese levando et assumendo, coram nobis personaliter 
constituti, sponte et libere confessi sunt retuleruntque nobis in 
hunc modum: quomodo ipsi, matura inter se deliberatione prae- 
habita, ceterisque bonis respectibus animum ipsorum ad id moven- 
tibus ac inducentibus, in bonis et iuribus possessionariis quibus- 
damque decimis, infra denotandis, talem inter se fecissent dispositio- 
nem vel concambialem permutationem perpetuo duraturam, quod 
primo praefata domina Catharina de Telegd totales portiones suas 
possessionarias in oppido Darocz vocato, nec non possessionibus 
Gyrus! vel Gyeng? appellatis — in comitatu Zathmariensi — 
habitas, quas prius ipsa domina ab eodem domino episcopo pro 
2000 florenis, plene ab ipso levatis et receptis, iure perpetuo emisset 
simul cum cunctis earundem utilitatibus, — rursus et e converso 
memorato domino episcopo suisque successoribus universis dedisset, 
donasset, contulissetque et concambialiter inscripsisset; e converso 
vero idem dominus episcopus totales decimas suas episcopales ex 
praedicto oppido ipsius dominae Catharinae, Somlyo, in comitatu 
de Kraszna habito, quae ratione episcopatus annuatim sibi prove- 
nire deberent, simul cum omnibus earundem decimarum proven- 
tibus, ad ecclesiam parochialem B. M. V. in dicto oppido Somlyo 


! Oéres, pagus. 
? Nunc Gyóngy, pagus. 


constructam dedisset ac via concambialis permutationis convertisset 
inscripsissetgue et incorporasset, coram nobis, iure perpetuo et 
irrevocabiliter tenendas, possidendas, exigendas colligendasgue 
pariter et habendas. — — Datum Varadini tertio die festi nativi- 
tatis b. Joannis Bapt., anno Domini 1536. 


Pray, Hierarch. II. 275. Katona XX/2. 991. 


102. 


Selmeczbánya, 1536 június vége. 


Selmecz város tanácsa a dominikánusok kolostorát lefoglalja és abba a 
Szent-Erzsébet-ispotályból a szegényeket és betegeket áthelyezi. 


Tanács-határozat. 


Die Brüder Ordinis S. Dominici haben das Closter innen 


gehabt, biss solang dasselbige von bemeldten Brüdern in abnemen - 


kommen ist, nicht dass sie betracht hätten dasselbige zu bessern 
oder zue erhalten, sondern haben auch noch die Kirchengueter, als 


Messgewandt, Bücher und all das Jenig, so noch bei der Kirchen 


gewesen von Kelchen, Kreuzen, Ampulls, Thuribuls, dessgleichen 
Äcker, Feld und Weingärten zum meisten versetzt, verkaufft und 
von der Kirche entfremdet, — sie sindt zue einigen abgestorben, 
weggezogen u. (haben) zuletzt solch unser Closter ódt gelassen. 
Nun ist aller Welt offenbar, wie Unfriedlichkeit und Unsicherheit 
der Zeit gewesen, — wo wir es nicht hätten eingezogen oder einge- 
nommen, das es gar zue Boden gangen wäre, — auch besorgsam 
gewesen, dieweil zudieser Zeit alle Winkel (der) Büberei voll seyn, 
dass sie dieselben durch Verrätherey bei nächtlicher weise hätten 
mögen einnemen, dadurch der ganzen Stadt grosse Unruhe und 
Gefährlichkeit daraus erwachsen wäre; so seyn uns die armen 
Leute unten im Spital auch gar zu weit gewesen, haben weder 
Predigt, noch nichts hören mögen, von uns auch nicht sowohl 
besorgt seyn, als wenn sie nähenter bei uns gewesen; — seindt 
(wir) dero wegen und anderer Ursachen halber mehr, mit Wissen 
und Willen der ganzen erbaren Gemein, verursacht worden, die 
armen Leuth aus dem Elendt des untersten Spitals herauff zu 
nehmen und in das Closter zu sezen, Acker, Feldt und Wiesmaten 
den armen Leuten zu Guth zu genissen und zu gebrauchen. Dero- 
halben zu mehreren Urkhundt und zuekünftigen Gedächtnuss haben 


89 





wir dieses in das Stattbuch verzeichnen lassen. Geschehen im oben 
angezeigten Richterambt (Bartfelder Tádé bírósága alatt) die nächste 
Woche nach Johannes des Täufers 1536. 


Közölve Breznyik János : A selmeczbänyai ág. hitv. evang. egyház és lyceum tör- 
tenete. I. 78—79. 11. 


103. 


Bologna, 1536 július 18. 


Brodarics István kéri Ferdinánd királyt, tiltsa el embereit attól, hogy 
Kápolnay Ferenczet, ki az egyházához és a budai hévvizi prépostsághoz tartozó 
birtokokat pusztítja, ne segítsék, mert ha magára hagyják, majd maga is tud 
végezni vele. Sajnálná, ha a király egy országos tolvajnak inkább kedvezne, 
mint neki, ki a király ügyében annyit fáradozott. 


Serenissime et Auguste Princeps, Domine Clementissime. Post 
servitutis mee humillimam commendationem. Doleo toties Vestram 
Maiestatem molestare, imo obtundere pro hoc eodem negotio. 
Pergit rursus Franciscus Kapolnay, quod ex literis fratris mei, pro- 
xime ad me datis accepi, mihi et meis facere negotium et mille 
vexationes. Rursus occupavit quasdam ad Ecclesiam meam item 
ad Preposituram aquarum calidarum Budensium, quam hospitali 
egenorum retuli Vestre Maiestati esse dicatam — pertinentes pos- 
sessiones. Addidit his diebus et alia multa meorum spolia. Oro, 
obsecro, supplico humillime Vestre Sacre Maiestati, si ipse ab huius- 
modi insolentiis prohiberi non potest, nec dicto vult esse obediens, 
prohibeantur saltem alij servitores Vestre Maiestatis, ne eum contra 
me adiuvent. Ego enim ab ipso me facile tuebor, si alij eum non 
iuverint. Et hoc cum ego dies et noctes cum tanto rerum mearum 
et valetudinis dampno in his elaborem, que sunt ad gloriam et com- 
modum Vestre Sacre Maiestatis et clarissime illius familie, expensis 
infinitis in hoc factis, indignissimum certe putarem, si Vestra Sacra 
Maiestas, sapientissimus alioqui et optimus Princeps plus uni publice 
latroni ac predoni faveret, quam mihi tantos labores in bonum et 
commodum Vestre Maiestatis facienti. Meam humillimam servitu- 
tem in gratiam V. Maiestatis humiliter commendo, quam Deus 
conservet semper felicem et incolumem. Bononie 18 Julij 1536. 

Eiusdem Vestre S. Maiestatis 

humilis servitor 


Stephanus Br. [Brodarich], 


Quinqueecclesiensis scripsit. 


Kivül : Serenissimo Principi et Domino Domino Ferdinando 
divina favente clementia Romanorum Regi etc. semper Augusto, 
Domino Clementissimo. 


Egy ív papir első oldalán, zárópecsét nyomával. — Bácsi cs. és kir. házi stb. 
levéltár: Hang. 1536. Jul. 30. 
Közli : BUNYITAY VINCZE. 


104. 


Selmeczbánya, 1536 július 19. 


A selmeczbányai tanács felszólítja a körmöczbányai tanácsot, hogy a val- 
lási és szertartási ügyekben tervezett zsinatot mielőbb hívja össze. 


Unseren freunttlichen gruss vnd allen dienstparlichen Willen 
beuor. Ersame, fursichtige vnd weise besonder gonstige herren 
freundt vnd Nochparen. Noch dem Euer Ersamen gutt wissen 
tragen wie vnd was gestaltt die erberen Stett in der neulichsten 
Vorsamblung doselben oben bey Euer Ersamen der Kirch ordnung 
vnd der Christlichen Religion halben gehandeltt vnd beschlossen 
haben, die pristerschafft alle, so in den Pergstetten vnd in irem 
Kirchen sein, auff einen kurczen vnd bequemen tag doselben hien 
zue Euer Ersamen zue berueffen, mit den selbigen, die weill wir 
sonst in anderen sachen allen eins sein, einerley Jura vnd priuilegia 
haben, noch lautt Inhaltt vnd vormogen der bibll vnd der heyligen 
schrifft einen gottes dienst ein Kirchnordnung gott dem almech- 
tigen zue lob vnd zue Eer zuemachen vnd auffzuerichten, merer 
yrthump vnd ergernuss darduch zuuormeiden, Die weil aber solichs 
noch biesheer von Euer Ersamen nitt gehandeltt ist worden, wol- 
leten wir nitt geren das soliche lobliche vnd salige vorgenommene 
sach vnd beschlossene meinung in vorachtung oder vorgessung 
kham, Langtt der halben vnser ganzc freunttlich bitt an Euer Nam- 
haft Weisheit, wollen sich nitt beschweren lassen bemelte sach 
auff das furderlichst oder on lengeren vorzug anczuegreiffen vnd 
zueprocedjren dem almechtigen gott die Eer zuegeben vnd sein 
gottliche Maiestatt vmb Ratt hilff vnd beistandtt anczuerueffen, Auff 
das wo ys heyutt oder morgen ein Statt oder die ander solicher 
sachen halben mitt irgentt einem bossen lufft wurdt angefochten 
werden, das man ein trost vnd hoffnung hett, den selbigen equali 
et communi, vt par est, voto zuuortreiben vnd zuuoranttworten. 
Sein der halben von Euer Ersamen ein anttwortt gewarten, Thuendt 


91 


widerumb was von vnss Euer Weisheit alczeitt freunttlich lieb ist. 
Anno Domini Schemnicz am 29 tag July 1536. 


Richter vnd Ratt der Statt Schemnicz. 


Eredetije Körmöczbänya levéltárában. Fasc. 2. Nr. 43. 
Közli: Dr. TIMON Äxos. 


105. 


Innsbruck, 1536 jálius 22. 


Anno 1536 Aeniponti in festo B. Mariae Magdalenae rex Ferdi- 
nandus Archidiaconatum Aba-Ujvariensem in Ecclesia Agriensi per 
mortem M. Joannis Doctoris de Gara vacantem contulit Michaeli, 
decretorum | doctori, Praeposito Colocensi et praefatae ecclesiae 
Agriensis Vicario. 


Steph. Kaprinai Collectan. Msc. B. Tom. XXVIII. 91. 1. 


106. 


Esztergom, 1536 július 26. 


Várday érsek levele Beszterczebánya városához. Az üzenetft megvivöknek 
hitelt adjanak. 


Prudentes ac circumspecti domini amici honorandi, salutem 
et nostri comendacionem. Nunciavimus Dominationibus Vestris per 
hos homines nostros, presentium videlicet exhibitores, in certis 
negociis nostris nonnulla. Rogamus itague easdem, velint verbis 
ipsorum tanguam nostris fidem adhiberi, gue valeant feliciter. Stri- 
gonii XXVI die Julii, anno Domini 1536. 

Ä Paulus, 
Archieps. Strigon. m. p. 


Más kézzel: Ut religio in ordine pristino et consvetudine 
conseruetur, Euangelium clare absque fuco predicetur, ne secte 
interim suboriantur. 


Kivül: Prudentibus ac circumspectis dominis Judici et Juratis 
ceterisque Ciuibus Ciuitatis Bistriciensis amicis honorandis. 


Eredetije Beszterczebänya város levéltárában. Fasc. 267. Nr. 5. Közli Katona 
XX. 2. 1008. I. 


107. 


Kolozsmonostor, 1536 augusztus 15. 


Tatár Lőrincz egeresi malmának felét Gergely egeresi plébánosra bizza 
megőrzés végett, annál is inkább, mert e malom másik fele úgyis a plébánosé volt. 
«Discretus Laurentius filius olim circumspecti Joannis Thatar de posses- 
sione Egeres» medietatem molendini in possessione Egeres super fluvium Nadas 
consiructi, tutelae Gregorii plebani de Egeres, ad quem altera medietas ceteroquin 
spectabat, committit coram conventu Colosmonostoriensi. 
Egykorü másolat a kolosmonostori konvent It.-ban. Kolos 152. 
Közli : Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


108. 


Gyulafehérvár, 1536 augusztus 23. 


Enyedi Adorján püspöki helytartó az aradi káptalan és a gyulafehérvári 
ágostonrendű szerzetesek közt folytatott pert az utóbbiak javára dönti el. 


Adrianus de Enyed artium liberalium et iuris utriusgue 
doctor, archidiaconus Dobocensis et canonicus ecclesiae Albensis 
Transylvaniae, necnon reverendissimi in Christo patris et domini 
Joannis Statilii episcopi Transylvani, consiliarii Regiae Maiestatis 
dignissimi, vicarius in spiritualibus causarumque auditor generalis, 
in causa, quae annis aliquot elapsis coram se inter venerabile Capi- 
tulum Orodiense, actoris nomine, per venerabilem dominum Vincen- 
tium a Pachyr canonicum et procuratorem legitimum dicti Capituli, 
ac religiosum Laurentium procuratorem caeterosque fratres profes- 
sionis S. Augustini in conventu s. Stephani Protomartyris Albae 
Juliae fundato, reorum nominibus agentem mota fuit super medie- 
tate molendini territorii Egyhäzfalva in fluvio Rákosfalva vocato et 
comitatu Thordensi habiti, hortoque adiacente, ante complures 
annos a Matthia custode et canonico praefati Capituli, procuratorias 
eiusdem litteras habente, in sua ipsiusque Capituli Orodiensis per- 
sonis cuidam Nicolao Literato, camerario Thordensi in emphy- 
teusim cum certo canone, ab eodemque Nicolao venerabili quon- 
dam Mathaeo archidiacono Thordensi, perque eum conventui 
fratrum dictorum florenis 200 in auro venditi, definivit in favorem 
eorundem fratrum, eosque absolvit ab impetitione dicti Capituli, 
silentio huic perpetuo imposito. Datum Albae Juliae 23. mensis 
Augusti. Anno Domini 1536. 


Szeredal, Notitia veteris et novi Capituli eccles. Albensis Transilv. ex antiquis ac 
recentioribus literarum monumentis eruta 154. 1. 


93 


94 


109. 


Buda, 1536 augusztus 25. 


Pathai Tamás szentferenczrendű tartományi főnök a szentírás szorgalmas 
tanulmányozására inti társait. 


Fr. Thomas de Patha, ordinis Minorum fratrum s. Francisci 
provincie Hungarie Minister in litteris ad suos socios a. 1536, die 25 
mensis Augusti Budae datis inter alia praecipit: «Ad evangeliza- 
tionem verbi Domini... summe necessarium est sacrarum scriptu- 
rarum studium. Date igitur operam et diligentiam studio sacrarum 
scripturarutn». 


Ferenczrenddek gyóngyósi levéltára. — Másolat. (Simplex copia in archivo ord. 
s. Francisci Gyóngyósini.) 
Közli : Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


110. 


Innsbruck, 1536 augusztus 25. 


Ferdinánd király arról értesülvén, hogy Charosius Gergely zágrábi kanonok- 
ságát a kitünő zenész Gambacurta János trau-i kanonokságával akarja kicserélni, 
kéri a zágrábi püspököt, hogy egyezzék bele e cserébe. 


Zagrabiensi. Ferdinandus etc. Reverende Pater, Devote, Syn- 
cere et Fidelis, Dilecte. Cum devotus nobis dilectus Gregorius 
Charosius presbyter canonicatum suum, quem in ecclesia cathedrali 
Zagrabiensi habere dicitur cum alterius presbyteri nomine Joannis 
Gambacurta canonicatu quodam in Trau, quem in arte musica 
egregie exercitatum probatisque moribus preditum esse percipimus, 
commutare intendat, in quo tamen Devotionis tue consensus requiri 
debeat, nobisque ex parte sua humiliter supplicatum fuerit, ut pro 
assequendo eiusmodi consensu apud Devotionem Tuam clementer 
favore nostro intercederemus. His itaque eius precibus iustis annuen- 
tes, Eandem Devotionem Tuam gratiosissime requirimus, ut per- 
mutationem illam accedente tuo consensu ad nostri contemplatio- 
nem fieri permittas, nobis in eo rem gratam factura nostra in te 
gratia Regia recognoscendam. Datum in Innsprugk 25 Augusti 1536. 

Expedlite]. 


Fogalmazat egy félív papir egyik oldalán. — Bécsi cs. és kir. házi stb. levéltár: 
Hang. 1536. Aug. 70. 
Közli : BUNYITAY VINCZE. 


111. 


Szentlászió, 1536 szeptember 2. 


A zágrábi püspök közbenjár a velikei vár tisztviselőitől zaklatott s javadal- 
mától megfosztott megyericsei plébánosért és alesperestért. 


Magnifice Domine... Hic honorabilis pater Michael, plebanus 
ecclesie Megyewreche et vicearchidiaconus, capellanus M(agnifice) 
D(ominationis) V(estre) cum summa humanitate ad nos veniendo non 
sine parvo animi sui dolore declaravit, se per officiales M. D. V. de 
Welyke sine causa detentum, beneficioque privatum et ad fideius- 
soriam cautionem dimissum esse, ut nisi gratia M. D. V. sibi suffragata 
fuerit, cogetur per suam paupertatem certa summa multari. Sup- 
plicavit igitur nobis, ut in hac sua innocentia partes nostras apud 
M. D. V. interponeremus. Et quoniam idem plebanus honestam 
vitam egisse bonaque beneficii sui potius auxisse, quam dilapidasse 
minusque utilitatis ex eo recepisse, quam expense erogate fuerunt, 
dicatur, rogamus Eandem vehementissime, velit nostri causa solita 
in eum gratia uti, beneficiumque ipsius et pristinam sui capitis resti- 
tuere libertatem, ne vel ex eo vulgus M. D. V. crudelem iudicet. 
Quicquid gratiarum in eum impenderit, causa nostri factum putabi- 
mus... Ex possessione nostra Zenthlazlo Sabbato post Egidii 1536. 

Simon, 
Episcopus ecclesie Zagrabiensis. 

Kívül: Magnifico domino Thome de Nadasd consiliario 
Regie Maiestatis. 


Eredetije a Nádasdy-levelek E. csomójában az országos levéltárban. 


112. 


Galgócz, 1536 szeptember 4. 


Thurzó Elek a király azon parancsára, hogy a nyitrai püspökség jöve- 
delmeiből eddig Buesso Jánosnak fizetett évi kétszáz forintot ezentúl de Cas- 
tilegio Kristöfnak fizesse, hivatkozva a püspöki javadalmak rongált állapotára, 
kéri a királyt, hogy e parancsa végrehajtását halaszsza addig, míg személyesen 
értesíteni fogja az ügy állásáról. 


Sacratissima Maiestas Regia, Domine Clementissime. Fidelium 
servitiorum meorum humillimam commendationem. Accepi literas 
Maiestatis Vestre, quibus scribit, tempore assignationis Episcopatus 





Nitriensis in manus meas, reservatam esse de illius proventibus 
ducentorum aureorum summam, guam Maiestas Vestra cuicungue 
vellet, esset applicatura, et idcirco mandat, ut sublato ex hac vita 
venerabili Joanne Buesso, capellano et elemosinario Suo, literas asse- 
curationis obligationisque super huiusmodi ducentorum aureorum 
pensione darem venerabili Domino Christoforo de Castilegio, con- 
siliario et secretario Maiestatis Vestre. Potuit profecto Maiestas 
Vestra iamtum me declarante cognovisse, quam desolata et quam 
ad nihilum quodammodo redacta sint bona illius episcopatus tum 
per incursiones Turcarum, tum etiam per eos, in quorum manibus 
ea fuerunt, adeo ut maxime ob hanc calamitatem et vastitatem 
deprecabar, ne Maiestas Vestra me ad obligationem ipsi Domino 
Joanni Buesso faciendam cogeret, quando intertenendis iis, quorum 
opera et vigilantia carere arx Nitriensis non potest, vix sufficiant 
redditus, uti deinde certius hanc penuriam et tenuitatem proventuum 
deprehendi. Quod autem attinet ad obligationem domino Christo- 
foro faciendam, non memini me quicquam eiusmodi in literis 
Maiestatis Vestre donationalibus vidisse, ut decedente domino 
Joanne Buesso alteri me obstringere deberem. Supplico tamen 
Maiestati Vestre dignetur rem hanc in eodem statu usque felicem 
reditum suum relinquere. Tum enim coram Maiestas Vestra ex me 
certius cognoscet desolationes bonorum. Et credo atque spero, quod 
cognitis necessitatibus et vastitate episcopatus, Maiestas Vestra non 
putabit Ecclesiam illam hoc gravamine onerandam; tantummodo 
dignetur in isto statu negotium hoc differe ad felicem Maiestatis 
Vestre reditum. Cui fidelia servitia mea recommendo Ex Galgocz, 
4 die Septembris Annno 1536. 
Eiusdem Maiestatis Vestre Sacratissime 
fidelis servitor 


Alexius Thurzo etc. m. p. 
Kíyül: Sacratissime Maiestati Regie, domino meo clemen- 
tissimo. 


Egy Ív papir első oldalán piros zárópecséttel. — Bécsi cs. és Air. házi stb. levéltár : 
Hung. 1536. Sept. 6. 
Közli: BUNYITAY VINCZE. 


113. 


Várad, 1536 szeptember 30. 


János király 16.000 forintért zálogba adja Debreczen városát Enyingi 
Török Bálintnak. 

loannes rex oppidum Debreczen pro 16.000 florenis oppignorat Valentino 
Török de Enying. 

Az okirat közölve: Magyar Protestáns egyh. és isk. Figyelmező. Ötödik (1874.) 
évfolyam 491. I. 


114. 


Brassó, 1536 október 5. 
Brassó város Jekkel Jeremiást választja plébánosnak. 


Anno 1527 nach dem Dat: Marcello ! ist zu Cron zum Pfarrer 
erwählt worden Herr Paulus Benckner, aber 1535 die Pfarr auf- 
geben, und seine Stelle eodem anno wird Herr Lucas Pleckner 
erwählet, und anno 1536. gestorben. Eodem anno in dessen Stelle 
Herr Jeremias Jeckel von Bierthelmen, welcher ein Locat in Cron 
gewesen, darnach Priester, und endlich Pfarrer geworden, und 
Cronstadt gegen Tartlau auf die Pfarr kommen. 


Ostermayer egykorü krónikája. Kiadja gr. Kemény József: Deutsche Fundgruben 
der Geschichte Siebenbürgens. Klausenburg 1839. 22. 1. 


1535. Paulus Benknerus, Pastor Coronensis, Pastoratus officio 
(incertum qua de causa) sua sponte sese abdicavit. In cuius locum 
electus est civitatis concionator Lucas Plecker (!): qui antea visus fuit 
amplecti puram Evangelii doctrinam, cuius semina iam tum Dom. 
Honterus sparserat. Sed pastoratum adeptus, mutata mente et volun- 
tate, hostis et adversarius Evangelii factus est, et ob id divinitus 
punitus, anno sequenti 1536 d. 17 Novembr. vitam cum morte 
commutans. 


1536. Ei in officio successit d. 5 X br. huius anni Jeremias 
Jekel, Birthalbinus, qui ex scolastico paupere minister ecclesiae 
Coronensis factus studio et diligentia in praedicanda pura Evangelii 
doctrina ad summum dignitatis fastigium est evectus, quod ipsum 
tamen post,? suapte sponte deseruit, Prasmarinum concedens. 


Traasch : Chronicon Fuchsio-Lupino-Oltardinum. Coronae 1847. I. 51. I. 


1 Januärius 16. 2 1544-ben. 
Egyháxtórt. Emlékek. III. 


97 


115. 


Galgócz, 1536 október 6. 


Thurzó Elek országbíró és királyi helytartó Mihály pannonhalmi főapát 
kérésére megparancsolja a veszprémi káptalannak, hogy Devecseri Choron András 
zalai főispánt, aki a pannonhalmi apátságtól a siófoki vám harmadát elvette, 
a helytartói szék elé idézze. 

Alexius Thurzó, Locumtenens regius, ad petitionem Michaelis, abbatis 
Sacrimontis Pannoniae citari iubet Andream Choron, supremum comitem de 
Zala, tertiam partem íributi de Siófok occupantem. 


Eredetije a pannonhalmi föapätsägi It. c. 33. I. J. 
Kózli: Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


116. 


Sümeg, 1536 október 19. 
Choron András zalai főispán írja Mihály pannonhalmi apátnak, hogy 
a siófoki vám harmadát vissza fogja adni, csak megkérdi előbb a tihanyi 
tisztet, miért foglalták el? 
Adreas Choron, comes de Zala, Michaelem, abbatem Sacrimontis Pan- 
noniae, certiorem reddit, se redditurum tertiam partem tributi de Siófok, sed 
prius interrogat officialem suum de Tihany, quare occupavit ? 


Eredeti a pannonhalmi föapätsägi It. c. 48. I. L. 
Közli : Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


117. 


Róma, 1536 október 21. 


III. Pál pápa Morone János modenai püspököt Ferdinánd királyhoz 
állandó nuncziusul küldi. 


Carissime! Cum revocato ad nos dilecto filio P. Paulo Vergerio, 
electo Justinopolitano, nuper apud Maiestatem Tuam nuncio nostro, 
vellemus non solum pro more, sed pro amore nostro erga Sereni- 
tatem Tuam apud te continuum nuncium habere, qui tua ad nos 
desideria, quotiens accideret, referret nostrasque et huius sanctae 
Sedis res et negotia presertim ad tutelam fidei catholicae pertinentia 
apud te procuraret: diu deliberavimus super homine eligendo, 
quem hoc munere dignum putaremus, sed cum in venerabili fratre 
Joanne Morono episcopo Mutinensi virtus, prudentia et probitas 
pari doctrina ac religione animi fideque erga nos coniunctae 
essent, accederetque etiam devotio eius et quondam genitoris sui 


erga Cesaream et Tuam Maiestatem, neminem habuimus, guem in 
hoc munere ei anteferremus. Eum itaque ad Maiestatem Tuam 
nostrum et huius sancte Sedis nuncium cum Dei nomine mittimus, 
iugiter apud te mansurum acturumque cum illa et curaturum ea 
omnia, quae pro nobis et eadem Sede pro tempore agenda occur- 
rerint. Hortamur igitur Serenitatem Tuam in Domino, ut ipsum 
Joannem episcopum nuncium nostrum solita, qua ceteros huius 
sancte sedis nuncios humanitate et honore suscipere eique in 
cunctis nostro nomine nunc et deinceps referendis haud minorem 
fidem continue habere velit, quam si nos ipsi presentes cum Maie- 
state Tua colloqueremur. 

Datum Romae apud S. Petrum etc. 21 Octobris 1536, anno 2. 


Blosius. 


Nuntiaturberichte aus Deutschland. Erste Abtheilung 1533— 1559. II. Bd. Gotha 
1892. 57. lap. 


118. 


Róma, 1536 október 24. 

IIl. Pál pápa utasítása Morone János modenai püspök, kinevezett bécsi 
pápai nunczius számára. Kifejti az okokat, miért szükséges a (tervezett mantuai) 
zsinatra a magyar főpapokat is meghívni, mely meghívás az ő pápai el- vagy 
el-nem-ismerésüket egyáltalán nem érinti. 

Instructio pro causa fidei et concilii data domino episcopo 
Mutinae San"i domini nostri Pauli papae III. ad Ser?» Romano- 
rum etc. regem nuncio destinato die 24 octobris 1536. 

Quia regnum Hungariae fuit semper validum propugnaculum 
et veluti antemurale Christianitatis, ideo iudicavit San?** Dominus 
Noster non esse praedictum regnum ob discordiam principum super 
temporalibus rebus ortam a Sanctitate Sua in spiritualibus deseren- 
dum, sed eius praelatos, quamlibet alias contumaces, esse, quemad- 
modum et caeteros, ad universale concilium vocandos, ne dictum 
regnum et ob commercia et confederaciones, quas proximis annis 
cum infidelibus habuit et nunc, si ob ullam Sanctitatis Suae negli- 
gentiam vel contemptum in universali synodo eius praelati non 
comparerent, cum evidenti detrimento fidei in defectione ab obe- 
dientia et unione sanctae Romanae ecclesiae nimis diu insordes- 
ceret: eapropter Sanctitas Sua ad archiepiscopos eius regni literas 
in forma brevis scribit, suppresso tamen ipsorum proprio nomine, 
et una copias authenticas bullae concilii tam ad ipsos quam ad 
suffraganeos et abbates in eorum provinciis consistentes mittit, 

7x 


427713 





100 


guae brevia una cum praedictis copiis dominus nuncius curabit 
guanto maturius poterit ad praedictos archiepiscopos mittere et, si 
videbitur, etiam ad eos scribere, ut praedictas copias per omnes 
suffraganeos et abbates suarum provinciarum distribuant, ut ad 
omnium notitiam, quorum interest, in eo regno praedicta concilii 
intimatio et publicatio perveniat. 

Ne autem mirum videatur Ser»» Romanorum etc. regi, decla- 
rabit dominus nuncius Maiestati Suae, Sanmım Dominum Nostrum 
pro honore Dei, salute universalis ecclesiae ac concilii celebrandi 
maiore perfectione hoc fecisse, unde Maiestas Sua (cuius utpote 
Germaniae regis hoc concilium potissimum interest) etiam maius 
commodum consequetur, et praesertim, quia Sanctitas Sua non 
nominando praedictos archiepiscopos nequaquam propterea eos 
confirmat aut recognoscit vel admittit, quinimo etiamsi eorum 
nomen exprimeretur, nihil propterea magis, quam antea illis acce- 
deret, non enim summus pontifex aliquem titulum alicui in super- 
scriptionibus tribuendo eum talem facit, qualem in titulo nominavit, 
nisi ille aliunde sit talis, sicut etiam in sacris canonibus cautum est; 
tanto igitur minus non exprimendo eorum nomen; quare Sua 
Sanctitas non ad illos contumaces, sed ad illorum ecclesias vel legi- 
timos dictarum ecclesiarum praelatos, si qui sunt vel esse deberent, 
scribere videtur. Si igitur vigore huius vocationis ad concilium 
accedent, antequam in gratiam sedis apostolicae redierint, petetur 
illic ab eis: amice quomodo huc intrasti, non habens vestem nuptia- 
lem?! neque prius habebunt votum aut alias admittentur, quam 
sanctae matri ecclesiae fuerint reconciliati. Sin autem concilium 
aliquo legitimo impedimento retardaretur et illi ex hac inscriptione 
putarent se esse a Sede Apostolica confirmatos, tunc Sanctitas Sua 
declarabit mentem suam et contra eos per debita iuris remedia, 
sicuti antea, procedet. 

Hae sunt rationes et argumenta, quibus dominus nuncius 
erga Ser?"" regem uti poterit, si quam difficultatem Maiestas Sua in 
hoc facere videretur ; neque est opus, ut dictus dominus nuncius alias 
hanc instructionem Maiestati Suae vel aliis ostendat, praesertim, 
nisi necessitas cogat, sed rationibus supradictis ex ea depromptis 
viva voce utatur. 

Sed nec Bohemiae regnum etc. — — 


Nuntiaturberichte aus Deutschland. Erste Abtheilung 1533—1559. II. Bd. Gotha, 
1802. 58. lap. 


! Matth. 22, 12. 


119. 


Róma, 1536 október 24. 


A Morone bécsi nunczius tájékoztatására szolgáló pápai instrukczióból. — 
Brandenburgi Györgyről. 


Georgius marchio Brandeburgensis: nuper Lutheranorum 
maximus fautor, nunc aliquando aequior erga nos factus. 


Nuntiaturberichte aus Deutschland. Erste Abtheilung 1533—1559. Il. Bd. Ootha, 
1892. 67. lap. 


120. 


Värad, 1536 november 8. 


Frangepán Ferencz kalocsai érsek és egri püspök urának, János királynak 
megbizásából a római császárhoz indulóban kötelezi magát, hogy azokat a fel- 
tételeket, melyek alatt a római királytól, Ferdinándtól szabad menetlevelet kapott, 
szentül teljesíteni fogja. 


Ego Franciscus de Frangepan, archiepiscopus Colocensis et 
episcopus Agriensis, fateor et per presentes literas recognosco, 
cum mihi ex commissione serenissimi principis et domini domini 
Joannis Hungarie etc. regis, domini mei clementissimi, propediem 
ad Sacram Cesaream et Catholicam Maiestatem in negotio tracta- 
tionis pacis Vngarie per serenissimi domini Romanorum etc. 
regis etc. dominia profecturo Sacra Maiestas Sua Regia salvum 
conductum eo pacto concesserit, ut nullibi locorum neque gentium 
de rebus Hungaricis pacisque negotio agere et tractare debeam, 
preterquam apud solam Cesaream et Regiam Maiestatem Suam, et 
idipsum me facturum sub honore et fide mea Christiana promi- 
si meque obligavi, prout harum vigore sancte promitto et me ob- 
stringo, ita quod in prefatis rebus nusquam nisi apud dictam 
Cesaream vel Regiam Maiestatem agere et tractare, neque quic- 
quam contra ambarum Maiestatum Suarum dignitatem et honorem 
seu in ipsarum preiudicium aut subditorum suorum damnum in 
eiusmodi profectione mea directe vel indirecte aut quovis modo 
practicare aut machinari, neque ullam personam, cuius medio talia 
fieri possint, mecum ducere volo nec debeo, quinimo subito post- 
quam a Maiestatis Cesaree curia absolutus rediero, recto tramite 
Hungariam versus proficisci nec ullibi in itinere pedem figere aut 


101 


102 


ad aliguos Principes vel Potentates practicas ullas exercendi causa 
divertere volo negue debeo. In guorum fidem et evidens testi- 
monium has literas manu mea propria et scriptas et subscriptas 
dedi et sigillo meo consueto roboratas. Varadini 8 Novembris anno 
Domini MDXXXVI. 

Idem qui supra manu propria subscripsit. 

Egy félív papir egyik oldalán, alatta az érsek czimeres, veresviasz pecsétjével. — 


Bécsi cs. és kir. házi stb. levéltár: Hang. 1536. Nov. 12. 
Közli : BUNYITAY VINCZE. 


121. 


Nürnberg, 1536 november 10. 


Dévai Mátyás Nádasdy Tamásnak. Értesíti megérkeztéről, szállásfoga- 
dásáról és pénzbeli viszonyairól. Az orvosokkal még nem beszélt, mert egy híres 
szemorvos megjöttét várja. Vitus mesterrel szent Sebaldus egyházának prédikáto- 
rával már néhányszor bizalmasan értekezett. Ha szem- és gyomorbajdból felépülne 
& pénze engedné, elmenne Wittenbergbe s egyideig ott tartózkodnék; hallja, hogy 
ott sok magyar van. 


Post perpetua obseguia etc. gratiam et pacem per Jesum 
Christum. Norembergam usgue, gratia Deo, Magnifice Princeps, 
venimus in pace, nec quidquam accidit incommodi, preterquam 
quod ego semel cum equo cecidi, idque factum non ipsius, sed 
meo vitio, multum sanguinis e naribus effluxit, consultus medicus, 
sed jam gratia Deo sanus sum. Hoc usque equum nondum potui 
divendere, vereor ne possim tanti, quanti emptus est. Foeni et 
avenae magna penuria et hominum edalia dantur magno. Pridie, 
quo haec scriberem, accepi habitacionem cum tabula, credo non 
minoris ad septimane tempus rhenense uno. Joannes Farkas dedit 
fl. 20, quos vel Caspar Leczer vel Volffgangus Pener, quos credo 
et Dominationem Vestram Magnificam novisse, solvent hic, et 
Hassagi sumptu in itinere me adjuvarunt, insuper florenos X dedit, 
dabat et plus, sed accipere nolui. Ivit ipse Vittenbergam et a me et 
a Vito magistro praedicante diligentissime Philippo et aliis fratribus 
commendatus. Haec ipsius voluntate scripsi, et quidem soli Magni- 
ficentiae Vestrae, petiitque eandem, ut matrem sollicitaret, ne ei 
deesset; coactus est et Viennae pro debitis suae parentis plus XV fl. 
perdere. Cum doctoribus adhuc nihil egi. Expectatur in civitate 
ophthalmicus, qui celebrior in tota habetur Germania. Hunc 
praestolor et ego, et quidem consilio fratrum. Cum Vito magistro, 
praedicante apud Sanctum Sebaldum jam egi aliquoties quam 


lamiliarissime, ejus et litteras Magnificentiae Vestrae ostenderam. 
Sunt hic boni viri et docti, politia egregie instituta, unum dum- 
taxat coenobium, in quo sunt monachi tres, nonnarum duo, exire 
liberum, intrare non item, sed nullam habent potestatem vel praedi- 
candi vel alios in suum ordinem recipiendi. Rasippone venit ad 
nos Gerardinus Tercus, Ungaricae linguae non ignarus, qui inter 
alia humanitatis officia coepit me allicere, quod si egerem sumptu, 
acciperem ab eo, ipse enim libenter daret Miratus sum hominis 
candorem et pietatem in fratrem, ipse tamen actis gratiis honorifice 
renui oblatam munificentiam ; hic tamen nisi fuissem commendatus 
bonis viris, nescio gravius forte fuisset. Sarcinula mea adhuc est in 
itinere; si oculis et ventri consuli possit et bulga non exhaurietur, 
intrarem et ego Vittebergam et aliquousque apud illos essem. 
Audio multos Ungaros esse istic. Haec in praesentia, alias plura et 
credo etiam certiora de rebus meis Magnificentiae Vestrae scriptu- 
rus. Credo Magnificentiam Vestram cum meo famulo id effecisse, 
quod oportuit. Eandem Christus lesus ad multa tempora, cum sua 
honestissima conjuge conservare dignetur. Amen. Norenbergae in 
profesto Martini anno salutis 1530. 
Dévai, 


M. Vestrae mancipium etc. 


Kívül: Spectabili ac Magnifico domino Thomae de Nádasd 
domino et patrono mihi semper observandissimo. Ad Sarvar. 
Eredetije félív 2-rét, a zárlatán zóldpecsét nyomával. Az Országos Levéltár kincs- 


tári osztályában. Közölte Szilddy Áron Dévai «At tíz parancsolatnak stb.» cz. művének 
akad. kiadásában (Budapest, 1897.) 127. 1. 


122. 


Hanta, 1536 november 17. 


A hantai prépost írja Kechethy Márton választott veszprémi püspöknek, 
hogy nagy a felháborodás amiatt, hogy illetéktelen kezek felnyitották azt a 
ládát, mely az elhalt Zalaházi Tamás főkanczelláré volt és abból sok, orszá- 
gokat érdeklő iratot elidegenítettek, amiért őt, a prépostot s a püspököt okol- 
ják. Javalja, hogy írjon ez ügyben Rogendorfnak és a pilisi apátnak. Végül 
vegyes hírek közlése után tudakozódik Török Bálint állapota felől. 


Reverendissime Domine, Domine, mihi semper Observandis- 
sime, servitutis mee perpetuam commendationem. Heri ad Hantha 
veni meum, iam tandem ex longo exilio et insimulationis inigui- 
tate medio magnifici domini Joannis Zalay imprimis et ceterorum 
amicorum, videlicet domini Locumtenentis et domini Transsilva- 


103 


104 


niensis eliberatus. Sed audi, Reverendissime Domine, emersit aliuc 
negotium vel potius malum: Wylaky ex Nova Civitate applicuit 
recta Posonium ante regis adventum in Viennam, tertio die, ni 
fallor, salutatum una cum preposito Alberto adivimus, quumque 
porrexisset manus mihi cunctanter torvisque oculis inspexisset: 
itane egistis Vienne mecum unacum Domino Martino ? literas immo 
capsam totam plenam variis literis et his quidem privilegiis, que 
terminos totius Regni Hungarie et Regni Boemie ceterarumque, in 
quit, provinciarum continebant, amisimus, nunc in Oeniponte sex 
a Regia Maiestate selecti homines literas illas et privilegia tractant, 
secernunt. Profecto vos, inquit ipse Wylaky, estis causa et calamitas 
Regni. Ego respondi: minime, inquam, quum secretarius Domini 
Stephani Pempflinger cum clavibus Viennam missus fuisset, seras- 
que et repagula domus vel potius camere aperuisset. Certe nihil 
nobis de illa capsa obligata cordis, sigilisque obsignata dixit, nec 
etiam vetuit, ne illam plaustro inponeremus, dixique, si vobis Regia 
Maiestas commiserat, cur non alio a ceteris rebus Domini nostri 
condam reverendissimi posuistis? Preterea vult et in animo suo 
deliberavit omnino, coram regnicolis in conventu Vienne iamiam 
futuro aperte proclamare et in nos concitare odia omnium Domi- 
norum: Dominationem Vestram Reverendissimam capsam illam 
dedisse ad manus Germanorum. Franciscus vero Batthyani cum 
venisset ad eius Castrum Nemetthwyhel, mirabilia dixit et fieri et 
facere, si potestatem haberet, Dominationi Vestre Reverendissime, 
prout et consequenter mihi comminatus est valde. Propterea 
Reverendissima Dominatio cogitet de his omnibus. Concitabit iram 
et odium omnium Dominorum adversus Dominationem Vestram 
Reverendissimam homo ille et perennis inimicus etc. Scribat, si 
videtur Eidem, ad Dominum de Regondorff (így) de ista re et ad 
dominum abbatem Pilisiensem, quocum Posonii multa de hoc 
negotio egi, et ipse modo est Vienne. Ipse quoque fortasse cogitabo. 
Ad Dominationem Vestram Reverendam Vesprimii multa quidem 
coram dicturus. lam quasi ad arma Posonij veni, promulgant id 
negotium ubique, exterminandi sunt, inquiunt, istorum omnes 
Genelogia (így) quasi esset crimen lese Maiestatis. Sed profecto 
ipse Wylaky est magis in causa, quam Dominatio Vestra Reveren- 
dissima. Regem dicunt infra viginti dies, hoc est ante Natale Domini 
Pragam proficisci. Mature opus est Pwdnomycky aliquot arces 
ipsius Thurzonis citissime ademit, dicam vero totam ex Comitatu 
Trinciniensi iam pridem exegit, extorsit et rapuit. Ex Vienna bom- 
bardas tres ingentes et prope fulminantes ad Sambokrethi duxerunt, 


guibus expugnarunt. Si viri fuerint nostri, facillime arces adempte. 
Supplico Dominationi Vestre Reverendissime, scribat ad me ex 
parte Domini Valentini Therek, guo sit in statu, et alia nova. Turca, 
nihil certius, ad mensem Aprilem veniet. Hodie fuit apud me gui- 
dam explorator, qui Bude erat, quum nuntius Imperatoris Turcarum 
venerat. A Pesthenij Budam, ipsam sedem regiam aperte petit et 
vult. Pestheny statim recta ivit ad Joannem. Dominationem Vestram 
Christus Jesus incolumem conservet. Datum in Hantha 17 Novem- 
bris 1536. 
Eiusdem Reverendissime Dominationis Vestre 


Hantensis servitor perpetuus etc. 


Kívül : Reverendissimo Domino Martino a Kechet, Electo Ves- 
primiensi, Domino meo semper observandissimo atque dignissimo. 


Egy félív papir mindkét oldalán, piros záró gyürüpecséttel. — Bácsi cs. és kir. házi 
stb. levéltár: Hang. 1536. Nov. 28. 
Közli: BUNYITAY VINCZE. 


123. 


Várad, 1536 november 18. 


János király rendelete Buda város birája és tanácsához, melyben meg- 
hagyja, hogy a budai harmádrendű ferenczes beginákat azon ház birtokába, 
melyet Orsolya domonkosrendű beginától királyi jóváhagyás  mellett vettek. 
beiktassák s őket abban minden jogtalan támadás ellen megoltalmazzák. 


Commissio propria dni Regis. 

Joannes Dei gracia rex Hungarie Dalmacie Croacie [etc. Fide- 
libus] nostris nobilibus et circumspectis iudici ac iuratis civibus 
civitatis nostre [Budensis salJutem et graciam. Cum intelligamus 
religiosam ac honestam dominam Vrsulam [con]dam circumspecti 
Thome Ethwes de Buda regularem obseruanciam relig... inarum 
Sanctimonialium de Insula Leporum profitentem domum suam in 
in ipsa [civitate] Budensi prope Sanctum Sigismundum habitam et 
domui seu cenobio religiosarum... Beginarum tertii ordinis beati 
Francisci confessoris observanciam regularem... atque profitencium 
ante claustrum sew Monasterium Sancti Joannis ewangeliste sitam... 
fere connexam eisdem dominabus Beginis iure perpetuo vendi- 
disse, quamquid[em ven]dicionem nos quoque ratam et acceptam 
habentes eidem nostrum regium consensum prebui[mus] immo 
prebemus benevolum pariter et assensum. Volentes itaque prefatas 


105 


106 


dominas Beginas [in] reale dominium prescripte domus annotati 
quondam Thome Ethwes, (cuius alioquin empcio ob contiguam 
ejus vicinitatem de veteri lege et approbata consuetudine ipsius 
civitatis nostre Budensis magis ipsas dominas Beginas quam alios 
quospiam concernere dinoscitur) collocare statuique facere, proinde 
fidelitati vestre harum serie mandamus firmissime, quatinus, acceptis 
presentibus et premissis suo modo se habentibus, memoratas dominas 
Beginas iuxta consuetudinem illius civitatis nostre Budensis in cor- 
poralem possessionem realeque dominium prescripte domus (ex- 
clusis omnibus, qui nunc illam utcunque inhabitare residenciamque 
eius prope per indirectum usurpasse dicuntur) collocare statuere- 
que, et easdem dominas in ipsa domo contra quoslibet illegiti- 
mos impetitores turbatoresque per omnia opportuna remedia tueri 
protegereque et conservare debeatis et teneamini. Authoritate nostra 
regia presentibus vobis in hac parte attributa. Jureque et iusticia 
mediante. Et secus nulla racione facturi. Presentibus perlectis exhi- 
benti restitutis. Datum Waradini in profesto Beate Elizabeth Vidue. 
Anno Domini millesimo quingentesimo tricesimo sexto. 


Papiros, a gyulafehérvári káptalan levéltárában, szélessége 29, hossza 31 centi- 
méter, veresviaszban rányomott körpecséttel, melynek alakja és felirata letöredezett, a 
pecsét átmérője 8 centiméter. 


Közli : BUNYITAY VINCZE. 


124. 


Veszprém, 1536 november 19. 


Kechethy Márton Ferdinánd királyhoz írt levelében elpanaszolván azt, hogy 
Ujlaky őt szörnyű fenyegetésekkel üldözi, kéri a királyt, hogy a mellékelt, 
Ujlakyra vonatkozó levelet olvassa el s Horváth Andrást kedvező válaszszal 
bocsássa hozzá vissza. 


Sacratissime Rex, Domine, Domine mihi Clementissime. 
Mallem Sacratissime Rex et Domine, Domine mihi Clementissime, 
quidvis aliud facere, guam vel iustissime aliquem deferre apud Sac. 
Maiestatem Vestram. Sed quoniam video hoc negotium primum 
ad Sacrat. Maiestatem Vestram, quam quodammodo nititur prodere 
Dominus Vylaky, secretarius eiusdem Sac. Maiestatis Vestre, deinde 
etiam ad me ipsum pertinere, cui extrema omnia minatur, quum 
tamen neque eum, neque quempiam unquam mortalium leserim 
neque verbis neque factis: opere pretium esse duxi, literas Sac. 


Maiestati Vestre, que ad me a preposito Hantensi scripte sunt in 
specie mittere, ex guibus animum Domini Vylaky tum erga Sac. 
Maiestatem Vestram tum etiam erga me intelligere abunde poterit, 
quas, ut Sac. Maiestas Vestra diligenter perlegat, etiam atgue etiam 
supplico. Supplico preterea Sac. Maiestati Vestre, ut Andream 
Horwath, guem superioribus diebus ad Eandem in rebus meis 
misi, voti compotem remittat. Servet Sac. Maiestatem Vestram 
Christus Optimus Maximus, perpetuo felicem ac incolumem. Cui 
mea servitia tanquam domino meo clementissimo commendata 
et accepta esse cupio. Vesprimij 19 Novembris 1536. 
Eiusdem Sac. Maiestatis Vestre 


humillimus ac obedientissimus servitor 


Martinus de Kecheth etc. 


Kívül: Sacratissimo Augustissimoque Principi et Domino 
Domino Ferdinando, Romanorum, Hungarie Boemie etc. regi 
domino meo clementissimo. Ad manus proprias Regie Maiestatis. 


Egy Ív papir egyik oldalán, piros zárópecsét nyomávai. — BAsi cs. & hír. házi stb. 
levélidr : Hung. 1536. Nov. 27. 
Közli : BUNYITAY VINCZE. 


125. 


Bécs, 1536 november 29. 


Ferdinánd király arról értesülvén, hogy az esztergomi káptalan Prugg 
Arnoldnak kanonoki járandóságait távolléte miatt kiadni vonakodik, meghagyja 
ugyanazon káptalan prépostjának, hogy a nevezettnek a kanonoki és a barsi 
Jfőesperestségi jövedelmekből az őt illető részt, mind a hátralékban maradottat, 
mind a jövőben esedékest a káptalan dital kiadassa. 


Preposito Strigoniensi. Ferdinandus. Venerabilis devote, fidelis 
dilecte. Quamvis alias te requisivimus tibique adeo etiam iniunxi- 
mus, ut cum venerabilibus, devotis et fidelibus nobis dilectis 
Capitulo ecclesie Strigoniensis nostro nomine et loco tantum 
ageres et efficeres, uti honorabili fideli nobis dilecto Arnoldo de 
Prugg, capelle nostre regie Magistro vel procuratori suo legitimo 
de fructibus, redditibus, proventibus et emolumentis universis ex 
canonicatu in metropolitana ecclesia Strigoniensi, necnon archi- 
diaconatu Barsiensi sibi per nos auctoritate iurispatronatus nostri 
regii collatis provenientibus atque provenire debentibus locis et 
temporibus opportunis integre et debite responderent et per eos, 
quorum interest, responderi facerent, non obstante neque ipsius 


107 





108 


absentia, negue aliis in contrarium facientibus, guandoguidem 
honestum est et omni rationi ac divine legi consentaneum, ut gui- 
cunque altari servit, de altari etiam vivat et quia dictus Arnoldus 
non sua causa absens, verum continue Dei, nostroque officio inten- 
dens, non minus prebendam suam meretur, quam si coram istic 
agens, rei divine insisteret; nosque eius opera in cultu divino in 
curia nostra rite et devote, ut nos decet, peragenda nequaquam 
carere possumus, tanto igitur magis prefatum Capitulum adduci 
debuisset ad satisfaciendum ipsi Arnoldo de fructibus prefatis; 
tamen, cum audiamus illud nondum integre, neque debite ab 
eodem Capitulo factum esse, nosque omnino velimus prelibatum 
Arnoldum tam ob causas suprascriptas, quam etiam nostri intuitu 
presertim in re tam honesta ab eodem Capitulo digne tractari, 
sibique, ut convenit, de universis proventibus, ut prefertur, respon- 
dere: idcirco tibi denuo et quam firmissime committimus, ut omni- 
bus modis apud dictum Capitulum cures ac loco et nomine nostro 
efficias, ut non solum de redditibus iam decursis, verum etiam 
futuris suo quoque tempore sine aliqua exceptione, contradictioneve 
eidem Arnoldo satisfaciant, nostram in eo expressam et omni- 
modam executurus voluntatem. Datum Vienne 29-a Novembris 1536. 
Ex[pedite]. 


Fogalmazat egy felfv papir két oldalán. — Bácsi cs. és kir. hdzi stb. levéltár: 
Hungurica. 1536. Nov. 28. 
Kózli: BuNviTAY VINCZE. 


126. 


Brassó, 1536. 


«1536. Georgius Kakasius a nostris Wittebergam mititur hau- 
riendae uberius purioris doctrinae causa.» 


Album Oltardianum. 77ruuschenfels id. m. 10. 1. 


127. 


Brassó, 1536 november 11. 


«Die 11. Novembris komben Briefe aus der Witteberg, quae 
omnibus nostratibus communicantur. Scripsit etiam Magister Johan- 
nes Reuchlinius.» 


Album Oltardianum. Trauschenfels id. m. 10. I. 


128. 


Nürnberg, 1536 deczember 1. 


Dévai Mátyás Nádasdy Tamásnak. — Most már orvosi kezelés alatt 
van. Legközelebb Brandenburgi Györgyhöz megy, a ki, nem tudja miért, magá- 
hoz hivatta. Könyve rövid idő alatt meg fog jelenni. Vitus predikátor is bele- 
egyezett, hogy az egész könyv kiadassék. Panaszkodik áztán, kogy Vitusnak 
hozzá írt leveleit Sárkány Antal jogtalanul magánál tartja, s hogy róla hamis 
hírt terjesztenek. Ha Isten úgy akarja, vízkeresztkor Wittenbergben lesz. Barátai 
azt kivánják, hogy könyvének megjelente mindaddig ne hireszteltessék, míg a 
példányok szét nem küldetnek. 


Obseguia, orationes, gratiam, pacem. Accepi ex litteris Ambrosii 
Hilarii, fratris mei, Magnificentiam Vestram Viennam velle venire 
ad regem ; utinam concluderent bona. Hic de novis Turcarum in 
Sclavoniam et Ungariam impressionibus varia feruntur, velim sane 
si irrita essent, nam si vera sunt, vel prima fronte Velike impetum 
eorum sentit. Nunc jam sum in cura medici, stomachi sanitatem, 
magis quam oculorum sentio. Die lunae proxima ad Georgium 
Marchionem, qui a Norinberga quinque milliaribus habitat, volente 
Deo proficiscar, rogavit enim me, ut veniam ad se. Quid velit, 
nescio. Equum nondum vendidi, sumptus intollerabilis, et vereor, 
ne non possim vendere aut saltem florenis 16, foenum centenario 
emitur et appenditur, aut ipsi marchioni, quanticunque voluerit, 
vendam. Liber meus brevi prodibit. Vitus praedicator apud Sanctum 
Sebaldum, alioquin vir doctus, qui profecto aliquot millia habet 
semel in praedicatione sua, non vellicat controversiam, quam prius 
non admittebat, sed ex corde et toto affectu vult, ut totus liber 
videat lucem. Nuper quaerebam, quid impietatis invenisset in eo, 
nihil sane, respondit, charissime Mathia, et hoc mihi summopere 
placet, subjunxit, quod salutem per solum Christum partam ita 
maxime urget. E Vienna aliquot litteras dederant ad me Antonio 
Sarkan, cum adhuc essem domi, unas ex illis Sarkan resignavit. In 
quibus tractabatur nostra controversia, nec restituit, quamvis roga- 
verim et scripserim pro eis. Jam ab ipso Hassági intellexi, quod hoc 
sparsere, me ignorasse ea, quae praedicavi et propter hanc causam 
veni in Bavariam, ut discerem certiora, haec et Zalaj dicebat a 
parente Magnificentiae Vestrae audivisse, sed tunc ego putabam, haec 
inania esse. Oratia deo, quod isti ne verbum quidem mihi contule- 
runt, sed ubique eadem sede insedimus, sed miror Antonii humani- 
tatem, qui cum nec Christianus sit, nec Ethnicus, sed ex his duobus 
unus conflatus nebulo et scurra, audet se in alienam messem inge- 


109 


110 


rere et suae humanitatis immemor, ut fidei suae commissas litteras 
non reddidit tantum, sed resignatas prostituit aliis. De eo in prae- 
sentia plura non scribam. Accepi ab eodem Vito multos Ungaros 
esse Vittembergae, ad ferias epiphaniarum, volente deo, forte videbo 
eos. Scripsi Hassági, sed adhuc non habeo relationem. Magnifi- 
centia Vestra urgeat parentem eius, ne ei desit, mihi sane magno 
adjumento extitit; placet fratribus, ut editio libri ne innotescat multis, 
donec exemplaria deferuntur, ne a corvis malis impediantur, quare 
et Magnificentia Vestra non cuilibet dicat Me Magnificentiae 
Vestrae (commendo) eandem Christus lesus conservet cum sua 
conjuge et familia. Amen. Norinbergae secundo die Andreae. Anno 


salutis 1536. 
Dévai, 
Vestrae Magnificentiae Mancipium. 


Kívül : Spectabili ac Magnifico Domino Thomae de Nadasd 
Domino et patrono meo semper observandissimo. Ad Sárvár. 


Eredetije félív 2-rét, zöldviaszba nyomott, papirossal borított pecsétjének alakja 
kivehetetlen. Az Országos Levéltár kincstári osztályában. Közölte Szüddy A. Dévai «At tíz 
parantsolatnak stb.» cz. művének akad. kiadásában (Budapest, 1897.) 129. 1. 


129. 


Nürnberg, 1536 deczember 3. 


Dévay Mátyás Nádasdy Tamásnak. — A levél első felében politikai híre- 
ket közöl (többi közt a pápa haláláról: Fertur et summam pestem vel summam 
pontificem excessisse, timendum, ne eo peior sufficialur) s bizonyos Pemer 
Volfgang nürnbergi polgár ügyét ajánlja Nádasdy pártfogásába, azután így 
folytatja : 


Postridie postquam haec scripsi, volui ire ad Marchionem. 
Quid istic egerim, scribam Magnificentiae Vestrae. De meo libro 
scripsi in superioribus litteris, qui prodibit brevi, si esset, qui cal- 
cographo numeraret. Novum Testamentum possit cudi hic unga- 
rice, meus enim amicus Otto susciperet hunc laborem, super hoc 
aliis fratribus scripsi, sed credo, alia nunc esse graviora negotia, ad 
quae pecunia opus esset. Me Magnificentiae Vestrae commendo, 
eandem Christus lesus ad multa tempora conservet. Amen. Norem- 
bergae 3. Decembris anno salutis 1536. 

Matthias Devaj, 


Magnificentiae Vestrae Mancipium. 


Kívül : Spectabili ac Magnifico Domino Thomae de Nadasd, 
domino et patrono mihi semper observandissimo. 


Eredetije félív, 2-rét, zóldviaszba nyomott pecsét nyomával. Az Országos Levéltár 
kincstári osztályában. Közölte Szüddy A. Dévai «At tíz parantsolatnak stb.» cz. művének 
akad. kiadásában. (Budapest, 1897.) 131. 1. 


130. 


Eeztergom, 1536 deczember 3. 


Az esztergomi káptalan levele Erdődy Péterhez a Bakócz-kápoinára szál- 
lott Csábrág vára ügyében. 


Magnifice domine domine nobis observandissime felicitatem et 
nostri, oracionumque nostrarum commendacionem. Non dubitamus 
Magnificenciam Vestram recenti memoria tenere, Rmum dom. 
beate memorie dom. Thomam Cardinalem, patrem et patronum 
eiusdem singularem, Castrum suum Chabragh ex pia et saluberrima 
Sereniss. olim felicis reminiscentie dominorum Wladislaj et Ludovicj 
Regum Annuencia per deffectum seminis egregij quondam Stephani 
de eadem Chabragh in perpetuam eleemosinam cultusque diuini 
incrementum ad capellam Anunciacionis gloriosiss. virg. Marie, in 
latere ecclesie Strigon. per eundem dom. Cardinalem a funda- 
mentis pro sepultura corporis sui et pijs deuotisque oracionibus 
perpetuis inibi ad laudem gloriam et honorem Dei omnipotentis 
eiusdemque glor. virg. Marie, proque salute et refrigerio anime sue 
jugiter et indefesse exequendis legasse et reliquisse, quod domi- 
nacio Vestra Magn. anno proxime exacto contra sacrosanctam hanc 
eiusdem Rmi d. Cardinalis disposicionem Rmo domino Zagra- 
biensi vendidit, consensumque super eo a regia Maiestate domino 
nostro clem. impetrauit, non perpenso eo, quod Maiestas sua longe 
ante disposicioni et ordinationi huiusmodi suum gratum et bene- 
uolum adiecisset consensum. Intelligimus autem dom. vestram 
Magn. eo, quod nos partes eiusdem Rmi dom. Cardinalis et capelle 
sepultureque sue huiusmodi in castro ipso iuxta piam et vere 
christianam illius ordinacionem recuperando tuendas susceperimus, 
gravi et permolesto a nobis accepisse animo. Magnifice domine, 
quum causa hec castri Chabragh et capelle iudicio omnium recte 
sencientium ad Magn. Vestram et Rmum dom. Simonem Episcopum 
Eccl. Zagrab., ne sancta et salubris illius sanctissimi patris ordinacio 
labefactaretur, ad sanguinis vsque effusionem tuenda et deffendenda 
pertineat; indignissimum profecto erat, vt nobis ob id, quod eam 


111 











112 


pro virilj nostra tuendam suscepimus, subirasceretur, guum potius 
hortari nos et omnem lapidem mouere debebat, ne illam iustam, 
piam et sacrosanctam desereremus. Rogamus itague Magn. vestram 
vti dominum nostrum semper obseruandum, nolit nobis pro hac re 
tam pia et diuina indignari; sed toto posse suo adnitj, guo vitima 
prefati Rmi dom. Cardinalis benefactoris sui voluntas salua et 
inconcussa permaneat, castrumgue ipsum penes capellam perpetuo 
subsistat, aut saltem recompensa aligua idonea Capelle loco illius 
fiat. Quam felicissime diu ad vota valere optamus. Ex loco nostro 
Capitulari tercia mensis Decembris 1536. Eiusdem Magn. dom. 
Vestre deuoti capellani Capitulum Eccl. Strigon. 

Magn. Dom. Petro Erdewdy de Monyorokerek Agazonum 
Regalium Magistro etc. domino nobis obseruandissimo. 


Esztergomi káptalani ltár. Lad. 10. 9. 6. — Nyomtatva kiadta Knauz Nándor : 
A Garam-melletti szent-benedeki apátság. Budapest, 1891. 110. 1. 


131. 


Kanizsa vára, 1536 deczember 9. 


Matyssy G. kanizsai várnagy értesíti Nádasdy Tamást Baranyamegye és 
Pécs város állapotáról, továbbá a földmíves nép rossz indulatáról. 


Magnifice domine... Hesterno die redierunt duo famuli mei 
de Baronya, guos inde tum ad visenda bona et fratres meos tum 
ad castellanum de Soklyos pro pullis repetendis miseram, guos in 
Sarospatak erat pollicitus. Sed Wlyssem egit, ut coloris sui est, et 
frustra per me ad sese missum pertulit. Inter cetera miseram scisci- 
tatum de infelicis terre statu. Relatum est, Mehmet Bek in decursu 
Drave omnia occupasse, solam arcem Walpo esse residuam, quam 
ternis iam vicibus nomine Cesaris petitam ventura septimana obsidere 
velle dicuntur. Ladislaum More occlusum in sola arce Rahowcza 
nil foris ferocire et scire et posse, iuventutem autem miserorum 
rusticorum, qui vel ad Turcos cum familia profugissent vel quovis 
modo sese subdidissent, in predam et manubias conversam, solam 
orbatis parentibus lacrimatam pacem relictam et titulum: vos iam 
estis iobagiones Magni Cesaris, neminem metuatis. Inter quos (ut 
diversatur nature et morum varietas) nonnulli, investigatis prioribus 
ipsorum dominis naturalibus et nobilibus, quoscunque comperissent, 
hos duxerunt vinctos cum liberis, illos trucidaverunt, alios in per- 
petuam rusticitatem sibi ipsis coequarunt. Civitas Quinqueeccle- 
siensis est in faucibus eorum, que mox sese subdet, ut viderit 


Turcum adventantem, guum non est, gui protegat. Hoc malum si 
serpat ad istas nostras partes, guis erit hac gente in suos dominos 
truculentior, gue nondum visa, sed audita hac Turcarum fama, iam 
turcascit et Turcum spirare videtur... Vix dominus Zagrabiensis 
huc veniet, guum miseram ad Zenthlazlo, unde renunchiatum mihi 
est, nil tale de domino episcopo intellectum esse. Jesus Eandem con- 
servet incolumem. Ex arce Kanysa Sabbato post Conceptionis ad 
candelam anno 1536. 

Servitor Matyssy.! 


Kívül: Magnifico domino Thome de Nadasd etc. . . . 


Eredetije a Nádasdy-levelek M. csomójában az Országos Levéltárban. 
Közli : Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


132. 


Nürnberg, 1536 deczember 19. 


Dévay Mátyás Nádasdy Tamásnak. — Gyomorbajából jobbára kiépült, 
de szembajából nem. A szemorvos azalatt járt Nürnbergben, míg ő György 
órgrófnál volt, s (gy nem beszélhetett vele. Jövő szombaton indul Wittenbergbe. 
Az őrerőf szivesen fogadta, átvette a lovat, ezenfelül 20 frtot adott neki. Kéri 
(Dévai) Nádasdit, sürgesse Hassági atyját, hogy küldjön pénzt. Hassdgi azt 
kéri, hogy jövő évben is ott maradhasson a hol van; írja, hogy egészséges, 
hogy Wittenbergben 2100 tanulónál több van stb. Politikai hírek. 


Obsequia, orationes, gratiam, pacem. Cum nanciscor idoneos 
tabelliones,non possum non scribere Magnificentiae Vestrae. Stomacho 
utcunque consultum est, oculis non item. Ophthalmicus, donec fui 
apud marchionem, venerat Norembergam, sed iterum rediit domum, 
quocum nec loqui potui. Hunc unicum laudant in tota Germania 
hac in re expertissimum. Ego, Deo duce, sabbato sequenti Vitem- 
bergam versus solvam, medicum in redeundo, si Deus voluerit, vel 
in propria domo quaesiturus. Est sub ditione marchionis Georgii, 
quem credo Magnificentiam Vestram optime novisse, qui me in 
eadem civitate sua excepit humanissime, equum tanti, quanti emptus 
est, habet, insuper florenos 20 Rhenenses dedit. Una tantum coena 
potui cum eo esse, nam alio die domum properabat ad Olcpoch 
(Onolzbach). Cum doctore Joanne Raymon, qui egit Budae, multa 
locutus sum, qui Magnificentiam Vestram novit bene, qui et con- 
vivio me excepit Dixi . Ex pecunia Hassagi praeter sumptus in 


1 Pecsétjén «Os betü is látható. A 160. okiratból kitetszik, hogy György 
volt keresztneve. 


Egyháztórt. Emlékek. III. 8 


113 


114 


itinere, accepi florenos X. Rogo Magnificentiam Vestram, urgeat 
parentem suum pro mittenda pecunia. Petit item Magnificentiam 
Vestram magnopere, ut et ad sequentem annum agat istic, ubi est. 
Dedit jam ad me litteras, sanus est, plures 2100 studentibus dicit 
esse etc. Caesarem omnino ad Hispanias rediisse persuasum habent. 
Unum exemplar pasquilli est, quod exprobrat caesari, voti compotem 
non potuisse fieri de Gallo. Hic de Turca multa feruntur, rogo 
Magnificentiam Vestram, scribat mihi, cum potest, de rebus Unga- 
ricis, quae scripta possim et aliis nonnullis cupidis ostendere, hic 
nam nihil habemus. In Anglia inter regem et reginam magnos 
tumultus exortos esse dicunt... Magnificentiam Vestram Christus 
lesus conservet. Norembergae feria tertia ante Thomae apostoli . 
anno Salutis 1530. 
Devaj 

Nunc hic hyems maxima est. M. Vestrae deditissimus, 

Kívül : Spectabili ac Magnifico Domino Thomae de Nädasd, 
domino mihi semper observandissimo. Ad Sárvár. 


Eredetije felfv, 2-rét, zárlatán zóldpecsét nyomával. Az Országos Levéltár kincs- 
tári osztályában. Közölte Szílády Áron. 


133. 


Sárvár, 1536 deczember 27. 


Erdősi Sylvester János Nádasdy Tamásnak. — Örömmel vette tudósítását a 
könyvnyomtatóról, de nem bizik benne, míg csak itt nem látja. Legjobb volna, ha 
Nádasdy magával hozná; mert az ilyen egyszerű embereket könnyen megcsal- 
ják s a németek nagyon féltik keresetüket. Fel is tette magában, hogy ha eljön, 
megtanulja tőle mesterségét, s tehetséget érez magában hozzá. Rövid idő alatt 
elkészül szent Pál leveleinek fordításával is. 


Magnifice domine, domine mihi gratiosissime. Seruiciorum et 
mei ipsius commendacionem. Scripseram V. M. ex parte Theodori 
mei, guod rediens ab eadem V. M. saluum repererim, super gua 
re, cum eadem mihi scribat se plurimum gratulari, eidem, quamdiu 
viuam, reseruire studebo. Qui tamen paulo post tussi cepit laborare, 
cui cum ex Plinio medicinam adhibuissem, uidetur in dies morbus 
a puero recadere. Scripseram eciam ex parte Typographi, de quo 
quae mihi eadem scribit, fuere quam iucundissima. Ego tamen 
tamdiu de homine illo diffido, quamdiu hic non uidero. Proinde 
consultum mihi uideretur, ut V. M. una secum adduceret; est re 
homo simplicissimus et propterea facile ab hominibus nepharijs a 
proposito depellitur. Tales re facile deceptui patent, et mirum 


dictu, guantum Germani suis metuant guaestibus. Nec est, unde 
maiorem illi guestum faciant, guam ex hoc artis genere. Ouod 
uellem autem, ut guaestum illius possemus saltem aliqua ex parte 
ad nos conuertere, transferre enim ut non possumus, ita conari 
non debemus. Induxi animum, ut si ille aduenerit, solus artem 
hanc addiscam. Videor autem mihi ad effingendos gualescungue 
caracteres non prorsus esse ineptus, quod et facerem haud dubie, 
guamuis non sine aligua studiorum meorum iactura. Breui nos (?) 
Paulinas guogue absoluens (absoluentes?) epistolas, in guarum 
translatione nostram diligentiam credimus optimis quibusque pro- 
bari, quamuis non desint plurimi, qui in hoc studium suam contu- 
: jerint operam. Ex Sarwar In ipso die Joannis 1536. 
Stor Jones Syl, 
ludimagister. 
Kívül : Magnifico domino Thomae a Nadasd etc. Domino ac 
Mecaenati meo plurim. observan. 


Körülnyirt negyedfvnyi papiron, kerek zöldviasz pecsét nyomaival zárlatán. Orszá- 
gos levéltár. Közölte Szüddy Áron : Régi Magyar Költők Tára II. köt. 489. lap. 


134. 


Kapornak, 1536 deczember 28. 


Sömjéni Antal kapornáki apát értesíti Nádasdy Tamást azon zaklatá- 
sokról, melyeket a monostor kegyura rajta elkövetett. Utoljára 50 lovast kért tőle 
s ő kénytelen volt megtagadni. Ezért most haragszik a kegyúr. Tanácsot és 


segítséget kér. 


Magnifice domine, domine mihi gratiosissime post servitiorum 
meorum debitam et perpetuam commendationem et orationes in 
Christo Jesu devotas. Manifestum est Do(minationi) V(estre) quo- 
modo ego sine consilio D. V. M(agnifice) nihil unquam egi, nec 
agere volo, quoniam ego a D. V. inseparabilis sum. Constat D. V. M., 
patronus nostre ecclesie quis sit. Deus maximus non dedisset, quod 
patronus meus fieri potuisset, nam ego iam solummodo in tribuen- 
dis donis penitus fere exhaustus sum. Nam anno etiam superiori 
vina omnia, que meliora habebam, sue dominationi obtulli (), tum 
etiam gentes cum expensis maximis frequenter dare debui. Nuper 
etiam in obsidione castri Czerenacz omnes gentes, quas habuimus, 
tum pedites et equites, istic fuerunt non absque periculo ipsarum 
nostrarum gentium. Sed ego nescio, quid commodi exinde asse- 
cutus fuissem. Hijs diebus iterum quinquaginta equites petebat, sed 
ego dare non potui, partim, quia plurimum defeci, nam cesar Thur- 

8* 


115 











116 


carum me depauperavit vehementer, partim autem nec dare audeo, 
guoniam ex parte patroni mei multa audio, sed nescio, utrum sint 
vera vel falsa? Hoc enim valde me torguet, aiunt enim parti 
Johannis regis adhesisse. Si ego aliguas gentes penes patronum 
meum dedero, videt D. V. guomodo omnia turbata sunt et guasi 
celum terre miscetur, si aliguid tale patronus meus fecerit, ipse 
securus eo abibit, guo velit, me autem hic derelinguet et nescio, 
gua securitate ego hic permanere possum ? 

Talibus enim et similibus cogitationibus usque adeo sum 
perturbatus, ut etiam noctu nescio, guid agendum mihi sit, quo- 
niam, exguo nunc ad mandata patroni mei illos guinguaginta 
equites non dedi, audio, quod plurimum est commotus et ira perci- 
tus. Hys diebus natalitiis dominus Franciscus Zay erat aput (!) me 
et ipse maximam iracundiam mei patroni predicavit. Hinc etiam 
plurimum animus vacillat, quid mihi ex iracundia patroni mei 
subsequatur. | 

Supplico itaque D. V. M. uti domino meo gratiosissimo, 
quatinus D. V. ob respectum Dei omnipotentis et eius genitricis, 
virginis Marie, det mihi consilium edoceatque, quid agere debeam ? 
Quia si iam inter tot varios casus et discrimina rerum ope et con- 
silio D. V. me defendi, iam non deberem perire. Quia, si quid mihi 
acciderit, post Deum altissimum neminem habeo patronum preter 
D. V. M. Etiamsi D. V. mecum fornacem suam calefieri faciet, et 
hoc faciam. Nam ego a D. V. nunquam separari possum, quia ex 
domo et alis Dominationum vestrarum ego emersi. 

Supplico insuper D. V. M. quatinus si Eadem istic superius 
ab aliquibus blateronibus ad me aliquid audierit vel contra me 
moliri senserit, habita ratione perpetuorum meorum servitiorum 
Eadem me defendat, obloquentiumque ora retundat et refrenet. 

Iterum supplico V. M. quatinus in presenti hac mea cura 
exhilaret suo consilio salubri, ut sciam, ad quid me conservare 
debeam? Nam videre videor, nunquam alias similem habuisse 
curam. Solam D. V. mihi persuasi opem, refugium et patronum. 
Super (I) D. vestram Deus conservet felicissimum mea fortuna. Ex 
Kapornak in festo sanctorum Innocentium Anno Domini 1536 

Eiusdem V. M. D. servitor et capellanus 

Antonius, 
abbas de Kapornak. 


Kívül : Magnifico Domino Thome de Nadasd... 


Eredetije a Nádasdy-levelek K. csomójában az országos levéltárban. 
Közli: Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


135. 


Selmeczbánya, 1536 ismeretlen napon. 


Tröpper János («Joannes Troeper») a selmeczbänyai tanácstól kéri föl- 
mentését a lelkipásztori hivátal alót. 


Bytt eynem chrystlichen Vrlab mit Gunst und Liebe von 
solche geferlichen ampt abczusthenden, denn ich weisz keynen 
leiplichen gebroch, der mich dorczu vorursacht: alleyne das gott- 
losse undangbarlich wesen und leben, das aus meynen vill predigen 
und Stroffen erfolget. Ich hab nu von der dibren (Diebereyen) vill 
predigen gethan. Es ist am tag, wy man sich bessert. Man kan sich 
nu nicht rechen, alleyne das man den kirchendynern todtliche neigen 
ym tzangk fur gutt gelt heymschigkt. Das mus ich itzundt keuen 
und vordeuen mit wetagen in meynen leibe, das es auch mir besser 
were. Ich leg do heym im betth, denn ich der canczel ausworte. 

Joannes Troeper. 


Eredetije Selmeczbánya levéltárában. Fasc. XXV. 
Közli : Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


136. 


1536. 


Anno 1536. post resignationem Fratris Jacobi Abbatis Mona- 
sterii S. Mauritii de Beel Rex Ferdinandus eandem Abbatiam con- 
fert Fratri Benedicto de Papa. 


Steph. Kaprinai Collectan. Msc. B. Tom. XXVIII. 82. 1. 


137. 


1536 végén. 


Ferencz zengi püspök tudván a királyi kincstár ürességét, arra kéri Fer- 
dinándot, hogy azon kétezer forintot, mely a királyi kincstártól neki járna, a 
garam-szenibenedeki apátság jobbágyain behajtandó adóból vehesse fel. Kéri 
továbbá, hogy adassa vissza mindazon kiváltságteveleket, egyházi ruhákat és 
edényeket, miket Turn Kristóf Szent-Benedek klastromából elvitt. Hasonló erő- 
szakoskodással vádolja Nyáry Ferenczet s Balassy Menyhértet. 


Sacra Regia Maiestas, Domine mihi Clementissime. Alias 
supplicavi Serenissime Maiestati Vestre, ut solvere dignaretur 
summam illorum duorum millium (így) florenorum, quos Domini 


117 


118 


Capitulares deposuerunt in redemptionem Abbatie Sancti Benedicti 
per Maiestatem Vestram mihi collate, ut remaneret mihi libera. Sed 
guoniam video maximas Vestre M. necessitates, nec commode pro- 
nunc hoc facere posse, ideo supplico Maiestati Vestre Serenissime, 
dignetur annuere saltem, ut dicam, que a colonis meis Maiestali 
Vestre proveniret, habeam. Summa autem huius est floreni circiter 
centum et triginta quinque et dimidium, cum sint mihi graves 
expense in conservatione monasterii hoc turbulentissimo tempore 
et etiam solutio debiti Dominis Capitularibus. 

Preterea, Sacra Maiestas, habet magnificus Dominus Christo- 
phorus de Turri omnia privilegia monasterii illius, clenodia quo- 
que argentea, vestes item sacerdotales, altaris indumenta et huius- 
modi, que omnia sunt in registro conscripta: dignetur Sacra 


: Maiestas Vestra illi per literas mandare, quatenus sine ulteriori 


procrastinatione prefata reddere debeat in integrum. 

Preterea Sacra Maiestas estate preterita Dominus Franciscus 
Niary privavit me quarta decime, que semper fuit monasterii in 
omnibus villis ad eundem pertinentibus. 

Item spoliavit me nonis in villa, qui vocatur Wyffalw, qui sunt 
proprii proventus mei. 

Item ultra hoc misit servitores suos in septem villas meas et 
spoliavit pauperes fecitque ibidem maxima dampna miseris colonis. 

Item altero die Melchior Balassy similiter duas villas spoliavit. 

Serenissime Rex, ad tantam penuriam devenerunt miseri 
rustici, ut nec vite necessaria habeant. Coloni non sunt mei nisi ad 
tempus, sed sunt Vestre Maiestatis Sacre et Ecclesie. Hoc spolium 
et hec iniuria verius est facta in Vestram Maiestatem, quam in me. 
Itaque supplico Sacre Maiestati Vestre, dignetur Eadem super hiis 
de iustitie remedio provideri et nisi Serenissima Maiestas Vestra 
istis regni sui spoliatoribus aliquem modum imponet, nec Turce 
quidem crudelius agent nobiscum. 

Gratiosam Relationem a Sacra Maiestate Vestra expecto. 

Eiusdem Sacre Maiestatis Vestre 


capellanus 
Franciscus, 
Episcopus Segniensis, Servitor. 
Segniensis Adamo Carolo etc. 
Pro Episcopo Segniensi. 


Eredeti. — Bécsi cs. és kir. házi stb. levéltár. Hung. 1536. 
Kózli: BuNvITAY VINCZE. 


138. 


1536. 


Maytheni Uriel íuróczi prépost folyamodványának kivonata, melyben 
panaszt emel Myczinszky György, Turn Kristóf, Pekry Lajos és Bánffy ellen, 
hogy saját és övéinek birtokait erőszakosan elfoglalták, jobbágyait sarczolják; 
kéri, hogy Thurzó bizássék meg védelmezésével és szenvedett kárainak törvény útján 
való kiderítésével, maga kész a visszaszerzettet a király kincstárának ajándé- 
kozni. Hasonló panaszt emel Nyári ellen is. 


Extractus supplicationis Vrielis Maytheni, prepositi Thwro- 
cziensis, gui valde congueritur, guod Ceorgius Myczinszky a se 
coram Locumtenente et Consiliariis Hungaricis Posonii conventus 
ob alienationem castelli et claustri Snyow per deditionem Kostkoni 
factam, licet satisdederit Vrieli occasionem damnorum et inuriarum 
per eum passarum, non tamen solvat promissum, et Christophorus 
a Turre illum non sinat promissioni satisfacere eo, guod eius ser- 
vitiis insistit. 

Quod Christophorus tempore, quo Vriel cum ceteris fidelibus 
Maiestatis Vestre in Moravia exul esset, sine ipsius culpa occupa- 
verit unam possessionem seu villam ecclesie sue Selnicziaz dictam 
in Comitatu Soliensi valoris census annui L florenorum et a colo- 
nis eiusdem possessionis exactionaverit iniuste IIIC florenos; atque 
ex turri ecclesie ville predicte unam, atque aliam campanas ex 
ecclesia Sancti Georgii in Thwrocz valoris IIIC florenorum acceperit. 

Item, quod idem Christophorus ex allodio arcis Blathincz vi ab- 
egerit in crepusculo noctis pecora supra 130, exitiosum se ubique 
reddens. | 


Contra Ludovicum Pekry. 


Quod eodem tempore prefatus Ludovicus in comitatu Lipto- 
viensi occupaverit aliam possessionem ecclesie sue Slecz vocatam, 
ad Vrielem spectantem, valens 100 florenorum et a colonis illius 
possessionis 800 florenos extorserit. 


Contra Banffy. 


Quod anno preterito Banffy propria auctoritate occupaverat 
oppidum Selle ad Vrielem et suos pertinens et a subditis iam per 
Turcas satis attritum ac 400 florenos vi quadam exegerit. 

Preter hec Vriel cum suis plura alia damna passus est. Nam 
Nasadiste Maiestatis V. fere a bienio in dicto oppido Selle morati 


119 





120 


sunt, guibus Maiestas V. committere posset, ut tutarentur ipsum in 
bonis Sellensibus, officiales et servitores Neronis Nyaronis (!) illinc 
abigentes. 

Et petit Vriel sui tutelam committi Turzoni contra adversarios 
illos et damna ab eo perpessa iure mediante revideri et quitquid 
ab eis evictum fuerit, pure donat fisco Maiestatis V. 


Ex alia supplicatione eiusdem Vrielis. 


Conqueritur idem Vriel de Nyario, quod sicut non paruit 
primo mandato Maiestatis V. ita et secundo abtemperaverit. Modo 
quoque in comitatu Thwrocziensi a nobilibus et singulis sessio- 
nibus florenum unum et victualia emungat, licet ante quartale anni 
itidem fecerit, florenum unum extorquendo. Ad hoc inaudita bir- 
sagia et taxas extorquet. Item sub modernis induciis oppidum Selle 
ad Vrielem pertinens, occupavit et ab incolis, quorum centum non 
sunt, in summa paupertate constitutis circa florenos 140 extorsit et 
nunc florenos 100, ut sibi sub amissione capitis persolvant imposuit. 
Quibus omnibus petit necessarium et opportunum remedium per 
Maiestatem V. apponi. 


Egy iv papir két oldalán, aláirás és kelet nélkül, a király számára készült kivonat. — 
Bécsi cs. és hir. házi stb. levéltár: Hang. 1536. Sine dato. 6. 


Közli : BUNYITAY VINCZE. 


139. 
Bécs, 1537 januárius 1. 


Ferdinánd király megparancsolja Bakyth Pál huszár-kapitánynak, hogy 
Benalis Ferencz pornai apátot az apátság birtokában mindenki, de különösen 
Erdődy Péter zalai főispán ellen védelmezze. 

Ferdinandus rex praecipit Paulo Bakyth, capitaneo eguitum, ut Francis- 
cum Benalis in possessione abbatiae de Pornó contra omnes, praesertim vero 
contra Petrum Erdődy, comitem de Zala, defendat. 


Eredetije a vasvár-szombathelyi káptalan levéltárában. Litt. eccl. f. D. Nr. 20. 
Közli : Dr, KARÁCSONYI JÁNOS. 


140. 


Sárvár, 1537 januárius 2. 


Chernel Ambrus írja Nádasdy Tamásnak, hogy anyja nagyon beteg, már 
az utolsó kenetet is fölvette. A kapornaki apát Nádasdy kápolna-mesterének 
levelet írt. 


Magnifice domine... Cetera omnia hic, Deo volente, sunt 
bene preter meam sortem. Nam matrem meam reperi in gravi infir- 
mitate decumbentem, cui, ut opinor, nihil preter ultimum finem 
instare, guum et confessio et extremum oleum inunctum est. Si 
quid contigerit, me ad eam exire oportebit et more nostro exequias 
ordinare necesse erit... Miserat dominus abbas de Kapornak litte- 
ras ad magistrum capelle, quas vestre magnifice dominationi mit- 
tere curavit... Ex Saarwar secundo die Circumcisionis Domini 


summo mane 1537. Servitor 


Ambrosius Chernel. 


Magnifico domino domino Thome de Nadasd Tavernicorum 
r. magistro. 


Eredetije az országos levéltárban a Nádasdy-levelek C. csomójában. 
Közli : Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


141. 


Kanizsa, 1537 januárius 7. 
Matyssy György értesíti Nádasdy Tamást a Dráva mentén folyt harczok- 


ról, arról, hogy Sulyok György a pécsi püspökséget (ismét) átvette és hogy a 
Palatychok Komáron kastélyt készítenek. 


Magnifice domine . . . Fama advenit Turcos mixtos Christianis 
ultra Dravum incolentibus super glaciem transitum atque incursio- 
nem cis Dravum fecisse in territorio castrorum Soklyos et Syllye, 
quod olim Joannis Zerechen erat, ubi rustici ad ducentorum nume- 
rum confluentes ex illis quingentos profligarunt. Nunc facti animo- 
siores vigilant et excubant in portu Dravi timentes illatas mortes 
retaliari... Georgium Swlyok in episcopatum Quinqueecclesien- 
sem intromissum... Domini Palatych fortificaverunt domum, in qua 
habitabant, in Komar! sepimine instar castelli, cogunt vicinos omnes 
eam tueri non sine direptionibus communibus. Id inter nos agitur. 


! Erat oppidum praepositurae Vetero-Budensis. 


121 


122 


Deus salutaris noster det consultoribus illius vestre diete, privata utili- 
ter seposita, publica mordicus tractare ad communitatis levamen. 


Ex arce Kanysa in crastino Epifaniarum Domini 1537. 
Servitor 
Matyssy. 


Kívül: Magnifico domino Thome de Nadasd etc... 


Eredetije a Nádasdy-levelek M. csomójában az országos levéltárban. 
Kózli : Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


142. 


Bécs, 1537 januárius 17. 


Ferdinánd király, tekintetbe véve Perényi Péter, erdélyi vajda hosszú időn 
át tanusított hűségét, Gábor nevű fiának adományozza a Macedoniai László 
halálával megüresedett váradi püspökséget, egyszersmind arról biztosítja, hogyha 
éltében a fia meghalna, azt az általa ajánlottnak fogja adományozni. 


Nos Ferdinandus dívina clementia Romanorum Rex semper 
Augustus ac Germanie, Hungarie, Bohemie, Dalmatie, Croatie, Scla- 
vonie etc. Rex.... memorie commendamus tenore presentium signi- 
ficantes universis, guibus expedit, guod nos considerantes multi- 
plicia, eague fidelissima servitia fidelis nostri spectabilis et magnifici 
Petri Perenni, comitis perpetui Abawywariensis et Siculorum, Way- 
wode nostri Transilvanensis, gue ipse a tempore felicis coronatio- 
nis nostre in hunc diem et capitis et bonorum suorum iactura ac 
discrimine, necnon sangvinis guogue effusione et persone sue capti- 
vatione in variis casibus pro temporis statu et conditione exhibere 
nobis et sacre corone nostre non omisit et in futurum quoque ex- 
hibere potest et debet; in memoriam insuper revocantes, quantum 
idem nobis tempore suscepti regiminis et gubernationis regni 
nostri Hungarie ad felicem nostram coronationem suffragatus fue- 
rii, quantumque post susceptionem regiminis ac coronationem 
nostram rebus quoque nostris adesse et fidelitate et sollicitudine 
studuerit: ob tanta igitur, tamque preclara ac laudabilia sua opera 
et pergrata servitia episcopatum ecclesie Varadiensis nunc per mor- 
tem et interitum reverendi quondam Ladislai de Macedonia iure! 
vacantem auctoritate iurispatronatus nostri Regii, qua sicuti Rex 
Hungarie fungimur, reverendo Gabrieli de Perenni, filio suo, tan- 
quam persone idonee et benemerite dandum duximus et conferen- 


! Sed omittit voces: et de facto. 


dum, et si dictum filium, supervivente patre, mori contingeret, 
nihilominus ex speciali nostra gratia ac regia benignitate etiam 
post filii sui obitum eidem promisimus per presentes, quod episco- 
patum illum cuicunque voluerit, persone idonee tamen, nobisque 
grate et bene vise, denuo conferemus, imo promittimus, damus, 
conferimus et concedimus harum nostrarum vigore et testimonio 
literarum. Datum in civitate nostra Vienna die decima septima mensis 
Januarii anno Domini millesimo quingentesimo trigesimo septimo, 
regnorum nostrorum Romani septimo, aliorum vero undecimo. 
Ferdinandus m. p. 

ad mandatum Sacre Regni Maiestatis proprium 

Ad. Carolus. 


Nyilt papirlevél a király sajátkezű aláírásával s középütt, alant veresviasz kerek- 
pecsét maradványaival, a szöveg felett más, de egykorú kéztől: Collatio episcopatus 
Varadiensis pro Gabriele de Peren. — Bácsi cs. és kir. házi stb. levéltár: Hungurica. 1537. 
Jan. Nr. 28. 

Közli : BUNYITAY VINCZE. 


143. 


Eger, 1537 januárius 24. 


Frangepán Ferencz egy hosszabb, hazafias érzületű levélben, mint János 
kírály embere, hivatkozván azon siralmas állapotokra, melyekbe a két versengő 
király közt folytatott háború a hazát sülyesztette és a kereszténységnek a töröktől 
való pusztitását előidézi, arra kéri Ferdinándot, hogy Jánossal kezet fogva, egye- 
sítsék fegyvereiket a török ellen a haza védelmére; ez úton, későbben talán, de 
biztosabban nyerné meg Magyarország birtoklását. 


Sacra Regia Maiestas et Domine, Domine Clementissime. Post 
orationum et servitutis mee humillimam commendationem. Scriptu- 
rus aligua de presenti statu rerum Hungaricarum Sacre Maiestati 
Vestre, supplico humiliter cum omni reverentia Eidem, velit mihi 
condonare, si ingero impudenter forte, non rogatus stulta consilia 
mea auribus prudentissimi et sapientissimi principis. Veniam autem 
mereor (mea quidem sententia) cum hec presertim non faciam 
temeritate aliqua ductus: sed ex vero et sincero amore, quem gero 
erga hoc nuncnunc ruiturum Hungarie regnum Christianum et 
erga Sacram Maiestatem Vestram, cum me ex illa familia procrea- 
tum credam, que et Regnum Hungarie in adversa fortuna pro posse 
iuvit et sublevavit et Progenitoribus Clarissimis Maiestatis Vestre 
Sacre plura servivit. Serenissime Rex! Reducat in memoriam Maie- 
stas Vestra, a quot annis iam gerit bellum adversus serenissi- 


123 


124 


mum dominum Regem meum et partem regni, Sue Maiestati sub- 
iectam, guot curas, guot incommoda sustinuerit, guot impensas 
fecerit, guidve profecerit. Ego nullum alium profectum ex dissidio 
Maiestatum Vestrarum video preter destructionem opulentissimi 
regni, preter abactionem tot milium animarum in perpetuam Tur- 
cicam servitutem, preter periculum evidentissimum, quod imminet 
e proximo Hungarie incidendi in manus hostium Jesu Christi, per- 
fidorum Mahumetanorum. In hijs Maiestates Vestre satis superque 
profecerunt, in aliis nihil. Nunc rursum, ubi pacem sperabamus, 
ecce turbatio. Intelligo enim Maiestatem Vestram Sacram meditari 
nova bella contra hoc infelix Regnum, mota ex aliquibus causis et 
forte persuasa ab hijs, qui viam pacis non cognoverunt, quia timor 
Dei non est ante oculos eorum, qui multa magnifica promittunt, 
sicut aliquando et alibi promiserunt, et tamen credo, eos tantun- 
dem re ipsa prestare Maiestati Vestre, sicut et alibi prestiterunt. 
Hungaria autem tota cum provincijs ei subiectis supplicat Maiestati 
Vestre Sacre et eam obtestatur per Jesum Christum, qui dedit ani- 
mam suam in mortem pro nobis: velit jam tandem misereri illis, 
pro quibus Christus mortuus est, qui singulis diebus propter hec 
atrocissima bella non una morte moriuntur, velit aliam viam inire 
consequende Hungarie, quam viam armorum; presertim cum non 
desit alia via honesta, firma, secura et brevis. Maiestas Vestra Sacra, 
cum sit princeps Christianus et frater clementissimi et vere pacifici 
Cesaris, imitetur et Domini et Cesaris mansuetudinem et clemen- 
tiam, quorum alter cum iniquis reputari voluit et morte turpissima 
et maledicta condemnari, alter sua iura optima alijs dare, uterque 
ob hoc, ut Christiano populo pacem pareret. Quanto laudabilius 
esset et gloria eterna dignum, si ambe Maiestates Vestre coniunge- 
retis et preces et arma ad defendendam vestram Hungariam a Tur- 
carum tirranide, quam ut id quod a Turcis hactenus Hungarie sal- 
vum fuit vestris armis infelicibus everteretis. Deus Maiestatem Vestram 
insperato ad hanc dignitatem evexit. Insperato dico, quia sancte 
memorie Ludovicus, condam Hungarie et Bohemie Rex potuisset 
diutius regnare, si superis ita visum fuisset. Procul dubio ad hoc 
credo eam electam et evectam a Deo ad hoc fastigium, ut bene- 
faceret christiane Reipublice et nobis; hanc vicissitudinem Maie- 
stas Vestra det Deo, ut servet nos, tuos utique futuros, et non perdat. 
Servas autem, si concordia (qua parve eciam res crescunt) nos tibi 
subicere studueris, perdis autem, si armis. Credat enim mihi Maie- 
stas Vestra Sacra, veritatem enim dico et huius veritatis testem 
adduco Jesum Christum, qui est veritas summa: maior pars Hun- 


garorum, anteguam invita subeat Germanorum iugum, sponte ex- 
ponet se apertissimo periculo et discrimini Turcici iugi et notet 
Maiestas Vestra hec verba mea et bene ponderet ea et magis velit 
sibi et suis Hungariam conservatam guam perditam. Melius enim 
est, eam habere post aliguot annos, guam nunguam. Nec in mul- 
torum Hungarorum constantia est multum Maiestati Vestre fiden- 
dum, cum ipsi nunguam vellent habere unum Regem, sed plures 
nomine, ut nullus eis imperaret re ipsa. Accedit ad hoc potentissi- 
mus vicinus nomine dumtaxat amicus, qui sub ista Maiestatum 
Vestrarum hostilitate conquirit sibi regnum, quod non ita facile 
faceret, si hanc occasionem belli vestri non haberet. Hoc tamen 
bello durante uterque vestrum nedum conniventibus oculis respicit, 
sed quod peius est, gaudet cum alterius ditionem Turca populatur 
et occupat, quod tamen ambo plorabitis, si non adverteritis ista, 
etsi iam sero est, tamen iuxta proverbium antiquum: melius est 
tarde, uam nunquam. Amore Dei Maiestas Vestra advertat ad ista, 
nec videantur sibi hec somnia aut frivola. Post meum ex Italia redi- 
tum abduxerunt et occiderunt Turce in Sclavonia, Valko et Posega 
(uti a veridicis accepi) ultra quadraginta millia animarum. Forte 
ista Maiestati Vestre aliter referuntur, sed ita res’se habet, et si Maie- 
stas Vestra ita permittet (ne quid gravius dicam) nostros abducere, 
cum posset istis obviare: forte conspiciet post nos vel forte ante 
nos suos Australes abduci, nec poterit obstare. Maiestas Vestra cedat 
aliquantulum de stricto iure suo pro tot Christianis, quia iuxta 
comici dictum: sepe summum ius summa iniuria, et Deus, pro 
quo id faciet eadem centuplum Eidem reddet in presenti et glo- 
riam in futuro. Maiestas Vestra Sacra ignoscat mihi, supplico, si 
liberius quam cum tanto principe decuisset, locutus sum. Ad hoc 
enim, ut pretuli, coegit me amor et in patriam (cui post Deum 
primas partes debemus) et in Vestram Maiestatem, cui rursus servi- 
tutem meam humiliter commendo. Quam Deus hoc novo anno et 
multis sequentibus felicissime regnare concedat. Agrie 24 Januarij 
Anno Domini 1537. 


Eiusdem Sacre Maiestatis Vestre 


Servitor et Capellanus 
Frater Franciscus de Frangepanibus scripsit. 


Kívül: Serenissimo ac Potentissimo Principi et Domino 
Domino Ferdinando, Divina favente Clementia Romanorum etc. 
Regi semper Augusto necnon Archiduci Austrie Duci Burgundie etc. 


125 





126 


Domino meo Clementissimo, presentetur ad proprias manus Sue 
Maiestatis. 


Egy ív papir három oldalán, piros, czimeres zárópecséttel; egészen az érsek 
írása. — Bácsi cs. és kir. házi stb. levéltár : Hung. 1537. Jan. 40. 


Közli: BUNYITAY VINCZE. 


144. 


Pozsony, 1537 januárius 25 és köv. napok. 
Az országgyűlésnek az egyháziak megadóztatására vonatkozó határozatai. 


Art. XV. Domini item praelati et aliae personae ecclesiasticae 
decimas habentes, pro dignitate ecclesiastica conscientiose, laici 
vero, qui guocungue modo ex temporis iniuria decimas ecclesia- 
rum tenerent, sub fide Deo debita, dimidiam decimae partis deci- 
marum ipsarum ad proximum festum beati Georgii martyris, alte- 
ram vero eius partem dimidiam ad festum Assumtionis beatissimae 
Virginis Mariae proxime venturum, ad manus praefatorum dispen- 
satorum administrare teneantur... 

Art. XVI. Ad quam quidem contributionem decimae decima- 
rum dominus reverendissimus Strigoniensis non sit adstrictus; sed 
ratione huiusmodi decimae partis decimarum inter praescriptas 
gentes, ad ipsam particularem regni defensionem designatas, ad 
generalem usque expeditionem propriis impensis 50 equites levis 
armaturae continue teneat. Quibus in ipsa generali expeditione 
adiungat totidem armigeros et 200 huszarones, quos etiam ratione 
huiusmodi decimae partis decimarum et aliorum proventuum suo- 
rum durante ipsa expeditione generali conservet. 

Art. XVII. Plebani quoque ac capellarum et altarium recto- 
res per ternos florenos hoc ordine contribuant, ut ipsi per vice- 
archidiaconos, coram dicatore ad id in testimonium adhibito, tem- 
pore connumerationis generalis contributionis conscribantur, deinde, 
habita superinde eorundem vicearchidiaconorum conscientiosa limi- 
tatione, quisque iuxta suam facultatem solvat. 

Art. XVIII. Facta autem huiusmodi connumeratione et limi- 
tatione, summam pecuniae solvendam vicearchidiaconi, quisque sci- 
licet ex sua ditione, simul cum registris, sigillis eorum bene muni- 
tis, ad manus dominorum regni dispensatorum modo praemisso 
fideliter administrent. 

Art. XIX. Regia Maiestas ecclesias Dei, quae in manibus 


laicorum habentur, mature liberare dignetur et ne aliguam earum 
cuipiam in futurum inscribat. 


Corpus Juris Hung. I. 368. Katona XX. 1013—1015, Fraknöl, Magyar Ország- 
gyűlési Emlékek II. 13—14. I. 


145. 


Dombrai kastély, 1537 januárius 29. 
Erdődi Simon zágrábi püspök az iránt folyamodik a királyhoz, hogy 
Kaczyanert, ki több aranygyűrűt, kötelezvényt és egyéb iratokat magában foglaló 
ládáját Kassán kezéhez vette, ha már az értékesebb tárgyakat el is emésztette, 


legalább iratainak visszaadására | szorítsa, melyeknek úgyis semmi hasznát 
nem veszi, 


Sacra Regia Maiestas.... Preterea Dominus Kaczyaner supe- 
rioribus annis ex Cassovia receperat ladulam meam, in guo conti- 
nebantur certe res et non contempnendi annuli aurei cum non- 
nullis litteris obligatoriis super credita pecunia et aliis literis, lite- 
ralibusque instrumentis, pro qua cum in conspectu Maiestatis V. 
essem, eam impedire nolui, arbitrans eam vel sine querela rehabi- 
turus; et licet idem D. Kaczyaner res, que alicuius momenti erant, 
comsumpserit, supplico nihilominus Maiestati V. dignetur eidem 
per suas firmissime mandare, ut iam vel ladulam cum carthis, que 
sibi nullius utilitatis sunt, restituat.... Ex castello meo Dombrensi 
vigesima nona Januarii M. D. XXXVII. 


ID. ED | Gem n JAM 


Eiusdem Maiestatis V. Ser. 
humillimus servitor et capellanus 


Simon 
Episcopus Zagrabiensis m. p. 
Egy iv papir három oldalán piros zárópecsét nyomával. — Bécsi cs. és kir. házi 


stb. levéltár : Hungarica. 1537. Jan. 54. 
Közli : BUNYITAY VINCZE. 


146. 


Bécs, 1537 februárius 2. 


Ferdinánd király meghagyja Choron Andrásnak, hogy a veszprémi püs- 
pökséghez tartozó sümegi várat Kecsethy Mártonnak, kinek a nevezett püspökséget 
adományozta, rögtön általadja. ezen levelét pedig igazolására megtartsa. 


Patentes mandatorie. Ferdinandus etc. Egregio fideli, nobis 
dilecto Andree Choron, comiti Zaladiensi gratiam nostram regiam et 


127 


128 


omne bonum. Commiseramus tibi superiori anno, ut arcem Symegh 
ad episcopatum Vesprimiensem spectantem et pertinentem nulli 
homini traderes consignaresque, preterquam huic, qui tibi literas 
sigillo nostro parvo seu annulari, quem tibi veluti eius rei signum 
ostenderamus, communitas afferret. Cum autem devotum fidelem 
nobis dilectum Martinum de Kecheth ad dictum episcopatum 
Vesprimiensem iamnunc de potestate scilicet ac pleno iure, quod 
nobis uti Regi Hungarie competit, nominaverimus elegerimusque, 
eiusque manibus vel homini suo, qui ad hoc specialiter a se depu- 
tabitur, prefatam arcem, uti par est, abs te reddi et consignari omnino 
velimus. Quapropter fidelitati tue harum serie firmissime precipien- 
tes mandamus, ut eiusmodi arcem vel ipsi Electo iam dicto, vel eius 
homini presentium nostrarum exhibitori libere et sine omni mora, 
ut debes, tradas et consignes et pro expeditione tua has nostras 
literas penes te retineas, secus sub obtentu gratie nostre minime 
facturus. Datum Vienne secunda Februarij 1537. 
Exp][edite]. Registrata. 


Fogalmazat egy félív papir egyik oldalán. — Bécsi cs. és kir. házi stb. levéltár - 
Hung. 1537. Febr. 4. | 
Közli : BUNYITAY VINCZE. 


147. 


Bécs, 1537 februárius 6. 


Ferdinánd király az ipoly-sági prépostságot Nagylucsei Lipcsey Orbán- 
nak ajándékozza. 


Nos Ferdinandus etc. memoriae commendamus etc. Quod nos 
moti bona indole nobilis adolescentis Urbani Lipchey de Nagh- 
Leuche, qua ipsum nonnullorum fidelium nostrorum commenda- 
cione praeditum esse accepimus, eundem ad praeposituram eccle- 
siae de Saágh nunc per mortem et decessum venerabilis quondam 
Francisci, eiusdem praepositurae ultimi, veri, legitimi et immediati 
possessoris de iure et de facto vacantem, authoritate iuris patrona- 
tus nostri regij, quod generaliter in omnibus ipsius regni nostri 
Hungariae ecclesiis instar praecessorum nostrorum habere dinosci- 
mur, eligendum duximus et nominandum, ipsamque praeposituram 
eidem cum omnibus iuribus, obventionibus et emolunentis dandam 
et conferendam, imo eligimus et nominamus ac damus et conferi- 
mus pleno iure praesentium per vigorem; ita, ut quoniam nunc 
certis bonis respectibus praeposituram ipsam ex nostra annuentia 


reverendissimus in Christo pater dominus Paulus de Warda, archiepi- 
scopus ecclesiae Strigoniensis, legatus natus, primas Hungariae, 
summus cancellarius noster, tanquam commendatarius apud manus 
suas habet, eidem Lypchey singulis annis, dum in studiis literarum 
versatur, quingentos florenos Hungaricos pendere debeat et tenea- 
tur, ac tandem, dum idem annum vigesimum attigerit, sumpto 
habitu illius ordinis, possessionem ipsius Praepositurae realem obti- 
nere et sibi occupare possit. Datum Viennae in festo B. Dorotheae 
V. et M. Anno Domini 1537. regnorum nostrorum Romani septimo, 
reliquorum undecimo. 


Stephani Kaprinai Collectaneorum Msc. B. Tomulus XXVIII. 48—49. 1. 
Kózli: Dr. RAPAICS RAJMOND. 


148. 


Bécs, 1537 februárius 6. 


Ferdinánd értesíti a soproni tanácsot, hogy nemrégiben meghagyta Ger- 
chyaker Andrásnak, hogy Kesző (Kezzew) várát adja át Ujlaky Ferencz győri 
püspöknek, mert ez azon pénzösszeget, melyben Kesző vára nála el volt zálogo- 
sítva, lefizetni kész, sőt a király kezéhez le is fizette. Mindamellett Gerchyaker a 
hátlen Török Bálint védelmében bizva nem engedelmeskedett, a várat nem adta át 
s az ellenséggel tart. Meghagyja tehát a király a soproni tanácsnak, hogy Ger- 
chyakert fogja el, vesse börtönbe és soproni javait foglalja te. 

Ferdinandus rex praecipit senatui Soproniensi, ut Andream Gerchyaker, 
qui arcem episcopatus Jauriensis, Keszó vocatam, e pignore remittere Francisco 
Ujlaky episcopo nulla ratione adduci potuit, capiat, carceri tradat, bonaque eius 
Soproniensia detineat. 


Eredetije Sopron város levéltárában. Lad. N. f. s. Nr. 19. 
Közli : Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


149. 


Léka, 1537 februárius 8. 


Hirnik Lőrincz várnagy értesíti Nádasdy Tamást hogy Jurisics Miklós 
meghívta keresztapának. A következő bőjtre szükséges költségeket kéri. 


Magnifice domine... Dominus Mikolitza! vocaverat D(omina- 
tionem) V(estram) M(agnificam) in compatrem. Sed eadem non potuit 
venire. Coactus fui ego loco D. V. M. esse compater. Similiter 


! Jurisics. 
Pgyháztórt. Emlékek. III. 9 


129 


130 


domina uxor domini Pauli.! Et est masculus Adam nomine.2 Gau- 
det ad summum et vult ut D. V. M. det operam, ut et ipse com- 
pater siet () M. V. etc. Ut nuper scripsi M. V. de vino huc provi- 
dendum opus erit, si hospites hic perseverabunt. Similiter de salibus, 
de nonnullis expensis, ut pro ieiunio isto providerem rebus neces- 
sariis... Datum Lewka feria sexta post Dorothe (!) anno 1537. 


Servitor 


Laurentius Hirnyk.3 


Kívül: Magnifico domino Thome de Nadasd 
Kanysa. 


Közli: Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


150. 


Enns, 1537 februárius 11. 


Ferdinánd király kegyesen inti és kéri az esztergomi érseket, hogy a sági 
prépost hagyatékából öt erdélyi hivének, ü. m. Bethlen, Toroczkay, Farkas, 
Gerendy Péter és Vásárhelyi Deák Gergelynek utalványozott ötszáz forint második 
felét is fizesse ki s mivel a hagyatékban annyi készpénz nincs, a 250 forintot a 
hagyatékban levő drágaságokra és ezüstneműekre elólegezze a király által vissza- 
fizetendő kölcsönül. 


Strigoniensi. Ferdinandus. Reverenda Pater, Devote, fidelis et 
sincere Dilecte. Literas, guas Devotio tua de data sexta huius ad nos 
dedit, accepimus, guibuscum Eadem significet, guod ex guingentis 
florenis, guos de pecunia per prepositum de Saag relicta guin- 
gue Transilvaniensibus, videlicet Betleen, Torotzkay, Farkas, Petro 
Gerendi et Gregorio literato deputavimus, media pars desideretur, 
et tantum ducenti et guinguaginta floreni distributi sint, intendi- 
mus et volumus, ut et religua pars clementer illis ordinetur et cedat. 
Et cum ex inventario sive regesto literis Devotionis tue incluso 
intelligamus, clenodia et argentaria, gue in manibus Devotionis tue 
dimisimus, procul dubio pretium ducentorum et guinguaginta flore- 
norum longe excedere, ne igitur in ea re quicquid desideretur, sed 
talis pecunia istis bonis et fidelibus servitoribus, sicuti ordinavimus, 
integre numeretur, clementer hortamur et petimus, ut Devotio tua 
reliquam summam, videlicet ducentos et quinquaginta florenos 
super eiusmodi clenodiis nobis mutuo dare et prefatis quinque Tran- 
silvaniensibus numerare et persolvere non gravetur. Faciet Domi- 


! Bakyth. 
2 Mortuus est sequenti anno 1538. Turul V. 184. 
3 Castellanus, ut ex aliis epistolis eius abunde patet. 


natio tua in hoc rem nobis valde gratam. Quod nos erga eandem 
omni benignitate et clementia recompensabimus et rependemus. 
Datum Ens XI februarij 1537. 

Expfedite]. 


Fogalmazat egy félív papir egyik oldalán. — Bécsi cs. és kir. házi stb. levéltár : 
Hung. 1537. Febr. 36. 
Közli : BUNYITAY VINCZE. 


151. 


Enns, 1537 februárius 11. 

Ferdinánd király arról értesülvén, hogy a sági prépost hagyatékában olyan 
tárgyak is találtatnak, melyek Csáky Elek tulajdonát képezik, minthogy Csáky 
János királyhoz pártolyán, a hűtelenség bűnét követte el és ezért javai a királyra 
szálltak : szigorúan megparancsolja az esztergomi prépostnak és a selmeczbányai 
helyettes kamaraispánnak, hogy azokból háromszáz magyar forintot Gerendi 
Péternek, Toroczkay Antalnak és Vásárhelyi Gergelynek adjának. 


Ferdinandus etc. Venerabili, devoto et prudenti ac circum- 
specto, fidelibus nobis dilectis doctori Andree Tschazmensi, maiori 
preposito ecclesie Metropolitane Strigoniensis et Petro Helpranten 
civi et vicecomiti Sebnyciensi gratiam regiam et omne bonum. 
Intelleximus apud prepositum quondam Saagiensem res quasdam 
inventas esse, que Alexij Chaky fuisse perhibentur, easque ipsas res 
penes vos repositas et fidei vestre commissas esse. Cum autem con- 
stet, dictum Alexium Chaky notam infidelitatis incurrisse ex eo, 
quod adversarij nostri Joannis, comitis Scepusiensis partes secutus 
est semperque fovit et propterea eiusmodi bona illius singula et 
universa ad nos de vetere regni nostri Hungarie consuetudine irre- 
fragabilique iure devoluta esse dignoscuntur et ex his ad summam 
trecentorum florenorum Hungaricalium fidelibus nobis dilectis 
Petro Gherendi, Anthonio Thorozkhay et Gregorio Wassarhely pro- 
videri omnino velimus. Idcirco Fidelitatibus Vestris harum serie 
strictissime precipientes mandamus, ut ex prefatis rebus dictis ser- 
vitoribus nostris pretactam summam trecentorum florenorum Hun- 
garicalium dare et numerare, debeatis, secus sub obtentu gratie 
nostre minime facturi, harum vigore literarum sigilli nostri impres- 
sione munitarum. Datum in oppido nostro Ens, die XI februarij 1537. 

Expledite]. 


Fogalmazat egy félív papir két oldalán. — Bácsi cs. és kir. házi stb. levéltár: Hung. 
1537. Febr. 37. 
Kózli: BUNYITAY VINCZE. 


gk 


131 


132 


152. 


Lincz, 1537 februárius 12. 
Morone nunczius Ricalcati-nak a magyar papság megadóztatásáról. 


-— 000 —— — — EEE di | ——— 0 ——— JE 00000 B0 mio (REN Gi di 


Sua Maestà mi fece intendere ch'essendo necessario provedere 
agl'imminenti pericoli del Turco, etiam per defensione di quella 
parte ch'egli tiene de l'Ungaria, tutti li prelati et baroni Ungari ne 
la dieta sua fatta a Posonio havevano pigliato il carico sopra di se 
di defendere quella parte de l'Ungaria, che Sua Maestà possiede; 
ma che per fare questo havevano tassato anchora il clero, essendo 
cosa utile per il beneficio publico et necessaria per lo interesse 
loro, et che per questo ricercavano ch'io come nuncio di Sua San- 
tità volessi darli l'auttorità di poter exigere la summa di tre fiorini 
per ciascuno sacerdote beneficiato. 

Io feci rispondere a Sua Maestà, ch'io non haveva auttorità di 
fare tale tassa, la quale in apparenza era contra l'immunità eccle- 
siastica, et che Nostro Signore fin a qui per occorrenza alcuna non 
haveva voluto gravare il clero di alcuna provincia. Essi Ungari 
dapoi unitamente mandarono a pregarmi per questo, facendomi 
anchora intendere, che li prelati proprii hanno fatta questa tassa per 
la presente necessità, et il re similmente mi fece dire, ch'io ne scri- 
vessi a Sua Santità come faccio: et cosi V. S. potrà dire a Sua 
Beatitudine, che non bastando le facultà de li signori temporali del 
regno per questa defensione et essendo il pericolo cosi presente, 
come egli &, et essendo li prelati proprii per la maggior parte stati 
presenti a questa deliberatione, com'essi m'hanno allegato, Sua 
Beatitudine potrà essere gratiosa di quello, che forse senza l'autto- 
rità de la sede apostolica havrebbeno exacto: et in questo s'accresce 
l'auttorità di Sua Santità et queste exactioni sarano collocati in boni 
usi né sarano dispensate o distribuite per mano d'altri che de li 
proprii regnicoli deputati unitamente da tutta la provincia per pro- 
vedere a questa defensione. 


Da Lince alli 12 di februaro 1537. 


Nuntiaturberichte aus Deutschland. Erste Abtheilung. II. Bd. Gotha, 1892. 112. I. 


153. 


Sempte, 1537 februárius 17. 


Várday érsek megküldi Morone nuncziusnak a papság megadóztatására 
vonatkozó törvényczikkelyt és kéri őt, eszközölje ki mielőbb a pápánál hogy az 
érsek ezt a megadóztatást nyugodt lelkiismerettel megengedhesse. 


— — «Articulum, quo de taxa a presbyteris exigenda consti- 
tutum est, presentibus inclusum Dominationi Vestrae R*** trans- 
mitto.» Rogat Moronem impetret apud Papam, «ut possim permit- 
tere salva atque integra conscientia mea taxam huiusmodi exigi. 
Equidem omnibus me viribus opposui egique et cum Regia Maie- 
state et reliquis consiliariis, ne insueto hoc onere presbyteri grava- 
rentur; quod si quid contribuendum esset, honor et authoritas 
sanctae Sedis Apostolicae in ea re observaretur. Postquam tamen 
ita decretum est mihique potissimum haec provincia exactionem 
curandi... est demandata, mos gerendus est Maiestati Suae.» — — 


Eredetije Parmában, Arch. di Stato Carteggio Farnes. — Az itt közölt töredékben 
kiadva : Nuntiaturberichte aus Deutschland. Erste Abth. II. 113. 


154. 


Lőcse, 1537 februárius 20. 


Horváth János szepesi prépost jászai prépostnak is kineveztelven, minthogy 
Serédy Gáspárral, kire beiktatása bizatott, semmire sem mehetett, kéri Ferdinánd 
királyt, hogy Ebersdorfi Ramprecht főkapitányt utasítsa a beiktatás végrehajtá- 
sára. Egyszersmind jelenti, hogy öcscsét, Barnabást még eddig nem sikerült a 
király parancsa szerint megtérítenie. 


Serenissime Princeps et Domine, Domine Clementissime. Fide- 
litatis mee et servitiorum meorum in gratiam Vestre Maiestatis 
commendationem. Eam, quam erga me, subditum suum, gratiam 
et munificentiam Vestra Maiestas in conferenda prepositura Jazo- 
wiensi exhibuerit, curabo perpetuis servitiis, adiuncta summe fidei 
integritate, demereri. Quandoquidem in tot et tantis tumultibus ea 
ope magnopere utor, cum mandato Serenitatis Vestre, quod dignata 
fuerat dare et dominis Capitaneis mandare, quo me in possessio- 
nem illius prepositure collocarent, dominum Gasparem Seredy 
requisiveram. Tamen coniicio, eius opera me minime assequutu- 
rum : ideo coactus Vestram Maiestatem interpellare debeo, cui veluti 
principi et domino clementissimo etiam atque etiam supplico, ut 


133 





134 


meorum meritorum ratione habita dignetur seriosas mandati literas 
ad dominum supremum Capitaneum Ramprech a Ebersdorff dare, 
guo me idem citra omnem excusationem in dominium illius pre- 
positure et imponat et tueatur, ut aliguatenus de Vestre Serenita- 
tis gratia gaudere possim. De Barnabe, fratris mei, punitione com- 
missionem Maiestatis Vestre exequi hactenus nequivi, eo quia eum 
ad me allicere non potuerim. Quem etsi satis superque et per nun- 
tios tum amicos, tum literas arguerim, tamen non video, illum ver- 
bis posse emendari, cuius animadversionem Vestra Maiestas digne- 
tur Domino Hieronimo Lasky demandare, eius enim auctoritate 
facilius emendabitur. Me et servitia mea in gratiam Vestre Sereni- 
tatis recommendo, quam Deus optimus Maximus faustissimam et 
diutissime incolumem conservare dignetur. Ex Lewtschovia XX? Feb- 
ruarij 1537. 


Vestre Serenissime Maiestatis 
Fidelis subditus 


Joannes Horwath, 
prepositus Scepusiensis. 


Kívül: Serenissimo Principi Domino, Domino Ferdinando 
Dei gratia Romanorum Hungarie Bohemie etc. Regi, Infanti Hispa- 
niarum etc. Domino meo Clementissimo. 


Egy ív papir első oldalán, piros zárópecsét nyomával. — Bácsi cs. és kir. hdzi stb. 
levéltár : Hung. 1537. Febr. 55. 
. Közli : BUNYITAY VINCZE. 


155. 


Lövöld, 1537 februárius 20. 


Devecseri Choron András zalai főispán Szepsi Bálint egri és örsi prépost- 
hoz és Gönczy Bertalan udvarmesterhez intézett levelében előádja, hogy 13 évi 
sümegi várnagysága alatt mit költött a magáéból a veszprémi várra s a veszprémi 
püspök bandériumára, és hogy ezen 50 ezer forintnál több költségeinek megtérítése 
fejében mit kiván az új veszprémi püspöktöl, Kecsethi Mártontól. 


Hoc egregius Andreas Choron super debitum suum guingua- 
ginta circiter milia florenorum a reverendissimo domino Martino de 
Kecheth, episcopo ecclesie Vesprimiensis, domino suo gratiosis- 
simo modo et ordine infrascriptis humiliter cupit habere. 

Item licet ego ab initio, videlicet ab anno Domini 1524 a festo 
divi Jacobi apostoli, quo die dominus guondam reverendissimus 
Agriensis, foelicis memorie, dominus meus naturalis gratiosissimus, 
castrum istud Symegh medio egregii domini quondam Joannis de 


Hethey, tunc provisoris arcis Vesprimiensis, manibus meis officiali- 
ter assignavit, usgue ad presentem annum Domini 1537, guorum 
iam instat tredecima annualis revolutio, summam pecuniarum mea- 
rum exitus prefato domino guondam meo gratiosissimo partim 
datarum, missarum et assignatarum in paratis, de guibus omnibus 
habeo literas Sue Reverendissime Dominationis propria manu eius 
ad me datas, etiam in capitulo obligatorias factas, facit circiter duo- 
decim milia florenorum. Ad expugnationem vero arcis sue Vespri- 
miensis eiusque castri Symek gentiumque, quas ad rem sue Reve- 
rendissime Dominationis debui conservare ex specialibus et literali- 
bus eius mandatis (ut futurum me de illis expensis contentum facit 
omnium conservationum) in simul cum pretacta summa computa- 
tum, que omnia Dominus Deus Optimus novit, et ipse me ita sciat, 
ut a tanto tempore iuxta verum et bene calculatum regestum ad 
necessitates Sue Reverende Dominationis mediante eius mandatis 
absque omnibus Sue Dominationis proventibus de meis quinqua- 
ginta circiter milia florenorum exposui, preterea ad expeditionem 
Budensem, quo idem Dominus quondam Reverendissimus per lite- 
ras suas cum trecentis equitibus iussit me venire, ubi nulla mihi 
data est solutio, ad tot equites assecurans me dominus per literas, 
ut mihi futurum quicquid illic exposuero persolvet, in qua expedi- 
tione pure exposui duo millia florenorum. In super in binis expu- 
gnationibus arcis Vesprimiensis ac alijs in locis in protectione bono- 
rum sue Reverendissime Dominationis certi nobiles familiares mei 
sunt interempti, etiam in propria mea persona non parcens labori- 
bus, fatigijs, efusioni sanguinis, damnis et expensis meis maximis, 
quas omnes renumerare regestisque inscribi minime possum, sem- 
per ab initio affective et fideliter servivi, pro quibus meis servitiis 
dominus quondam reverendissimus fuit naturalis benevolus et gra- 
tiosissimus mihi dominus, cuius nepos est iste modernus prefatus 
dominus reverendissimus. Nolo esse ingratus et immemor de 
amore eius et erga me benevolentia, immo et huic sue reverendis- 
sime dominationis nepoti, moderno scilicet domino reverendis- 
simo vita mea unacum liberis meis inservire studebo, ut et sua 
Reverendissima Dominatio sicuti et avunculus eius (ut premisi), 
bone memorie dominus meus singulariter gratiosissimus erga me 
et liberos meos sit semper benigna, benevola, fautor et protector 
gratiosissima, hec facere decrevi. 

[tem ante assignationem castri opto, ut Sua Reverendissima 
Dominatio in paratis pro premissis debitis primo solvat mihi duo 
millia florenorum. 


135 








136 


Item duas possessiones in pertinentibus [!] arcium Vespri- 
miensis et Symek, guas ego voluero, iuxta minutam illam, guam 
Sue Reverendissíme Dominationi misero, in Capitulo mihi et domine 
consorti ac liberis meis in pignore, guo redimere poterit, dignetur 
Sua R. Dominatio obligari et inscribi pure pro tribus millibus flore- 
norum. 

Item decimas cultellorum Tapolcza et Berend, quarum altera 
videlicet Tapolcza in centum, altera vero in viginti florenis singulis 
annis solent arendari, in spatio 20 annorum mihi et consorti ac 
liberis meis iuxta illas minutas, quas dabo, in Capitulo ac proprijs 
suis literis suo chirografo et sigillo usuali factis decimare, totumque 
proventum earum accipere, sua R. D. dignetur inscribere et obli- 
gari faterique. 

Item Regia Maiestas, dominus meus clementissimus, abba- 
tiam Tykonium filio meo Joanni donavit, in qua si Sua R. D. 
aliquod ius haberet vel futurum habere speraret, totum illud simul 
cum literis donationalibus Regiis, si quas superinde haberet, cum 
literis obligatoriis Capituli iuxta illam minutam, quam dabo Sue 
R. D., dignetur in filium meum transferre et ut eam et illud nun- 
quam acquirere valeat. 

Item si Sua R. D. in bonis egregij quondam Michaelis Ozla 
aliquod ius haberet, et illud ad nos dignetur transferre. 

Item, quod castrum cum illis tantummodo inventariis, que 
prefatus quondam Joannes Hethey cum regesto, propria sua manu 
facto, tempore assignationis castri manibus meis dedit, a me etiam 
Sua R. D. dignetur acceptare. 

Item tempore assignationis castri vicecastellano, portarijs, vigi- 
latoribus, pistoribus ceterisque servitoribus castri, si quibusdam 
solutionibus ipsis teneor, que parvam facit sumulam, Sua R. D. 
dignetur persolvere. 

Item, ut duo beneficia, que dominus Locumtenens, dum epi- 
scopatus iste esset in suspenso, alterum Baltasar Bolday, alterum 
vero Demetrio Beychy familiaribus meis donaverat et contulerat 
in ecclesia Vesprimiensi existentia, iuxta literarum donationalium 
domini Locumtenentis et Sua R. D. dignetur ipsis condonare, re- 
mittere et resignare, quoniam esset mihi et ipsis meis familiaribus 
maxima ignominia, si illa habere non possent, quum iam res ista patet 
omnibus et apud Suam R. D. servitia tanti ponderis non haberem, 
factaque donatione Dominationis Sue Reverendissime de facto isto- 
rum, ut illis quibus voluerint resignare possint ac valeant, super his 
quoque resignationibus dignetur Sua R. D. literas consensus suas dare. 


Item guod providum Gregorium Kakas de Nyrad dimittat 
Sua R. D. in bona mea venire et demigrare cum omnibus suis 
rebus pacifice, nam et ego ex meis colonis dimisi ad Sue R. D. bona. 

Item, ut super restitutione et assignatione castri ac ordinarias 
et extraordinarias exactiones per me et vicecastellanum ac subditos 
meos super colonos arcium Vesprimiensis et Symegh Turcosque 
per nos captos Sua Reverendissima Dominatio tam in Capitulo, 
quam propria manu et sigillo suis factas iuxta optatum ac votum 
meum et minutas meas tales et tantas, quales et quantas mihi et 
vicecastellano meo seorsum literas obligatorias, expeditorias et 
quietantiam habere cupio, Sua R. D. dignetur dare et emanari 
facere. 

Tenor literarum Andree Choron missarum, in quibus retro- 
scripti articuli inclusi extitere. 

Reverende et Egregie Domine Conpater, et filii observandis- 
simi salutem ac obsequiorum commendationem meorum. Misi in 
scriptis Dominationibus Vestris optatum meum presentibus inclu- 
sum, si dominus Reverendissimus, dominus noster gratiosissimus 
ad nos mittere voluerit, quamprimum Tykonium mittere dignetur, 
quia illic erimus, nec illic multum morabimur, preterea nudius- 
tertius adest, quod dominus Reverendissimus noster gratiosissimus 
de parte nobilium de Chatar dederat ad nos literas, poterunt Domi- 
nationes Vestre ab omnibus rescire et Domino referre, ut ab initio 
etiam tempore Monachi et Michaelis Zewteny semper illi ad Tyko- 
nium fuerunt occupati et possessi. Superest quod D. V. semper 
bene valere cupimus. Ex Leweld feria tertia post Dominicam Invo- 
cavit anno Domini 1537. 

Et in calce earum literarum erat titulus scriptura in margine 
inferiori : 

Andreas Choron de Dewecher, 


Comes Comitatus Zaladiensis etc, 


In tergo vero earum similiter literarum erat titulus supra- 
scriptio : 

Reverendo et Egregio dominis Valentino de Zepsi, Agriensi et 
Ewrsiensi preposito etc. ac Bartholomeo de Gewncz Magistro Curie 
domini reverendissimi Vesprimiensis etc. dominis conpatri et filio 
observandissimis. 


Egykorú másolat a Kecsethit illető egyéb iratok közt. — Bácsi cs. és kir. hdzi stb. 
levéltár : Hung. 1537. Febr. 83. 
Közli: BUNYITAY VINCZE. 


137 


138 


156. 


Esztergom, 1537 februárius 25. 


Várday Pál primás, esztergomi érsek körlevele a papság által fizetendő 
országos segély ügyében. 


Paulus de Warda archiepiscopus ecclesiae metropolitanae Stri- 
goniensis, primas et legatus natus regni Hungariae ac supremus 
aulae Regiae Maiestatis cancellarius etc. etc. universis et singulis 
honorabilibus et discretis dominis ecclesiarum parochialium et 
capellarum altariumque hospitaliumque etiam rectoribus, in et sub 
iurisdictione nostra spirituali Strigoniensi, quam aliorum reverendis- 
simorum, reverendorum ac aliorum dominorum praelatorum, regu- 
larium videlicet et secularium ecclesiasticarum personarum, sub 
ditione et regimine serenissimi principis et domini domini Ferdi- 
nandi Romanorum, Ungariae, Bohemiae etc. regis semper augusti 
ubilibet intra ambitum huius regni Ungariae commorantibus et 
existentibus, salutem in Domino sempiternam et nostris infrascriptis 
firmiter obedire mandatis. 

Sacrorum canonum sanxit auctoritas, omnes et singulos cuius- 
libel status, gradus et ordinis, conditionis, praeeminentiae et digni- 


' tatis existant, etiam sacrosanctas ecclesias Dei et personas illarum, 


patriam et rempublicam ipsorum ad extremam necessitatem exci- 
diumque calamitosum propensam ab invasione et oppressione 
hostili, quibus premitur, ut in ea pax, quies et tranquillitas publica 
[restituatur?] inopesque et egeni, debiles, orphani, viduae et aliae 
miserabiles personae [vita?] fruantur, incendia vetentur, iniuriae 
proximorum pellantur, periculis captivorum occurratur, — praeser- 
tim dum ad hec subeunda vires et facultates secularium persona- 
rum minime sufficere constiterit, — tueri et defendere, proque pia 
totius cleri et secularium personarum utilitate manus adiutrices por- 
rigere et contribuere debere. 

Cum igitur vobis omnibus exploratissimum, ob oculosque 
cuiuslibet vestrum positum sit et manibus fere palpetur, quo in 
discrimine quibusque periculis, procellis, incendiis et tempestatibus 
regnum hoc et in eo omnes ecclesiae Dei una cum ministris earum 
ab hostibus cruentissimis fidei nostrae christianae, aliisque imma- 
nissimis praedatoribus internis et externis versentur et agitentur 
adeo, ut nisi aestibus et incendiis eiusmodi latissime iam grassanti- 
bus primo quoque tempore occurratur, verendum profecto est, ne 
regnum ipsum una cum incolis et ecclesiis Dei omnibus quam- 


primum ruat et pessumdetur. Proinde Regia Maiestas, dominus 
noster clementissimus, cupiens pro debito regiae suae celsitudinis 
perniciosis his calamitatibus imminentibus maturius, quam fieri pote- 
rit, occurrere, in proximis comitiis Posonii pro festo Conversionis 
divi Pauli Apostoli celebratis, de expressa omnium dominorum 
praelatorum et baronum totiusque nobilitatis voluntate et assensu 
voluit, statuit et ordinavit, apostolicaque ex superabundanti ad id 
impetrata [licentia], ut vos omnes et quilibet vestrum et aliae quo- 
que personae seculares possessionatae quorumlibet comitatuum, 
pro tutela et defensione regni, pacisque et tranquillitatis publicae 
conservandae causa, florenos tres ad festum divi Ambrosii episcopi 
et confessoris proxime et immediate adfuturum, nobis et homini- 
bus nostris specialiter deputatis sub poena confiscationis et direpti- 
onis omnium bonorum vestrorum [dare] et persolvere modis omni- 
bus debeatis et teneamini. 

Quocirca vobis omnibus et singulis honorabilibus et discretis 
dominis ecclesiarum parochialium, capellarum, altarium et hospi- 
talium rectoribus praefatis, in virtute salutaris obedientiae et sub 
maioris excommunicationis sententiae poena committimus et man- 
damus, quatenus mox acceptis praesentibus ac dum et quando cum 
praesentibus fueritis requisiti sive alteruter vestrum fuerit requisi- 
tus, praedictos tres florenos, non in duobus terminis, ut personis 
secularibus ex edicto et commissione Maiestatis Regiae iniunctum 
est, sed ad festum tantum beati Ambrosii praescriptum (attento, 
quod honestius sit et minus molestum vobis semel ab hoc onere 
totaliter exonerari, quam duabus vicibus pro eo urgeri et inquie- 
tari), quilibet vestrum suo archidiacono, nobis, seu hominibus nostris 
per nos ad id specialiter deputatis, tradendos et assignandos, limi- 
tatione tamen opportuna inter eos, qui inter vos ditiores et agentio- 
res fuerint, per eundem vicearchidiaconum conscientiose praehabita, 
ita videlicet totaliter, ut abundantia ditiorum suppleat defectum 
egentiorum realiter et cum effectu ac ex integro, reddere et per- 
solvere debeatis et teneamini. Secus nulla ratione facturi. Praesenti- 
bus perlectis exhibenti restitutis. Datum in arce nostra Strigoniensi 
in Dominica Reminiscere. Anno Domini millesimo quingentesimo 
trigesimo septimo. 


Wagner, Analecta Scepusii. II., 219. Kafona, XX. 1018. 


139 





140 


157. 


Pozsony, 1537 februárius 28. 
Ujlaki Ferencz választott győri püspök eltiltja a pozsonyi káptalan előtt 
Laki Bakics Pál huszárkapitányt a győri püspök birtokainak további bitorlásd- 
tól, ő felségét pedig ezen birtokok eladományozásától vagy megterhelésétől. 


Nos Capitulum ecclesie Posoniensis etc. guod reverendissi- 
mus dominus Franciscus de Wylak electus episcopus ecclesie 
Jaurinensis, ac noster et dicte ecclesie nostre Posoniensis preposi- 
tus, Sacreque Romanorum, Hungarie et Bohemie etc. Regie Maie- 
statis Consiliarius et Secretarius, coram nobis personaliter constitu- 
tus, nobis per modum protestationis et inhibitionis significare curavit 
in hunc modum: quod annis superioribus serenissimus princeps 
et Dominus Dominus Ferdinandus... Romanorum ac Regnorum 
Hungarie, Bohemie etc. Rex... quibusdam suis respectibus et moti- 
bus suam Maiestatem ad id faciendum inducentibus, castrum et 
locum sedis Episcopatus predicte ecclesie Jaurinensis ipsam eccle- 
siam episcopalem Jaurinensem complectentem, ipsa sede tunc pastore 
sive prelato vacante, simul cum eius pertinentiis magnifico domino 
Paulo Bakith de Lak, Huzarorum sue Maiestatis Capitaneo, absque 
omni onerosa inscriptione ad sue Maiestatis beneplacitum tempus 
concessisset et dedisset. Tandem ipso domino Francisco de Wylak, 
preposito nostro, per prefatam Maiestatem Regiam authoritate iuris 
patronatus sui regalis, quod generaliter in omnibus ecclesiis Regni 
sui (ut Rex Hungarie), more predecessorum suorum Regum Hun- 
garie habere dignoscitur, in Episcopum predicte ecclesie Jaurinen- 
sis electo et nominato, pro talique apud vulgum reputato et tento, 
ad ipsius domini Francisci de Wylak, ut iam premissum est, electi 
episcopi dicte ecclesie Jaurinensis instantes et creberrimas suppli- 
cationes apud prefatam Maiestatem porrectas, eadem Maiestas Regia 
iusto suo animi iudicio inducta, anhelans antedictum castrum epi- 
scopale et suas pertinentias de manibus dicti domini Pauli Bakith 
excipere et sibi domino Francisco electo episcopo, suisque mani- 
bus iure fato possidendum pure et simpliciter dare et assignare, 
darique et assignari facere, annis superioribus primum per magni- 
ficum dominum Franciscum de Rewa, Sue Maiestatis in iudiciis 
Locumtenentem, novissime vero similiter per magnificum domi- 
num Juresyth de Kószeg, alias Gunz, consiliarium et camerarium, 
atque egregium Paulum Bornemisza, secretarium pariter Sue Maie- 
statis, veluti eius nuntios et legatos, medioque illorum prefato 


domino Paulo Bakith de Lak capitaneo! commisisset strictissime et 
mandasset, ut antelatum castrum, sedemque episcopatus dicte ecclesie 
Jaurinensis simul cum universis suis pertinentiis et iuribus pure et 
simpliciter, absque omni difficultate remittere et resignare, manusque 
suas et suorum ad eum pertinentium de eisdem excipere, ipsiusque 
castri et suorum pertinentiarum, atque iurium vacuam possessionem 
relinquere debeat et teneatur. Sed ipse dominus Paulus Bakith 
mandato et intimatis Maiestatis Regie eatenus factis contemptis, 
idem castrum et sedem Episcopalem ecclesie Jaurinensis reddere 
hactenus recusasset et contra dicti domini nostri Regis mandatum, 
inque ipsius domini electi episcopi preiudicium, damnumque et 
iniuriam violenter et mediante potentia teneret, fructusque et utili- 
tates perciperet, quamvis obtulisset se ad restitutionem et resigna- 
tionem eorumdem ea sub lege, ut ipse dominus Franciscus, electus 
episcopus, prefato domino Paulo Bakith in prompta pecunia duo 
millia florenorum hungaricalium donet et solveret, nonnullasque 
conditiones satis onerosas per eum sibi propositas acceptaret, assum- 
meret et observaret. Quorum quidem duorum millium florenorum 
oblationem, veluti indebitam, et conditiones propositas sibi valde 
preiudiciosas, iniuriosas et molestas, atque indignas, ipse dominus 
Franciscus, electus episcopus ecclesie Jaurinensis, acceptare, assu- 
mereque noluisset, neque vellet, factaque huiusmodi protestatione 
idem dominus Franciscus electus episcopus memoratum domi- 
num Paulum Bakith et alios quoslibet ab occupatione, detentione 
et sibi ipsis usurpatione antedicti castri Jaurinensis, aliarumque 
arcium, earundemque pertinentiarum et quorumlibet iurium posses- 
sionariorum dicti episcopatus ecclesie Jaurinensis, usu fructuumque 
ac utilitatum earundem et quarumlibet decimarum mense episcopali 
dicte ecclesie Jaurinensis undecunque provenire debentium, aliorum 
quoque quotannis [!] redituum obvenientium perceptione seu per- 
cipi factione, prenominatum denique Dominum nostrum regem Fer- 
dinandum a concessione et donatione ac inscriptione aliquali omnium 
et singulorum castrorum, oppidorum, villarum, possessionum, pre- 
diorum, portionumque et quorumlibet iurium possessionariorum, 
ac decimarum, aliorumque redituum, obventionum et iurium epi- 
scopatus antedicte ecclesie Jaurinensis prohibuit contradicendo et 
contradixit inhibendo publice et manifeste coram nobis, harum 
nostrarum vigore et testimonio literarum mediante. Datum feria 


! In manuscripto evidenti errore scribae: «Francisco de Wylak, electo 
episcopo ecclesiae Jauriensis» notatus. 


141 





142 


guarta proxima post Dominicam Reminiscere, anno Domini mil- 
lesimo quingentesimo trigesimo septimo. 


Egyszerű másolat. — A M. T. Akadémia kézirafídra : Történelem. Oklevéltár . 
Ivrét. 14. sz. Közli : BUNYITAY VINCZE. 


158. 


Veszprém, 1537 februárius 28. 

Kecsethi Márton veszprémi püspök tekintettel azon körülményre, hogy a 
leveleket el szokták fogni, kéri Ferdinánd királyt, hogy Krajnai György nevű szolgá- 
Jdt, kit levél helyett hozzá küld, kegyesen kihallgatni és visszaküldeni méltőztassék. 

Sacratissime Rex ac Domine, Domine mihi Clementissime. Ex 
quo saepenumero litere intercipiuntur, maxime vero his temporibus 
hisque in locis, in quibus nunc dego, decrevi proprium meum nun- 
tium ad Sacratissimam Maiestatem Vestram mittere, qui vice pro- 
lixarum literarum mearum fungeretur. Supplico "itaque Sacratis- 
sime Maiestati Vestre, tanquam domino meo clementissimo, dignetur 
hunc famulum meum, Georgium de Carniola, benignissime ex- 
audire eundemque primo quoque tempore ad me remittere. Servet 
ac sospitet Sacratissimam Maiestatem Vestram Christus Optimus 
Maximus nobis ac patrie nostre perpetuo foelicem ac incolumem, 
cui supplico, ut me solita sua gratia amplectatur. Vesprimii ultimo 
Februarii, anno salutis MDXXXVII^ 

Eiusdem Sacratissime Maiestatis Vestre 


Humillimus obedientissimusque Servitor 
Vesprimiensis. 


Kívül : Sacratissimo Romanorum, Ungarie Bohoemieque Regi 
etc, Domino meo Clementissimo. 


Egy feliv papir egyik oldalán, piros zárópecséttel. — Bécsi cs. és kir. házi stb. 


levéltár: Hung. 1537. 
Közli: BUNYITAY VINCZE. 


159. 


Prága, 1537 márczius 2. 


Ferdinánd király a honti birtokosságnak megparancsolja, hogy mindenike, 
mihelyt Várdai Pál esztergomi érsek arra felszólítja, a sági prépostsági monostor 
kellő megerősítésére egy-egy embert küldjön. 


Ferdinandus...N. fidelibus nostris universis et singulis pre- 
latis, baronibus, egregijs et nobilibus ac alterius cuiusvis status et 
conditionis possessionatis hominibus in comitatu Honthensi existen- 
tibus salutem et gratiam. Intelligere potuistis, quo pacto claustrum 


et monasterium de Saag, primis fere hostium impetibus et incursio- 
nibus expositum, magnopere munire et fortificare opus sit, debile 
scilicet et minime aptum ad resistendum, si gua vis hostium ingrue- 
ret, et si contingeret ab hostibus occupari permagnum vobis omni- 
bus et vicinis partibus damnum emanaret. Ut itague guottidie magis 
muniri ac tum meniis tum propugnaculis ac reliquis necessitatibus 
ad resistendum adversarijs provideri possit opportune: vobis et 
vestrum cuilibet harum serie firmissime committimus et mandamus, 
quatenus quandocunque per reverendum patrem, devotum, fide- 
lem ac sincere nobis dilectum Paulum de Warda, Archiepiscopum 
Strigoniensem etc. fueritis requisiti, mox vestrum singuli unum ex 
colonis suis ad labores, edificia et munitionem prefati claustri de 
Saag mittere velitis et debeatis, in quo nostram expressam et omni- 
modam executuri estis voluntatem. Datum in arce nostra regia 
Prage, die secunda mensis Martii anno Domini MDXXXVII, regno- 
rum nostrorum Romani septimo, aliorum vero undecimo. 


Nyilt papirlevél, melyhez már csak a király aláfrása s pecsétje kellett; lapja szélén 
azon megjegyzéssel, hogy hasonló levél menjen Komárom- és Barsvármegyéhez. — Bécsi 


cs. és kír. házi stb. levéltár: Hang. 1537. Marcz. 6. 
Közli : BUNYITAY VINCZE. 


160. 


Prága, 1537 márczius 3. 


Ferdinánd király Egyházas-Szakállas komárommegyei falut Peregi Albert 
pécsi prépostnak és unokaöcscsének, Mathyssy Györgynek ajándékozza. 


Anno Domini 1537. Pragae Sabbato proximo ante Domini- 
cam Oculi manu propria Regiae Maiestatis subscriptae datae sunt 
litterae, quibus mediantibus Sua Maiestas totalem possessionem 
Egyhäzas-Szakälos vocatam in comitatu Comaromiensi existentem, 
quam Emerico Ipoltffi de Ipoltfalva alias per notam infidelitatis 
Francisci Thárnok Sua Maiestas contulerat; sed quia nunc primum 
et ipse immemor fidei Maiestati Regiae praestitae, Joanni Zapoliensi 
adversario adhaesit per hocque notam infidelitatis incurrisse dicitur, 
venerabili Alberto praeposito Quinque-Ecclesiensi ac fratri eius 
egregio Georgio Mathyssy ipsorumque haeredibus Sua Maiestas 
contulit. Salvo iure alieno. 


Steph. Kaprinai Collectan. Msc. B. Tom. XXVIII. 49. 1. 
Közli : Dr. RAPAICS RAJMOND. 


143 


144 


161. 


Prága, 1537 márczius 5. 


Morone nunczius Rómába küldi a magyar papság megadóztatására vonat- 
kozó lörvenyczikkelyt Várday érsek levelével együtt (Il. f. a 153. számot) s ajánlja, 
hogy a szentatya adja hozzá jóváhagyását, 


Mando a V. S. (Ricalcati) Varticulo de la taxa fatta a li sacer- 
doti Ungari con la lettera [c'ha] scritto l’arcivescovo di Strigonia sopra 
questa materia, et per evitar scandolo massime in una cosa cosi 
giusta in apparenza per resister al [Turco], stimo sia bene per con- 
servatione de l'auttorità de la sede apostolica, senza la quale forse 
farebbeno la medesima exactione, che Sua Santità presti lo assenso 
suo; pure il tutto sia remisso a la volontà et prudenza di Sua Bea- 
titudine. 


Da Praga alli 5 di marzo 1537. 


Nuntiaturberichte aus Deutschland. 1. Abth. II. 121. 


162. 


Prága, 1537 márczius 6. 
Morone János bécsi nunczius titkos jelentése Ferdinánd udvaráról. 


Mi pare expediente per intiera notitia debba scrivere a Vostra 
Signoria piü veramente, che potrei il stato di guesta Corte, ació 
che Nostro Signore come prudentissimo sappia, che sperare o 
temere di questa parte. Questo re de Romani & di una natura di 
non pronto ingegno, non facile, per conseguente di minor auttorita 
appresso li sudditi molto feroci, povero de danari, et poco accurato 
nel regimente suo; ma la grandezza et altitudine de subditi a forza 
lo sustengono et fanno parer grande. Appresso di se ha quatro con- 
seglieri; sono tenuti rapaci, instabili et infideli, et uno de loro luterano 
[et] fautore de luterani; li dui vanno claudicando, ma sempre odiosi 
al clero et poco benevoli alla sede apostolica. Il Vescovo di Vienna 
confessore di esso re, é gagliardo, audace et publico defensore 
della vera religione, ma cupido di havere et insatiabile, non tanto 
exemplare, come doveria, et di non molta auttorità, per quanto si 
puó comprendere. 


II Nausea predicatore regio avido, et guesti dui sempre et 
senza rispetto si lamentano della sede apostolica, et de tutti, jactando 
le sue fatiche, come mal ricognosciute. 

Li altri ministri piü bassi sono in parte buoni, in parte conta- 
minati; ma ancora li buoni sempre han gualche guerela contra li 
capi chiericali. 

La religione di questo re consiste piü in la bontà naturale et 
in cerimonie exteriori, cioé opere di pietà. 

Sua Maestà talvolta si lassa trascorrere per il mal consiglio et 
forse per la necessità a dimandar et voler sussidio dalle persone 
ecclesiastiche, et ancor a pigliar li argenti et ori delle chiese, quali 
poi non sono ben spesi, et se non fusse l'auttorità del Cardinale 
di Trento,! qual pur va intertenendo con li denti, non solo cava- 
rebbeno il latte, come hanno fatto et fanno, ma ancora il sangue 
delli prelati et chiesie. 

Li paesi, come é notorio, sono quasi tutti contaminati et 
importuni appresso Sua Maestà, hora con speranza et promissione 
di aiuti, hora con mostrarse con mirabil arte difficili in li bisogni 
et urgenti necessità, accioché condescenda a tolerar le loro sette, 
ond'é che lutherani ogn' hora a poco a poco guadagnano, et al 
fine dubito assai, che facendosi il convento generale o imperiale 
di tutta la Germania questo anno, come si murmura, Sua Maestà 
sarà forzata piegarsi assai, per non dire acquetarsi in tutto alle loro 
voluntà. 

Questo discorso & fatto da me, come ho detto, per notitia di 
Sua Santità et per dimostrare quanti siano li imminenti pericoli di 
qua, del che sicome io per non haverne a rendere ragione, mi sono 
forzato scrivere il vero, cosi prego Vostra Signoria, accioché in 
qualche tempo non habbia a rendere conto alli homini del mondo, 
poiché del tutto haverà avvisato Nostro Signore, voglia abbrusciar 
questa mia lettera. 

Da Praga a di 6 de martio 1537. 


Közölve Óvdzy Lipót: III. Pál pápa és Farnese Sándor bíboros diplom. levele- 
zései. Magyar Történelmi Emlékek. Első osztály. XVI. köt. 10—11. 11. — Nuntiaturberichte 
aus Deutschland. Erste Abtheilung. II. 123. 


! Kless Bernárd trienti bíboros püspók. 


Egyhäztört. Emlékek. 111. 10 


145 





146 


1 63. 


Róma, 1537 márczius 11. 


Ricalcati értesíti Morone nuncziast, hogy a szentatya, bár nehéz szívvel, 
beleegyezik a magyar papság megadóztatásába. (V. ö. 152. sz.) 


L’ultime di V. S. sono di 12 del passato da Lince, per le quali 
avisa la taxa, che a li preti shanno fatta di tre fiorini per uno per 
deffendersi dal Turco, et la domanda, che fanno la Maestà del re et 
que' prelati et baroni che V. S. c'interponga l'autorità apostolica. 

In risposta di che le dico a Nostro Signore summamente 
[esser] a core le immunità ecclesiastiche, et una delle principale 
cose, che faccia contra sua voglia, é il gravare del clero: nondimeno 
considerando, che la deffensione contra la rabia del Turco deve 
essere procurata per ogni via et a nissuno deve increscere metterci 
sino al sangue, Sua Beatitudine per gli allegati brevi vi dà potestà di 
potere interporre il consenso suo alla sopradetta taxa. — — so bene 
che la S. V. non mancherà in questa occasione di mostrare prima 
il desiderio di Sua Santità della conservatione de' privilegii di santa 
chiesa, poi l'amore et la pietà verso questa Maestà et suoi regni, et 
questo suo consenso glielo darà in modo che sarà lor grato et per 
cosa che Sua Santità non concede se non con le lagrime sugli 
occhi ... 


———$—0$08 — Gi We —--— 9000 A-0008 —— 00000 m A—-A00 0 ————  -—- 0 000—000 8 ——— 00000 n 


Kívül: Al vescovo di Modena alli 11 di marzo 1537. 


Nuntiaturberichte aus Deutschland. Erste Abth. II. 125. 


164. 


Prága, 1537 märczius 14. 


Ferdinánd király két vagy négy Olaszországba utazó ferenczrendá szer- 
zetesnek szabad menetlevelet ad. 


Salvus conductus pro Fratribus Sancti Francisci. Ferdinandus. 
Recognoscimus tenore presentium, quod religiosos duos vel quatuor 
fratres Ordinis Sancti Francisci de observantia presentium osten- 
sores ab eorum provinciali ad Italiam in certis negotiis Ordinis sui 
evocatos de nostro pleno salvo conducto ex regno nostro Hun- 
garie ad Italiam eundi, redeundique ad loca sibi secura affidamus 
et assecuramus... mandantes idcirco et precipientes universis... 


guatenus prefatos fratres Sancti Francisci per totum tempus eundi, 

redeundigue illesos esse sinant, eisgue nullum prorsus gravamen 

aut molestiam inferant... Datum Prage 14. Martii anno 1537. 
Ex[pedite]. 


Fogalmazat egy félív papir egyik oldalán. — Bécsi cs. és kir. házi stb. levéltár: 


Hung. 1537. Marrz. 41. 
Kózli: BUNYITAY VINCZE. 


165. 


Prága, 1537 märczius 16. 
Morone bécsi nunczius jelentése Ricalcati Ambrushoz, III. Pál pápa bizal- 
mas magántitkdráhos. | 


«L'elettore di Saxonia heretico non ha voluto confirmare 
l'elettione di questo re (Ferdinánd) nel regno de Romani... et mi 
affermano di certo che le pratiche continue durano de Lutherani 
con il re di Francia et con il Voivoda, quale desiderano resti re 
d'Ungheria, accioché questo sia men potente ad reprimere i lor 
conati.» 


Nuntiaturberichte aus Deutschland. etc. II. Bd. 128—130. 11. 


166. 


1537 märczius 18. 


P. Forstius aqui-i püspök, pápai követ Ferdinánd királyhoz intézett levelé. 
ben jelentést tesz az egyetemes zsinat összehivásának ügyében követett eljárásáról ; 
leírja ez alkalommal nyert benyomásait a zsinatra nézve, melyet igen szükséges- 
nek tart és a melynek megtartása a pápa óhaját is képezi. 


Sacra Maiestas! Cum sacram Maiestatem tuam intellexissem 
Pragam venisse, non potui mihi pro officii mei debito et obser- 
vantia erga Maiestatem Tuam debere, quin literis meis Eandem 
salutarem et clientelam ac servitutem meam semper eidem, ut bonum 
subditum decet, offerrem; ac significarem, me adhuc in Saxonia 
detineri invitis fluctibus, et ad istum conventum Cietensem venisse, 
ubi varia negotia tractantur et quedam longe aliena ab illis, que 
boni desiderare debent, ut non latere Maiestatem tuam arbitror. 
Putabam iamdiu functus fuisse officio meo intimationis generalis 
Concilii tantopere desiderati et necessarii, tamen propter conven- 
tum Smalcaldiensem et istum, in quibus oportuit pro meo debito 
adesse, ne aliquid a me desiderari in hoc tam sancto opere possit 

10* 


147 


148 


te etiam, ut quid illic ageretur ac eorum mentem clare intelligere 
possem et eo maxime, quod illustrissimus Dux Saxonie Elector id 
a me maiorem in modum contenderat, cum Wimariam applicuis- 
sem. Itaque utrobique veni, quod non penitet, licet parvum fortassis 
fructum fecerim: nam sunt admodum obstinati et difficillime flexi- 
biles; vidi tamen, audivi et cognovi miranda, quorum nisi fuissem 
oculatus testis, non facile credidissem, que spero in futurum non 
erunt abs re mihi nota esse. Quid responsi receperim ab Evange- 
licis Principibus, ut sese honestiori nomine vocari volunt, quoad 
futurum concilium universale, intelliget a reverendissimo domino 
meo Cardinali Tridentino, cui etiam magna ex parte totius itineris 
mei rationem reddidi; nolo esse molestus Maiestati tue largis lite- 
ris seu potius ineptiis meis, nam satis compertum mihi est, Eandem 
esse occupatissimam, tantum hoc dixero, quod non video, quo- 
modo istis malis aliquando mederi poterit et calamitates frangi ac 
tolli, nisi concilium universale omnino in actum deducatur et fiat 
reformatio generalis, in quo certo et confirmato animo habeo 
S. D. N. nihil ommissurum esse, quod in potestate Sue Sanctitatis 
erit sine ulla exceptione, et pariter Sacratissimam Cesaream et tuam 
Maiestates idem facturas confido et non dubito. Deum Optimum 
Maximum oro post mei semper humillimam commendationem 
Sacram Maiestatem Tuam faustam et felicem conservet. Ex Cietio 
XVIII Martij MDXXXVII. 


Eiusdem Sacre Maiestatis Vestre 
Humillimus Capellanus 


P. Vorstius, 
Episcopus Aquensis, Nuntius. 
Kívül: Sacratissime Regie Maiestati Romanorum Hungarie 
Bohemie etc. 


Egy Ív papir két oldalán, piros kerekpecséttel lezárva. — Bécsi cs. és kir. házi stb. 
levéltár : Hung. Marcz. 49. Közli: BUNYITAY VINCZE. 


167. 


Prága, 1537 márczius 28. 

Ferdinánd király közölven az esztergomi érsekkel a pápa beleegyezését abba, 
hogy a magyarországi papság a pozsonyi országgyűlés határozatának értelmében 
megadóztassék, meghagyja az érseknek, valamint a királyi helytartónak is, hogy 
ez adó mielőbbi beszolgáltatása körül az ország érdekében szorgalmasok legyenek. 


Archiepiscopo Strigoniensi. Ferdinandus etc. Reverende Pater, 
Devote, Fidelis, et sincere Dilecte. Cum annexis literis Nuntii apo- 


stolici accipiet Devotio Vestra expeditionem Apostolicam super con- 
sensu pro impositione cleri iuxta diete Posoniensis proxime 
habite conclusionem, cuius vigore exactionem illam, prout necessi- 
tas reguirit, recte efficacitergue omnigue posthabita mora per vos 
administrari volumus et iubemus, ut hinc speratus scilicet fructus 
pro regni commodo reportari possit, guemadmodum et locum- 
tenentem nostrum et Devotionem Vestram pro suo erga nos studio 
curaturos non dubitamus. Ceterum binas a Devotione Vestra literas 
de 13 et 15 huius accepimus, ex quibus grato animo intelleximus, 
que nobis de arcis nostre Strigoniensis bona et diligenti custodia, 
suoque etiam fideli animo in conservatione dicte arcis nostre siquid 
adversi ingrueret maiorem in modum propenso expositoque copiose 
significavit, cui plane persuasum esse volumus, nos earum rerum, 
de quibus nos haud imprudenter admonet, iamdudum egregiam 
curam suscepisse ac in omnem partem elaborare, ut afflictis regni 
istius nostri rebus paterne consulamus, quippe qui Dietam illam 
Bohemicam satis ex sententia nostra absolvimus brevique adeo spe- 
ramus nos iustum exercitum non minus ad reprimendas hostium 
vires, quam Regni istius nostri defensionem posse conflare, sicut 
iam partem aliquam eo concessisse Devotio Vestra intelligere facile 
potuit, et in dies plures copias confluere videbit. De novis vero, 
que Devotio Vestra a servitore suo Paulo Karol habuit, nobis trans- 
missis, quamvis non admodum iucunda sint auditu, tamen proba- 
mus diligentiam in eo Devotionis Vestre, utque nos de omnibus 
occurrentiis crebro continueque certiores faciat, a se magnopere 
requirimus. Datum Pragae 28 Martij 1537. 
Expfedite]. 


Fogalmazat egy félív papir két oldalán. — Bécsi cs. és kir. házi stb. levéltár : Hung. 


1537. Marca. 60. 
Kózli: BUNYITAY VINCZE. 


168. 


Prága, 1537 márczius 28. 
Ferdinánd király Perényi Ferenczet kinevezi egri püspökké. 


Nos Ferdinandus etc. memorie commendamus tenore presen- 
cium significantes guibus expedit universis, guod, Nos habita racione 
fidelium serviciorum magn. fidelis nostri Casparis Seredy, partium 
regni nostri Hung. superiorum capitanei nostri, gue idem sacre imprí- 
mis eiusdem regni nostri Hungariae coronae et deinde nostre quoque 


149 





150 


Maiestati pro locorum et temporum varietate ab inicio in hunc 
diem cum omni fidelitate et constancia sedulo exhibuit et impendit, 
ob eius igitur fidelia servicia et supplicacionem episcopatum ecclesie 
Agriensis, nunc per mortem reuerendi quondam Thome de Zalahaza 
eiusdem ecclesie Agriensis episcopi et cancellarii nostri iure ac 
legittime (!) vacantem, magnifico Francisco de Peren tam(quam) 
persone idonee et benemerite auctoritate iuris patronatus nostri regii 
in eadem ecclesia habiti dandum duximus et conferendum pleno 
iure, hac lege et condicione, quod dictus Caspar Seredy cum fidele 
nostro magnifico Francisco Bebek de Pelsewcz, comite nostro comi- 
tatus Gemeriensis ex proventibus et bonis dicti episcopatus illam 
summam triginta millium florenorum Hungaricalium, in qua eis 
episcopium illud inscripsimus et obligavimus, imprimis ad usque 
completionem eius summe totaliter excipere debeant, fide et inte- 
gritate dicti Francisci Bebek erga nos salua et illesa permanente. 
Qui quidem Bebek, si vacillaverit et aliquo modo declinaverit, aut 
iam declinasse compertus certo fuerit, nec per dictum Casparem 
Seredj ullo modo adduci poterit, ut post defectionem suam ad 
fidelitatem nostram revertatur, in quo tamen idem Caspar Seredj 
omnem possibilem conatum facere summamque operam adhibere 
tenebitur, extunc Nos eam summam triginta millium florenorum 
Hungaricalium ob ipsius Seredj fidelissima servicia ac serviciorum 
suorum merita, et potissimum in aliquam bonorum suorum omis- 
sorum damnorumque passorum recompensacionem et sublevacio- 
nem, eidem Caspari Seredj nihilominus integre duximus annuen- 
dam et concedendam, immo annuimus et concedimus, et prefatum 
Franciscum Perenj in episcopatu hoc graciose confirmamus, harum 
nostrarum literarum vigore et testimonio. Quocirca committimus et 
mandamus vobis universis et singulis capitaneis, belli ductoribus 
et quorumlibet exercituum et copiarum nostrarum prefectis presen- 
tes visuris, quatenus simul vel divisim requisiti presentibus ad 
expugnacionem arcis Agriensis citra dilacionem proficisci, illudque 
modis omnibus ad dedicionem cogere et in nostram potestatem 
redigere sineque ulla excusacione extemplo manibus dicti Casparis 
Seredj et Francisci Perenj Electi Agriensis dare et assignare modis 
omnibus debeatis etc. etc. Datum in arce Prage 28. Marcii anno 
domini 1537. 


Ferdinandus. 


Orsz. levélt. NRA. fasc. 617. n. 18. — Nyomtatva kiadta Szederkényi Nándor : 
Heves vármegye története. II. köt. Eger, 1890. 434—435. 11. 


169. 


Prága, 1537 április 2. 


Ferdinánd király arról értesülvén, hogy Bakics Pál, a huszárok kapitánya, 
a béli apátot fogva tartja és különféle kínzásokkal gyötörteti, szigorúan meg- 
hagyja neki, hogy az apátot, kit az ország szabadsága ellenére fogva tart, szaba- 
don bocsássa s ha valamiben vétkesnek tartja, sértetlenül az esztergomi érsek- 
hez küldje. 


Ferdinandus etc. Magnifice, Fidelis, Dilecte. Significatum est 
nobis, Abbatem de Beel, hominem senem, a te multos iam dies in 
dira captivitate teneri, exquisitisque cruciatibus vexari et torqueri- 
Ad quod faciendum nos tibi auctoritatem non dedimus, nam eccle- 
siasticas personas etiam ob aliquod facinus non licet a te, persona 
seculari, hoc pacto tractari: derogaret enim id totius regni nostri 
libertati. Idcirco tibi mandamus firmissime, ut mox visis presenti- 
bus prefatum abbatem absque ulla ulteriori pactatione et oppres- 
sione persone ipsius libertati restituere. Quod si certam aliquam 
causam allegares illius detentionis, dignusque esset aliqua punitione, 
volumus, ut illesum Strigonium ad manus domini Archiepiscopi 
mittere debeas; secus nulla ratione facturus. Datum Prage secundo 
die mensis Aprilis, Anno Domini millesimo quingentesimo trice- 
simo septimo. 

Egregio Paulo Bakyth, capitaneo Huzarorum nostrorum, fideli 
nobis dilecto. 

Expfedite]. 


Fogalmazat egy feliv papir egyik oldalán. — Bécsi cs. és kir. házi stb. levéltár : 


Hung. 1537. Apr. I. 
Közli: BUNYITAY VINCZE. 


170. 


Lőcse, 1537 április 3. 


Lomniczai Horváth János szepesi prépost magát és papságát a pozsonyi 
országgyűlésen a papságra kivetett adó alól fölmentetni kéri. 


Serenissime Princeps et Rex, Domine Domine Clementissime. 
Fidelitatem perpetuam cum servitii mei in gratiam eiusdem com- 
mendatione. Perlata est huc publica constitutio, quae inter cetera 
cleri taxationem continet. Mea autem ecclesia, tum clerus, quantis 
vexetur sedulo calamitatibus, palam est omnibus, idque vel plura 
templa parochiis [|] carentia ostendunt. Intueor moestissime tam 


151 


152 


recentem desolationem ecclesiarum Dei. Interest vel maxime Vestrae 
Maiestati indolere misererigue ditioni suae tam atrociter vastatae et 
moderare subditorum conditionem, ut ne per severitatem taxarum 
aliasque oppressiones cogantur aliorsum profugere. 

Quare Vestrae Maiestati Domino meo clementissimo vehe- 
mentissime supplico, dignetur cleri mei miserrimi, tum mei ratio- 
nem habere, committereque regni dispensatoribus, ut cum eo mitius 
in praesenti contributione agant, quo et pietas christiana auctior 
fiat, et ille Deum propensius pro victoria Vestrae Serenissimae 
Maiestatis orare studeat. Me autem et clerum meum gratiae Vestrae 
Maiestatis unice commendo. Datum Leutschoviae tertia Aprilis, in 
festis paschalibus feria tertia. Anno Domini millesimo quingente- 


simo tricesimo septimo. 
Johannes Horvath, 


Ecclesiae Scepus. Praep. 


Kívül: Invicissimo ac Serenissimo Domino Domino Ferdi- 
nando Dei gratia Romanorum Ungariae ac Bohemiae Regi etc. 
semper Augustissimo, Domino suo clementissimo, perpetuo colendo. 


Wagner, Analecta Scepus. II. 221. Katona, XX. 1022. 


171. 


Sempthe, 1537 április 6. 


Thurzó Elek Ferdinánd királyhoz intézett levelében védekezik azon vád ellen, 
mintha ő volna oka a papi adó beszedésében tapasztalt mulasztásnak; felsorolja 
azokat kik és mik okozzák a mulasztást. Továbbá maga számára, ki csak szóval 
és irással sürgetheti az adó felhajtását, bővebb utasításokat kérve jelenti, hogy 
Török Bálint az osztrák tartományok pusztítására megindulni szándékszik. 


Sacratissima Maiestas Regia, Domine Clementissime, premissa 
fidelium serviciorum meorum humillima commendatione. Accepi 
hesterno vesperi literas Maiestatis Vestre, inter guas erant guedam, 
gue continebant, guod mihi esset imputatura Maiestas Vestra negli- 
gentiam aliorum, qui presentem contributionem tardius, quam par 
esset, conferrent. Scire dignetur Maiestas Vestra, me quod potuis- 
sem prestasse et prestaturum etiam esse citra omnem vel obiurgatio- 
nem vel monitionem Suam, ita ut ausim profiteri, me in hoc extra 
omnem culpam esse. Nam ubi litere mee et verba nuntiique Maie- 
statis Vestre auctoritate adiuncta aliquid ponderis habuerunt, iam 
non solum connumerationem admiserunt, sed etiam in hoc student, 
ut in dies conferre incipiant. Sed impedimenta, que ex compluri- 


bus locis occurrunt, toties iam sunt Maiestati Vestre declarata, ut 
repetere pudeat quodammodo. Sed tamen paucis et nunc aliquid 
perstringam. Dominus Strigoniensis in plerisque locis, etiam ante- 
quam connumeratio inciperetur, exigere aggressus fuerat, deinde et 
modo ubicunque potest tam a colonis quam presbiteris exigere non 
cessat, quanquam et presbiterorum beneficiatorum contributio non 
in suas, sed dispensatorum Regni manus administrari deberet. Apud 
Franciscum Nyary, coram licet multis egerim, efficere tamen nullo 
modo potui, ut in officio suo, comitatu scilicet Honthensi admitte- 
ret connumerationem; tantum abest, ut iuxta publicam ordinatio- 
nem aliquid administrari patiatur. Ad hunc diem stat comitatus ille 
ad nutum Nyary suspensus. Horum exemplo plerique vel pro se 
usurpare collationem suorum bonorum volunt, vel obnituntur, ne 
exactio de suis ulla fiat, et aliis recusantibus. Hec non libenter 
repeto, animadverti enim ex quibusdam literis Maiestatis Vestre, 
ista nuper per me scripta, non admodum sibi placuisse. Sed tamen 
cum is... quid agam, quomodo ad presentandum, quod debetur, 
ac reddendum, quod indebite vel perceperunt vel percepturi viden- 
tur, cogam... Ego non dico, multi tamen mussant, ipsum Nyary ex- 
pectatione futuri alicuius tumultus non admittere in suo comitatu 
exactionem, ut eam deinde pro suo arbitrio faciat. Verum cum ille 
habeat ad Maiestatis Vestre solutionem non parvum numerum, ego 
vero nonnisi meo sumptu, eos quos habeo 'sustento, mee vires ad ex- 
torquendum ab istis non sufficiunt, proinde Maiestas Vestra digne- 
tur mihi certam dare informationem et modum, quo cum hoc 
genere hominum agere debeam. Ego siquidem preter verba et 
literas exercere nihil possum. Igitur necesse est, ut a Maiestate 
Vestra expectem. Cum dominis dispensatoribus volo iis diebus 
constitui et quid cum eisdem in ista confusione rerum prodesse 
potero, non negligam. Expecto tamen ut dixi a Maiestate Vestra 
certam informationem. Scribunt ad me amici quidam, Valentinum 
Therek, cum Bude apud Joannis consiliarios esset, deliberasse, 
ut nisi copie alique Maiestatis Vestre in Hungaria et illis partibus, 
ubi ille exercitum habet, occurrant impedimentoque sibi sint, in 
confinia Austrie et aliarum provinciarum Vestre Maiestatis omnia 
igni turbaturus excurrat, quod Maiestati Vestre significare volui, 
cui fidelia servitia mea humiliter recommendo. Ex Sempthe VI die 
Aprilis anni 1537. 
Eiusdem Maiestatis Vestre Sacratissime 
fidelis Servitor 
Alexius Thurzo. 


153 





154 


Kívül: Sacratissime Maiestati Regie, Domino meo Clemen- 
tissimo. 


Egy Ív papir két oldalán, piros, czímeres záró gyűrűpecséttel, közepén két helyen 
olvashatatlan. — Bécsi cs. és kir. hdzi stb. levéltár: Hang. 1537. Apr. 10. 


Közli : BUNYITAY VINOZE. 


172. 


1537 április 12. 


Tallóczi Bánfy Boldizsárnak a királyhoz intézett jelentése, hogy a sági 
prépostságot, mely fivérének adományoztatott volt, Nyári Ferencz birja. 


Preposituram conventus ecclesie de Saag, quam Maiestas 
vestra clementer fratri meo donaverat, possidet nunc Franciscus 
Nyary. Cetera mea negotia latius intelliget Maiestas Vestra a domino 
reverendissimo episcopo Londensi. 


Egy kis szelet papiron, mely Thallowczi Bánfy Balthazárnak Bécsben feria quinta 
post Dominicam Quasimodo 1537. kelt s Ferdinánd királyhoz intézett leveléhez van csa- 
tolva. — Bécsi cs. és hir. házi stb. levéltár: Hung. 1537. Apr. 24. 


Közli : BUNYITAY VINCZE. 


173. 


Bécs, 1537 április 14. 


Ferdinánd király Kecseti Márton veszprémi püspöknek a tihanyi apátságot 
adományozza azon feltétel alatt, hogy a király által kijelölendő egy vagy több 
személynek élete fogytáig kétszáz magyar aranyforintot fizessen évenkint. 


Ferdinandus etc. Memorie commendamus tenore presentium 
significantes, guibus expedit universis, quod nos habentes respectum 
ad sincerum animi affectum inconcussamque fidem reverendi 
devoti fidelis nobis dilecti Martini de Kecheth, episcopi Vespri- 
miensis, quam erga nos gerit, eidem Abbatiam Tykoniensem, quam 
alias episcopatui Vesprimiensi ex rationabilibus causis adducti ac 
sub certis modis et conditionibus annectendam et adiungendam 
duxeramus auctoritate iuris patronatus nostri Regij, quod in con- 
ferendis ecclesijs et dignitatibus more predecessorum nostrorum 
divorum Regum Hungarie habemus, una cum omnibus eiusdem 
pertinentiis, commodis, emolumentis et quibusvis bonis et juris- 
dictione consueta, ea tamen lege et conditione, ut dictus Martinus 
de Kecheth singulis annis uni vel pluribus personis per nos nomi- 


nande seu nominandis statim a data presentium incipiendo, certo 
loco annigue terminis prefixis iuxta obligationem suam desuper 
faciendam ducentos florenos Hungaricales in auro persolvere debeat 
et teneatur, guoad vixerit dictamgue abbatiam possederit, immo 
damus et conferimus harum nostrarum vigore et testimonio litera- 
rum mediante. Ouocirca universis et singulis iudicibus, iuratis cete- 
risgue guibusvis colonis et subditis prefate abbatie harum serie 
firmissime mandamus, ut a modo imposterum prefatum episcopum 
Vesprimiensem aut hominem suum per eum ad hoc deputandum 
audire, eidemque in omnibus obedire et obtemperare debeatis, secus 
non facturi, presentibus perlectis exhibenti restitutis. Datum Vienne 
14. Aprilis 1537. 


Fogalmazat egy félív papir két oldalán. — Bécsi cs. és kir. házi stb. levéltár: Hung. 
1537. Apr. 36. Közli : BUNYITAY VINCZE. 


174. 


Prága, 1537 április 25. 
Ferdinánd király a szepesi prépostot az ezévi országgyűlésen a papságra 


kirótt adózás kötelezettsége alól teljesen fölmenti, papságának pedig megengedi, 
hogy ne a törvény értelmében, hanem tehetségükhöz képest fizethessenek. 


Ferdinandus etc. Fidelibus nostris reverendissimo, reverendis 
et spectabilibus ac magnificis dominis, egregiis locumtenenti et 
consiliariis nostris, item administratoribus et exactoribus praesentis 
subsidii in conventu Posoniensi regnicolarum nostrorum ordinati, 
salutem et gratiam. Quoniam fidelis noster reverendus Johannes 
Horväth praepositus Scepusiensis ab initio in hunc diem nonnulla 
et grata nobis exhibet servitia, gravesque in eisdem nostris servitiis 
fecit expensas; nam cum omni suo apparatu bellico servitores suos 
in copiis nostris sumtu proprio servavit servatque etiam in prae- 
senti. Quo itaque et tempore necessario commodius nobis servire 
possit: eundem ab exactione praefati subsidii ex speciali nostra 
gratia et auctoritate ad rationem servitiorum suorum exonerandum 
duximus et supportandum, imo exoneramus praesentium per vigo- 
rem. Quocirca fidelitati vestrae mandamus firmissime, ut praefatum 
praepositum ad solutionem praefati subsidii cogere nullo modo 
audeatis. Et quia clerus ecclesiae suae tum ab abversariis, tum a 
nostris praesentibus ad cutem usque spoliatus esse dicitur, com- 
mittimus vobis, ut non iuxta constitutionem praefatam, sed secun- 
dum facultatem et possibilitatem eorum ad huiusmodi subsidii solu- 
tionem clerum ipsum cogatis. Secus non feceritis. Praesentibus per- 


155 





156 


lectis exhibenti restitutis. Datum Pragae in festo s. Marci evange- 
listae. Anno Domini millesimo quingentesimo tricesimo septimo. 


Ferdinandus. Ujlaky. 
Wagner, Analecta Scepus. II. 222. Katona, XX. 1023. 


175. 


Prága, 1537 április 26. 


Ferdinánd király arról értesülvén, hogy Lőrincz fejérvári prépost még nem 
érkezett meg Innsbruckba a királyi gyermekek oktatására, sürgeti, hogy rábizott 
állomását késedelem nélkül foglalja el, hogy a királyi gyermekek sokáig tanító 
nélkül ne maradjanak. 


Laurentio, Preposito Albensi Consiliario Regio.Ferdinandus etc. 
Venerabilis Devote Fidelis, Dilecte. Renuntiatum nobis est, te non- 
dum Oenipontem ad erudiendos liberos nostros profectum esse. 
Id guod eo magis nobis mirum visum fuit, guod ante discessum 
nostrum ex Vienna tecum, eam uti provinciam subire maturares, 
clementer egimus, tibique et viaticum et que alioguin opus essent, 
curari iussimus, quare et ne proles nostre pretiosissimi temporis 
iacturam facere idoneoque preceptore diutius carere videantur, tibi 
iniungimus, ut profectionem tuam, quantum potes, aecelerare studeas, 
munusque illud docendi, ad quod te pro tua integritate literarum- 
que scientia destinandum duximus, capessere minime posthabeas, 
nostram in eo expressam executurus voluntatem. Datum Prage 
26. Aprilis 1537. 

Expedite. 

Fogalmazat egy félív papir egyik oldalán; hátán egykorú kéztől : Aere ad Nea- 


polim. — Bécsi cs. és kir. házi stb. levéltár : Hang. 1537. Apr. 63. 
Közli: BUNYITAY VINCZE. 


176. 


Innsbruck, 1537 április 29. 


Lőrincz jelentvén Ferdinánd királynak, hogy április 23-án megérkezett 
Innsbruckba, igéri, hogy a rábizott teendőket Isten segítségével minden erejéből 
a király megelégedésére fogja elvégezni és kért, hogy 400 rénus forintnyi fizetését 
400 magyar forintra változtassa át és engedje meg, hogy külön asztala lehessen. 


Sacratissima Regia Maiestas, Domine mihi Clementissime. 
Post meorum fidelium servitiorum perpetuam commendationem. 
Veni huc Oenipontem vigesima tertia mensis istius per varia aqua- 


rum discrimina, ubi ego a magnificis comite Wolfgango a Mondt- 
fort et alijs dominis regentibus humanissime exceptus sum. Qui 
guidem domini a me intelligere voluerunt conditiones, guibus 
Maiestas Vestra pacta est mecum de mea hic mansione. Dixi omnia, 
prout Maiestati Vestre voluntatem meam in scriptis Vienne pre- 
sentavi, et quia, Sacratissime Rex, quemadmodum in omnibus aliis 
occurrentiis Maiestatis Vestre servivi Eidem magna cum fidelitate, 
sic etiam in isto officio, Deo volente, ita me geram et eam operam 
prestare contendam, que Maiestati Vestre grata erit et serenissimis 
liberis suis profutura. In reliquis omnibus cum dictis dominis 
regentibus pro arbitrio meo actum est. In hoc tamen Maiestati 
Vestre supplico, tanquam domino mihi clementissimo: dignetur 
Maiestas Vestra pro meis fidelibus servitiis mutare summam 400 fl. 
Renensium in summam fl. 400 Ungaricalium, et quod mensam 
habeam propriam; id quod ego fidelibus et perpetuis servitiis meis 
apud Maiestatem Vestram promereri conabor. Dedit mihi Maiestas 
Vestra Regia gratiosam informationem, quomodo me hic gerere 
debeam, velim tamen, si quid ad dictam informationem esset 
addendum, plenius per literas ab Eadem edoceri, quam Dominus 
Deus nobis felicem pro patrie nostre eliberatione ad multos annos 
conservare dignetur. Ex Eniponte 29 Aprilis anno Domini 1537. 
Eiusdem Sacratissime Regie Maiestatis Vestre 
perpetuus Servitor 
Laurentius, 
prepositus Albensis. 


Kívül : Sacratissime Regie Maiestati Domino mihi Clemen- 
tissimo. 
Egy Ív papir első oldalán, piros záró gyürüpecséttel. — Bécsi cs. és kir. házi stb. 


levéltár : Hung. 1537. Apr. 63. 
Közli: BUNYITAY VINCZE. 


177. 


Prága, 1537 május 13. 


Ferdinánd király megparancsolja a soproni tanácsnak, hogy, miután 
Gerczaker András Kesző várát a győri püspöknek visszaadta, börtönéből őt sza- 
badon bocsássák. 

Ferdinandus rex praecipit senatui Soproniensi, ut Andream Gerczaker, 
posteaquam arcem Kesző episcopo Jauriensi remiserit, e carcere liberum dimittat. 


Eredetije Sopron város levéltárában. Lad. N. f. 1. Nr. 20. 
Kózli: Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


157 








158 


178. 


Nagyvárad, 1537 május 17. 


János király a mislyei prépostságot és a széplaki apátságot Gecsey Márton- 
nak és Lónyay Gergelynek 20 ezer forintért zálogba adja. 


Nos Joannes Dei gratia rex Hungariae, Dalmatiae, Croatiae etc. 
Memoriae commendamus tenore praesentium significantes guibus 
expedit universis. Ouod nos attentis et consideratis fidelitate et 
fidelium servitiorum meritis fidelium nostrorum egregiorum Martini 
Gechei et Gregorii Lonyai, quae ipsi sacrae primum huius regni 
Hungariae Coronae ac deinde Maiestati nostrae pro locorum et 
temporum varietate, cum integerrima animi ipsorum fide ac con- 
stantia, praecipue autem in recuperatione civitatis nostrae Casso- 
viensis summa fortitudine summoque vitae ipsorum periculo exhi- 
buerunt et impenderunt, cum enim ipsa civitas nostra Cassovia 
triplici muro atque fossa circumdata, omnique alia arte humana 
munitissima haberetur et cuiusvis principis quantamcumque diutur- 
nam obsidionem tolerare posse videretur, cives vero, qui eam 
incolunt, loci munitione freti omne honestum ac decens suae cogi- 
tationi postposuissent et a fidelitate, quam nobis iureiurando bina 
vice praestiterant, ad Ferdinandum, regem Bohemiae, aemulum 
nostrum et regni nostri manifestum hostem deflexissent, multasque 
oppressiones et calamitates per milites factionis eiusdem Ferdinandi 
non solum in subditos nostros Hungaros, sed in universos nobiles, 
qui iniuriae et crudelitati eorum obvii esse poterant, ex sua civi- 
tate inferre paterentur, praefati Martinus Gechei et Gregorius Lonyai 
videntes tantam foeditatem et vastationem, ex qua dubio procul 
brevi tempore desolatio totius superioris partis Regni consequi 
videbatur, se suamque vitam vel manifesto periculo obiicere, vel 
patriam ab ea calamitate liberare decreverant. Patefacto itaque cum 
suis sociis negotio apud nos, ac ad constitutum diem exercitu 
nostro prope civitatem accersito, ipsi primi fortiter et animose 
custodibus civitatis vel fugatis, vel interfectis, portarum unam, 
quam incolae inferiorem vocant, occupaverunt, per quam exercitum 
nostrum receperunt, civitatemque ipsam et cum ea magnam Regni 
partem per praefatum Ferdinandum hostem nostrum et eius factio- 
nem occupatam, ditioni nostrae adiecerunt. Nos igitur tanta virtute 
ac industria eorundem inducti, universa bona et iura, possessiones, 
portionesque possessionarias, possessiones videlicet Misleh, Felseó 
Mislech, Balogd et Olsva in Aba Ujvariensi, ac portiones possessio- 


narias in possessionibus Mirk, Borozlo et Jano vocatis in de Saaros 
comitatibus ad praeposituram de dicta Misleh ab antiquo perti- 
nentes, nec non possessiones Zeeplak, Also Hutka, Garbocz, Also 
Bogdan, Chaay, Sdoba, Bezther, Felseö Olchvar, Raas et Lebenye 
in dicto Abaujvariensi ad abbatiam Zeeplak similiter pertinentes, 
item totales possessiones Forro et Garadna ad praescriptam civi- 
tatem nostram Cassoviensem de iure et ab antiquo spectantes et 
pertinere debentes, nunc ob desolationem dictarum Abbatiae et 
Praepositurae, nec non notam infidelitatis praefatorum Cassovien- 
sium, quam iidem ob Ferdinandinae factionis adhaesionem contra 
Maiestatem nostram incurrerunt, ad collationem nostrae Maiestatis 
optimo iure devolutas, insuper portiones possessionarias Georgii 
Seredi emptitias in possessionibus Budameer vocata, ac Felseó 
Kemencze et Bolyar vocatis in praedicto Abaujvariensi, nec non 
Therebeö, Keözeg, Lemes, Peklén, Lypolcz, Erdeóchke, Abraan, 
Segnye, Felseó Bogdan, Abos vocatis, et praedium Vargon appel- 
latum, pertinentias videlicet praedictae possessionis Budameer in 
dicto de Saaros Regni nostri Comitatibus existentes, habitas, quas de 
manibus praefati Georgii Seredy aemuli nostri opera dictorum 
Martini Gechei et Gregorii Lonyai eliberavimus, simul cum cunctis 
earundem utilitatibus et pertinentiis quibuslibet, terris scilicet ara- 
bilibus cultis et incultis, agris, pratis, pascuis, campis, foenetis, 
sylvis, nemoribus, montibus, vallibus, vineis, vinearumque promon- 
toris, aquis, fluviis, piscinis, piscaturis, aquarumque decursibus, 
molendinis et eorundem locis, generaliter vero quarumlibet utili- 
tatum et pertinentiarum suarum integritatibus, quovis nominis 
vocabulo vocitatis, sub suis veris metis et antiquis existentes, memo- 
ratis Martino Gechei et Gregorio Lonyai, ipsorumque haeredibus et 
posteritatibus universis tamdiu tenendas, possidendas pariter et 
habendas, quoad nos eisdem viginti millia florenorum, vel alia bona 
possessionaria illis aequivalentia dare poterimus, dedimus, dona- 
vimus et contulimus, promittentes ipsis, quod eadem bona et pos- 
sessiones portionesque possessionarias ab illis, dictisque haeredibus 
et posteritatibus eorundem, illis etiam (Deo iuvante) ab hac luce 
decedentibus, de manibus uxorum eorundem non auferemus, nisi 
prius persoluta eisdem praenarrata summa viginti millium floreno- 
rum, vel aliis bonis iuribusque possessionariis supradictis bonis 
aequivalentibus, ut praefertur, datis. Imo conditione sub praemissa 
damus, donamus et conferimus, promittimusque harum nostrarum 
vigore et testimonio litterarum mediante. Datum Varadini feria 
quinta proxima ante festum Sacri Pentecostes. Anno Domini Mille- 


159 








160 


simo guingentesimo tricesimo septimo. Regnorum vero nostro- 
rum etc. Anno undecimo. 


Joannes Rex, (L. S.) 


manu ppria. 


Kaprinai : Collectanea Msc. B. t. XXIX. p. 193. és 309. az egyetemi könyvtárban. 
Közli : Dr. Rapaıcs RAJMOND. 


179. 


Pozsony, 1537 május 18. 


Várdai Pál esztergomi érsek Ferdinánd királyhoz intézett levelében a hely- 
tartó által rajta elkövetett serelem megtorlását kérvén, Broderics váczi püspök 
kezdeményezésére a politikái okok egész seregének felhozásával azt ajánlja a 
királynak, hogy János királylyal a békét kösse meg; őmaga mindenben hű szol- 
gálatát igéri. 


Sacratissime Rex, Domine Clementissime. Orationum devo- 
tarum et fidelium servitiorum meorum humillimam commendatio- 
nem. Scripsi ad Maiestatem Vestram Sacratissimam proximis diebus 
plurimis verbis, tum que de tractatibus pacis ad literas Maiestatis 
Vestre paulo ante mihi datas respondenda occurrebant, tum vero 
de rebus meis et iniuria precipue per dominum Locumtenentem 
mihi absque omni causa Tyrvanie illata. Expecto itaque in dies 
gratiosam ab Eadem super iis omnibus relationem, et inter cetera, 
ut velit meam et Ecclesie mee dignitatem ubique integram obser- 
vari et me ubique tutum ab omnibus in servitiis Maiestatis Vestre 
morari posse. Ubi vero Eadem redierit, non dubito, quin mihi de 
ignominia illata rectam iustitiam sit administratura. 

Ceterum venit hodie ad me nuntius a Domino Stephano Bro- 
derico, episcopo Waciense, per quem me pluribus verbis admonuit, 
ut cum omni instantia agam apud Maiestatem Vestram : nolit diutius 
pacis tractatus intermittere, verum tempestive negotium amplectatur, 
varias optimas rationes adducens homo Maiestatis Vestre studio- 
sissimus, quibus Eadem negotium ad exitum usque debeat per- 
ducere. Asserit autem, Principem suum, cum antea fuerit semper, 
tum vel maxime hoc tempore esse ad omnem honestam pacem 
condescendere paratissimum, qua de re visum est, Maiestatem 
Vestram Sacratissimam mox reddere certiorem. Ego certe existimo, 
si Maiestas Vestra censet, posse ex dignitate sua aliquo pacto pacem 
componi, cuius antea non parum extitit curiosa, oportere, ut rem 


tempestive agat, nec ulterius differat, guam scilicet si concluserit in 
maximum commodum, imo ipsam rectam huius Regni sui conser- 
vationem cessuram non dubito. Coniunctis namque utrinque viribus 
et regno unito, meo iudicio, Maiestas Vestra Thurcis ubique facile 
et minoribus longe quam nunc sumptibus poterit resistere. Sed in 
his Maiestas Vestra satis novit, quid factu optimum sit. Si quid in 
ea re, uti iste proponit, agi voluerit, non ab re erit meo iudicio, ut 
Hungarorum quoque consilio utatur, quorum scilicet in se fidem 
et huiusmodi sufficientiam pluribus argumentis experta est. Nun- 
tiavit preterea idem dominus Brodericus certo, imperatorem Thurca- 
rum ingenti classe [Italiam versus solvisse, reliquisse autem cum 
Mehmethbeg septem alios prefectos, quos ipsi Sangyakos vocant, cum 
certo numero gentium, quibus tum in Hungariam, ditionem scilicet 
Maiestatis Vestre tum Sclavoniam erumpat, adversariumque sub 
hac spe pacis obstitisse hactenus, quominus aliquid hactenus aggressi 
sint. Quibus rebus quam sit mature obviandum Maiestas Vestra 
facile intelligit, adversarii ditione presertim huc prope usque iam 
non mediocriter aucta. Si qua pax tempestive cum adversario conclu- 
deretur, posset ille facile Thurcarum impetus aliquandiu retardare, 
quoad communibus coactis viribus Maiestas Vestra ijsdem advenien- 
tibus facile resistere et suam ditionem defendere posset. Sed ut 
dixi, novit ipsa peroptime, quid sibi agendum sit. Ego ad paucos 
dies usque ad reditum vel novum mandatum Maiestatis Vestre Stri- 
gonium descendam, tum ut necessaria ad aedificanda in arce dispo- 
nam, tum etiam, ut reliqua in ipsa arce, que scilicet omnia per 
adventum novorum militum de Augusta subversa sunt, componam, 
quantum per me fieri poterit, quandoquidem et ipsi capitaneo 
satis negotii hactenus audio fuisse et esse in illis regendis. Inde 
arcem meam Dregel invisam, postremo ad Abbatiam Sancti Bene- 
dicti de Juxtagron me conferam, eamque, que mihi per dominum 
episcopum Segniensem, cui illam Maiestas Vestra commendarat, 
resignata est, ne per inpotentiam suam ad manus hostium deve- 
niret, unde magnum excidium montanis civitatibus et reliquis 
circumvicinis partibus emanasset, hominibus atque omni commea- 
tuum genere muniam et de ijs omnibus provisam curabo, que ad 
resistendum hostibus, si qua vis ingrueret, necessaria forent. Abinde, 
quocunque Maiestas Vestra iusserit, veniam et ut, soleo debeoque, 
omnibus modis Eiusdem servitijs incumbam. Illud tantum repeto, 
ut Maiestas Vestra in meis rebus et que presertim spectant ad 
conservationem dignitatis ecclesie mee, si nondum fecit, gratiosam 
faciat relationem. Quam Deus Optimus Maximus felicem faustam- 
Egyháztórt. Emlékek. III. 11 


161 














162 


que quam diutissime conservet. Posonij XVIII? die mensis Maij 
anno Domini MDXXXVIJe 
Sacratissime Maiestatis Vestre 
humilis Servitor Capellanus 
Paulus, 
Archiepiscopus Strigoniensis manu propria. 


Kívül : Sacratissime Regie Maiestati, Domino meo Clemen- 
tissimo. 


Egy ív papir három oldalán, veresviasz zárópecséttel; csak az aláírás az érsek 
kezétől. — Bécsi cs. és kir. házi stb. levéltár: Hung. 1537. Mdjus. 28. 


Közli: BUNYITAY VINCZE. 


180. 


Buda, 1537 május 27. 


A budai káptalan átírja János királynak 1531 február 5-én kelt levelét, 
melylyel az ercsi Ágostonrendű remetéket a II. Lajos király 1523 augusztus 15-én 
nekiek adományozta (lásd fentebb : I. 92—93. U.) Ercsi pestmegyei falu birlokä- 
ban megerősíti. 


Nos Capitulum ecclesie Budensis memorie commendamus... 
quod pro parte et in persona religiosorum Fratrum Heremitarum 
Ordinis Beati Augustini episcopi in claustro beati Nicolai episcopi 
in insula ipsorum Erchy vocata in Comitatu Pesthiensi existente 
habito degentium exhibite sunt et presentate quedam litere Sere- 
nissimi principis et domini domini Joannis Dei gratia Regis Hun- 
garie... confirmationales in pergameno privilegialiter confecte et 
emanate, sigilloque suo secreto, quo ut rex Hungarie utitur, impen- 
denti communite, quibus mediantibus serenissimus princeps quon- 
dam dominus Ludovicus pie memorie rex Hungarie totalem pos- 
sessionem dicti ordinis Erchy predicta in dicto comitatu Pesthyensi 
existentem habitam prescripto claustro sancti Nicolai episcopi in 
predicta insula Erchy fundato ac conventui dicti Ordinis Sancti 
Augustini, universisque fratribus eiusdem Ordinis modernis et 
futuris simulcum cunctis suis utilitatibus et pertinentiis quibuslibet 
titulo nove donationis, iureque suo regio, si quod idem quondam 
dominus Ludovicus rex in eadem possessione Erchy qualiter- 
cunque habuisset, dedisse et contulisse dinoscebatur, tenoris infra- 
scripti, petens nos religiosus Frater Elias prior dicte ecclesie beati 
Nicolai episcopi in insula Erchy vocata nominibus et in personis 
Fratrum dicti Ordinis in prefato claustro sancti Nicolai nunc degen- 


tium debita cum instantia, ut easdem, seriesque et continentias 
ipsarum de verbo ad verbum sine diminutione et augmento tran- 
scribi et transummi ac vera transsumta earundem presentibus literis 
nostris patentibus inseri facientes, eisdem iurium ipsorum ad 
cautelam sub pendenti sigillo nostro dare et concedere digna- 
remur, quarumquidem literarum tenor sequitur et est talis: (lásd 
föntebb : II. k. 116. lap). 

Nos itaque visis prescriptis literis confirmationalibus prefati 
Domini nostri Regis... easdem... transscribi... facientes... pen- 
denti sub sigillo nostro duximus concedendas. Datum in festo 
Sancte et Individue Trinitatis anno eiusdem Salvatoris millesimo 
quingentesimo tricesimo septimo. 


Hártya, függő pecsétje zsinórostul együtt elveszett. — Budai országos levéltár : 


D. L. 23796. 
Közli : BUNYITAY VINCZE. 


181, 


Nürnberg, 1537 június 1. 


Dietrich Vitusz nürnbergi prédikátor Devay Mátyásnak Faber János bécsi 
püspök által (1533-ban) történt kihallgattatásáról írott előadását Bácsy Ferencz 
szepesi prépostnak ajánlja. 


Reverendo domino Francisco Batsi, praeposito Scepusiensi ac 
secretario regio, domino et amico suo salutem. — Cum Mathias 
Devay, vir eruditione et pietate insignis, hic apud nos aliquot 
menses substitisset valetudinis causa, quae ex itinere hiberno non- 
nihil afflicta erat, saepe multa nobis de religione et communibus 
nostris studiis fuit mentio. Ac summae voluptati mihi fuere ii, quos 
saepe inter nos committebamus, sermones, quod et conditi erant 
singulari suavitate, et certas significationes ingenii ac doctrinae 
prae se ferebant. [Incidit autem inter reliqua, mentio captivitatum, 
quas satis acerbas propter doctrinam evangelii ad triennium fere 
passus est. Cum igitur Fabri Viennensis meminisset, a quo in car- 
cere examinatus est, non solum, ut oratione referret eam actionem 
totam, hortatus sum, sed etiam auditam rogabam, ut literis mandaret, 
ac sane pro ea, quae inter nos fuit, coniunctione facile impetrari id 
a se est passus, et sua manu signatas quaestiones ac responsa exhi- 
buit. Atque hic cum se mihi egregie satisfecisse crederet, neque 
ego tum aliud ab eo peterem amplius, et ipse Vitenbergam ad com- 
munes nostros praeceptores ac patres se contulisset, ab alio admonitus 
sum, editurum eum quaedam sua scripta ad fratres, quos in Hun- 

11* 


163 





164 


garia habet, contra quorundam sycophantarum impias calumnias 
confirmandos. Gaudebam occasione, ac denuo hominem interpella- 
bam, ut examen illud adderet, quod apud me scriptum reliquerat. 
Etsi autem causas aliquas afferret, cur nollet publicari, quod neque 
tum in carcere ad omnia respondisset accurate satis, nec nunc esset 
potestas adiiciendi, quae vellet, tamen amico pertinacius urgenti 
gratificatus est, et Ünrápora ista infulati doctoris reliquis libellis 
curavit addi. 

Fuit autem hoc mihi in consilio, quod existimabam varie prodesse 
ecclesiae Christi, si haec quam a plurimis legerentur. Nam et confir- 
mantur animi, cum ista adversariorum nostrorum insignis stultitia 
ac inscitia patefit, et quia tantum hoc agunt, ut homines ad nugas 
suas amplectendas impellant, iniustam et odiosam crudelitatem 
suam produnt, quam contra ecclesiam Christi exercent. Quis autem 
non indignetur, hominem nullius criminis reum, sed propter suspi- 
cionem haereseos comprehensum, in carcerem et vincula coniici 
et ab iis, qui ecclesiae doctores vocantur, interrogari, non de arti- 
culis fidei, sed de nugis quibusdam: quod non credat septem 
sacramenta, quod reliquias sanctorum non dicat colendas, quod 
horas canonicas non legat etc. At sane leve esset non interrogari 
de gravioribus, sed quod etiam igne et gladio ob has nugas contra 
ecclesiam saeviunt, hoc vero caput est impietatis. Atque in hoc 
examine Faber maxime commotus est, cum negaret Matthias trans- 
substantiationem. Sed quodnam Scripturae, quod patrum et veteris 
ecclesiae testimonium producunt, ut transsubstantiationem credamus ? 
Paulus retinet appellationem panis etiam post évAóymotv seu con- 
secrationem. Item Christus dicit se posthac non bibiturum de ger- 
mine vitis, et Patres ipsi retinent appellationem panis et vini, sicut 
testimonia apud Epiphanium et Basilium graecos theologos, et 
alios latinos quoque. Et tamen Faber elementis hanc haeresim pur- 
gandam dixit. 

Sed habetur etiam a nobis magna gratia Fabro et eius simi- 
libus, quod in his privatis actionibus nobis pingunt, qualis futura 
sit toties iactata synodus seu concilium, et quid nobis de eo sit 
sperandum. Nam frustra eam spem alimus, futurum ut de articulis 
fidei, de iustificatione, de usu sacramentorum, de sacrificio Christi, 
et aliis necessariis articulis accurate disputetur. His enim necesse 
est ruere et subverti omnem adversariorum idololatriam. Igitur 
aliam methodum insistent, sibi et tyrannidi suae commodam, nempe 
quod de doctrina et praesenti statu ecclesiae Sancta Romana Ecclesia 
iam olim pronunciarit: ergo blasphemiam esse, si quis illud Romanae 


Ecclesiae iudicium tot conciliis comprobatum in dubium vocet. 
Igitur si quis non credet purgatorium, indulgentias, septem sacra- 
menta, sacrificium missae pro mortuis et defunctis, ille, etiamsi in 
omnibus christianae doctrinae praecipuis articulis recte sentiat, 
tamen tanquam haereticus igne purgabitur. Sicut manifesta nostri 
saeculi exempla sunt, et sanctissimus vir Johannes Huss ante centum 
annos eandem crudelitatem expertus est. Non defugiebat suppli- 
cium, non petebat dimissionem, hoc petebat, ut audiretur, et ex 
sacra scriptura et ceteris ecclesiae doctoribus articuli, quos confite- 
batur suos esse, iudicarentur, sed frustra petebat. Eadem etiam 
futurae synodi erit plane forma, nisi istis in ecclesia viperis saeviendi 
potestatem magistratus ademerit. 

Quare existimo, hoc Matthiae examen imaginem futurae 
synodi nobis exhibere, quae tanto saeviet crudelius, quanto istic 
coniunctis sententiis et viribus erunt validiores. Nunc singuli in 
suis angulis crudelitatem infinitam exercent, sicut in eo genere 
Faber carnifex verius, quam doctor aut episcopus diceretur. Nota 
enim sunt per omnem Germaniam et alias vicinas regiones cruenta 
eius tum consilia, tum facta contra ecclesiam Christi. Sed suo tem- 
pore requiret iustus Judex iustorum sanguinem ex eius et similium 
manibus, atque utinam id non fiat cum vastitate totius Germaniae. 
Debent autem iniusta haec crudelitas et acerba supplicia confir- 
mare ecclesiam contra adversarios suos, siquidem ecclesia Christi 
exemplo patitur, et papatus — synagogae et Judae exemplo — 
ecclesiam persequitur et crucifigit. 

Tenent in suis ecclesiis adversarii nostri magnas dignitates, a 
principibus adhibentur ad maximarum rerum deliberationes. Habent 
alia commoda plurima, quibus fere tanto cumulantur magis, quanto 
minus vel eruditione vel virtute ea merentur. Haec stultum vulgus 
et miratur valde et studiose ambit. Sed huc mihi oculos atque 
animum adverte, nullum enim hominum genus plus publice ac 
privatim nocet, nullae rerumpublicarum et ecclesiae nocentiores 
pestes sunt. Quare non potest longius ab eis abesse poena, qua 
quidem nunc gravissima urgentur, si modo eam agnoscant. Quis 
enim non poenam gravissimam iudicet istam extremam coecitatem, 
qua propter coniugium, propter utramque speciem sacramenti, 
propter intermissos recentes et veteri ecclesiae ignotos cultus, 
homines nullius criminis reos tam crudeliter occidunt. Equidem 
vix ullum Germania carnificem habet, qui tot occiderit, quot Fabri 
iniquis iudiciis damnati sunt. Haec Faber in suo foro, ita enim 
appellare libet, facit. Sed plus periculi est, cum etiam ad principum 


165 





166 


consilia tales crudelitatem et ignorantiam, gua extreme laborant, 
afferunt. Nunc etiam eo loco res est, ut asperioribus remediis etiam 
in iusta causa nemo sanus uti cupiat. Isti autem eo animo sunt, ut 
manifestam impietatem crudelitate defendi et verbum Dei extrema 
saevitia oppugnare velint. Quare ipsi viderint, quem exitum tandem 
res sit habitura. 

Volui autem Francisce, vir Clarissime, hanc Appendicem 
examinis tibi dedicare, quod recte convenire existimem, cum alte- 
ram suorum laborum partem Matthias tibi dedicarit, ut etiam hoc 
eius scriptum tibi, tanquam fideli eius patrono, defendendum com- 
mittatur. Vale. — Kalendis Junii anno M. D. XXXVII. 

T. Vitus Theodorus 


Lampe, Historia ecclesiae reformatae in Hungaria et Transylvania. Trajecti ad 
Rhenum, 1728. 77—80. 


182. 


Schweidnitz, 1537 június 10. 

Wolfgangus Sustelius levele a bártfai tanácshoz, melyben írja, hogy predi- 
kátort jelenleg nem ajánlhat. Rajongó van ugyan elég Schweidnitz körül; de igazi 
keresztény predikátor felől keveset hall az ember. Mindazáltal elküldi a város 
levelét dr. Hessnek, hátha ő ajánlhat valakit. 


Gnad vnnd fride von got dem Vatter durch Christum ym 
heylyng geyst. Namhafftige, weyse gonstige, liebe herren vnnd 
frewnth in christo. Ewr aller wolhaben ist mir ein sunderliche 
frewde. Gott der himelische vatter schike es noch seinem willen 
zum gutten ende. Was aber den prediger belangt, kan ich auf diss 
mall nicht rathenn, dan es sind vmb die Schweidnitz genug schwer- 
mer ; von rechtenn christlichen predigern horet man wenig. Ob ich 
gleich einen auff brechte, so kan ich doch nicht wissen, was er ym 
schilt furte, dan mit kainem kuntschafft hab; doch will ich doctori 
hess ewren brieff mit meinem schiken, ob er ymant mocht auff 
bringen zw euch zu zihenn. Da mit seydt got bevolhen sampt den 
ewren. Geben zwr Schweynitz am sontag vor Viti 1537. Wolff- 
gangus Sustelius ewr williger diener. 

Kivül: Denn namhafften, weysen Bürgermayster vnnd herrnn 
der küniglichen Statt Bartphel seinen günstigen herrenn vnnd 
frewnthen. 


Egy negyedív papiron, zárópecsét nyomaival. — Bártfa város levéltára. 
Közli : BUNYITAY VINCZE. 


183. 


Prága, 1537 június 13. 


Morone János bécsi nunczius Ricalcati pápai titkárhoz. Jellemzi Ferdinánd 
király négy főtanácsosát : Kless bíborost, Roggendorfot, Hofmannt és Felst. 


Li guatro principali consiglieri di guesto Sermo sono il Rmo 
Tridentino primo, le qualità del quale sono notissime a Vestra 
Signoria. 

Il secondo é il signore Wiglielmo Roccandof, gentilhuomo 
d'Austria molto nobile et maestro di casa di Sua Maestà commen- 
datore di... in Spagna, ricco de X millia scudi d'entrata, bono 
christiano, homo reale et de boni costumi et ben amato da ogn' 
uno; di età provecta. Questo piü volte si & doluto non havere 
possuto ottenere da Nostro Signore certi iurispatronati in Fiandra 
a casa sua, ove ha dominio temporale per causa di dote. Et é stato 
qualche tempo sopra di se; hora é piü benigno. 

Il terzo & il Signor Joan. Offman novamente fatto barone. 
Prima era (come dicono) scrivano di mediocre famiglia et di tenue 
facultà. Questo & stato molto tempo presidente della camera regia ; 
hora non ha piü quello officio, ma si trova piü de XX millia Ren. 
d'entrata. Ha circa 45 anni et é di ottimo ingegno, molto astuto 
sobrio et eloquentissimo nella lingua Germanica. E tenuto publica- 
mente lutherano et fautore de lutherani, et fuori dil Cardinale per 
la sua prudentia et dexterità puó piü degl' altri appresso questo 
Sermo re, anchorché questo nome di lutherano, essendo sta piü 
volte portato alle orecchie di Sua Maestà con querela de principi et 
ambasciatori publici et ancora mia (perché piü volte me ne sono 
doluto liberamente, con] cardinale di Trento et ne ho alcuna volta 
fatto cenno a Sua Maestà, advertendola che si guardisse dalli veleni 
de lutherani et de suoi fautori grati a Sua Maestà), lo ha alquanto 
allontanato. Penso che! re lo habbia charo, oltra a che per la suffi- 
cientia sua, qual certo intendo essere molta, ancora per ché forse 
se ne serve et servirà in bene per esser buono mezzo con questi 
lutherani. 

Il quarto é messer Leonardo Velzero, nepote credo ex sorore 
del Rmo Tridentino, hora capitano generale dell' excrcito qual é 
in Ongaria contra il Vayvoda, homo nuovo et in poco fatto richis- 
simo, prudente assai et pratico; ma per quanto ho inteso, claudica 
nella fede et & nemico de preti, et il medesimo cardinale molte 


167 


168 


volte mi ha detto, che in effetto sempre tutti proponeno qualche 
inventione contra il clero et sede apostolica. 

Conosco ogni giorno meglio questo Serm.re piü fondato nella 
bontä et spesse volte ragionando con interpositione della fede sua 
mi ha detto volere vivere et morire nella vera religione et obedientia 
della sede apostolica, et li segni si veggono assai manifesti. 


Közölve Övdry Lipót: III. Pál pápa és Farnese Sándor bíbornok diplom. levele- 
zései. Magyar Történelmi Emlékek. Első osztály. XVI. köt. 14—15. II. — Nuntiaturberichte 
aus Deutschland. Erste Abtheilung : 1533—1559. II. 182. 


184. 


Sárvár, 1537 június 15. 

Nádasdi kéri a királyt, hogy Kecseti Márton veszprémi püspöknek, ki a 
király iránti hűségben nagybátyja, Zalaházi Tamás példáját kóveti, minthogy új 
gazda létére a nagy veszélyben forgó veszprémi és sümegi várakat meg nem véd- 
heti, küldjön segítséget. 


Sacra Regia Maiestas, Domine, Domine mihi Clementissime. 
Post perpetue fidelitatis et servitutis mee in gratiam Vestre Maiestatis 
humillimam subiectionem. Tametsi condam reverendissimus domi- 
nus Agriensis non fuerit mihi amicus, tamen non poteram eum 
odiisse, presertim ob constantem fidelitatem suam erga Vestram 
Maiestatem. Eius nepos, reverendissimus dominus Vesprimiensis 
imitatur in exhibenda fidelitate sua erga Vestram Maiestatem avun- 
culum suum, qui nunc in extremis laborat, et nisi Vestra Maiestas 
absque mora illi succurrat, amittet et ipsum dominum episcopum 
et illas arces, quoniam Sua Dominatio uti novus pater familias, et 
ad cuius manus nudi saltem muri sunt dati, est satis imparatus. 
Igitur et ego supplico Vestre Maiestati tanquam domino clemen- 
tissimo, dignetur ex sua regia clementia domino episcopo succurri 
facere; credo ipsum extrema passurum pro Vestra Maiestate, sed 
suum periculum amissis arcibus nihil proderit Vestre Maiestati. 
Poterunt autem vel saltem isti, qui sunt Sabarie, si volent, facile 
Vesprimium et Symeg liberare. Ignoscat mihi Vestra Maiestas, si 
sum inportunus. Nam et fidelitas mea Vestre Maiestati debita, et 
amicitia mea erga dominum episcopum cogunt me Vestre Maiestati 
suplicare. Deus Altissimus conservet Vestram Maiestatem felicissi- 
mam. Ex castro meo Sarvar XV. mensis Junij MDXXXVII. 
Eiusdem Vestre S. Maiestatis Servitor fidelis 
Nadasdy etc. 


Kívül: Sacre Regie Maiestati, Romanorum, Hungarie Bohe- 
mie etc. Domino meo Clementissimo. 


Egy félív papir két oldalán, piros záró gyűrűpecséttel. — Bécsi cs. és kir. házi stb. 
levéltár : Hung. 1537. Jún. 35. 
Közli: BUNYITAY VINCZE. 


185. 


Prága, 1537 június 17. 


Ferdinánd király megparancsolja a soproni főispánnak, hogy Pacsa Jánost 
a soproni jánoslovag-ház birtokában védelmezze. 


Ferdinandus dívina favente clementia Romanorum, Hungarie, 
Boemie etc. rex, semper augustus infans Hispaniarum, archidux 
Austrie etc. fideli nostro magnifico Joanni Weispryacher de Kabold, 
comiti et capitaneo nostro Soproniensi salutem et graciam. Ouoniam 
fidelem nostrum venerabilem magistrum Joannem Pacha plebanum 
et preceptorem domus cruciferorum civitatis nostre Soproniensis 
cum omnibus bonis et rebus suis ac ad dictum preceptoratum 
aliague sua beneficia pertinentibus in nostram regiam recepimus 
protectionem et tutelam specialem ipsumque in persona nostra 
tuicioni tue duximus committendum mandantes tibi firmiter, ut 
ipsum magistrum Joannem in possessione dicti preceptoratus 
aliisque beneficiis ac bonis et rebus suis omnibus contra quoscumque 
illegittimos (!) impetitores tueri protegere et manutenere debeas, 
committentes presentibus literis nostris magistro etiam civium, 
iudici et civibus dicte civitatis nostre Soproniensis, ne ipsum magi- 
strum Joannem ad instanciam quorumpiam molestari audeant, secus 
igitur ne feceris, presentibus perlectis exhibenti rcstitutis. Datum 
Prage die dominico proximo post festum beatorum Viti et Modesti 
martirum, anno domini millesimo quingentesimo tricesimo septimo. 


Ferdinandus. Wylaky. 


Eredetije Sopron város levéltárában. L. L. f. IV. Nr. 320. 
Kózli: Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


169 





170 


186. 


Pozsony, 1537 június 18. 


Várdai Pál esztergomi érsek Ferdinánd király azon meghagyására, tudná 
meg azon feltételeket, melyek alatt ellenségei készek vele békét kötni, azt jelenti, 
hogy Broderics Istvánt fejedelmének ez iránti véleménye kifürkészésére, egyszer- 
smind a békekötés minden módon való előmozdítására felszólította, ki eddig csak 
azt felelte, hogy nehezen megy a dolog, mert János király reményt helyez a török 
és franczia segítségbe. 


Sacratissime Rex, Domine Clementissime. Orationum devo- 
tarum et fidelium servitiorum meorum humillimam commendatio- 
nem. Miseram statim acceptis literis Maiestatis Vestre, guibus me 
admonebat, ut pacis conditiones, quas adversarii proponerent, per- 
scrutarer, hominem meum fidum et literas ad dominum Stephanum 
Brodericum, eiusque principis voluntatem in ipso negotio pacis, 
que esset, indagavi, simulque ut ad illam conficiendam viribus 
omnibus incumberet admonui. Respondit idem mihi hac se de causa 
cum domino Oratore Cesareo Cremnitie convenisse, neque quic- 
quam pretermissurum, quod ad rem ad optatum usque exitum 
perducendam spectaret; dominum tamen Oratorem eiusmodi sibi 
propositiones fecisse, super que nullam ipse a Principe suo autori- 
tatem respondendi haberet, expectaretque in dies ab ipso suo Prin- 
cipe in illis responsum. Rem quidem factu perdifficilem sibi futu- 
ram videri, cum non desint ex multis locis, qui suo Principi per- 
suadeant, posse eum in resistendo conatibus Maiestatis Vestre 
magnam spem locare in auxilio Thurce et Regis Gallie, quippe qui 
sibi nunquam defuturi essent. Responso tamen prescripto allato, 
nuntiavit se apertius omnibus de rebus me certiorem facturum. 
Quicquid illud erit, mox ego Maiestati Vestre significabo. Me idem 
Dominus Brodericus pluribus verbis admonet, ut instem apud 
Maiestatem Vestram, tanquam cui id maxime omnium in Regno 
curare opus sit, ut ipse ait, ut illa tandem velit confici pacem et 
simultates omnes, tumultusque, ex quibus Regnum iam ferme 
devastatum est, tollantur penitus. Ego vero, etsi id quidem maxime 
omnium cupio, sentio tamen in ea re, quod semper sensi, presertim, 
cum Maiestas Vestra ex sua prudentia satis sciat quid factu opti- 
mum sit: re vere perspicatius non intellecta quid possim consulere, 
non video. Cetera cum intellexero Maiestati Vestre diligenter expla- 


nabo, guam Deus Optimus Maximus felicem conservet guam diutis- 
sime. Posonij XVIII die Junij 1537. 
Sacratissime Maiestatis Vestre 
fidelis Servitor et Capellanus 
Paulus, 


archiepiscopus Strigoniensis manu propria. 

Kívül: Sacratissime Regie Maiestati, Domino meo Clemen- 
tissimo. 

Egy Ív papir első oldalán, piros zárópecséttel; csak az aláírás a prímásé. — Bécsi 


cs. és kir. házi stb. levéltár : Hung. 1537. Jun. 43. 
Közli: BUNYITAY VINCZE. 


187. 


Beszterczebánya, 1537 június 21. 


«Niclas Schworedt vlesther geschworener» Irja Salay István selmeczbänyai 
birönak, hogy beszélt «mein Bruder, Herr Hansenn Schworetz itz pharrer des 
Hernn Fukher in Alttenn Gepirig»-gel hogy «di pharr in denn Hodritzsch auff 
zu nembenn und mit dem Worttenn Gottes daselbstt die armen czu schweyszen» — 
de azt mondotta, hogy előbb írjon a selmeczbänyai tanács a Fugpereknek és kérje 
el őt azoktól s akkor elfogadja. Í 

Senatus Schemniciensis pro praedicatore Hodrusiensi Johannem Schworetz, 
plebanum Veterum Montium (Óhegy, Altgebirg) evocavit, hic tamen prius postu- 
lat ut senatus indultum a familia Fugger ei procuret, quia nunc in eius pos- 
sessione servit. 

Eredetije Selmeczbánya levéltárában. Fasc. XXV. 

Közli : Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


188. 


Eger, 1537 június 27. 


Frangepán Ferencz (sürgeti Várday Mihályt hogy a tizedek haszonbérét 
küldje meg. 


Egregie Domine, Amice dilecte, salutem et commendationem. 

Credimus, non excidisse memoria Dominationis Vestre, quid 
nobis de restitutione pretii decimarum nostrarum vobis arendata- 
rum polliciti fueratis. Jam preteriit prefinitus dies, festum videlicet 
Ascensionis Domini, preteriit et festum Corporis Christi, pretercunt 
paulatim et reliqua festa; nos tamen hucusque de illa solu.ione 
nihil habuimus. 

Certe ausi fuissemus etiam maiora verbis vestris committere, 


171 


172 


sed videmus iam eo ventum esse, ut nonnisi ea, que pre manibus 
in tuto habemus, credamus. 

Itaque habete aliquam rationem restituendi illorum. 

Bene valete. 

Ex castro nostro Agriensi, in festo Sancti Regis Ladislai 1537. 


Franciscus de Frangepanibus, 
Archiepiscopus Colocensis et Electus 
Agriensis etc. manu propria. 


Kívül : Egregio Domino Michaeli Warday Amico dilecto. 


Eredetije a kismartoni fólevéltárban. Fasc. C. Nr. 178. Rep. 26. 
Kózli : Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


189. 


Krakkó, 1537 június 28. 


Zsigmond lengyel király meghagyja a tizenhárom szepességi város plebá- 
nosainak, hogy ezentúl se Ferdinánd, se János királynak semmiféle adót ne fizes- 
senek, mert ez a vallás kárával jár s őt abba a gyanúba hozhatná, mintha nem 
tartaná meg pártatlanságát. 


Sigismundus Dei gratia rex Poloniae etc. etc. universis ple- 
banis et ecclesiarum rectoribus in tredecim civitatibus et districtu 
Lubloviensi in comitatu Scepusiensi commorantibus, praesentibus 
requirendis devotis fidelibusque dilectis, gratiam nostram. Devoti 
fidelesque dilecti. Intelleximus, quod vos ad requisitionem militum 
tam ex parte serenissimi domini regis Ferdinandi, quam etiam 
militum partium serenissimi regis Joannis cogimini quasdam con- 
tributiones et taxas contribuere. Sed neque hoc contenti, intellexi- 
mus etiam a vobis exigi mediam decimarum partem; quae res si 
ita succederet, starent ecclesiae desolatae et cultus divinus ac cura 
animarum negligerentur ac praeterea nasceretur suspicio, et quidem 
nobis periculosa, quasi non essemus neutrales, sed magis alteri 
parti faventes. Volentes autem nos causam suspicionis huiusmodi 
submovere et cultum divinum in tenore eiusdem conservare, vobis 
strictissime praecipimus et mandamus, quatenus deinceps nullas 
contributiones seu taxationes militibus, seu subditis tam serenis- 
simi domini regis Ferdinandi, quam etiam serenissimi domini regis 
Joannis, ac neque praeposito vestro, nisi ad id, ad quod de iure 
estis obligati, et non amplius, dare et contribuere praesumatis sub 
gravi indignatione nostra et sub poena dupli huius, quod cuipiam, 


$e 


quibus nihil debetis, contribueritis. (Quam poenam per officiales 
nostros a vobis irremissibiliter, si secus feceritis, exigendam iussi- 
mus. Datum Cracoviae 28. Junii, anno 1537. regni autem nostri 


anno 31. 
Ex commissione suae R. M. propria. 


Wagner, Analecta Scepus. 1I. 223. Katona, XX. 1025. 


190. 


Léka, 1537 június 29. 


Hirnik Lőrincz várnagy értesíti Nádasdy Tamást Jakab építőmester halá- 
láról. Az elhunyt mint jó keresztény meggyónt és végrendeletében gyóntatójáról 
is megemlékezett, 


Magnifice domine . . . Magister Jacobus ista nocte ante adven- 
tum barbiriorum, guos M(agnificentia) V(estra) misit, mortuus est, 
sicuti Donus et verus christianus confessus et contritus, fecitgue 
testamentum. Commisit, ut uxor sua solvat omnibus creditoribus 
suis usgue ad guadrantem. Religuit mediam partem bonorum Suo- 
rum (!) aliam vero partem filio ac filie sue. Eguum, guem hic 
habuit et subam legavit uxori, quem ego ad M. V. remitto. Alias 
vero res, quas hic apud se habuit, videlicet penulam, sablam con- 
fessori suo. Supiczam, camisias portario, qui iuvavit sibi in necessi- 
tate sua, legavit. Certe ego mortem genitoris mei non tam dolui, 
sicuti mortem istius. 

Datum Leuka in die s. Petri et Pauli 1537. 

Servitor | Hirnyk. 


Kívül: Magnifico domino Thome de Nadasd... 
Sarwar. 


Eredetije papiron, gyürüpecséttel a Nádasdy-levelek H. csomójában. 
Közli : Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


191. 


Prága, 1537 július 3. 


János, modenai püspök Ferdinánd német, magyar és cseh országaiban az 
annaták beszedésére kiküldött pápai biztos, a pápától nyert felhatalmazását a trienti 
püspöki megye és város területén a trienti egyház dékánjára ruházza át. 


Joannes, Dei et Apostolice Sedis gratia Episcopus Mutinen- 
sis etc. et in hac parte super quorumcunque monasterioruim prio- 


173 





174 


ratuum et aliorum beneficiorum ecclesiasticorum, civitatum et 
locorum Serenissimo Romanorum, Ungarie et Bohemie Regi sub- 
iectorum annatis exigendis comissarius generalis dilecto nobis in 
Christo domino decano Ecclesie Tridentine salutem etc. Volens 
Sanctissimus Dominus Noster Paulus, divina providentia Papa III, 
indemnitati ac necessitatibus Camere Apostolice et juribus illi 
subjectis providere, nos ad quorumcunque monasteriorum, priora- 
tuum et aliorum beneficiorum ecclesiasticorum civitatum et loco- 
rum serenissimo Romanorum, Ungarie et Bohemie Regi sub- 
iectorum annatas exigendas Commissarium Generalem per literas 
Apostolicas in forma brevis nobis dudum transmissas, quarum 
tenor talis est videlicet: Venerabilis Frater, etcetera. specialiter 
deputavit. Nos autem cupientes, quantum cum Deo possumus, 
predicti Sanctissimi Domini Nostri mandata adimplere et eisdem, 
prout tenemur, satisfacere, et non valentes in partibus istis per- 
sonaliter interesse, de fide integritate et diligentia tua confisi, 
te annatarum predictarum  collectorem et exactorem in tota 
civitate et diocesi Tridentina auctoritate Apostolica, qua fungimur 
in hac parte, tenore presentium deputamus et tibi omnes et singulas 
annatas quorumcunque monasteriorum, prioratuum et alioruum bene- 
ficiorum ecclesiasticorum totius dicte civitatis et diocesis Triden- 
tine, quavis ratione vel causa etiam unionum perpetuarum aut alias 
quomodolibet debitas nomine predicte Camere Apostolice petendi, 
exigendi et recuperandi et de exactis quietandi, illarumque debi- 
tores, cuiuscunque dignitatis, status, gradus, ordinis vel conditionis 
existant, ad illarum solutionem tibi faciendam sub censuris eccle- 
siasticis et etiam pecuniariis, privationibusque beneficiorum huius- 
modi prout tibi videbitur penis etiam ipso facto incurrendis monendi 
et requirendi ac eos, quos censuras et penas huiusmodi tibi incur- 
risse constiterit, penas et censuras predictas incurrisse et incidisse 
declarandi, ac legitimis super his habendis servatis processibus cen- 
suras et penas huiusmodi et iteratis vicibus aggravandi, et si opus 
fuerit contra eos auxilium brachii secularis implorandi, ceteraque 
in premissis quomodolibet necessaria et oportuna faciendi plenam 
et liberam auctoritate et tenore predictis concedimus facultatern. 
Non obstantibus constitutionibus et ordinationibus apostolicis cete- 
risque contrariis quibuscunque, seu si aliquibus communiter vel 
divisim ab eadem Apostolica Sede sit indultum, quod interdici, 
suspendi vel excommunicari non possit per literas Apostolicas non 
facientes plenam et expressam ac de verbo ad verbum de indulto 
huiusmodi mentionem. Datum Prage die tertia mensis Julij 1537, 


Pontificatus Sanctissimi Domini Nostri Pauli divina providentia 
pape tertij anno tertio. 


Egykorü, egyszerű másolat egy félív papir két oldalán. — Bécsi cs. és kir. házi stb. 


levéltár : Hang. 1537. Jil. 19. 
Közli : BUNYITAY VINCZE. 


192. 


Pozsony, 1537 július 6. 


Várdai Pál esztergomi érsek Ferdinánd király leveléből megértvén, hogy a 
király neheztel rá, amiért Brodericsnak megküldte a király levelét, — magát iga- 
zolja és urát újból felkéri, hogy a békét kösse meg; jelenti egyszersmind, mily 
hadi intézkedésekkel foglalkozik. 


Sacratissime Rex, Domine Clementissime etc. Orationum devo- 
tarum et fidelium servitiorum meorum humillimam commendatio- 
nem. Ex literis Maiestatis Vestre Sacratissime XXVI Junij datis 
intellexi, moleste Eandem tulisse, quod pro scrutandis conditio- 
nibus pacis ab adversariis meum hominem et literas una cum 
exemplo literarum Maiestatis Vestre, quibus, ut hoc conquirerem, 
mihi committebat, ad dominum Stephanum Brodericum proximis 
diebus miserim, que res mihi non parum admirationis et cure 
affert profecto. Nam cum ego fideliter et sincere et quo potui cautius 
ad hoc me negotium ingesserim, semperque curarim, ita res 
Maiestatis Vestre tractare, ut nihil ipsa damni, nihil incomodi aut 
molestie, sed omnia e contra potius sentiret, non possum non dolere, 
aliquid accidisse, quod Eadem minime probet. Sacratissime Rex, 
dominus Brodericus in mense Aprili iam preterito non est gravatus 
venire Strigonium personaliter usque ad hortum ferarum et me 
coram diligenter admonere, ut ego tanquam Archiepiscopus Strigo- 
niensis et Primas Hungarie ante alios dominos consiliarios non 
cessarem supplicare Maiestati Vestre, quatinus Eadem ad honestas 
et tollerabiles pacis conditiones cum Principe suo pro bono regni 
et totius Christianitatis condescenderet, ne per tot dissidia regnum 
penitus pessumdaretur, ostendens certas quoque literas tum Sacra- 
tissime Cesaree Maiestatis, tum vero domini sui, quibus idem pro 
conficienda pace inter Maiestatem Vestram et suum dominum 
admonebatur, affirmans, Maiestatem quoque Cesaream eius esse 
animi, ut pax ipsa pro bono Christianitatis iamtandem concludatur. 
Postquam autem Strigonio solvi et iuxta mandatum Maiestatis 
Vestre huc Posonium me contulissem, et idem dominus Brode- 
ricus certis literis et nuntio non cessasset me pro negotio pacis 


175 


176 


sollicitare, victus precibus ipsius literas meas pro ea re ad Maiesta- 
tem Vestram Sacratissimam dedi. Quam primum autem ab Eadem 
superinde relationem per literas accepissem, cum eedem litere nihil 
aliud continuerint, quam ut Maiestas Vestra ad honestas pacis con- 
ditiones accedere semper fuisset parata, et si Eadem pronunc armis 
et viribus pro recuperando Regno bene esset instructa, nihilominus 
bonam pacem et regno Christianitatique utilem acceptare minime 
renueret: visum est mihi, non ab re fore, si exemplum literarum 
literis meis manu mea scriptis inclusum eidem ostenderem, nec id 
alia de causa feci, quam ut medio ipsius domini Broderici mentem 
ipsius adversarii clarius intelligerem, cum presertim ille tum 
Cesaree tum Vestre Maiestati addictissimum capellanum et pacis 
studiosissimum se semper ostenderit. Si tamen preter opinionem 
meam in aliquo errassem, quod profecto non video, supplex a 
Maiestate Vestra veniam peto. Misi autem literas ipsius Domini 
Broderici manu sua scriptas, quas ad me in hoc negotio postremo 
dedit presentibus annexas, quas Maiestas Vestra perlegere dissi- 
pareque velit. Alia referet de quibusdam negotiis publicis et privatis 
nomine nostro hic dominus Albertus prepositus, cui Maiestas 
Vestra tanquam mihi fidem dignetur adhibere, quam Deus Optimus 
Maximus felicem faustamque conservet quam diutissime, Posonij 
die sexta mensis Julij anno 1537. | 
Fiusdem Sacratissime Maiestatis Vestre 


humillimus Servitor et fidelis Capellanus 
Paulus, 
Archiepiscopus Ecclesie Strigoniensis 
manu propria. 
Kívül: Sacratissime Regie Maiestati Domino meo Clemen- 
tissimo ad manus proprias. 
Egy Ív papir kél oldalán, piros zárópecsét nyomaival, az egész a prímás keze- 


írása. — Bécsi cs. és hir. házi stb. levéltár : Hung. 1337. Jil. 24. 
Közli: BUNYITAY VINCZE. 


193. 


Tasnád, 1537 július 16. 


Losonczi Mátyás, az erdélyi püspök tasnádi vikdriusa szükség esetén egy- 
házi tilalom büntetése alatt parancsolja Nyir-Mada, Várasdobos és még három 
község lakosainak, hogy a tizedet Várday Mihálynak fizessék. 


Matthias de Lossoncz, lector Budensis, archidiaconus de Wgocha, 
canonicusque ecclesie Albensis Transsilvaniensis, nec non vicarius 


Thasnádiensis in spiritualibus et causarum auditor generalis etc., 
honorabilibus et discretis dominis universis et singulis ecclesiarum 
parrochialium (!) plebanis, in et sub jurisdictione nostra ubivis con- 
stitutis et existentibus, salutem in Domino sempiternam. 

Noveritis, quod reverendissimus dominus Joannes Statilius, 
episcopus Transsilvanensis, et consiliarius Regie Maiestatis etc., 
dominus noster gratiosissimus, universas decimas episcopales, 
frugum scilicet et vinorum, in possessionibus Mada, Warasdobos, 
Kápolnás, Mayad, et Pethnihäza (!) hoc anno provenientes, egregio 
domino Michaeli de Warda dedit per se, et arendavit. Vestre 
igitur, et cuiuslibet vestrum devotioni harum serie in virtute sancte 
obedientie, et sub excommunicationis pena mandamus, quatenus 
statim, visis presentibuss, accedatis, quo propterea necesse fuerit acce- 
dendi, ibique universos utriusque sexus homines, qui huiusmodi 
decimis frugum scilicet et vinorum, aliarumque rerum decimari soli- 
tarum tenentur et obligantur, auctoritate nostra diligenter moneatis 
et requiratis; quos et nos tenore presentium sic monemus, ut ipsi 
infra spatium trium dierum a die huiusmodi vestri monitionis de 
ipsis fiende computando, de dictis decimis hominibus prefati 
egregii domini Michaelis Warday ad id destinatis atque deputatis 
satisfaciant effective. Qui si id fecerint, bene quidem. Alioquin, 
elapso dicto trium dierum spatio, universis hominibus utriusque 
sexus firmissimum ecclesiasticum imponatis et observetis inter- 
dictum, tamdiu donec prefatas decimas solverint effective, aut a 
nobis vel a superiore nostro aliud habueritis in mandatis. Et tandem 
executionem vestram nobis suo modo conscientiose rescribatis, 
presentibus in specie remissis. 

Datum Thasnadini feria secunda post festum beate Margarete 
Virginis. Anno Domini millesimo quingentesimo tricesimo septimo. 


(L. S) 
Kívül: E. Domini Michaelis Warday etc. Cumulatorie. 


Eredetije a kismartoni fólevéltárban. Fasc. C. Nr. 177. Repos. 26. 
Kózli : Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


194. 


Boroszló, 1537 augusztus 2. 


«Simon Rosenberg, Hyppolitus genandt, prediger czum Newen margte yn 
der Slesyen» hitehagyott szerzetes Írja a selmeczbányai tanácsnak, hogy meghivd- 
sukat a hitszónoki állásra nem fogadhatja el. 


Egyhäztört. Emlékek. III. 12 


177 


178 


Simon Rosenberg, Hyppolitas vocitatus, praedicalor Neumarkiensis (in 
Silesia) apostata monachus scribit senatui Schemniciensi, se vocationem pro prae- 
dicatore suo admittere non posse. 


Eredetije Selmeczbánya levéltárában. Fasc. XXV. 
Közli : Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


195. 


Sopron, 1537 augusztus 3. 


A soproni ferenczrendű szerzetesek fölhatalmazzák a soproni tanácsot, 
hogy ingatlanaikat adják el és azok árából templomukat mielőbb kijavítsák. 


Nos frater Blasius Custos custodie Jauriensis ac frater Stepha- 
nus Guardianus conventus Soproniensis fratrum aliorumque eodem 
in conventu existentium unanimi ex consensu spontaneaque volun- 
tate ob disturbium instans huius regni, quedam bona nostra, puta 
vineas, terras arabiles tam cultas, quam incultas locaque molen- 
dinaria quandamque silvam castaneas proferentem in dominorum 
magistri civium Andree Paltran ac iudicis Joannis Rayss universis- 
que consularibus (!) huius civitatis Soproniensis in potestatem 
specialem et facultatem venui exponendi, vendendi, pretiumque ob 
congruum alienandi et transferendi, quadam vinea hortuque quo- 
dam hic ibidem in promontorio et terris Soproniensibus habitis et 
existentibus ! tali sub conditione... damus... ut ex bonarum (!) 
nostrarum (!) ipsis assignatarum (!) pretiis defectum huius ecclesie 
eamque (!) pertinentem (!) iuxta posse quanto ocyus, aptius, com- 
modius restaurare et renovare velint, ut proprie salutis affectores et 
procurent sine aliquo procrastinatione... Datum in die inventionis 
sancti Stephani prothomartyris anno Domini millesimo quingen- 
tesimo tricesimo septimo. 


Ercdetije Sopron város levéltárában. Lad. 1. et A. f. 1. Nr. 11. 
Közli : Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


196. 


Nagyvárad, 1537 augusztus 9. 


János király Nagykőrösi Ferencznek a szepesi egyház olvasókanonokságát 
és a szepesi templom oldalához épített Zapolyay-kápolnának igazgatóságát ado- 
mányozza és az ezekkel járó jövedelmeket neki átadatni rendeli. 

Nos Joannes Dei gratia Rex Hungarie, Dalmacie, Croacie etc. 
memorie commendamus tenore presentium significantes, guibus 
expedit universis, guod nos inducti meritis ac virtutibus ac literalis 
scientie sufficienti peritia, ceterisgue animi dotibus fidelis nostri, 


ı Aliqua vox fors «exceptis» excidit. 


venerabilis Francisci de Naghkewrews, guibus ipse apud Maiesta- 
tem nostram fidedigno testímonio meruit commendari, eundem 
igitur, tamquam personam idoneam, benemeritam, ad lectoratum, 
Canonicatum ecclesie Scepusiensis, necnon rectoratum capelle 
nostre ad latus eiusdem ecclesie Scepusiensis constructe, simulcum 
possessionibus Kolbaak in Scepusiensi, Somoghy in Abawywariensi, 
Kisffalwa et Zegy in Semliniensi (!) comitatibus existentibus et habi- 
tis, aliisque bonis temporalibus ad eosdem lectoratum, canonicatum 
et capellam pertinentibus auctoritate iurispatronatus nostri regalis, 
quod generaliter in omnibus ecclesiis Regni nostri more preceden- 
tium nostrorum divorum Hungarie Regum habere dinoscimur, 
duximus eligendum, nominandum et presentandum, eosdemque 
lectoratum, canonicatum ac rectoratum capelle eidem dandum et 
conferendum, imo eligimus, nominamus et presentamus ac damus 
et conferimus harum nostrarum vigore et testimonio literarum 
mediante, Quocirca vobis fidelibus nostris, reverendo Praeposito 
dicte ecclesie Scepusiensis pro tempore constituto, necnon honora- 
bilibus Vicario, Custodi, Cantori ac toti Capitulo eiusdem ecclesie 
harum serie committimus et mandamus, quatinus vos Vicarie pre- 
fatum Franciscum Naghkewrewssy in dictos lectoratum, canonica- 
tum ac rectoratum capelle canonice instituere, in eisdemque ipsum 
confirmare, committentes nichilominus prefato Capitulo, quibus et 
nos serie presentium strictius committimus et mandamus, ut pre- 
fatum Franciscum Naghkewrewssy, aut eius nomine procuratorem 
suum in et ad realem pacificamque possessionem eorundem lecto- 
ratus, canonicatus et rectoratus capelle, aliorumque bonorum tem- 
poralium eorundem admittere et acceptare, stallumque sibi in choro 
ac vocem et locum in Capitulo iuxta sue dignitatis exigentiam, 
cum omni plenitudine iuris canonici assignare, de universis etiam 
proventibus et emolumentis ac obventionibus dictorum lectoratus, 
canonicatus ac rectoratus capelle eidem Francisco Naghkewrewssy 
aut eius nomine procuratori suo legitimo ac nemini alteri respon- 
dere, et per hos, quorum interest vel intererit responderi facere 
modis omnibus debeatis et teneamini locis debitis et temporibus 
semper opportunis. Secus non facturi. Presentibus perlectis exhi- 
benti restitutis: Datum Waradini in vigilia festi beati Laurentii 
martyris, anno Domini millesimo quingentesimo tricesimo septimo. 
Johannes Rex manu propria. 
Péter prépost s a jászai konvent «feria quarta proxima ante festum Sancti Petri 
ad vincula» 1538-ban kelt, hitelesített átiratából. — /dszai országos levéltár : N. I. 8. 
Kózli: BUNYITAY VINCZE. 
12* 


179 


180 


197. 
Pozsony, 1537 augusztus 27. 

Mihály, pannonhegyi apát jelentvén Ferdinánd királynak, hogy Török 
Bálint az apátság minden birtokait erőszakosan — a monostor és a vár kivételé- 
vel — elfoglalta, kéri, hogy nyomoruságos állapotán, melyben valamint a vár 
védelmére felfogadott embereket, úgy a rend tagjait tovább élelmezni képtelen, 
segíteni kegyeskedjék. 

Sacratissima Regia Maiestas, Domine, Domine Clementissime. 
Servitutis mee humilem commendationem. Quo in periculo et statu 
sit arx divi Martini Montis Pannonie ob insultum et depopulationes 
adversariorum posita, Maiestatem Vestram Serenissimam latere non 
existimo, quum et Maiestati Vestre Serenissime antea pluries et 
dominis Regentibus tum Hungarie, tum Austrie exposui. Valen- 
tinus Therek bona iam omnia et possessiones Abbatie mee tenet 
occupata, ipse proventus earum accipit et partem maiorem et potio- 
rem earum etiam iam rapuit, ut mihi sit nihil iam relictum et 
monasterio meo preter murum et arcem. Conatur nunc vindemiam 
et eam quidem parvam, que illis in promontoriis est propinqua 
relicta, colligere. Quod si fiet, nescio quo pacto arcem ipsam, taceo 
de me et de ordine meo, quum et antea non pluribus abundo 
victualibus, contra potentiam illius potero retinere. Supplico Maiestati 
Vestre Serenissime, ut Domino Clementissimo, dignetur providere, 
et quidem mature, huic arci et mee etiam inopie, ne per victualium 
inopiam, et non solutionem eorum hominum, quos alo nunc pro 
defensione in illa, quoquo modo alienetur et deveniat ad manus 
adversariorum. Nam eo est in loco arx ea, si amittetur, ditionem 
Maiestatis Vestre Serenissime, partemque maximam et meliorem 
trahet secum. Multa etiam inde incommoda et mala in dies Maiestati 
Vestre et suis subditis sunt casura. Quare Maiestas Vestra, si est 
quid factura pro defensione eiusdem arcis, faciat cito. Nam timeo, ne 
periculum sit in mora: hostis est pre ferobus (! et potens et nemo 
illi obstat, omnia agit ad libitum. Quo si redditibus sum iam totaliter 
destitutus, nollem, quod de arce ageretur. Maiestatem Vestram Sere- 
nissimam valere feliciter per secula multa cupio pro salute et misere 
patrie nostre eliberatione, in cuius gratiam me, arcem et ordinem 
hunc meum humiliter commendo. Ex Posonio feria secunda pro- 
xima post festum beati Bartholomei Apostoli, anno Domini 1537. 

Eiusdem Sacratissime Maiestatis Vestre 

Fidelis et Devotus Servitor et Capellanus 
Michael, 
Abbas Sancti Martini Montis Pannonie. 


Kívül: Sacratissime Regie Maiestati Domino meo Clemen- 
tissimo. 

Egy iv papir első két oldalán, piros, de már ellapult zárópecséttel. — Bécsi cs. és 
kir. házi stb. levéltár : Hung. 1537. Aug. 68. Kózli: BUNYITAY VINCZE. 


198. 


Pozsony, 1537 augusztus 31. 


Várday Pál esztergomi érsek és Gerendy Miklós választott erdélyi püspök 
kérik a soproni tanácsot, hogy a három királyok oltárának igazgatóságát Csep- 
reghy Balázsnak ajándékozzák. 


Prudentes... domini... Intelleximus in ecclesia ista vestra 
Soproniensi vacasse per mortem honorabilis domini Georgii recto- 
ratum altaris Trium Regum, et cum ex commendatione certorum 
amicorum hominem ad divina officia et ecclesiastica beneficia suffi- 
cientem ac idoneum agnoscamus, hunc honorabilem Blasium presby- 
terum, capellanum et procuratorem rerum reverendi domini Alberti, 
prepositi Quinqueecclesiensis, consiliarii, secretarii et prefecti camere 
regie Maiestatis, rogamus et hortamur fraterne dominationes vestras, 
velint ipsi rectoratum hunc altaris conferre... Datum Posony ultima 
die Augusti Anno Domini 1537. Paulus, 


archiepiscopus Strigoniensis manu propria. 


Nicolaus de Gherend, 


electus E. Transylvanus Th. et consiliarius mp. 


Kívül: Prudentibus... magistro civium, iudici et iuratis civi- 
bus civitatis Soproniensis. — Más, egykorú kéztől: Commendatitie 
Blasii de Czepregkh ratione altaris vacantis presentate et perlecte 
in senatu 3. die Septempris ao. 37. 


Eredetije Sopron város levéltárában. Lad. L. f. 1. Nr. 4. 
Kózli : Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


199. 


Körmöczbänya, 1537 szeptember 4. 


Másodlata azon szóvetkezésról szóló és a szóvetkezési föltételeket magában 
foglaló okiratnak, melyet Várdai Pál esztergomi érsek, Bethlenfalvi Thurzó Elek 
országbíró s királyi helytartó és társaik János lundii herczegérsek tanácsára a 
zavarok időtartamára egymás közt a Ferdinánd király általi megerősítés remé- 
nyében kötöttek. 


In nomine individue Trinitatis, Patris et Filij et Spiritus Sancti. 
Amen. Nos Paulus de Warda, archiepiscopus Strigoniensis, Legatus, 


181 





mer ——Á— ph | 


182 


natus, Primas Regni etc. quantum ad bona nostra districtus Sancte 
Crucis et monasterij sancti Benedicti de Juxta Gran attinet; comes 
Alexius Turzo de Bethlenfalwa, Judex Curie et Locumtenens Regie 
Maiestatis etc. quantum ad dominium ac pertinentias arcis nostre 
Baymocz pertinet; Gabriel de Lewa, Comes Comitatus Barsiensis, 
Franciscus et Stephanus Reway, comites comitatus Turocziensis, 
Nicolaus Koska de Sedlecz et in Lethava, Johannes de Dubowecz, 
comes comitatus Arwa, Nicolaus Doczy de Nagh Lucze et in 
Rewisstce, Johannes Lypczey de Naghlucze et in Ssassky, Christo- 
forus de Turri, Matheus de Gyn, capitanei castrorum Reginalis 
Maiestatis, Johannes Dubrawiczky, vicecomes camere Crempni- 
ciensis, universitas Nobilium comitatus Zoliensis, Georgius Mercz, 
Factor Dominorum Fuckarorum in Novo Solio constitutus, necnon 
septem Civitates montanorum pro nobis, fratribus, consanguineis, 
inhabitatoribus, subditisque nostris omnibus et universis fatemur 
coram quibus expedit universis, quod nos de voluntate et consilio 
reverendissimi Principis et Domini Johannis archiepiscopi Lun- 
densis, Sacratissime Romane Cesaree Maiestatis consiliarii et Ora- 
toris, domini nostri gratiosi etc. pro commodo serenissimi principis 
et domini domini Ferdinandi Romanorum Hungarie, Bohemie etc. 
Regis, Domini nostri clementissimi etc. ac totius dicti regni Hun- 
garie, necnon propter conservandam communem tranquillitatem et 
quietem, ac propter defensionem proprie salutis, rerum et bonorum 
nostrorum adversus violentos grassatores et invasores matura et 
unanimi prehabita deliberatione, rationabilibusque causis inducti 
ac necessitate compulsi inivimus Deo auspice unanimiter concor- 
diam et confederationem, prestitis prius invicem legitimis iura- 
mentis sub fide, honore et humanitate nostra, vinculo et ligamine 
quanto firmiori et efficatiori potuimus et debuimus nos obstrin- 
gentes, dolis et fraudibus penitus semotis, firmiter et inviolabiliter 
observandam, cuius quidem confederationis tenor talis est. 

Primo. Quod nullus confederatorum alicui nos ledendi ansam 
prebeat, neminem depredetur vel damnificet, nullius arcem, forta- 
litium, possessiones, bonaque obsideat, nisi unanimi consilio pre- 
habito, necessitateque urgente pro conservatione vite et bonorum 
nostrorum contra hostes insurgere cogeremur. 

Si absque voluntate et scitu nostro aliquis confederatorum 
proprio motu ante et post hanc nostram confederationem in lites 
vel contentiones aut ad arma devenisset, tunc nos confederati non 
tenemur nos huiusmodi litibus immiscere. 

Si quis confederatorum alicui confederato iniuriam seu 


violentiam inferret, tenentur confederati imprimis eam discordiam 
amicabiliter componere; que res si non successerit, officium Capi- 
tanei Generalis confederatorum, cuius electionem sacre Romane 
Regie Maiestati commendamus et remittimus, erit, ut huiusmodi 
violentum confederatum de restitutione damnorum et iniuriarum 
requirat. Qui si ad requisitionem dicti Capitanei obedire nollet, 
tunc tenemur contra talem publice quietis turbatorem insurgere. 
Et si talis iustam causam se habere assereret, eam coram iudicibus 
ordinarijs Regie Maiestatis iure et non potentia prosequatur, et ita 
christiane fratri suo reconcilietur. 

Volumus preterea, ut quilibet confederatorum iuxta limita- 
tionem communem populum suum paratum et conscriptum habeat, 
numerumque illius domino Capitaneo significet semperque absque 
omni mora et absque ulla exquisita excusatione in omnem eventum 
ad comissionem domini Capitanei illum expediat et oppressos ab 
hostibus liberet et defendat. Necesse tamen erit, ut quilibet nocte 
dieque certos habeat exploratores, ut ea, que intellexerit certa, festi- 
nantissime Domino Capitaneo denuntiet, ne incerto rumore moti 
inanes fatigas et expensas faciamus. 

Ordinamus etiam, ut contributio pecuniarum iuxta limitatio- 
nem persolvendarum singulis mensibus hic Cremnicie receptoribus 
ad hoc subordinatis presententur et conferantur. Similiter, quod 
singulis mensibus solutio et censura militum, equitum videlicet et 
peditum, dicta in Cremnicia fieri debet, id tamen hostibus et 
periculis, quantum ad censuram et solutionem militum attinet, 
patientibus. 

Ordinamus etiam, ut quilibet confederatorum suis gentibus 
semper bonum, fidelem, expertum et idoneum, iuratumque istis 
temporibus Capitaneum addat, qui in omnibus domino Capitaneo 
Generali tanquam Consiliarij in rebus agendis affuturi sunt. 

Quod si grassatores contra nos insurgere nosque damnificare 
vellent, extunc nullus confederatorum homines dictorum grassato- 
rum hostiumque in suis territorijs negotiari et hinc inde deambu- 
lare permittat, quod tamen pro conditione temporum ad discretio- 
nem et deliberationem Capitanei remittimus. 

Si quis ex parte adversa ad hanc nostram confederationem 
accedere et se nobis coniungere vellet, exquo hoc absque speciali 
annuentia Regie Maiestatis, Domini nostri clementissimi, fieri non 
potest, debemus et tenebimur omnes confederati unanimi labore et 
communibus expensis pro tali resipiscente et in gratiam Regie 
Maiestatis redire volenti apud eius Maiestatem intercedere, quod 


183 








in gratiam recipiatur, et tandem receptus in gratiam in hanc nostram 
acceptetur societatem. 

Quod si quis hostium guoscungue confederatorum in rebus 
personis vel iuribus suis contra phas et ius et omnem eguitatem 
damnificaret, invaderet atgue lederet, extunc tenemur et sumus 
obligati omnes sub premisso vinculo fidei sine mora atgue ulla 
exceptione, dolo et fraude, et guilibet iuxta limitationem commu- 
nem non parcendo proprijs rebus, bonis et personis capitibusgue 
suis, afflictis et lesis socijs confederatis fideliter subvcnire et ad- 
versus tales hostes proprijs suis laboribus et expensis secundum 
moderationem Capitanei Generalis in hac liga a Regia Maiestate 
deputati defendere et illatam iniuriam propulsare. Et hoc dum- 
taxat intelligendum est in bonis, dominijs et comitatibus super 
hijs literis specificatorum et nominatim expressorum confede- 
ratorum. 

Si cui confederatorum ab hostibus aliqua iniuria inferretur, 
quam tam subito domino Capitaneo significare non possit, liberum 
illi et concessum sit, ut se suosque suo in dominio defendat. 
Verum vindictam aliorum in territorijs absque voluntate domini 
Capitanei et omnium nostrum non sumat. 

Et si aliquis ex hostium numero notabilis aut notabilis miles 
aut econverso insignis damnificator et malefactor caperecur, is absque 
omnium confederatorum scitu et voluntate libere dimitti non debet. 

Si vero aliqui[e] Confederatis a nobis ad hostes et pacis turba- 
tores deficerent vel honoris et iuramenti eorum obliti hanc tam 
utilem et nemini preiudicantem confederationem quovis pacto 
violare pretenderent, tenemur confederati omnes contra tales tan- 
quam hostes insurgere eosque extirpare. 

Volumus etiam, ut confederati alter alterum in suis iuribus 
conservet et amicitia, honore et omni benevolentia prosequatur. 

Volumus etiam, ut archana nostra, que inter nos sunt, nulli 
revelentur, si autem aliquis inter confederatos secretorum revelator 
esse reperiretur, ille omnium confederatorum consensu iuxta suum 
demeritum puniatur. 

Ordinamus etiam, ut nullus, qui de vetere consuetudine in 
Comitatibus contribuere solitus est et tenetur, in contributione sub- 
sidiorum et in insurrectione, que ad primam et secundam convoca- 
tionem fieri debet, in prescriptis Comitatibus sit exemptus, sed hoc, 
quod tenetur, conferat, salvis tamen antiquis et approbatis iuribus 
ac consuetudinibus civitatum montanarum. 

Relinquimus etiam Dominis et vicinis nostris hic non expres- 


sis liberum hanc nostram confederationem paci communi utilem 
honeste, firmiter, sincere et fideliter ingrediendi locum. 

Tandem, guod ista confederatio duret et valida sit istis distur- 
bijs bellorum. Si autem disturbia temporum finirentur aliague Regni 
facies se ostenderet, liberum erit confederatis hanc pro necessitate 
factam confederationem in omnem eventum unanimiter et pari de 
consilio amiceque dissolvere aut limitationem aliam minusque onero- 
sam erigere, ut tamen hec semper sacre Rom. Regie Maiestati signi- 
ficarentur, suamque Maiestatem tamquam supremum huius con- 
federationis caput hac de re requirant. 

Quod si aliquis confederatorum ob inopiam suam contribu- 
tionis et insurrectionis onus sufferre et ob nimis diu durantia bella 
non possit, tunc per nos omnes confederatores negotium reviden- 
dum et rei veritate comperta, limitatio bona, iusta, fraterna et onerato 
confederato ferenda facienda erit, et ob huiusmodi inopiam frater 
noster confederatus, etiam si in communi nihil conferre posset, 
re ipsa bene comperta, in aliquo periculo contra hostes non est 
deserendus. 

Petimus etiam, quod sacra Ro. Regia Maiestas, dominus 
noster clementissimus, hanc nostram Confederationem clementer 
confirmet et expresse iubeat confederatis omnibus, ut iuxta tenorem 
huius confederationis contra inobedientes ex suo Regio mandato 
procedant et exequantur. 

Ceterum non dubitamus, quin Regia Maiestas, Dominus noster 
clementissimus, pro sua innata benignitate, qua fidelium subdito- 
rum suorum salutem et conservationem prosequi solet, ad humilem 
supplicationem nostram communem, quam prefatus dominus noster 
reverendus, Orator Cesareus, eius Maiestati referet, in serie huius- 
modi confirmationis sue auxilium et subsidium necessarium polliceri 
gratiose dignabitur. Et deinde, ut re ipsa clementer et quam primum 
prestare dignetur, nobis ad eius Maiestatem humiliter recurren- 
dum est. 

Ultimo quod si aliqui, qui supra nominati sunt, hanc nostram 
confederationem sigillis et manu coram propria munire et roborare 
nollent, ipsos pro confederatis non agnoscentes, hanc nostram 
confederationem nihilominus ratam et firmam sumus habituri. Si 
vero aliqui hanc sepedictam confederationem nostram ingredi 
vellent, quorum nomina supra expresse posita non essent, illi se 
subscribere et sigilla eorum apponere huic confederationi poterunt. 
Et tunc ipsos pro confederatis agnoscemus, ita tamen, ut literis 
eorum mediantibus polliceantur, se ea omnia, que hic consignata 


185 








et per Regiam Maiestatem confirmata sunt, confirmabunturgue, 
fideliter et sincere observaturos et prestaturos. 

In istis omnibus punctis unanimiter ef fideliter convenimus et 
in huius rei testimonium has literas confederationis iuramento 
nostro prestito sigillisgue subimpositis ac proprie manus sub- 
scriptione roboravimus. Acta Cremnicie in congregatione confede- 
ratorum, die quarta mensis Septembris, anno Domini MDXXXVII. 


Franciscus de Rewa, Cristoff Freyherr von Thurn etc. 
manu propria subscripsit. Matheus von Gynn etc., 
Idem pro S£ephano Reway, per manum propriam. 
subscripsit. Joannes Dobrawiczky 
Jan Zdubowcze, manu propria. 
rukan wlastnj | Ladislaus Dobrawiczky, 
Georgius Eylker, Vicecomes Zoliensis, presens per 
Judex Civitatis Cremnitie manu manus 
propria. Georgii Rakowczky, 
Valentius Mart, subscripsit. 
Civis et Juratus Schembniciensis, ad Jorig Mertzs etc., 
hoc missus, manu propria subscripsi. per manum propriam subscripsit. 
Jorg Schaffer, 


Geschworner Burger zu dem Newen 
Sol gesandter manu propria. 


Egyszerű másolat, de az aláirások egy másik kéztől, két ív papirnak hét oldalán. — 


Bécsi cs. és hir. házi stb. levéltár: Hung. 1537. Szept. 8. 
Közli : BUNYITAY VINCZE. 


200. 


Insbruck, 1537 szeptember 5. 


Lőrincz fejérvári prépost, a királyi gyermekek nevelője, mentegeti magát, 
hogy a királyt a herczegek tanulásbeli előmenetéről értesíteni elmulasztotta; egy- 
úttal kérdezi : folytassa-e velük a magyar nyelv tanulását is; reményli, hogy a 
herczegfiúk, Ferdinánd és Miksa, főkép pedig Ferdinánd oly előmenetelt teend, 
hogy kortársaival vetekedni fog. 


Sacratissime Rex, Domine mihi Clementissime. Post meorum 
fidelium servitiorum perpetuam commendationem. Id, guod verebar, 
mihi evenit, nam in scribendis literis ad Maiestatem Vestram debe- 
bam esse magis diligens et officiosus, et ez omnia, gue ad studia 
serenissimorum liberorum Maiestatis Vestre pertinere videbantur, 
quam diligentissime significare, id quod ego ex debito officij mei 
fecissem, nisi cause mihi in scribendo obstitissent. Sed cum man- 
datum Maiestatis Vestre iam intelligam, dabo operam, quominus a 
Maiestate Vestra in scribendi officio obiurgandus sim. Supplico 


igitur Maiestati Vestre, boni consulat Eadem, quod nihil his prete- 
ritis diebus ad Eandem scripserim, putabam etiam non fore neces- 
sarium his de rebus Maiestatem Vestram facere certiorem, cum 
videam magnificum dominum Vitum ita esse sollicitum, ut ea que 
hic fiant et que a nobis agantur, illa omnia Maiestati Vestre signi- 
ficanda curaret. Sciat itaque Maiestas Vestra, serenissimos principes 
et Dominos meos Maximilianum et Ferdinandum in declinando, 
coniugando, loquendo et scribendo magna delectatione duci, quos 
in dies hortor et moneo, ut summa cum diligentia studia sua con- 
tinuent et prosequantur, presertim dominum Ferdinandum, quem 
etiam ad huiusmodi studia applicavi, quem spero propediem suis 
coetaneis parem in huiusmodi studijs futurum. Ea autem, que ad 
vite morumque honestatem spectare videntur, nihil est, quod 
Maiestas Vestra vereri possit, ita enim omnia recte in illis insti- 
tuendis tum a me, tum etiam a domino Vito curantur, ut nihil cure 
et sollicitudini nostre addi quicquam possit. Cavendum autem mihi 
erit, ne quid tale accidat, quod contra decus et ornamentum ipso- 
rum in hac presenti tenera eorum etate sit futurum. Quoniam 
autem Maiestas Vestra mandavit domino Vito, ne serenissimi liberi 
Maiestatis Vestre sint amplius nisi in lingua Latina et Boemica 
docendi, de Ungarica et Itala in dictis literis Maiestatis Vestre nulla 
est facta mentio, intermissa est itaque ab eo tempore Ungarica, 
continuo tamen Italam pro serenissima domina Elisabeth, que 
iam illam ita intelligit, ut nulle litere missiles in eo genere lingue 
ad eam perferri possint, quin eas a semet ipsa abunde intelligat et 
interpretetur. Supplico itaque Maiestati Vestre, reddat me Eadem 
certiorem, si et Ungarica sit continuanda, an non. Nam ego, que ad 
meum officium spectare videbuntur, velim me in omnibus prebere 
officiosissimum. Maiestatem Vestram Dominus Deus nobis felicem 
conservet. Datum Eniponte quinta Septembris anno Domini 1537. 
Eiusdem sacre Regie Maiestatis Vestre perpetuus 


Servitor et Capellanus 
Laurentius, 
prepositus Albensis, Consiliarius et Pre- 
ceptor Serenissimorum Liberorum Maie- 
statis Vestre. 


Kívül : Sacratissime Regie Maiestati etc. Domino meo Clemen- 
tissimo. Vienne. 


Egy fv papir két oldalán, piros záró gyürüpecséttel, de a paizs czímere már ella- 
pult. — Bácsi cs. és kir. házi stb. levéltár: Hung. 1537. Sept. 18. 
Kózli: BUNYITAY VINCZE, 





188 


201. 


Bécs, 1537 szeptember 16. 


Ferdinánd király Horváth Jeromosnak meghagyja, hogy a nála levő és 
Zalaházi Tamás egri püspöknek átengedett ágyut a veszprémi vár felszabadí- 
tására kiküldött sereg fővezérének, Puechaim Vilmosnak átadja. 


Hieronymo Horwath. Ferdinandus. Egregie Fidelis Dilecte. 
Quum tum pro maiori defensione fidelium regnicolarum nostro- 
rum ab hostium insultibus rccuperandisque ijs locis, que adversa- 
riorum violentia occupata esse percepimus, tum precipue ad dissol- 
vendam Vesprimiensem obsidionem repentinas copias tam pedestres 
quam equestres hinc propediem sub ductu et auspicijs magnifici 
fidelis, nobis Dilecti Guilhelmi a Puechaim, consiliarij et supremi 
Inferioris Austrie nostre provinciarum mareschalci ceterorumque 
consiliariorum et commissariorum bellicorum sibi adiunctorum 
expedire firmiter constituimus, idciro Fidelitati tue harum serie 
strictissime precipientes mandamus, ut bombardas illas duas, quas 
penes te habes, quarumque unam Episcopo Agriensi Thome de 
Zalahaza accomodaveramus, alteram vero tute a Posoniensibus 
mutuo accepisti, ad quamcunque prefati mareschalci reliquorumque 
secum destinatorum commissariorum requisitionem sine omni 
mora tergiversationeque una cum curribus preparamentisque, quibus 
vehi possint, ceterisque ad id requisitis necessarijsque rebus assi- 
gnare debeas, teque in eo ita obedientem et morigerum geras et 
ostendas, quemadmodum pro debito fidelitatis in nos tue te factu- 
rum omnino confidimus, secus sub obtentu gratie nostre minime 
facturus. Datum Vienne 16 Septembris 1537. 

Expledite]. 

Fogalmazat egy félív papir egyik oldalán. — Bácsi cs. és kir. házi stb. levéltár : 


Hung. 1537. Sept. 35. 
Közli : BUNYITAY VINCZE. 


202. 


Bécs, 1537 szeptember 17. 


Ferdinánd király Lőrincz fejérvári prépostnak Insbruckban szeptember 5-én 
kelt mentegető sorait kegyesen fogadván, őt arról értesíti, hogy nem emlékszik 
arra, hogy gyermekeinek a magyar és olasz nyelv tanulását megtiltotta, söt azt 
akarja, hogy ezeket is, amennyiben az a latin nyelv rovására nem történik, tanulják. 


Preposito Albensi. Ferdinandus. Venerabilis, Devote, Fidelis, 
Dilecte. Excusationem tuam, cur ad nos rarius hactenus de liberorum 





nostrorum statu perscripseris, clementi animo admittimus, volentes 
tamen, ut cum opus sit de ipsorum studijs vitegue institutione nos 
erudire non cesses, quos tue cure concreditos tam in literis guam 
in morum civilitate accedente nimirum opera et doctrina tua tam 
sedule, ut polliceris, bonum profectum facturos esse, nobis omnino 
persuademus. Quare nihil est, nisi ut te requiramus, ut in officio 
tuo continuando, docendisque ac inflammandis ad literarum amo- 
rem liberis nostris serenissimis charissimisque te talem prestare 
pergas, qualem te iamdiu cognovimus. Id quod erga te gratia 
nostra Regia quandoque recognoscemus. Ceterum, quod ad Hunga- 
ricam et Italicam linguam attinet, non meminimus, nos unquam 
interdixisse, ne ijs doceantur, quinimo volumus, ut pari studio ad 
illarum quoque linguarum idiomata, quantum scilicet absque latine 
intermissione licebit, informentur. Datum Vienne 17 Septembris 1537. 
Expf[edite]. 


Fogalmazat egy félív papir egyik oldalán. — Bácsi cs. és kir. hdzi stb. levéltár : 
Hung. Sept. 43. 
Közli : BuNviTAY VINCZE. 


203. 


Bécs, 1537 szeptember 21. 


Ferdinánd király megparancsolja a soproni tanácsnak, hogy Nagy Máté 
soproni polgárt kényszerítse azon pénzösszeg lefizetésére, melyet «venerabilis et 
devolus Petrus Prepositus ecclesie de Chorna» Nagy Máté elhalt atyjának, Nagy 
Balázsnak kezeihez lefizetett és Örizet végett elhelyezett. 

Ferdinandus rex praecipit senatui Soproniensi, ut Mattheum Nagy civem 
Soproniensem cogat ad reddendam pecuniam, quam Petrus, praeposilus de 
Chorna fidei et custodiae patris sut, Blasii Nagy, commisit. 


Egykorü másolat Sopron város levéltárában. Lad. XIX. et T. f. IV. Nr. 206. 
Közli : Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


204. 


Insbruck, 1537 október 1. 


Lőrincz fejérvári prépost hosszabb levelében értesítvén Ferdinánd királyt 
Ferdinánd és Miksa herczegek és Erzsébet herczegnő dicséretes szorgalmáról és 
előhaladásáról, hálát mond fizetésének hatszáz forintra való fölemeléseért. 


Sacratissime Rex, Domine mihi Clementissime. Post meorum 
fidelium servitiorum commendationem. Expostulat meum officium, 
officiosior ut sim in scribendis literis ad Maiestatem Vestram, quam 


189 


190 


hactenus fuerim. Etiam si nihil sit, guod ad scribendum sit, com- 
mittere tamen nolo, ut Maiestas Vestra meam in scribendo operam 
amplius desiderare possit. Proinde sciat Maiestas Vestra, serenis- 
simos liberos Eiusdem Maiestatis Vestre omnes ex Dei clementia 
bene valere, gui etiam studia eorum omni cum diligentia prose- 
guuntur. Serenissimus dominus Maximilianus habet in grammatica 
pro sua etate competentia fundamenta, nihil illius diligentia in eo 
scientie genere est laudabilius, serenissimus etiam dominus Ferdi- 
nandus, ut par esse possit reliquis suis coetaneis, non minori 
studio se exercet. Habet tamen adhuc blesam linguam, quam nos 
sedulis adhortationibus limamus. Ea autem, que capit et intelligit, 
sunt multa firmiora, quam ipsius serenissimi domini Maximiliani. 
Serenissima etiam domina Elisabeth continuat lectiones suas omni- 
cum alacritate et quemadmodum in alijs meis Maiestati Vestre signi- 
ficaveram, est iam Sua Serenitas satis docta in exponendis thema- 
tibus et argumentis Italicis, ita ut nihil fere amplius in illis inter- 
pretandis ab ea desiderari possit. Deest Sue Serenitati aliud nihil, 
nisi quottidiane collocutiones; ex libris autem et thematibus loquendi 
practicam ipsa non assequetur. Ea etiam, que ad cultum divinum 
et humanum pertinent, nihil est quod omittatur. Profecti fuerant 
omnes serenissimi liberi Maiestatis Vestre decima Septembris absol- 
vendi voti causa ad devotissimam ecclesiam Seefeld. Istinc cum 
redirent, erant fessi serenissimi principes mei. Illos secutus non 
sum, et subinde successus in hac peregrinatione eorum Maiestati 
Vestre significare non possum. Privata etiam negotia mea omit- 
tenda non sunt, precipue autem, quod Maiestas Vestra mihi libera- 
lissimam fecerit auctionem in sallario meo, pro qua ago Maiestati 
Vestre cumulatissimas gratias. Ex commissione enim Eiusdem 
Maiestatis Vestre dabuntur mihi a dominis Regentibus istius loci 
floreni sexingenti. Illos ego parce, sobrie et continenter expendam. 
Mihi hucusque nihil defuit, et ne aliquid mihi deesse possit, dabo 
singularem operam. Maiestatem Vestram Dominus Deus nobis felicem 
ad multos annos conservet, cui me meaque servitia plurimum com- 
mendo. Datum Eniponte prima Octobris anno Domini 1537. 
Eiusdem Sacre Regie Maiestatis Vestre 


perpetuus Servitor et Capellanus 


Laurentius, 
prepositus Albensis, Consiliarius et pre- 
ceptor serenissimorum liberorum Maie- 
statis Vestre. 


Kívül : Sacratissime Regie Maiestati. Domino mihi Clemen- 
tissimo. 


Egy {v papir két oldalán, piros zárópecsét nyomaival. — Bécsi cs. és kir. házi stb. 


kevéltár : Hang. 1537. Octobr. 107. 
Közli : BUNYITAY VINCZE. 


205. 


Bécs, 1537 október 4. 


Ferdinánd király a hűtelen Török Bálint Gönyő, Ság, Táp és Szentmiklös 
nevű, előbb különben is a pannonhalmi monostorhoz tartozó javait a pannonhalmi 
monostornak adja, hogy így némileg kárpótolja Török Bálinttól és másoktól oko- 
zott veszteségeit. 


Ferdinandus memorie commendamus... guod guoniam ex 
relatione fidelis nostri venerabilis ac religiosi fratris Michaelis Abbatis 
ecclesie sancti Martini sacri montis Pannonie accepimus, posses- 
sionem Genyew in decursu Danubii in comitatu Jauriensi unacum 
possessionibus Saag in eodem Jauriensi item Thaap et Zenthmyklós 
in Vesprimiensi comitatibus adiacentes nunc apud manus Valentini 
Therek habitas olim ad ipsam ecclesiam sancti Martini pertinuisse, 
sed nescitur quo modo, vel per potentiam vel per aliam quampiam 
impiam et indebitam occupationem ac per impotentiam ipsius 
ecclesie Abbatum utcunque ab ea ecclesia fuisse alienatas, quarum 
pretextu ipse Abbas litem etiam motam fuisse ait, litemque ipsam 
adhuc pendere; tum igitur hoc ipso respectu tum considerantes 
integram erga nos fidem ipsius Abbatis ac fratrum, qua ipsi inter 
presentium temporum tempestates variosque domesticorum armo- 
rum motus constantissime in nostra fidelitate heserunt, considerantes 
etiam multiplicia ac gravissima damna, que ipsa ecclesia sancti 
Martini tum ab aliis potentibus tum ab ipso infideli ac rebelle nostro 
Valentino Therek toto hoc fluctuanti rerum statu in suis redditibus 
accepit, in quorum recompensam prescriptam possessionem Genyew 
eiusque pertinentias supranominatas possessiones videlicet Saag, 
Thaap et Zenthmyklos... que alioquin... ad ipsam ecclesiam sancti 
Martini iusto iure pertinere dicuntur, quatenus autem iure aliquo 
ad ipsum Valentinum Therek pertinuerunt, nunc per notam 
infidelitatis eiusdem, utpote, qui honoris ac fidei, quam nobis presti- 
terat, immemor semel atque iterum a nostra fidelitate deficiens 
rapinas... cedes... in subditos nostros exercuit, et nunc... exercet, 
ad nos... devolute esse perhibentur... memorate ecclesie sancti 
Martini... donamus et conferimus... Datum Vienne in festo beati 


191 





192 


Francisci confessoris anno Domini Millesimo quingentesimo trice- 
simo septimo. 


Ferdinandus. Uyilaky. 


Eredetije a pannonhalmi fóapátsági It. Cap. I. 1. W. 
Kózli : Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


206. 


Lipcse, 1537 október 7. 


Melanchton levele Nádasdy Tamáshoz. Magasztalja Nddasdyt, a miért nagy 
költséggel iskolát alapított és ajánlja neki Dévay Mátyást és Sylvester Jánost. 


Illustri et Magnifico Principi, Domino Thomae Nadasdi, Patrono 
suo observantissimo S. D. Illustris Princeps. Etsi ignotus sum Celsi- 
tudini Tuae, tamen petenti Matthiae litteras ad Te non invitus dedi, 
et ut Matthiae gratum facerem, et ut me in amicitiam insinuarem tuam ; 
guorum alterum iudicabam officium esse necessarium, ne voluntati 
amici deessem, alterum vero mihi optatissímum est. Nam bonorum 
Principum amicitia magnopere nobis adversus ineruditorum iudicia 
expetenda est. Intelligo autem ex Matthia, Te magno sumtu scholam 
constituere et optimarum artium studia excitare, guae res cum per sese 
magnam laudem mereatur, tamen hoc tempore, cum belli cladibus 
literae in vicinis locis delentur, multo ampliori laude digna est. Videris 
enim prospicere posteritati, ut cum alibi deletae fuerint bonae artes, 
tamen seminaria religua sint conservata Tua virtute, unde iterum 
propagari in Pannonias doctrina vitae utilis possit. Itaque hac in re 
et voluntatem Tuam, cupientem in re praecipua bene mereri de 
patria, et singularem prudentiam iure probamus. Ego vero etiam 
omine delector. Cum enim tali tempore cogites de studiis, ostendis 
Te non desperare pacem et meliorem Pannoniae statum. Quis 
enim, si arbitretur, perpetuam fore dilacerationem regni, aut ventu- 
ram patriam in servitutem, adiicere possit animum ad scholas 
extruendas. Proinde hoc Tuum consilium quasi divinationem quan- 
dam futurae pacis interpretor, de qua idem ut sentiam, non levibus 
argumentis moveor, ac saepe Matthiae dixi, me bonam spem 
habere, futurum, ut aliquanto post iterum fiat tranquilla Pannonia, 
et quidem eiectis Turcis. Quare quod pio et ut arbitror divino con- 
silio moliris, ut ruentibus studiis opem feras, hoc institutum ne 
abiicias, nec Te deterreri temporum difficultatibus sinas: spero 
Deum etiam Tuis conatibus affuturum esse, praesertim si dederis 


operam, ut ecclesiae purius doceantur. Negue enim dubium est, haec 
bella et hanc Turcicam servitutem poenas esse peccatorum nostro- 
rum et idololatriae, Cum autem tantopere faveas honestis artibus, 
guaeso, ut me guogue complectare inter caeteros studiosos. Olim 
Graeci Herculem addiderunt Musis, earumque ducem vocabant: 
significantes, defendi oportere literas auctoritate bonorum principum, 
Constat autem maiores vestros Peonas ab Hercule ortos esse. Quare 
gentilitiam et domesticam virtutem esse putabitis, tueri literarum 
studia. Et est praeclarum imitari maiores. Sed haec fortasse prolixius 
quam conveniebat. Matthiam Tibi commendo, virum praeditum 
egregia doctrina, prudentia et pietate. Joannem Sylvestrum etiam 
hominem doctum, Celsitudini Tuae commendo. Deus servet Celsi- 
tudinem Tuam ad salutem publicam. Lipsiae nonis Octob. 1537. 
Celsitudini Tuae 
addictissimus 


Philippus Melanchthon. 


Ribini, Memorabilia August. Confess. I. 40. 


201. 


Pápa melletti tábor, 1537 október 14. , 

A veszprémi püspök Ferdinánd királyhoz írt levelében hírt adván a vesz- 
prémi vár felmentéséről, arról értesíti, hogy a pápai vár visszavétele nélkül kevés 
hasznuk lesz a veszprémi várnak fölmentéséből, kéri tehát a királyt, hogy amit a 
vezér és a többi tanácsosok javasolnak, küldje meg. 


Sacratissime Rex ac Domine, Domine mihi Clementissime. 
Arbitror Sac. Maiestatem Vestram ex magnifico domino Vilhelmo 
de Pwecham, capitaneo Eiusdem etc. ac religuis bellicis consilia- 
rijs intelligere potuisse, quo pacto et Vesprimiensis obsidio sit soluta 
et Valentinus ipse fusus ac fugatus. Que res non mihi solum, sed 
Sac. imprimis Maiestati ac toti Regno deinde commodo fuit. Caete- 
rum nunc sumus hic non longe ab oppido Papa, quod oppi- 
dum nisi expugnatur, nihil. profecto aut parum admodum iuvabit 
Vesprimium liberasse. Ex hoc enim oppido non me solum ac bona 
mea Valentinus persecutus est, sed aliquot Comitatus a fidelitate 
Maiestatis Vestre avertit. Opere pretium igitur est, si vult suos fideles 
Sac. Maiestas Vestra sartos ac tectos ab iniuria esse, ut locus 
iste capiatur, mittanturque ea, que dominus capitaneus ac reliqui 
domini consiliarij ab Eadem postulant, quod enim nunc cum 
paucis intra paucos dies effici poterit, paulo post vix cum infinitis 

Egyháztórt. Emlékek. III. 13 


193 


194 


transigetur, sicuti melius ex nuntio dominorum consiliariorum et 
ex hoc Hantensis Maiestas Vestra intelliget. Servet Eandem Christus 
Optimus Maximus perpetuo foelicissimam ac incolumem, cui mea 
servitia unice dedo ac defero. Ex castris ad Papa positis 14 Octobris 
1537 raptim. 


Eiusdem Sac. Maiestatis Vestre 
obedientissimus Servitor 
Vesprimiensis m. p. 


Kívül : Sacratissimo Augustissimoque Romanorum Hungarie 
Bohemieque Regi etc. Domino meo Clementissimo. 


Egy félív papir első oldalán, piros zárópecséttel. — Bécsi cs. és hir. házi stb. levél- 
tár: Hung. 1537. Oct. 19. 
Kózli: BUNYITAY VINCZE. 


208. 


Kremzir, 1537 október 18. 


Ferdinánd király meghagyja Vels Lénárdnak, hogy a jászai prépostsápot, 
melyet Serédy Gáspár ötszáz magyar forintért zálogban tart, Lasky Jeromos szá- 
mára Serédy Gáspártól tisztességes uton váltsa ki és Laskynak adja dt, hogy 
birja, míg a sárosi vagy czizeväri (csicsvai P) vagy más ezekhez hasonló várral őt 
kárpótolni lehet, 


Leonardo a Vels super abbatia Jazo Hieronymo a Lasko con- 
signanda. Ferdinandus etc. Nobilis, Fidelis, Dilecte. Quum abbatiam 
Jazo, guam magnifico Caspari Seredy in guingue centum florenis 
Hungaricalibus impignorasti, in potestatem magnifici fidelis nobis 
dilecti Hieronymi a Lasko, palatini Syradiensis consiliarij nostri 
pervenire volumus, idcirco tibi harum serie iniungimus, ut dictam 
abbatiam quoquo honesto modo fieri queat, a prefato Caspare Seredy 
liberes, liberatamque sive redemptam antenominato Hieronymo 
Lasky nomine et auctoritate nostra tantisper possidendam et haben- 
dam tradas et consignes, donec illi a nobis de arce Saros aut Czize- 
war sive de aliqua hiis simili provisum fuerit. In quo nostram 
omnino executurus es voluntatem. Datum Crembsij die 18 Octo- 
bris 1537. 

Expf[edite]. 


Fogalmazat egy félív papir egyik oldalán. — Bécsi cs. és kir. házi stb. levéltár - 


Hung. 1537. Deca. 76. 
Kózli: BUNYITAY VINCZE. 


209. 


Brieg, 1537 október 19. 


«Simon Bernth Pfarrherr zum Brieghs írja a selmeczbänyai tanácsnak, 
hogy meghivdsukat el nem fogadhatja. Utasítja őket «Martinus Tilzen» lupczeni 
verbi Dei ministerhez. | 

Simon Bernth parochus Brigensis scribit senatui Schemniciensi, se vocatio- 
nem suam admittere non posse. Commendat, ut Martinum Tilzen, verbi Dei 
ministrum in Lupczen, (Lubozyn in circulo Schildbergensi Borussiae P) evocent. 


Eredetije Selmeczbánya levéltárában. Fasc. XXV. 
Közli : Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


210. 


Korpona, 1537 november 3. 


Kressling János értesíti a selmeczbányai tanácsot, hogy nem tud neki jó 
plébánost ajánlani. Panicula Jánost csak Moiban boroszlai plébános ajánló- 
leveléből ismeri, személyesen nem. Ha őt választják meg, örvend azon, hogy egy- 
másután hárman jöttek Jägerndorfböl e vidékre, ketten Selmeczbányára és ő 
Korponára. 


Gottes gnadt durch Christum sampt méinen Freuntlichem 
Gruss und willigen diensten zubevar. Ersame, Weisse, günstige 
herrnn, freunds und Nachparnn. Eurer Herschaften schreiben hab 
ich mit laidt vernumen, das sichs nyrgendt schiken wil, wie ich 
E. H. und auch myr selbst von hertzen gunne, domit ein recht 
christlicher, treuer und bestendiger Seelsorger oder pharher E. her- 
schaften zu tail wurde. Doch sein sy myr nith alle bekandt, die mit 
dem wort Oottes euch nützlich und myr tröstlich sein möchten. 
Ich hoffe der Barmhertzige vatter von himel wer das ernstlich 
seuffzen und hertzliche begir seiner ausserwelten erhören und ein 
sölchen E. herschafften zufügen, der zu disem ampts villeicht besser 
geratten mächt, als menschlicher vernunfft erdenken kan. Diser 
Joannes Pannicula ist myr allein mit dem Namen bekant und durch 
dis zeugniss, so ym doctor Moibanus pharrer zu Breslau gibt. Sein 
perschon aber, kunst und Predigt, wie dieselbige geschikt sein, 
weiss ich nith zu urteilen, den ich der keines selbst erfaren hab. 
Aber eines macht myr ein trost, nemlich, das drai prediger nach 
einander auss Jegerdorff hyrein yns ungerland kumen, alle drai von 

13* 


195 


196 


gottes gnaden Johannes genandt, der erste und der drit zu euer 
herschaft, ich der mitter zu euern Nachtparn (!) gen Körppen. Wer 
weiss, was der gnädige got ym syn hat, domitt befilch ich E. H. 
derselben gnade unsers Gottes durch Christum. Geben zu Körppen 
am Sampstag nach Omnium Sanctorum ym 1537 Jar. 


E. H. Williger 
Johan Kresling, 
Pharrer zu Körppen. 


Kívül : Denn Ersamen und Weissen Herrnn Richter und Radt 
der kóniglichen Stadt Schemnitz. 


Eregetije Selmeczbänya levéltárában. XVI. század. Vallási tárgyú levelezések. 
Közli : Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


211. 


Bécs, 1537 november 5. 
Bornemisza Pál, hogy Ferdinánd királyt nem követhette, azt hozta fel okul, 
hogy sem kocsit, sem lovat nem lehetett kapnia; különben ha tudná, hol tartóz- 


kodik, gyalog is megindulna; többiben hű szolgálatát ajánlja fel a királynak, 
noha mindenkitől elhanyagoltatik. 


Sacra Regia Maiestas, Domine, Domine Clementissime. Post 
humillimam servitiorum meorum in gratiam Maiestatis Vestre Sacra- 
tissime commendationem. Ex relatione reverendissimi domini Tran- 
silvaniensis proficisci volebam hodie post Maiestatem Vestram, 
ut ab Ea aliguam expeditionem acciperem. Verum, Sacratissime 
Rex, in tota hac urbe etiam duplo pretio currum vel eguum con- 
ducere non potui, omnes conducti fuere, eguos vero meos Posonij 
teneo. Ista fuit causa, Sacratissime Rex, guare post Maestatem 
Vestram ire non potui. Quod si scirem, Maiestatem Vestram istic 
posse invenire, etiam pedes ad Maiestatem Vestram proficiscere 
non recusarem. Paratus enim sum Maiestati Vestre Sacratissime 
vita mea durante servire semper fideliter et diligenter. Et profecto 
ad Gracz usque Maiestatem Vestram secutus fuissem, si expensis 
habundarem, sed sum omnium mortalium miserrimus, nam solus 
ego ab omnibus negligor, fortasse et ego non essem prorsus inutilis 
servitor Maiestatis Vestre Sacratissime, sed ego non possum Maie- 
statem Vesiram Sacratissimam alioqui publicis rebus occupatissi- 
mam, mea importunitate molestare. Deus Optimus Maximus Maie- 


statem Vestram Sacratissimam conservet incolumem reipublice 
Christiane. Datum Vienne 5 die Novembris anno Domini 1527. 
(Igy 1537. helyett) 

Eiusdem Vestre S. Maiestatis 


fidelis Servitor 
Paulus Bornemyza. 


Kívül : Sacratissime Regie Maiestati Domino meo Clemen- 
tissimo. 


Egy félív papir egyik oldalán, piros zárópecsét nyomával. — Bácsi cs. és kir. házi 
stb. levéltár: Hang. Nov. 3. 
Közli : BUNYITAY VINCZE. 


212. 


jügerndort-Karnow (Cornovia), 1537 november 14. 
«Joannes Panicula» írja a selmeczbányai tanácsnak, hogy meghivásukat 
a plébánosi hivatalra elfogadja oly föltétel alatt, hogy saját költségükön Sel. 
meczre szállíttatják és egy év mulya, ha nem tetszik nekik, Sziléziába ismét 
saját költségükön visszavitetik. «Utinam affectus vestri erga Evangelium Jesu 
Christi totius orbis essent, procul dubio gloria Christi alium progressum brevi 
habitura esset.» 

Joannes Panicula scribit sénatui Schemniciensi, se evocationem pro munere 
parochiali acceplare ea conditione, ut propriis sumtibus Schemnicium transferant 
et finito anno, si ullerius servire nollent, iterum reducant Silesiam. Laudat porro 
affectum Schemniciensium erga Evangelium Jesu Christi. 


Eredetije Selmeczbánya levéltárában. Fasc. XXV. 
Kózli: Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


213. 


Pécs, 1537 november 19. 
Sulyok György választott pécsi püspök végrendelete. 


Ego Georgius Swlyok electus episcopus ecclesie Q., licet in 
aegritudinis lecto decumbens, mente tamen per omnia sanus, sen- 
tiens me viam universae carnis ingressurum praesentique seculo 
abrenunciaturum, inter alias meas salubres dispositiones et ordina- 
tiones de rebus et bonis meis mihi a Deo optimo maximo et per 
regiam Mattem dominum meum clementissimum mihi benigne 
collatis et donatis coram infrascriptis testibus ultimum et finale 
meum condidi et feci testamentum. 


197 


198 


Primo animam meam commendo Deo creatori meo, sepul- 
turam vero corporis mei in cathedrali ecclesia Beati Petri Apostoli 
in castro 0. fundata, ante aram beati Emerici ducis et confessoris 
ibidem constructam praeelegi. Item. Ex guo regia Mattas dominus 
meus clementissimus ad hunc episcopatum Q., nullis meis meritis 
exigentibus, sed ex sola sua gratia et liberalitate binis vicibus me 
elegit et restituit atque gratiose manutenuit, rursus eundem episco- 
patum cum castris et pertinentiis eorundem in manus suae Mattis 
commendo, hortans egregios dominos Stephanum et Blasium Swlyok 
fratres meos charissimos, ceterisque vero castellanis, factoribus et 
officialibus meis committens, ut castra istius episcopatus Q. cum 
omnibus pertinentiis eorundem Maiestati regiae domino meo semper 
clementissimo, et nemini alteri fideliter teneant et conservent. Et ob 
hoc supplico Matti regiae, tanquam domino meo gratiosissimo, ut 
sua Mattas, consideratis praesentibus regni periculis et adversitatibus 
Quinqueecclesiensis episcopatus, [cum] iste tam Turcis quam Ger- 
manis proximus sit, dignetur ad hunc episcopatum Q. talem 
hominem deligere et deputare, qui ad defensionem eiusdem bono- 
rumque suorum non solum utilis et idoneus videatur, sed et sub- 
ditos suae Mattis in istis partibus in fidelitate suae Mattis pro posse 
suo manutenere curet et illos defendere et quoslibet in suis liber- 
tatibus antiquis conservare. 

Ideo rursus commendo suae Matti venerabiles fratres meos 
canonicos capitulum et totum clerum bonaque eiusdem capituli et 
ecclesiae semper suae Matti, veluti domino meo clementissimo, 
supplicans, dignetur sua Mattas ipsos unacum eorum ! et aliis ad 
eos et eorum quemlibet pertinentibus in suam gratiam specialem, 
tutelam et defensionem recipere ipsosque in suis antiquis iuribus, 
privilegiis et immunitatibus tenere tuerique et conservari facere 
gratiose. 

Similiter commendo Matti suae regiae praefatos dominos fratres 
meos Stephanum et Blasium Swlyok cum omnibus ipsorum haere- 
dibus et bonis quibuslibet, dignetur sua Mattas ex innata sua pietate 
et clementia ipsos defendere et regia liberalitate ac clementia pro- 
sequi, prout et sua Mattas ita ipsis aliquando pollicita est. 

Item. Tam regiae Matti domino meo clementissimo, quam 
omnibus aliis hoc notum est, me in isto episcopatu etiam prius 
parvo tempore fuisse et parvum commodum habuisse, postea tem-: 
pore medio aliorum dominorum et amicorum ope et adiutorio me 


1 Fors excidit : bonis. 


sustentasse, hoc vero anno tot ! scilicet brevi tempore de proven- 
tibus ferme nihil percepisse, sed gentes meas, guas a meo huc 
ingressu semper pro .defensione istius terrae in servitiis suae Mattis 
paratas habui et tenui, cupiens potius, tanquam fidelis capellanus 
suae Mattis, negotiis suae Mattis incumbere, quam commodum 
aliquod conquirere, eas gentes meas, aliorum 2 mihi creditis, me 
continue conservare oportuit. Ideo hoc meo praesenti testamento 
Matti suae regiae, prout honor meus requirebat et Maiestatem suam 
pro tantis in me beneficiis collatis decebat, ob penuriam rerum et 
facultatum mearum nec aurum nec argentum, prout debuissem, 
legare potui; sed ex proventibus istius episcopatus paucis admodum, 
quae in frugibus et vinis iam percipere debui, lego suae Matti 
centum vasa vinorum danda, quae vina etiamsi dignitati regiae 
minus sufficere videantur, tamen sua Mattas pro sua in omnes 
pietate animum potius donantis, quam muneris valorem pensitare 
dignetur. ; 

Ex quo, ut praemisi,ad conservationem gentium atque aliarum 
necessitatum hincinde plura debita contraxi : ad solutionem omnium 
debitorum meorum atque sallariorum familiarium meorum satis- 
factionem supplico Matti regiae, uti domino meo clementissimo, 
sua Mattas a sua speciali gratia annuat, quatenus illa singula mihi 
credita et familiarium meorum solutiones ex frugibus et vinis, pro-. 
ventibus scilicet istius episcopatus, unicuique fiant et impendantur. 

Et quicquid ex his rebus ac substantiis meis a Deo mihi 
collatis residuum remanserit, id totum fratribus meis Stephano 
et Blasio Swlyok eorumque haeredibus, orphanis meis pauperi- 
bus lego. 

Ceterum ex quo regia Mattas dominus meus clementissimus, 
de consilio dominorum praelatorum et baronum, occasione rerum 
argentearum atque aliorum bonorum ecclesiae meae Q. per me 
superioribus annis a Stephano Bathory non sine gravibus expensis 
meis eliberatorum, ex eisdem rebus argenteis pro expensis et fatigiis 
meis trecentos florenos mihi gratiose deputaverat, tamen ego videns 
inopiam ecclesiae meae, rursus pure eidem ecclesiae meae singula 
illa argentaria mea, quae ad officium missarum praeparata fuerunt, 
pro salute animae meae et parentum meorum ad laudem et gloriam 
omnipotentis Dei — relinquo, lego et committo harum mearum 


sigillo meo proprio consignatarum vigore et testimonio litterarum 


! Fors: tam (ekképen : hoc vero anno, tam scilicet brevi tempore). 
2 Fors excidit: pecuniis. . 


199 


200 


mediante, praesentibus ibidem egregiis dominis Stephano et Blasio 
Swlyok fratribus meis charissimis et Johanne Gwz. Datum in castro 
meo Q. die beatae Elizabet viduae anno Domini millesimo quingen- 
tesimo tricesimo septimo. 

Fogalmazvány. Fidílapján egykord kézzel : Az zeghen pyspek uram testamentoma. — 


Gróf Kuun Géza marosnémeti levéltárából közölte : Petíkó Béla, Történelmi Tár. 1887. évf. 
787—789. 11. 


214. 


Tata, 1537 november 27. 
Öcsényi Baranyay Mátyás tatai várkormányzó biztosítja Mihály pannon- 
halmi apátot, hogy ha a lefoglalva tartott koppánmonostori és tatai apátságok 
ügyében hozzájó, semmiféle bántódása nem lesz. 


Nos Mathias Baronyay de Ewchen prefectus arcis Thatha etc. 
Cum nos tum medio certorum amicorum suorum tum vero sepius 
per litteras suas rogatum et requisitum habuisset reverendus dominus 
Michael abbas monasterii sancti Martini sacrimontis Pannonie, ut 
sue reverentie (!) dominationi abbatias monasteriorum de Koppan- 
monostra et de Thatha ac possessionem suam Thewmerd per nos 
occupatas sue rev. dominationi remitteremus, sua rev. dominatio 
sepius se nobis obtulit, si colloquium et mutuum tractatum nobis- 
cum habere superinde posset... Ideo nos eundem rev. d. Michae- 
lem abbatem sub fide, honore et humanitate nostra assecuramus... 
quandocunque in loco nobiscum terminato voluerit de et super 
premissis... tractare, loquere (!) et terminare, libere possit; promit- 
timus... neque a nobis neque a quibuscunque hominibus ... nostris 
verbo vel facto sue rev. dominationi... iniuriam, dampnum... 
inferre... Ex arce Thatha feria tertia post festum beate Katherine 
virginis et martiris anno domini 1537. 


Eredetije a pannonhalmi föapätsägi It. C. 8. L. N. 
Közli : Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


215. 


Lonnobrut, 1537 deczember 1. 
Panicula János selmeczbánya választott plébánosa tudatja a selmeczbänyai 
lanácscsal, hogy decz. 17-én Teschenben lesz. Kéri, hogy onnan őt tovább szállítsák. 


Erbare, Namhafftige und Grosgonstige Hern. Es seindt meins 
unterthenighe, freuntliche, willige dinste mit erbiettung meines vor- 


mugens in gotlichen und billichen sachen züsambt meinen vleis- 
sigen gepet allezeit zuvoran berait. Demnach, wy ich unlengst in 
vorsthmer zeit E. H. hab zugesagt mich auff das fodderlichte 
bevleissen bei fürstlichen gnaden frey und ledig zümachen, das ich 
dan mit gütwilligen gemutt E. H. zu dinst und geffallen noch 
vormoghen, gethan hab, doch mit vorsehung einer anders predigers 
an mein stadt und stelle. Gebe ich hiemit E. H. schrifftlich züer- 
kennen meiner züsag nach, das ich mich, sso gott will, mit gesunt- 
heit als nemlich ach tage ongefaerlich (így) vor dem h. Cristag 
zü teschin finden lassen will. Der weghen gelangt an E. H. meine 
Emsighe und vleissige, freuntliche bit mit treüer begerüng E. H. 
wolle ein Cristhlich behercigen und bedenken haben, wy ich dan 
kein zweiffel secz, damit ich zün eüch kommen mocht mit der hulff 
und beystandt gotlicher gnod ongefarlikeith (!) leibs und guttis. Szo 
aber E. H. wüste und erkennete etwan unsicherkeit und gefarlikeit 
der strassen und mit sambt den meinen zun euch hieher on unfall 
und schaden nit vermeinet zubringen, szo wolle sich disfals E. H. 
unangesehen ubergebung meines ampts und dinstes szo gonstlich 
gutwillig und freundlich umb meiner bit und nottürff willen 
erzeigen und beweisen, als ich dan sonderlich getreü mich nach 
allen treüen zu warnen mir trostlich und Radlich zusein wes mir 
hirin zuthun und zulassen zimlich zu stund do mich gefarlikeit und 
verlustung vormittin wurd und bit insonderheit umb eine traüen 
gleich man, der diser sprach kundig were, als den Jakob Siben- 
bürger, der vormals v. E. H. wegen bey mir gewessen ist, hie mit 
ich mich zu Euren dinsten allzeit ungespartes Vleisses in allen eren 
got dem alwaldigen zu lob und preiss zugebrauchen Erbeüt und 
in aller freunthschafft umb E. H. beschulden und vordinen und 
auffs vleissigst got für eüch zu pitten nymmer vorgessen, damit ich 
E. H. und ganze Gemein goth dem barmherczigen unter seinen 
schücz emphelen haben wil. Actum Lonnobrut nach dem fest 
Andree des II apostels Anno 1537. 
E. H. 
Williger 
Joannes Panicula, 
Erwaliter Pfarher. 


Kívül : Den Erbarn, Namhafftigen und wolweisen hern Richter 
und geschworn der loblichen Bergkstadt Schemnicz. 


Eredetije Selmeczbánya város levéltárában. XVI. század. Vallási tárgyú levelezések. 


201 





216. 


Pozsony, 1537 deczember 17. 


Várday Pál esztergomi érseknek Ferdinánd királyhoz a nyitrai részleges 
gyűlés ! végzései tárgyában intézett felterjesztése. 


Sacratissime. rex, domine clementissime. 

Orationum devotarum et fidelium servitiorum meorum humil- 
limam commendationem. Scripsi ad Maiestatem Vestram cumpri- 
mum huc appuli, de adventu meo, deque aliis, que pro tempore 
occurrerant. Inveni non multo post apud camerarios Vestre Maie- 
statis quosdam articulos confectos super iis, que in conventu cele- 
brato Nittrie per dominum Locumtenentem,? dum nos alii apud 
Maiestatem Vestram ageremus, sunt deliberata, in quibus illud con- 
tinetur precipue, ut taxa centum et quinque denariorum hungari- 
calium, et decime decimarum ex archiepiscopatu meo et aliis eccle- 
siasticis beneficiis exigantur, tradanturque ad manus nobilis cuius- 
dam Sigismundi Forgach. Quod profecto vergit apertissime in 
detrimentum authoritatis Maiestatis Vestre in regno, et ecclesiarum 
Dei libertatis. Id quod ego, cum quibusdam consiliariis Maiestatis 
Vestre, solitus sum contendere in conventibus etiam de communi 
omnium consilio celebratis; neque enim dica in regno ex antiqua 
consuetudine potest cuiquam imponi, nisi ea Maiestati Vestre exi- 
gatur, et si quando, ex necessitate, dica exercitualis, quam vocant, 
imposita est, ex ea, que de bonis suis provenirent, domini omnes, 
gentes per se alere debent. In hac vero constitutione, cum nulla 
fiat mentio, ut ex dica administretur quippiam Vestre Maiestati, 
aut etiam ad solutionem capitaneorum aliorumque convertatur, 
quorum servitio Maiestas Vestra in defensione ditionis sue uti 
possit, certe hoc in detrimentum dignitatis Maiestatis Vestre, sub- 
ditorumque incommodum cedit non mediocre. Equidem, si intel- 
lexero dicam hanc vel omni vel aliqua ex parte ad usum Maiestatis 
Vestre exigi et ad necessitates converti, prior offero curaturum, me 
illan de bonis meis ad cameram Maiestatis Vestre administrari. 
Alioqui non videtur ullo pacto, quod penitus absurdum est, preter 
libertates tum regni tum ecclesie mee, fieri tributarium cuiusquam. 
Ita vero me geram, ut tam ratione proventuum decimalium ecclesie 
mee, quam etiam dice ipsius, si quid mihi per Maiestatem Vestram 


1 Tartatott november végén. 
2 Alexius Thurzó. 


concedetur, ex eo tum defensionem ditionis sue, tum religua servitia 
summa diligentia et solertia sum curaturus; nihil enim ago, nihil 
molior in dies magis, quam ut, post Deum, Maiestati Vestre toto 
animo et cogitatione inserviam. Prout de his plura hic dominus 
Paulus Bornemyza Maiestati Vestre relaturus est, meo nomine, 
cuius verbis, tanquam meis, Eadem fidem prestare dignetur. Quart 
Deus optimus maximus felicem faustamque conservet quam diu- 
tissime. 

Posonii XVII. die Decembris. Anno Domini M. D. XXXVII. 

Sacratissime Maiestatis Vestre fidelis servitor et Capellanus 


Paulus, 
Archiepiscopus Strigonienis manu pp. 


Kívül: Sacratissime Maiestati Regie, domino meo clemen- 
tissimo. 
Fraknói, Magyar Országgyűlési Emlékek. II. 39. 


217. 


Prága, 1537 deczember 30. 
Ferdinánd király többeknek meghagyja, hogy az óbudai egyház birtokait, 
miket Ostrosyth Miklós önkényüleg elfoglalt volt, Bornemisza Pál királyi tit- 
kárnak adják át és őt azok birtoklásában megvédjék. 


Ad Petrum doctorem Capitaneum. Egregie fidelis dilecte, 
committimus tibi per presentes serio, ut illas possessiones ecclesie 
Veteris Budensis Pereslien, Kertwelews, Nadas cum pertinentiis in 
Comitatu Trenchiniensi et Nitriensi habitas, quas Nicolaus quon- 
dam Ostrosyth propria tantum auctoritate tenuisse dicitur, quam- 
primum occupare manibusque fidelis nostri Pauli Bornemyza secre- 
tarii nostri possidendas dare et assignare, ipsumque in pacifica 
possessione illorum manutenere et a quibuscunque perturbatoribus 
eundem in pacifico dominio illarum defendere debeas. Secus nulla 
ratione facturus. Datum Prage penultima Decembris 1537. 


Fogalmazat egy negyedív papir egyik oldalán. — Bécsi cs. és kir. házi stb. levéltár : 
Hung. 1537. Decz. 104. és 999., ahol ugyanazon kelettel szóról-szóra szintén megvan «ad 
Thurzonem clause», és ismét 1538. Jan. 1. «ad Joannem Ostrosyth patentes» czím alatt. 


Kózli: BUNYITAY VINCZE. 


203 


218. 


Sárospatak, év nélkül (de biztosan 1537). 


A lundi érsek és Vels Lénárd mint Ferdinándnak — a kalocsai érsek, a váczi 
püspök, Fráter György és Perényi Péter mint János királynak a béke megkötésére 
kiküldött biztosai karácson szombatján kezdik a tárgyalást és folytatják — az 
okirat szerint — deczember 28-áig, de sikertelenül, a mennyiben csak a fegyver- 
szünetnek egy hónapig való meghosszabbításában tudtak megegyezni. 


Jovis, 20. Decembris. Sumpto prandio fuimus unum miliare 
dumtaxat usgue Patak, et licet dominus Petrus de Peren de nostro 
adventu premonitus fuerat, non tamen nobis obvius venit, sed misit 
affinem suum adolescentem quendam Georgium Bathori nobis 
obviam, qui nos non longe a Patak nomine domini Petri paucis- 
simis verbis excepit, excusando Petrum, quominus nobis obvius 
fuisset, in causa esse, quod fratri Georgio obviam ivisset. 

Veneris, 21. Decembris mane venerunt ad hospitium meum 
(ubi Dominus Leonardus a Vels mecum erat) Frater Georgius et 
Petrus de Peren, qui de nostro salvo adventu plurimum congra- 
tulati sunt et talia multa. Nos vicissim pro verbis bona verba dedi- 
mus. Illi dicebant, se in prandio expectare reverendissimos dominos 
Colocensem et Vaciensem Episcopos, post quorum adventum statim 
negotium hoc, ob quod convenimus aggressuros. Quod ut omnino 
facerent, nos eos plurimum sumus adhortati. Deinde quia extra 
menia istius civitatis nobis hospitia designarunt, nos aggravatos 
diximus neque scire an tutum nobis esset, in istis hospitiis immorari 
vel ne? Cupere enim illud intelligere ab ipsis, neque pro decore 
nostrorum Principum existere, ut adversarii Oratores intra, nos 
vero extra menia hospitia habeamus. Excusavit se satis honeste 
dominus Petrus, dicens, pro nostra commoditate ordinasse nobis 
talia hospitia, quia in civitate nulle domus electe pro nobis exi- 
sterent, sed magis desiderare immo nos rogare, ut in civitate hos- 
pitia eligamus, et quecunque eligeremus illa nobis esset daturus. 
Convenire etiam hoc dixit plurimum, ut eo citius in hoc negotio 
res expedirentur et meliorem progressum assequerentur. De secu- 
ritate autem nostra ipsi ambo sub eorum bona fide polliciti sunt, 
nihil nobis adversi esse expectandum vel timendum et ita nos demi- 
serunt. Eodem die Veneris circa horam vesperarum advenerunt 
prefati episcopi Colocensis videlicet et Waciensis. 

Sabati 22. Decembris mane venerunt ad dominum Leonar- 
dum Generalem et me Colocensis, Waciensis et Waradiensis Epi- 


scopi necnon et Petrus a Peren et post diversas salutationes et 
generalia multa dixi ego: Postguam Dominus Deus nos omnes 
nunc coniunxisset, non convenire, ut tempus inutiliter absumeremus. 
Sed quia negotium hoc, ob quod convenimus, esset tam sanctum 
ac Reipublice Christiane necessarium, per quemlibet nostrum agen- 
dum esse fideliter et sinceriter, ut tandem post tot tractatus finis 
aliquis bonus cum fructu subsequeretur et talia multa. Cupiebant 
adverse partis Oratores, ut ego negotium proponerem vel dominus 
Leonardus. Ego dixi, hoc mihi non convenire. Scire se quemad- 
modum ad eorum diversas preces et instantiam venissem ad exer- 
citum Romanorum Regie Maiestatis, deinde ad Rosegen, postremo 
huc in Patak, eorum igitur esse, ut ipsi proponerent, quam ob 
causam tantopere pro meo adventu institissent. Tandem post 
multa exorsus est dominus Colocensis et dixit longo quodam 
preambulo repetendo in parte priores tractatus in hoc negotio utrim- 
que habitos, semper ad hunc unicum scopum tetendisse et adhuc 
tendere debere, videlicet (Regni conservationem) et cum Regnum 
hoc servari non possit, nisi duobus modis, videlicet aut per amici- 
tiam cum Turca aut bello et manu potenti, apertissime omnibus 
constare, Joannem eorum regem habere cum Turca amicitiam et 
bonam vicinitatem, et Turcam ipsum in hoc Regno ferre posse pro 
rege, serenissimum autem dominum Ferdinandum, Romanorum 
regem odio prosequi neque tollerare posse, ut Regnum hoc pos- 
sideat, et cum neque Ferdinandus rex neque eorum Dominus 
sufficientes sunt Regnum hoc contra tam potentem principem 
tuendi, nullum alium modum ipsi vident Regnum conservandi, 
nisi ut Romanorum rex Regnum hoc totum dimittat Joanni eorum 
regi, eius vita durante, ita ut eam partem, quam nunc Romanorum 
Rex possidet ei dimittatur ad regendum dumtaxat interim, dixerunt, 
regendum, donec inter Christianos Principes fieret unio talis, ut 
communibus viribus contra communem religionis nostre hostem 
progrederentur et talia multa. 

Responsum per dominum Velz et me: Cesaream ac Romano- 
rum Regiam Maiestates ad nullum alium scopum tendere, quam 
ipsi predixerunt, videlicet ut Regnum conservaretur, sed eis non 
videri, ex prenarratis Regnum conservari posse, sed potius deperdi. 
Nam Turca sub dissimulata amicitia posset Joannem, eorum domi- 
num, ex improviso invadere et federa inita dissolvere, quemadmodum 
hoc anno presenti cum Venetis fecit. Et cum eorum dominus non 
habeat, ut aliunde subsidia expectet, posset pro suo arbitrio de eo 
ac Regno disponere: sic actum esset de toto Regno. Preterea 


manifestissimum est illis, gua arte Turcarum imperatores omnia 
dominia Christianorum in hunc usgue diem sibi subegerunt, hoc 
est sub ista simulata amicitia. Sed cum Romanorum Rex habeat alia 
multa adiacentia regna et dominia, preterea totum Romanorum 
imperium, habet et fratrem, potentissimum Romanorum Imperato- 
rem et alios principes, sibi et affinitate et consanguinitate iun- 
ctissimos, quemadmodum rex Polonie et alii multi: Nos non vide- 
mus aliam istius Regni defensionem, quam ut Joannes, eorum domi- 
nus reddat Regnum hoc totum in manibus prefati Romanorum 
regis. Qui si Turca nollet amicitiam manutenere et ab illa discedere, 
tunc prefata Romanorum Regia Maiestas posset etiam et propriis 
et predictorum viribus Turcarum potentie resistere. Hiis et similibus 
argumentis quasi totum diem absumpsimus. Tandem optaverunt, 
ut nos eis alia media proponeremus. Nos vicissim diximus, illud ad 
eos pertinere, quoniam nos huc ad eorum instantiam pervenisse. 
Ideo nobis ipsi dicerent et proponerent ea, que in mandatis haberent. 
Nihil tamen profecimus eo die. Dominus a Vels et ego optavimus 
ab eis, ut nobis mandatum eorum ostenderent, nos id ipsum factu- 
ros obtulimus. Ipsi responderunt, se hoc die crastina facturos et 
addiderunt, licet haberent ab eorum Domino plenum et sufficiens 
mandatum, tamen se hic nihil concludere posse, nisi ego Lundensis 
Waradinum ad eorum Dominum proficiscerer, quod, ut me roga- 
rent, in mandatis habere dixerunt. Institerunt vehementer etc. Ego 
dixi, non posse eis ad hoc cum deliberatione respondere, antequam 
videam, quomodo ipsi se in istis tractatibus gerant. 

Dominica summo mane misit ad me reverendus dominus 
Colocensis nomine aliorum commissariorum Vayvode et rogavit, 
ne dominus a Vels et ego gravaremur ire ad lemplum, quod in 
civitate est, et ibidem audire sacrum ex quo vocati essemus omnes 
ad prandium apud dominum Petrum Perenni. Quo finito posse- 
mus aliquid tractare. Quod nos facturos promisi. Paulo post venit 
ad me dominus a Vels, cui narravi eorum petitionem et meam 
responsionem. Qui assentiit similiter, ita ivimus ad civitatem hora 
Octava. 

In ipso misse officio Dominus Colocensis et frater Georgius 
mecum multa loquuti sunt in hanc sententiam, quod mecum aper- 
tius tractare vellent et necess[ari]um esse, ut aliquando separatim 
mecum agerent. Preterea, ut non gravarer pro bona istius negotii 
directione Waradinum proficisci, quia scirent, si ego eo irem, pacem 
omnino futuram, neque alias illa commode fieri posse absque eo, 
quod cum eorum rege constituar, qui secretius et citius se resolvet 


mecum solus, quam aliis presentibus, etiam suismet consiliariis. 
Respondi ego finita missa et post prandium de ys eis latius me 
responsurum. lta auditum est sacrum, quo finito ivimus ad arcem, 
pransi sumus omnes cum domino Petro Perenni. Postea commis- 
sarii Joannis seorsum iverunt ad cubiculum, ubi consuluerant ad 
horam et ultra. Nos vero, videlicet dominus a Vels et ego mansi- 
mus in castro in alio cubiculo, quod erat domini Colocensis, ibi- 
dem commissariorum adventum expectantes. Qui tandem venerunt 
et facta longa oratione per dominum Colocensem absque magna 
sententia produxerunt mandatum eorum Domini eis concessum, 
deinde nos dedimus eis nostra mandata ad legendum. Ita illa dies 
tota absumpta fuit. Et cum esset nox et nobis abeundum erat, seor- 
sum vocavit me D. Colocensis inquiens: Domine Lundensis, nos 
vellemus quedam ad partem cum Dominatione Vestra loqui, absente 
domino Leonardo. Si quando hoc commode fieri poterit, id ab 
eodem rescire cupimus? Respondi quod quotienscunque illis hoc 
placuerit, facere possint. Designavi illis horam diei crastine octavam 
ante meridiem et sic discessimus ad hospitia nostra. 

In cubiculo domini Colocensis invenimus literas Joannis Vay- 
vode ad fratrem Georgium et Petrum de Peren scriptas in favorem 
Ladislai Orzag, cuius copiam de verbo ad verbum feci et domino 
a Vels consignavi. | 

Cum primum ad hospitium meum  perveneramus, statim 
exposui omnia domino a Vels, que mecum antea erant acta in 
templo et postea in arce, cui placuit, ut solus eos audirem. 

Lune 24. Decembris mane hora nona venerunt successive 
Colocensis, Perenny Petrus, frater Georgius et Waciensis episcopi 
et habito inter eos prolixo Hungarico sermone tandem Colocensis 
dixit, eos omnes ad hoc ad me venisse, ut mihi soli exponerent ea, 
que ab eorum rege haberent in mandatis. Dixi me lubens eos 
auditurum. Colocensis itaque dixit, me recordari posse, quemad- 
modum ego ex Cremnitia ac postea ex Vienna ad eos scripsissem, 
eosque exhortatus fuissem, ut apud eorum Dominum instarent, 
primo ut animum suum declararet, ut facta aliqua pace se vellet 
hostem Turcis declarare, aut in aliqua amicitia vel confederatione 
cum illis permanere. Secundo ut postquam Cremnitie inter nos 
nihil concludi potuit, ut ab eorum Domino intelligere velint alias 
conditiones et modos quibus ipse pacem amplecti velit, modo 
dicebant se extrema apud eorum Dominum tentasse et ipsius reso- 
lutionem habere, que talis esset. Quantum ad primum articulum 
dicebant eorum Dominum eius esse animi, ut facta pace inter 


207 


208 


Romanorum Regiam Maiestatem et se, velle id facere, quod Cesaree 
Maiestati magis consultum videretur. Ouod si illius Maiestas vellet, 
ut ipse Vayvoda se interponeret inter Turcarum Imperatorem ac 
regem Romanorum, non dubitaret efficere posse, ut ad aliguot 
annos firmas inducias concederet quoad Regnum Hungarie, donec 
Cesarea Maiestas cum Francorum Rege res suas componeret ac 
alios Principes et status Christianos induceret, guo communibus 
viribus contra communem totius Christianitatis hostem et tyran- 
num aliquid firmi et stabilis remedii excogitarent. Quod si Maiestati 
Cesaree ita non esset visum, tunc offert se statim facta pace una 
cum Cesarea et Romanorum Regia Maiestate hostem contra Turcam 
declaraturum et non solum contra Turcam, sed omnes hostes pre- 
fatarum Maiestatum presentes et futuros declaraturum. 

Quod autem ad secundum articulum pertinet, dicebant, iam- 
dudum eorum Dominum Viennam misisse suum secretarium 
Matusnay cum sufficienti declaratione eorum, que eorum Dominus 
peteret et quibus conditionibus pacem hanc concludi desideret et 
velit, ad que penitus se remmittebant. Ego de priori articulo dixi, 
mihi nunc esse satisfactum, sed quia dominus Colocensis tacite 
innuit ac si ego illud aut Cesaree aut Regie Maiestatum iussu ab 
eis expostulassem, declaravi illud ex me solo fecisse ob hanc cau- 
sam. Quoniam iam quintus ageretur annus, quo in hoc negotio 
Hungarico semper heserim et interim multa et diversa necessaria et 
utilia negotia pro Cesarea Maiestate in Germania exequenda obmisi, 
ne ego perpetue ita hererem, sed ut intelligerem, an de hac pace 
Hungarica aliquid sperandum esset vel ne, volui id tentasse et 
intellexisse, an eorum Dominus ad primum articulum negative re- 
spondisset. Tunc ego occasionem habuissem, me ab isto negotio 
absolvendi et ad alia magis utilia intendendi. Quia sciebam, Cesa- 
ream Maiestatem absque illius articuli declaratione nihil per me 
tractari voluisse. Replicavit cum colera dominus Colocensis: Ergo 
vos Lundensis voluistis a Rege meo eius animum expiscari et illum 
Cesaree Maiestati scribere et tandem vos absolvere a negotio! Hoc 
a vobis non expectavimus. Ego repetii, quod ipsi a me nihil ex- 
pectent, quam a probo sit viro expectandum, quodque ego ille non 
sum, qui ad expiscandi ingenii vires protendam. Sed necessitas me 
compulit, ut post tot illusiones primo Neapolis, deinde Waradini, 
tertio Cremnitie, semel tandem hoc unum intelligerem, an eorum 
Dominus pacem velit, vel perpetuo Cesaream Maiestatem denique 
et me illius indignum ministrum suis protractionibus illudere ? Sed 
si Dominatio sua recordaretur eorum, que Cremnitie mihi dixerat, 


videlicet Dominum suum ipsum ac Dominum Waciensem eo eos 
ibidem destinasse, ut ame omnia expiscarentur et investigarent, 
quod ego probe docere possum per literas eorum Domini, que 
adhuc fortassis apud me extant, quibus illis duobus hoc expresse 
iniungit. Sit igitur apud eos iudicium, quis ad expiscandum vene- 
rit, ipsi vel ego? Ad hec mihi nihil responsum est, unus in alterum 
oculos coniecit, alii me inspexerunt, alii alterum. Deinde dixi, 
recordari me qualiter eorum Dominus secretarium suum Matusnay 
cum quibusdam articulis misisset, sed, quia nulla ratione fundati 
erant, nolui ad eos quicquam respondere, nisi quod reveren- 
dus dominus frater Georgius thesaurarius et dominus Petrus de 
Peren habuerunt cum magnifico Domino Leonardo a Vels capi- 
taneo generali colloquium, in quo desiderabant meum ad exer- 
citum adventum, quod, si impetrare possent, pollicebantur et 
ingenue eorum operam, ut illa omnino fieret. Ob eam causam 
magnificus dominus Jeronimus Laskus ad dictorum dominorum 
fratris Georgii ac Petri a Pereni (preces?) Viennam venit, qui tot 
precibus totque de futura pace firma spe promittens, me tandem 
induxit, ut tandem ad exercitum pervenerim sub die 16. Novem- 
bris. Interim tamen parum aut nihil subsecutum esset, cuius culpa? 
ipsi noverunt eque ac ego. Subiunxi tandem me eo vocatum fuisse, 
ut tractatus illos Cremnitie inceptos continuaremus, vel illos, quos 
Colocensis et Waciensis Cesaree Maiestati ultro obtulerunt, Ergo 
mihi indifferens esse, quem ex istis tractatibus acciperent, modo 
semel ad negotia ineunda deveniretur. Colocensis respondit, jam 
tractatus illos Neapolitanos esse sopitos, neque ex illis aliquid deter- 
minatum fuisse. Respondi ipsi: Hoc dicere possint, sed quo eorum 
duorum videlicet Colocensis et Vaciensis decori? ipsi noverint. 
Redeamus, dixi, ad tractatus Cremnitienses. Quo audito denuo inter 
se aliquandiu loquuti sunt et tandem Colocensis dixit, verum esse, 
quod Dominus suus Rex pacem hanc, tum pro commodo Reipublice 
Christiane, tum etiam ut Cesaree Maiestati gratificari posset, pluri- 
mum optare, sed eo modo, ut omnia retineat, que possideat, vide- 
licet Transilvaniam, Budam, Cassoviam, Tockay et alia omnia de 
maximo ad minimum usque. Quod si tale mandatum a Cesarea 
Maiestate häberem, illud dicerem, quod si non, scirent se hic frustra 
tempus perdere; velle tamen eorum Domino resolutionem meam 
scribere et responsum expectare. Institerunt tamen denuo exactis- 
sime, ut Dei et Reipublice ac istius miseri Regni amore omnia, que 
a me prestari possent, facerem, nec sinerem hunc conventum sine 
fructu dissolvi. Scire se, eorum Dominum pacem facturum et eam 


Egyháztört. Emlékek. III. 14 


209 


210 


honestis conditionibus conclusurum, modo ego ad illum accedam 
personaliter et illi ea que possidet reliquerim. Quia de patrimonio 
et aliis magnam spem omnes mihi dederunt, ut se eorum Dominus 
tractabilem reddat, nolui ad ista absque consilio domini a Vels 
quicquam respondere. Sed quia hora erat XII, itum est ad prandium, 
et quia erat vigilia natalis Domini nostri Jesu Christi, eo die sacris 
intendimus et alio die ante meridiem communicavi omnia cum 
domino Capitaneo Generali, cui ista non displicuerunt. 

Die Martis, 25 Decembris, que erat dies natalis Servatoris 
nostri Jesu Christi, post vesperas venerunt ad me Colocensis, Wacien- 
sis, frater Georgius et Petrus de Peren, quibus ego ex voluntate 
et consilio domini Capitanei Supremi, domini de Fels, dixi: Habere 
me (sicuti vidisse potuerunt) sufficientia mandata a Cesarea et 
Romanorum Regia Maiestatibus ad tractantum et concludendum 
hoc pacis negotium, sed video eos in animo non habere aliquid 
mecum tractandi, cum ipsi ea mihi proponunt, que in istis tracta- 
tibus desiderant, in quibus nec moderationem nec immutationem 
minimam per me fieri admittunt. Idcirco nesciebam, ad quid me 
vocaverint pro mediatore istius negotii. Verum, si ipsi ad Regni 
conservationem tantopere sua studia tenderent, quemadmodum ore 
profitentur, non deberent se in eorum opinione et propositionibus 
admodum pertinaces exhibere, maxime ubi semper profitentur, 
eorum Dominum omnia ad Cesaree Maiestatis contemplationem 
facere. Quod si ita esset, non dubitaremus, quin et se Cesaree Maie- 
statis moderationi submitterent et similia multa. Responderunt, sem- 
per et sepius se iustissima petiisse, immo iniquum esse, si aliter 
decerneretur. Velle eorum Regem ea omnia retinere, que possidet, 
nec minimam particulam ab illis unquam dimittere, sed de patrimo- 
nio et aliis petitis inveniri posse media, quibus ad gratificandum 
Maiestati Cesaree inducatur ad omnia honesta acceptanda. Immo 
dominus Vaciensis dixit, quod quisque id quod tenet imposterum 
possideat, ad alia se intromittere non posse. Rogavi, ut melius deli- 
berarent hac nocte et media aliqua excogitarent de Transilvania, 
de Cassovia vero et Tockay sub induciis per me nomine Cesaree 
Maiestatis factis interceptis, aperte dixi nihil cum illis concludere 
posse et audere, nisi illis prius Regie Maiestati restitutis. Opposu- 
erunt se, dicentes denuo, nihil posse restituere penitus, ut prius, sed 
tamen usque ad crastinum deliberare velle. 


Mercurii 26. mane. Audito sacro venerunt prefati commissarii 


ad hospicium meum ad dominum a Fels et me. Interrogati a me, 
an Dominus Deus ne meliori spiritu. eorum corda illuminasset, 


— ap——ÀÁ— 
a tm I — —— — 


dominus Colocensis nomine omnium excusavit se coran Domino 
a Fels, guod heri soli mecum tractassent eo absente, guia hoc ab 
eorum Domino habuisse in mandatis. Dominus a Fels iterum respon- 
dit, se hoc quotiens vellent et publice et secrete facere posse, quia 
ego neutralis essem, et ipsi etiam liberum esse, me ad partem et 
secreto conveniendi, quotiens illi hoc libuerit. Deinde Colocensis 
continuavit longo sermone ea, que millies dicta sunt, quod Roma- 
norum Rex merito deberet contentari de oblatione eorum Domini 
et illum in Regno ad vitam ferre. Similiter Maiestas Cesarea, que 
in suos privatos hostes se semper clementissimum exhibuit, alle- 
gando Ducem Mediolani Franciscum et alios, debere itaque se 
talem mediatorem ostendere, ut regem Joannem sua liberalitate et 
clementia ad hoc induceret, ut Regnum hoc absque ullis impensis 
et hoc integrum et non devastatum fratri suo acquireret, allegando 
multa in eam sententiam, quod impossibile foret Regnum hoc absque 
Joannis adiutorio sub dicione Regis Romanorum conducere posse. 
Et in hanc sententiam multa. Dominus a Fels et ego iterum pro Tran- 
silvania atque Cassovia instetimus ac firmiter inhesimus, potissime 
in restitutione Cassovie. Cum intelligerent, nos in iis firmiter herere, 
abduxerunt se in aliud cubiculum, ubi scripserunt literas ad eorum 
Dominum, quas ante prandium miserunt. Et tandem satis aperte 
nobis dixerunt, se nullum penitus habere mandatum nobiscum de 
lransilvania aut Cassovia agendi, immo expresse in mandatis 
habere, quod ne minimum quid cederent aut dimitterent. Verum, si 
nos vellemus cum eis pacem, ut ab ista petitione desisteremus, 
non dubitarent, quin de patrimonio et aliis pro equitate componere 
nobiscum possent Quod si non faceremus, se ulterius nobiscum 
tractare non posse. Itum est ad prandium, quia erat ultra duodeci- 
mam istius diei. Exacto prandio (quod mecum sumpserunt), quia 
tarde finiebatur, iverunt domum, et frater Georgius dixit se die 
crastina ante meridiem fortassis ad me venturum. 

Jovis 27. Decembris mane, hora 9 venit ad me frater Georgius, qui 
solus multa mecum egit, ut pacem omnino hacvice componerem, quod 
nisi facerem, futurum, ut Dominus suus non solum se, sed et totum 
Regnum in desperationem poneret extremam, ex qua sequeretur in- 
primis illud inconveniens, quod Regnum hoc in eternum nunquam 
perveniret ad domum Austrie rogavitque ita me, ut ob Christi pas- 
sionem ne occasionem benegerendi pretermittam, si modo salutem 
Cesaree ac Romanorum Regie Maiestatum cuperem. Ego respondi, 
me hoc ex animo atque totis viribus facturum, sed viderem ipsum 
et suum Dominum in hac re nimium difficiles et pertinaces, ita quod 

14* 


211 


212 


nec ad Cesaree Maiestatis contemplationem negue meam inter- 
ventionem quicquam de iis, que proposuerunt, cedere velle. Rogavi 
itaque eum tanquam illum, qui Reipublice Christiane preceteris in 
hac re inservire poterit, velit se aliter de Transilvania et Cassovia 
deliberare atque media aliqua excogitare, quibus ego per aliquam 
occasionem inducerer ea admittendi, que etiam a Maiestate Cesarea 
non habeam in mandatis. Respondit ad salutem anime sue, quod 
Dominum suum ad alia inducere non potuit et hoc cum magna 
difficultate, ut etiam retentis omnibus, que possidet, ad vitam, se suos- 
que liberos a Regni successione privaret, ac Romanorum Regiam 
Maiestatem suosque liberos et heredes ad hoc instituat, de quo 
merito Cesarea et Romanorum Regia Maiestates contentari deberent. 
Et aperte dixit: Si ego ad hoc non haberem mandatum admittendi, 
frustra fieri omnes tractatus. Ego tamen ut in aliis eos redderem 
faciliores permansi in meo proposito de petenda Transilvania et 
Cassovia, rogans eundem, ut hoc die melius deliberaret et die 
crastina iterum nobiscum conveniret melius deliberatus. Deinde 
dixi. esse et alios articulos, de quibus nobis esset tractandum, vide- 
licet de patrimonio et aliis, ut de illis etiam cogitaret. Ille respondit, 
Dominum suum nunc honestissime repetere posse et debere patri- 
monium suum, quia, inquit, quid Domino meo prodesset patri- 
monium post illius mortem. Respondi, quod juste petere poterit 
totam gratiam, quam facilius essemus illi concessuram, sed iustis- 
sime nos illi denegaturos patrimonium nunc restituendum, ante- 
quam Regnum hoc totum ad Romanorum Regie Maiestatis devo- 
tionem pervenerit. Et si ab illa petitione desistere non vellet, non 
opus esset, ut amplius conveniremus, quia iam tractatus istos eorum 
finem assecutos esse. Dixit, se cum collegis de crastina super hiis 
nobiscum tractaturus. 

Dominus Vaciensis eo die cum domino a Fels et mecum 
pransus est. Hic peracto prandio mecum multa loquutus est in 
hanc sententiam, ut omnino efficerem, ne pacis isti tractatus absque 
fructu dissolvantur, quia, inquit, scire se Regni interitum ante oculos 
esse, et Dominum suum ad extremam desperationem iturum, quod 
omnino cavendum esset, eo potissimum, quod Romanorum Rex et 
sui successores nunquam Regnum hoc assequi possent armis, sed 
hoc modo absque dispendio et periculo assequerentur, et in hanc 
sententiam multa. Ego dixi, me pacem hanc duplici modo facillime 
facere posse. Primo si ego omnia admitterem, que ipsi nomine 
eorum Principis petunt et sic similiter ab alia parte, que expostu- 
lantur. Si ego ea admitterem etiam, ibi pax esset admissa, quia uter- 


gue durus existeret. Repetiit multa et antea centies repetita. In 
summa rogavit, ut a petitione Transilvanie et Cassovie abstinerem. 
Licet dixit, se et dominum Colocensem consuluisse, ut propter 
Cassoviam pax ista omitti non deberet, tamen eorum dominum 
ad hoc inducere non potuisse, ut assentiret, dantes fratri Georgio 
culpam, quominus eorum Dominus accesserit. 

Dixit etiam dominum Petrum Perenni non admodum cupi- 
dum ad pacem istam componendam, neque fratrem Georgium 
sinceriter eandem promovere, addens causam, quod Petrus sit Luthe- 
ranus atque, si pax fiat, cogetur eam sectam dimittere aut bonis 
omnibus et vita privabitur. Deinde multa restituere cogetur, que 
nunc occupat. Fratrem Georgium scire se non permansurum in 
ea auctoritate in qua nunc existit. 

Admonui ea die dominum a Vels, qualiter frater Georgius 
multa fuisset conquestus de violatione induciarum et dixisse, se 
etiam non tolleraturum illam iniuriam, sed cum usura vindicaturum ; 
et quantum coniicere potui, voluit dixisse de recuperanda Tockay. 

Veneris 28. Decembris. Domini oratores adverse partis omnes 
et ante et post meridiem satis aperte nobis dixerunt, se de Cassovia 
Romanorum Regie Maiestati dimittenda aut de ea medium aliquod 
proponendo nihil efficere aut concludere posse, quia ad hoc nullam 
ab eorum Domino haberent commissionem, neque etiam dignum 
fore, ut ab eo repeteretur, quia nullum alium locum tutum haberet, 
ad quem tempore necessitatis cum futuris conthorali et liberis con- 
fugere posset, quando Turca Regnum istud invaserit. Dominus a 
Vels et similiter respondimus, nos nullum ad hoc a Dominis nostris 
habere mandatum dimittendi. Sed ego, ut Cesaris Orator, Casso- 
viam repeterem Cesaree Maiestatis nomine tanquam sub induciis 
sue Maiestatis auctoritate factis interceptam. Tandem dixerunt et 
denuo insteterunt, ut non gravarer Waradinum ire, tunc super isto 
articulo sperarent, se eorum Dominum inducturum, quo pro tem- 
pore et rerum conditione voluntati Cesaree Maiestatis se omnino 
non opponeret. Respondimus illud omnino facere non posse; nisi 
prius articulis aliis compositis, videlicet de patrimonio potissime. 
Ad quod dixerunt ipsi, quod Scepusium, Tockay et alia quedam 
eos omnino repetere velle et debere atque certissimum fore, ut 
eorum Dominus absque illorum restitutione nunquam hanc pacem 
esset amplexurus. Repetivimus et nos, quod etiamsi etiam nun- 
quam pax ista fieri deberet, sibi pro certissimo persuaderent, nos 
in restitutione patrimonii ne in valore decem florenorum, quoad 
eorum Dominus vixerit, assentire nec velle nec posse, sed quando in 


213 


214 


eo instarent, nos amplius cum illis nihil tractare velle, sed die crastina 
recedere. Tunc post multa colloguia multis persuasionibus atgue 
precibus insteterunt, ut nos ambo non gravaremur Waradinum pro- 
ficisci, nihil dubitantes, guin super istis quoque articulis patrimonii 
bene conveniremus. Quod, ut omnino faceremus, minis, tum prote- 
stationibus, aliquando persuasionibus diversis et precibus nos move- 
runt. Deinde quia tempus induciarum intra triduum expirat et nos 
nullas literas a Romanorum Rege superinde acceperamus, actum 
est de induciis prorogandis. Et tamen nihil conclusum, sed diximus 
nos super utroque articulo usque ad diem crastinum deliberaturos 
eisque responsuros. Rogarunt ut omnino illud cras fieret, quoniam 
habito isto a nobis responso omnino discedere decrevisse. 

Sabati ante meridiem Dominus a Fels et ego accessimus arcem et 
pransi sumus cum domino Petro et aliis. Ante meridiem prorogavimus 
inducias per totum mensem Januarium eisdem conditionibus, qui- 
bus priores facte erant, adiunctis quibusdam articulis, prout in copia 
literarum induciarum latius continetur. Posuit etiam utraque pars 
in mea deliberatione posse prorogare inducias istas sub similibus 
conditionibus usque ad medium mensis Marcii proxime futuri, ita 
tamen quod ante finem mensis Januarii debeam ambobus Princi- 
pibus aut coram Capitaneis Generalibus indicare, si eas prorogare 
velim vel ne, ut uterque princeps sibi sciat in tempore providere. 
Et sic pransum est itum, quo finito et post multos tractatus hinc 
inde habitos et propter multos respectus, ne tractatus iste pacis dis- 
solveretur, quia aperte nobis dixerunt, se nihil amplius hic nobis- 
cum tractare posse aut velle, prenarratis multis protestationibus 
coram Deo, Cesarea et Romanorum Regia Maiestatibus ac toto 
Christiano orbe, per nos et non per eos stetisse, quominus pax ista 
succederet. Tandem, cum omnia et nos cum eis tentaveramus, ut 
eorum Dominus huc in Patak aut in Debrezen veniret, et nihil pro- 
ficeremus, tandem ob bonos respectus dominus Leonardus respon- 
det, se absque expresso sui Regis mandato ad nullum alium locum 
quam istum designatum accedere velle, donec aliud a Romanorum 
Regia Maiestate haberet in mandatis, ego vero de consilio prefati 
Domini a Fels annui me venturum Waradinum usque, modo et 
ipsi tria mihi presente domino a Fels promitterent, primo ut iuxta 
eorum promissa negotium hoc pacis et presertim de Cassovia sin- 
ceriter et affectuose promoverent, quo dignitati Maiestatis Cesaree 
satisfieret, secundo, quod quotienscunque a Waradino recedere 
velim, illud mihi liberum esset et nec precibus nec aliis dilatationi- 
bus detinerer, tertio ut de patrimonii restitutione nullam penitus 


ibidem mentionem mihi facerent, guia aperte dixi negue de eo 
restituendo logui negue tractare posse, aut etiam velle, ideo, ut 
si hoc in animo haberent, super aliqua restitutione etiam illius 
minima parte mecum tractare velle, hoc hic potius dicerent, ne 
frustra eo proficiscerer. Hiis tractatibus totum diem consumpsimus, 
deinde rediimus ad hospitia nostra satis tarde. 

Ante nostram a castro abitionem intelleximus postam quen- 
dam ex Scepusio ad nos cum literis Regiis esse interceptum et 
occisum non procul a Cassovia, de quo vehementer indoluimus. 
Misit subito dominus Capitaneus Generalis Cassoviam ad rescien- 
dum, per quos nefas istud perpetratum existat, ut nocentes puniri 
faciat. Referebatur enim nobis factum fuisse per servitores domini 
Georgii Seredi, qui in Lypoltz castrametantur. Nos omnia negotia 
studio prorogavimus, sperantes postam a Regia Maiestate omnino 
venturam. Verum cum de predicte poste interemptione et spolio 
intellexeramus, visum nobis fuit frustra amplius immorari, et ob id 
et alias rationabiles causas eo facilius condescendimus ad ea, que 
supra proxime scripta sunt. 


Papir, 38 oldal, eredeti, 1537 decz. 20—28. V. ö. Szdzadok 1878 évf. 823 1. — Bécsi 
cs. és kir. házi stb. levéltár: Hung. Közli : BUNYITAY VINCZE. 


219. 


1537. 


Katholikus szertartásokra fordított költségek a soproni Szent-György- 
egyház számadásában. 


«Casparn Judnfeindt Kirchvatter Sannt Georgen Kirchen Rait- 
tung anno Domini 1537. 

Vermertht mein emphang sandt Jering Khyrchen im Jar 1537. 

Item Michel Katter zinssgelth, so es dyendt von X pon- 
dus IIII. ss. 

(Universim solvit zinssgellt pro 40 ponderibus.) 

Item mer hab ich paudt in den sexweingarten wein... 

Vermerth mein aussgeben ... 

Item antlass phinstag um Rauch 4 den. 

Item am antlass phinstag czu den Alter-waschen und den 
Pryester an trunckh II pindt wein um 14 um und III den. um 
preczen und 14 den. um kherczenl czu denn eltern das is I ss. 
XV den. 

Item von Laub czu fyerrn czu sannds Jering Kyrchen. 


215 


216 


Item schuelmajster fyer das frueschtuck ann sanndt Jeringtag 
fleyss, khrautt, praydt und wein I ss. VI s. denar. 
' Item dem pharrer von Gotzleychnam ampt von den tag- 
czeytten, dy man singt czu gotzleychnamsstag III tt den.» 


Eredetije Sopron város levéltárában. Lad. XXXV. Nr. 1. 
Kózli: Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


220. 


Kolozsvár, 1537. 


Kolozsvár város száz férfiainak és egész közönségének első helyhatósági 
Lórvényszabályaiból : 


«Decimus Quintus Articulus. Quod Domini Judex et Cives 
Jurati ante omnia curam ecclesiasticam gerant, et defectum divi- 
norum officiorum agnoscentes, redarguant, insuper dominum ple- 
banum ad servandos sacellanos ad numerum susceptum ac prae- 
dicatorem Hungarorum cohortentur. 

Vigesimus Septimus Articulus. Nullus presbiterorum aut reli- 
giosorum et nobilium haereditates quascunque, puta domos, vineas, 
hortos in medio nostri observare seu emere debeant. Si qui habue- 
rint, vendere debeant et teneantur, demptis ab antiquis fundatis. 
Et si quis commansorum nostrorum ipsis vendiderit, poena debita 
iuxta antiquam consuetudinem puniatur, videlicet bona auferantur 
et ad necessitatem civitatis exponantur.» 


A városi levéltárban levő eredetiből közölve Jakab Elek: Kolozsvár története. 
Oklevéltár I. 379—383. 


221. 


1537. 


Ismeretlen külföldi protestáns előszava Dévay Mátyásnak Nürnbergben 
vagy Bázelben (?) nyomtatott (egy könyvben megjelent) két latin nyelvű művéhez. 


Ad lectorem. — Satis apparet, guomodo Satan ubigue se 
opponat, ne doctrina evangelii sincera etiam apud aliarum linguarum 
homines innotescat. Nam cum vir doctissimus et optimus D. Matthias 
Deuay, in sua lingua, Cassoviae et alibi in Hungaria evangelion 
annunciasset cum magno fructu, excitavit Satan zizania sua per 


monachum quendam Zegediensem, qui varie calumniatus est sanam 
doctrinam. Quare D. Matthias rationem publice toti mundo voluit 
reddere, guod nihil impium aut scandalosum in Hungaria prae- 
dicaverit, et hos duos libellos adornavit, in guorum altero priore 
disputat contra abusum invocationis sanctorum, guod ea non solum 
frustra sit, sed et impia. Siguidem soli Christo honos invocationis 
debetur, et sancti nondum sunt consummati, sicut epistola ad 
Hebraeos dicit capite XI. et Paulus dicit, quod etsi non omnes 
morientur, tamen omnes subito mutabuntur. Et ad Thessalonicenses, 
quod nos non antevertemus eos, qui mortui sunt. Haec fuit causa 
pio homini, cur de statu animarum post hanc vitam disputaret ex 
professo, ut scilicet invocationem sanctorum ex hoc fundamento 
totam convelleret et everteret. Siquidem sancti, etsi sunt et suam 
quietem habent, tamen nobis sunt, acsi non essent, quod attinet 
ad invocationem et intercessionem, sicut Esaia quoque dicit: 
Abraham nescit nos etc. In posteriore libello, quia quaedam ipsius 
propositiones ab insano monacho iniquissimis calumniis publico 
scripto erant traductae, propter fratres, quos in Hungariae regno 
habet, coactus est ab istis calumniis sententias suas vindicare, in 
quibus (nam breves propositiones sunt) fere omnia complexus est, 
quae ad fidem nostram docendam requiruntur. Has lucubrationes 
speramus bonis omnibus gratissimas fore, quod sunt quasi primi- 
tiae, quae Domino tempore Evangelii ab aliarum nationum homi- 
nibus offeruntur. Quare non gratias solum pro hoc dono agere, sed 
et Deum orare debemus, ut hoc pacto Evangelion suum propaget 
etiam in alia regna; ut quemadmodum haec doctrina apud Ger- 
manos gloriam Christi, quam sophismatibus suis monachi oppres- 
serunt, illustravit ac Pontificis et suorum impietatem in publicum 
produxit, ita etiam aliae nationes studio cognoscendae gloriae Christi 
et odio Papae, qui vere Antichristus est, impleantur.! Amen. 


Disputatio de statu, in quo sint beatorum animae post hanc vitam, ante ultimi 
iudicii diem. Item de praecipuis articulis christianae doctrinae. Per Mathiam Devay Hun- 
garum. — His addita est Expositio examinis, quomodo a Fabro in carcere sit exami- 
natus. (Hely és év nélkül.) F. a. 2. 


! Haec sunt. verba Martini Lutheri in oppido Schmalkald a. 1537. mense 
Februario ad praedicatores illi valedicentes dicta. 


217 


218 


222. 


Kelet nélkül (1537). 

Kecseti Márton veszprémi püspök kéri a királyt, hogy számára a veszprémi 
püspökségről és a tihanyi apátságról az adománylevelet dllittassa ki és engedje 
meg, hogy a legközelebbi veszprémmegyei adót a veszprémi vár megerősítésére és 
fentartására fordíthassa; kéri továbbá néhai Thomay javainak adományozását. 


Sacratissime Rex, Domine, Domine Clementissime. 

Supplicat Sacre Maiestati Vestre in persona mea dominus 
meus gratiosus Martinus de Kecheth, episcopus ecclesie Vespri- 
miensis, ut Sacra Maiestas Vestra literas iurispatronatus Episcopatus 
sui Vesprimiensis et literas super abbatiam Tykonium et dicam pro- 
xime futuram comitatus Vesprimiensis sibi exigendam in arcis 
sue Vesprimiensis munitionem ac conservationem, preterea bona 
quondam Francisci Thomay per defectum seminis Bartholomeo 
de Gynch, quondam magistro curie pie memorie domini et fratris 
sui Thome a Zalahaza, episcopi Agriensis ac cancellarii Sacre 
Maiestatis Vestre Regni Hungarie, ex sua innata clementia dare, 
donare et conferre dignetur. Gratiosam a Sacra Maieste Vestra 
exspecto relationem. 

Supplicatio episcopi Vesprimiensis. 


Egykorü másolat. — Bécsi cs. és kir. házi stb. levéltár: Hung. 
Kózli: BuNYITAY VINCZE. 


223. 


Kelet nélkül (1537). 


Brodarics kéri a trienti blbornok püspököt és főkorlátnokot: eszközöljön ki 
számára két szabad menetlevelet, hogy hazájába biztosan elmehessen. Egyet saját 
személye és cselédsége, valamint két vele utazó kereskedő számára, a mást pedig 
holmija és könyveinek elvihetésére. 


Reverendissime Domine, Domine observandissime. Supplico 
v. reverendissime et illustrissime dominationi dignetur facere expe- 
diri literas salvi conductus, quarum vigore possim secure in pa- 
triam redire. 

Opus est mihi binis literis salvi conductus: unis (!) pro per- 
sona, familia et hiis reculis, quas mecum ferant, in quibus appo- 
natur etiam Andreas Corsinus Florentinus et Felix Venetus mer- 
cator, quibus ambobus indulsit Maiestas Regia mecum venire. 


Alie litere sunt mihi necessarie pro aliis pluribus rebus meis 
nunc adductis ex Italia, quas nunc hic relinquo, ut soluta glacie 
per Danubium commodius Budam deferentur. Res autem ille sunt 
pro maiori parte libri. 

Eiusdem V. Rssme et Illme D. 

servitor obsequentissimus 
S. Brodericius, 
nescio si Quinqueecclesiensis vel potius 
futurus Suffraganeus Tridentinus iuxta 
vaticinium Pauli Jovii. 


Kívül: Reverendissimo et Illustrissimo Domino meo obser- 
vandissimo Domino Cardinali Tridentino, Summo Cancellario etc. 


Egy félív papir egyik oldalán, kelet nélkül, egészen Brodarics írása. — Bécsi cs. és 
kir. házi stb. levéltár: Hang. 1537. August. 75. 
Közli: BUNYITAY VINCZE. 


224. 


Kelet nélkül (1537). 


Frangepán Ferencz egri, és Brodarics István váczi választott püspökök 
hitük, becsületük és lelkiismeretükre fogadják, hogy ha a béke Ferdinánd és János 
közt hat hó alatt meg nem köttetik, Jánostól elpártolnak és örökre Ferdinánd hívei 
tesznek, habár javaiktöl meg is fosztatnának, vagy üldözést szenvednének. 


Nos frater Franciscus de Frangepanibus Agriensis et Stepha- 
nus Brodericus Waciensis ecclesiarum electi promittimus et polli- 
cemur sub bona nostra fide, honore ac vinculo conscientiarum 
nostrarum serenissímo domino nostro, domino Regi Ferdinando, 
nos in eventum, in guem pax et tranguillitas inter Maiestatem Suam 
ex una et Regem Joannem, occasione Regni Hungarici partibus ab 
altera, infra tempus semestre, a data presentium computandum, 
non segueretur (guod Deus procul avertat), pluribus et rationabilibus 
ex causis animum nostrum ad id moventibus, et imprimis ne par- 
ticipes tantarum cedium et effusionum sanguinis Christiani, tum 
rabie et immanitate Thurcica, tum etiam furore domestico pretextu 
Regni eiusdem patratarum diiudicari possemus: prefato domino 
Joanni Regi, contra ipsum serenissimum dominum Regem Ferdi- 
nandum heredesque ipsius presentes et futuros nullo unquam 
tempore inservire velle, quin potius parati sumus, persequutione 
personali propterea in nos et direptione bonorum ecclesiarum 
nostrarum excitata et seviente, ecclesias easdem illi resignare, ea 
tamen lege, ut idem serenissimus dominus rex Ferdinandus exnunc 


219 


220 


annuat gratiose, ut in ecclesiis eisdem confirmari temporumgue 
processu Ecclesias ipsas recuperare valeamus et nihilominus interim 
dum Ecclesiis eisdem exuti essemus, Maiestas Sua de honesto com- 
meatu expensisque nobis providere, quodque interea temporis, dum 
per regem Joannem in Ecclesiis prefatis tolerari forsitan nos con- 


. tingeret, Maiestas Sua nos in illis, bonisque et proventibus earum 


universis tutos, quietos et pacificos citra ullum militum seu homi- 
num suorum impedimentum intertenere et conservare dignetur. 
Harum nostrarum vigore et testimonio literarum mediante. Datum etc. 


Fogalmazat kelet és aläiräs nélkül, egy félív papir egyik oldalán. — Bécsi cs. és 
kir. házi stb. levéltár: Hung. 1537. Nov. 8. 
Közli : BUNYITAY VINCZE. 


225. 


Kelet nélkül (1537). 


Ferdinánd király komolyan meghagyja Thurzónak, hogy az örökösök nél- 
kül elhalt Pásztohi István birtokait, melyeket titkárának, Bornemisza Pálnak és 
Hencz Máténak adományozott, késedelem nélkül adja vissza nekik. 


Litere patentes ad Thurzonem. Ferdinandus. Dederamus supe- 
rioribus annis fidelibus nostris egregiis Paulo Bornemyza secre- 
tario nostro et Matheo Hencz pro eorum servitiis quasdam pos- 
sessiones Pazthow, Thokold et portionem possessionariam in pos- 
sessione Rathon in comitatu Nitriensi habitas, que per mortem et 
defectum seminis Stephani quondam de Pazthow iusto iure ad nos 
devoluta erant, illas te potenter tanto tempore absque iusta causa 
tenuisse et modo tenere ex supplicatione prefati Pauli Bornemyza 
sane intelleximus, cum autem pro comperto habeamus nihil iuris 
te in illis bonis habere, non permittemus ullo pacto ipsos suis 
iustis iuribus a te privari violenter: fidelitati igitur tue per presen- 
les serio committimus, ut acceptis presentibus prefatas possessiones 
Paulo Bornemyza et Matheo Hencz cum omnibus illarum utilitati- 
bus absque mora possidendas remittere et integre restituere debeas. 
Secus... 

Datum mutata. 


Fogalmazat egy félív papir egyik oldalán, kélet nélkül, de a másik oldalon ugyan- 

azon kéztől a kelet: decz. 31. 1537. — Bécsi cs. és kir. hdzi stb. levéltár: Hang. 1537. 
decz. 99. 

Közli : BUNYITAY VINCZE. 


226. 


Libetbánya, 1538 januárius 14. 


«Laurentius ein diener des Wort Gottes» beismeri, hogy hibázott, midón 
egyes polgárok szavára hallgatva a libetbányai újbiró, biró és tanácsosok ellen 
beszélt s így lázadást idézett elő. «Ach Got, wie wer ich schyr noch irem anhallten 
ein bub worden und durch ainen ieczlichen sonderlich vormanes soldet mich für- 
stehen, das nur die schulde uberall mein were und mein ehlich Weib und mein 
Kinder und mein armut, elendt und betrubnus hetten.» 

Laurentius, minister verbi Dei in Libetbánya recognoscit se peccasse, cum 
contra neo-iudicem, iudicem et senatores oppidi Libetbánya declamaverit et sic 
seditionem in oppido excitaverit. 


Egykorü másolat Selmeczbánya levéltárában. Fasc. XXV. 
Közli : Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


227. 


Beszterczebánya, 1538 januárius 15. 


A beszterczebányai tanács megírja Körmöczbánya városának a libetbänyai 
lázadás történetét. Wan Lőrincz és Zelischer Dániel vezették félre a papot, hogy 
a biró és a tanács ellen beszéljen. A papot először egy pinczébe zárta a libetbányai 
új tanács, ekkor aztán jobb helyet kért és vallott. Mivel pedig ez az ügy az összes 
bányavárosokat érdekli, a libetbányai nép és tanács kibékítése végett tanácskozásra 
hívja meg a körmöczbányai tanácsot is. 

Senatus Neosoliensis perscribit civitati Cremniciensi seditionis Libet- 
bányensis decursum. Praedicator seditionem excitans prius in cellam detrusus fuit, 
dein meliorem locum optans seductores suos prodidit. Quia haec res omnes mon- 
tanas civitates (angit ad pacem inter senatum populumque Libetbänyensem redu- 
cendam senalum Cremniciensem quoque ad colloquium evocat. 


Eredetije Selmeczbánya levéltárában. Fasc. XXV. 
Kózli : Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


228. 


Bécs, 1538 januárius 15. 

Mihálovics András veszprémi £nekló-kanonok attól félvén, hogy ellenségei 
veszprémi kanonokságától elütik: kéri Ferdinánd királyt, nehogy Ujlakira hall- 
galva a kanonokságára mást nevezzen ki, mert maga Gráczban a királytól nevez- 
tetett ki és abban már installáltatott is. 


Sacratissime Rex et Domine, Domine mihi Clementissime. 
Maxima semper clementia Maiestas Vestra Sacratissima me pro- 
seguuta est, sed fuerunt et modo sunt homines, gui id, guod 


221 


Maiestas Vestra Sacratissima ex gratia sua mihi contulit, a me per- 
diderunt, literas contra literas a Maiestate Vestra Sacratissima 
petendo, quia ipsa omnia, que cui dat, in tantis curis memoria tenere 
non potest. Hoc pacto careo castro Zelyna et prepositura Glogon- 
censi, pro qua Prepositura nuper novissime in Gracz dedit mihi 
Maiestas Vestra Sacratissima cantoratum in Ecclesia Wesprimiensi, 
quem Cantoratum similiter a me perdere conantur. Dominus 
Wylaky scripsit donationem et dedit illam suo secretario, pro cuius 
redemptione dabam decem florenos Hungaricales, et quia modo 
plus dare non possum, minatur mihi, quod inveniet alium, qui 
etiam quinquaginta florenos in auro dabit. Est enim animus eius 
literas meas occultare et pro alio denuo petere aut aliquem instigare, 
ut petat. Quare humillime supplico Maiestati Vestre Sacratissime, 
si quis talis reperiretur, qui cantoratum Wesprimij a Maiestate 
Vestra Sacratissima peteret, ne illi conferat, quia mihi dedit et iam 
installatus sum. Donationem meam dominus Wylaky cum suo 
secretario detinet, quia non possum illis dare redemptionem, quam 
cupiunt. Maiestatem Vestram Sacratissimam Altissimus ad vota 
felicem conservet, ad chuius (!) pedes me humillime commendo. 
Wienne die 15. Januarij 1538. 
Eiusdem Maiestatis Vestre Sacratissime 
humillis et devotus Servitor 
Andreas Myhalewyth, 
ex gratia Maiestatis Vestre Sacratissime 
cantor Wesprimiensis. 
| Kívül : Sacratissime Regie Maiestati Romanorum, Hungarie, 
Bohemie etc. Domino meo Clementissimo. 
Egy félív papir egyik oldalán, barnaviasz zárópecséttel. — Bécsi cs. és kir. házi stb. 
levéltár: Hung. 1538. Jan. 37. — Ugyanígy ir ugyanazon kelettel Reverendissimo ac 
Illustrissimo Domino Domino Bernardo SS. Rom. Eccl. Cardinali, Episcopo Tridentino, 


Summo Regie Maiestatis Rom. Hung. Boh. etc. Cancellario etc. Domino mihi semper 
gratiosissimo. U. o. Jun. 40. Kózli: BUNYITAY VINCZE. 


220. 


Lőcse, 1538 Januárius 16. 


Fels Lénárd inti a bártfaiakat, hogy a feleséges pap behelyezésétól állja- 
nak el vagy ha már befogadták, rögtön bocsássák el, nehogy az uralkodó szigorú 
rendeletét a hitehagyotton végrehajtani kényteleníttessék. 


Prudentes et circumspecti viri, amici honorandi salutem et 
benivolentiam ! Declaratum est nobis, gualiter Dominationes Vestre 
omnino proposuerint sibi guendam sacerdotem, qui uxorem et 


liberos habere certo dicitur, ex Cremnicio vocare et in pastorem 
et plebanum vestrum suscipere. Cum autem firmissime commissum 
habeamus ab Reg. Matte domino nostro clementissimo, ne in iuris- 
dictione Maiestatis Sue istiusmodi insolitos et minus christianos 
ordines admittere, patique et tolerare debeamus: Dominationes 
‚Vestras rogamus, hortamur et admonemus diligenter, nomineque et 
auctoritate Reg. Mattis etiam committimus firmissime, ne eiusmodi 
hominem apostatam in medium vestri ulla ratione introducere pre- 
sumatis; si vero ante admonitiones has nostras ipsum iam induxe- 
ritis, volumus, ut illico, visis praesentibus, sibi licentiam abeundi e 
civitate prebeatis, nam si secus feceritis, daturi estis nobis occa- 
sionem, ut talem secundum demerita sua et informationem domini 
nostri clementissimi, cui parere et optemperare cogimur, non modo 
capere, verum etiam in exemplum aliorum durissime punire facia- 
mus, in dedecus et ignominiam civitatis vestre et vestrum omnium 
non mediocre, quod nos, nisi lacessiti, facere nullo modo vellemus. 
Curent itaque et Dominaciones Vestre in hac re voluntati nostre 
absque ulla excusatione correspondere et satisfacere. In reliquo 
Easdem felicissime valere desideramus. Datum ex Lewcha 16. Januarii 
anno Domini 1538. Leonardus liber Baro de Felss capitaneus 
generalis. 


Kívül: Prudentibus et circumspectis dominis iudici, ceteris- 
que consulibus civitatis Bartpha etc. amicis nobis honorandis. 


Eredeti, félív papiron, a tábornok zárópecsétjével. — Bártfa város levéltára. 
Közölte Wagner is. 
Közli: BUNYITAY VINCZE. 


230. 


Lőcse, 1538 januárius 24. 


Fels Lénárd jelenti, hogy a szepesi prépostság kanonokjainak és minden- 
rendű papságának vanasza szerint Lomniczai János azon egyház prépostja 
elviselhetetlen és szokatlan taksák fizetésére szorítja őket s a pénzt világi czéljaira 
szándékszik fordítani. Kéri tehát a királyt, hogy ezt ne engedje meg, és a kérel- 
mezők kiváltságait erősítse meg. Ő addig is a prépostot, kire nézve nagy a gyanú, 
hogy nősülni akar, zsarolásaiban megakadályozza. 


Post servitiorum meorum in gratiam Sacratissime Maiestatis 
Vestre commendationem. Sacratissima Regia Maiestas, Domine et 
Domine Clementissime. Venerunt ad me venerabiles canonici 
ecclesie Scepusiensis reliquique sacerdotes, et universi spiritualis 


223 








224 


ordinis viri, ad dictam preposituram Scepusiensem attinentes, con- 
querentes nobis, qualiter reverendus dominus Johannes de Lom- 
nicza, prepositus prenominate ecclesie Scepusiensis ipsis nunc, sicut 
et sepius facere solitus est, intollerabilem et insolitam quandam 
taxam imponere niteretur. Quorum intercessione exaudita, licet 
dominum Prepositum semel atque iterum requisitum habuerim, 
ut ab istiusmodi insolita turbatione subditorum suorum supersedere 
velit: nichilominus tamen, ut michi denuo relatum extitit, aliud 
habere non vult, nisi ut taxa ipsis imposita pro voluntate sua sol- 
vatur. Cum autem pecuniam eam non ad commodum et utilitatem 
prepositure sue, verum ad secularia ab eis extorquere conaretur, 
nempe volens arcem Dwnawycza ab magnifico domino Hieronimo 
Lazky pro certis milibus florenorum ratione pignoris sibi ipsi appro- 
piare : Sacratissimam Maiestatem Vestram tanquam dominum meum 
clementissimum rogo, ne digneatur (!) Eadem Maiestas Vestra 
dictos sacerdotes adeo indebite turbari non permittere (!). Nam 
arcem eam non solum pro se ipso impignoratam habere vult, sed 
etiam timeo, ne, habita arce, quovismodo uxorem ducere, ut michi 
revera dictum est, presumat. Id tamen, licet Sacratissime Maiestati 
Vestre pro certo affirmare non audeo, tamen ut ex communi 
omnium relatu intelligo, non abest a proposito. Quamvis autem 
nullam ab Sacratissima Maiestate Vestra informationem habeam, 
curabo nichilominus, ut in presentia mea usque ad Maiestatis Vestre 
latiorem informationem voti compos non reddatur. Utcumque 
tamen sit, Maiestatem Vestram Sacratissimam, tanquam dominum 
meum clementisimum rogo consuloque Eidem, ne digneatur 
Eadem habito Dei et eius iustitie respectu hos supplicantes in iustis 
eorum desideriis derelinquere. Nam si Maiestas Vestra Sacratissima 
propositum prepositi non redarguerit, solitam tyrannidem suam 
non minorari, sed dietim augmentari in subditorum suorum intol- 
lerabilem miseriam conabitur. Ceterum declaraverunt nobis, qua- 
liter ipsi ad necessitates Maiestatis Vestre Sacratissime et sustenta- 
tionem gentium Eiusdem spectabili et magnifico domino Johanni 
Koczianer sexcentos florenos mutuo dederint, quos etiam sepissime 
repetitos habere ab eo non potuerint, tamen, ut illud debitum solutum 
per Sacratissimam Maiestatem Vestram existat, supplicant Sacra- 
tissime Maiestati Vestre, digneatur Eadem Maiestas Vestra privilegia 
et articulos eorum Maiestati Vestre missos pro tutiore permanentia 
ipsorum confirmari facere, quatenus et ipsi confisi in Maiestatis 
Vestre Sacratissime assecuratione valeant justis eorum prerogativis 
gaudere secure, qui etiam dictam sexingentorum florenorum debiti 


summam pro gratia Sacratissime Maiestatis Vestre et confirmatione 
privilegiorum suorum Eidem Maiestati Vestre Sacratissime relaxare 
se paratos offerunt. Et cum ijs Sacratissimam Maiestatem Vestram 
Deus Optimus Maximus felicem et diu fortunatam conservare dignea- 
tur. Datum ex Civitate Maiestatis Vestre Lewchowia 24 Januarij 
anno 1538. 

Eiusdem Sacratissime Maiestatis Vestre. 


Kívül : Sacratissimo Romanorum Hungarie et Bohemie Regie 
Maiestati etc. Domino et Domino meo Clementissimo. 


Egy fv papir első két oldalán, az aláirás a tollban maradt; piros zárópecséttel. — 
Bécsi cs. és hir. házi stb. levéltár : Hung. 1538. Jan. 57. — A királynak nyilt parancsa sa 
szepesi papsághoz intézett levele, melyben az ügyet a papságra nézve kedvezően intézi el, 


a. 0. 1538. Febr. 53. és 54. 
Közli : BUNYITAY VINCZE. 


231. 


Prága, 1538 januárius 25. 


Ferdinánd király, szándéka lévén azón egyházi javadalmakat, melyeknek 
kormányzását idáig ideiglenesen világiaknak adta át, az egyháziak kezébe 
visszaszármaztatni, meghagyja az esztergomi érseknek, hogy a győri püspökséget, 
melyet Bakyth Pálnak átengedett volt, most pedig két fivére birtokában van, tisz- 
tességes és jó módon ezektől a király részére foglalja vissza, hogy azt a püspöknek, 
a kit illet, átadhassa. 


Archiepiscopo Strigoniensi. Ferdinandus etc. Reverende Pater, 
Devote, Fidelis, sincere Dilecte. Quum pietatis officium est, eccle- 
siasticorum bonorum ita curam habere, ut que culpa temporum 
laicis aliquando administranda tradita fuerint, rursus ad manus 
ecclesiasticas perveniant, nos igitur non immemores, quo pacto 
Jaurinum cum pertinentijs suis (que quidem sedes est episcopalis) 
aliquandiu a magnifico quondam Paulo Bakyth possideri permise- 
rimus, et recenti memoria tenentes, cum ea, que post obitum dicti 
Pauli Bakyth cum eius fratribus, egregijs Petro et Michaele Bakyth, 
aule nostre familiaribus, super restitutione prefati Jaurini illiusque 
attinentiarum nomine iussuque nostro acta tractataque fuerint, tum 
quemadmodum ipsi nos rogatos habuerint, ut saltem, ne viderentur 
plane a nobis destituti, pateremur illos ad breve aliquod spatium 
Jaurinum tenere, decrevimus iam tandem firma sententia et volu- 
mus, ut bona illa ecclesiastica ad legitimos dominos suos, uti pium 
et iustum est, redeant neque secularium in potestate diutius per- 
maneant. Quapropter Dominationi tue etiam atque etiam vehemen- 


Egyháztórt. Emlékek. IH. 15 


ter committimus et precipimus,. ut cum dictis Petro et Michaele 
Bakyth ad.se accersitis omnibus, quibus potest, melioribus modis, 
viis atque rationibus agat tractetque, ut absque longiori mora 
Jaurinum cum omnibus episcopatus istius pertinentiis ad manus 
nostras cedant, suo scilicet presuli, ad quem iure pertinet, a nobis 
dehinc reddendum et consignandum, relicta tamen eis Sabaria, 
quam pignoris loco habent, nostram in.eo expressam omnimodam- 
que executura voluntatem. Datum Prage 25 Jauarij 1538. 

Expfedite]. 

Fogalmazat egy félív papir két oldalán. — Bácsi cs. és kir. hdzi stb. leveltdr : 


Hang. 1538. Jan. 61. — Ugyane tárgyban ugyanezen kelettel s ugyanígy Kerecheni Zalay 
János pozsonyi főispánnak, továbbá Bakith Péternek és Mihálynak. U. o. Jan. 62. és 63. 


Közli : BUNYITAY VINCZE. 


232. 


Prága, 1538 januárius 26. 
Ferdinánd király a győri káptalan panaszából arról értesülvén, hogy 
Bakyth Péter és Mihály a nevezett káptalan jövedelmeit, a király ez ügyben kiadott 
parancsának ellenére, még mindig bitorolják, a tizedek felszedésében a káp- 


falant akadályozzák : kemény fenyegetések alatt újból a legszigoniabban paran- 
csolja, hogy a káptalan javairól vegyék le kezüket. 


Ferdinandus... Fidelibus nostris egregiis Petro et Michaeli 
Bakyth, aule nostre familiaribus gratiam regiam et omne bonum. 
Etsi vobis antea mandavimus, ut fideles nostros, Capitulum ecclesie 
Jauriensis in proventibus et guartalibus decimarum ad eos ex veteri 
instituto et consuetudine pertinentibus nullo modo impediretis, 
neque ipsorum colonos indignis gravaminibus et oneribus posthac 
molestare affligereque presumeretis, quin potius illis quartarum 
proventus extradare et vestras, vestrorumque manus ab illorum 
oppressione abstinere deberetis; tamen cum ex querelis dicti Capi- 
tuli, quippe qui ob hoc proprios e sui medio nuntios ad nos mise- 
rint, vos mandatis nostris minime obtemperasse intelligamus: fide- 
litatibus vestris denuo non modo strictissime, verum sub indigna- 
tione etiam nostra gravissima precipimus et prorsus volumus, ut 
citra omnem difficultatem de bonis Capituli manus vestras, vestro- 
rumque retrahere et ab ulteriori eiusdem Capituli, colonorumque 
suorum tam in victu quotidiano, quam in serviciis vexatione, 
oppressioneque, necnon a perceptione proventuum theloneorum in 
Abda ac decima parte in civitate nostra Jauriensi desistere et absti- 
nere, ipsique Capitulo deinceps exigenda permittere, simul et quar- 


tam partem decimarum cultellorum Zombathhelkees, Luchman- 
kees et Arokkewzkees tam presentis anni, guam preteritorum red- 
dere et persolvere debeatis. Secus sub obtentu gratia nostre mi- 
nime facturi. Presentibus perlectis exhibenti restitutis. Datum Prage 
26. Januarii 1538. 

Ex[pedite]. 


Fogalmazat egy félív papir mindkét oldalán. — Bécsi cs. és kir. házi stb. levéltár : 
Hang. 1538. Jan. 65. és 64. 
Közli : BUNYITAY VINCZE. 


233. 


Libetbánya, 1588 februárius 2. 


Valaki a libetbányaiakat papjuk elfogatása és bebörtönzése miatt feladta 
az esztergomi érseknek. A libetbányai tanács mentegeti magát az érsek előtt. «Que 
autem sit causa detentionis, accipiet D. V. Rma prope diem ex relatu et informa- 
tione omnium septem civitatum montanarum, nam idem parochus noster propter 
Jacinus suum commissum non (ale, sed longe aliud maius supplicium meritum 
fuisset». 
Senatus oppidi Libetbánya excusat se coram archiepiscopo Strigoniensi, 
qui certior redditus de parochi captivitate et in carcere detentione eos redarguit. 
Asserit parochum multo plura meruisse, prout ex relatione septem civitatum mon- 
tanarum prope diem intelliget. 


Fogalmazvány Selmeczbánya levéltárában. Fasc. XXV. 
Közli : Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


234. 


Beszterczebánya, 1538 februárius 12. 


A Beszterczebányán (Bistricie Novi-Zoliensis) összegyült bányavárosok 
kérik az esztergomi érseket, hogy ne haragudjék a libetbányaiakra, a miért plébá- 
nosukat bebörtönözték, mert ezt csak azért tették, hogy biztosabb helyen tartsák a 
belyiszály és egyenetlenség szerzőjét, míg a szövetséges városok a feleket kihallgat- 
hatják és kibékíthetik. De már kibékültek. 

Legati civitatum montanarum Neosolii congregati archiepiscopum Strigo- 
niensem rogant, ne Libetbányensibus ob parochi sui coniectionem in carcerem 
succenseret aid enim eam ob causam... actum est, quo... auctorem discordie 
et intestine dissensionis pro cause inceple commodiori determinatione tutiore 
loco tantisper observarent, donec utraque pars per nos bono modo audiri et fra- 
lerne componi posset». 


Egykorú másolat Selmeczbánya levéltárában. Fasc. XXV. 
Közli : Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


15" 


227 


228 


235. 


Beszterczebánya, 1538 februárius 12. 


«Laurentius Pfarrer in Lybethis» visszavonja az ujévkor választott libet- 
bányai bíró és tanács ellen mondott sértő szavait. Egyik tanú «der wirdiger Herr 
Magister Andres der czeit Caplan in Newensoll». 

Laurentius parochus Libetbányensis verba sua detrahentia contra novum 
iudicem et senatum Libetbányensem, initio novi anni electum, effutita coram testi- 
bus et praesertim magistro Andrea capellano Neosoliensi revocat. 


Egykorú másolat Selmeczbánya levéltárában. Fasc. XXV. 
Közli : Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


236. 


Várad, 1538 februárius 24. 
A váradi békekötés egyházi vonatkozású czikkelyei. 


IX. Quotiescunque praelatum aliquem decedere, aut praelatum 
vel magistratum seu officialem quempiam mutari quocunque modo 
contigerit, toties novus praelatus, seu magistratus vel officialis, ante 
dignitatis vel magistratus seu officii apprehensionem — iuramen- 
tum fidelitatis praestare et superinde — etiam litteras tenebitur 
dare; et litterae quidem eiusmodi per serenissimum dominum Joan- 
nem regem dabuntur aut mittentur ad manus serenissimi regis 
Romanorum vel eius oratoris, sive oratoris Caesarei, si tunc in regno 
fuerit, et hoc intra duos menses a tempore praestiti iuramenti. 

XXI. Omnium subditorum utriusque principis, nemine prorsus 
excepto etiam externo, cuiuscunque dignitatis fuerit, omnia bona 
tam ecclesiastica quam secularia, post obitum serenissimi olim 
Ludovici regis ad haec usque tempora propter hostilitatem inter 
ipsos principes habitam violenter occupata, donationibus seu vendi- 
tionibus utriusque principis super iisdem bonis hactenus quibus- 
cunque datis vel factis non obstantibus, post publicatam pacem de 
facto illlis, quorum fuerant, pacifice remittantur. — — — 

XXII. Omnia bona et omnes proventus omnium ecclesiarum, 
per haec disturbiorum tempora qualitercunque et per quoscunque 
ab eisdem ecclesiis hactenus violenter occupata et adempta fuerint, 
iisdem ecclesiis, quarum ab antiquo fuerunt, tempore publicationis 
dictae pacis de facto pacifice possidenda, de manibus secularium 
exempta percipiendaque remittantur. 











— — Datum Waradini, in festo beati Matthiae Apostoli, anno 
Domini millesimo quingentesimo tricesimo octavo. 


Katona, XX. 1083. 1089. 


237. 


Kezsmärk, 1538 februárius 25. 


Leudischer György kezsmärki lelkész levele a beszterczebányai tanácshoz. — 
Elfogadja a prédikátori állást, a melyre meghívták, de előbb beszélnie kell Laszky 
Jeromossal, ki jelenleg nincs itthon; azután híveit sem hagyhatja oly rögtö- 
nösen magukra ; azért legyenek kis várakozással, segítsen addig plébánosuknak 
András mester. 


Meynn wylligenn dynst vnnd Ererbittunék myt aller Vnder- 
thenykewth. Namhafftygenn Herenn, Ewer schreybenn hab ich wol 
verstanden, von wegen des predjchs ampt, welches ich her£zlich 
vnnd jynn christlycher lyebe, nycht von meynet wegen, [zunder 
von christi meyns Herenn wegen anneme, als ich habe gerath 
personlych mjt Ewerenn stadtschreyber. Szunder weyl wegen gene- 
dycher Her Ho [Hyeronimus] Laszky nycht deheym yst, welcher 
myr trewlich, rellych hat geholffen ynn mejyner armuth, muss Ich 
nycht vndanéckbar ízeyn vnd den Vrlob ym anssagen, das er nycht 
eyn vnmuth vff mich hatte ; dorumb habet eyn kleyne vortzwgk, ich 
wyl euch schreybenn oder personlich czw Ewer Herschofft mych 
vorfygen. Dorczw Namhafftigen Herenn wist yr wol, das itzunder dy 
schwerste Zeyt yst. Nemlych das worth gottes predichenn, vnnd sy 
itzunder lossen. Es stynde myr nicht rellich an, weyl sy mich habenn 
yn armuth angenommen vnd sy in der &zeyth gelych [gleich] &zu- 
losszzenn; dorwm wolde ich Ewer weysseth gebetten habenn, yr 
woldeth Eynen verczwg haben off eyn czejth, Ich wyl eyn gotwel 
czw ewch kommen off eczejt, behelffet sich der pharrer mjt 
magistro Andrea dy weyll. Domit spar Ewer Namhafttyge weysszet 
got gesunt vnnd gebe Euch alles was euch ízelyklych yst Geben 
auss der kessenmarék [kessermarék| am montag noch matthia Im 
Jar 15 vnnd 38. 

Georgius Lewdyschid, 
kessmarker pharrer, Ewer weysset stetter 
Caplann vnd dyner alleczeyt. 


Eredetije Beszterczebánya város levéltárában. Fasc. 209. Nr. 7, 
Közli : TIMON ÁKOS. 


229 


238. 


Esztergom, 1538 februárius 25. 


Várday Pál esztergomi érsek a libetbányai plébános bebörtönözését meg- 
bocsátja, de mivel a libetbányaiak a papot 24 óra mulva sem adták át az illetékes 
egyházi birönak, kívánja, hogy a kiközösítés alól magukat feloldoztassák. 


Prudentes et Circumspecti amici in Christo nobis honorandi!... 
Litteras vestras, quas in causa Laurentii plebani de Lybethbanya 
civiumque oppidi eiusdem ad nos dedistis, plane intelleximus. 
Gratum nobis est, vos pro ingenii vestri dexteritate guerras et sedi- 
tiones illas inter plebanum et cives prefatas obortas sedasse et com- 
planasse. Verum, quod ad plebani detentionem attinet, non dubi- 
tamus in confesso vobis esse planeque constare, presbiterum, tametsi 
in flagranti crimine deprehensum, non ultra quatuor et viginti horas 
diei ex sanctorum patrum institutis per manus seculares citra penam 
canonis late sententie detineri posse, sed eum iníra id temporis 
spatium manibus iudicis sui spiritualis tradi et assignari oportere. 
Id, quod per cives de Libethbanya in causa presenti prorsus neglec- 
tum est Nihilominus nos desideriis vestris iustis et legitimis ex 
causis animum nostrum ad id moventibus correspondere volentes, 
rebus sic, ut in litteris vestris fusius exaratum est, se habentibus, annui- 
mus gratiose pro hac vice dumtaxat, ut, postquam prefato presbi- 
tero de iniuriis sibi illatis competenter satisfactum aut alias amica- 
biliter eum eo super his concordatum fuerit, prefati cives et incole 
de Libethbanya predicta a maioris excommunicationis aliisque sen- 
tentiis, censuris et penis ecclesiasticis ob detentionem eiusdem 
presbiteri per eos incursis a quocunque maluerint sacerdote, regu- 
lari vel seculari gratiam et communionem Sedis Apostolice habente 
et alias ab executione ordinum suorum non suspenso ad cautelam 
absolvi et gremio sancte matris ecclesie reddi et restitui in forma 
ecclesie consueta possint et valeant. Nacta tamen opportunitate ab 
ulteriori pleniorique absolutionis remedio a Sede Apostolica aut 
eius auctoritatem in hac parte habente, infra spatium trium men- 
sium a data presentium computandorum, fidem nobis indubiam 
de eo facturi, sibi ipsis sufficienter provideri facere debeant et 
teneantur. Et vos benevalere optamus. Ex arce nostra Strigoniensi, 
25 Februarii Anno 1538. 

Paulus, 


Archiepiscopus Strigoniensis manu propria. 


Kívül : Responsio dni Rmi Strigoniensis ad litteras civitatum 
pro civibus de Lebethbanya. 


Egykorú másolat Selmeczbánya levéltárában. Fasc. XXV. 
Közli : Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


239. 


Prága, 1538 márczius 1. 


Ferdinánd király Bakyth Péternek és Mihálynak meghagyja, hogy a győri 
püspök várához, Keszőhöz tartozó dézmákhoz és jövedelmekhez többé ne nyuljanak. 


Ferdinandus etc. Fidelibus nostris egregijs Petro et Michaeli 
Bakyth, aule nostre familiaribus gratiam regiam et omne bonum. 
Relatum nobis est, vos guosdam proventus decimales, gui ex pos- 
sessionibus Gyarmath et Gecze ad arcem episcopatus Jauriensis 
Kezzew vocatam ab antiguis temporibus soliti sunt administrari, 
vobis velle vendicare ac percipere, hoc videlicet sub pretextu, guod 
frater etiam vester, Paulus Bakyth, eos ipsos proventus ac decimas 
aliquot annis sibi percepisset, per quod iam vos quoque quasi ius 
in illis habentes decimas ipsas et proventus ad vos trahere easque 
vestri iuris facere velletis. At nos certis documentis intelleximus, 
eas ipsas decimas semper ad ipsam arcem Kezzew pertinuisse, 
semperque ad illam arcem fuisse administratas, nisi forte aliquando 
inter has superiorum annorum tempestates vel a fratre vestro vel a 
quopiam alio per violentiam alio fuerint rapte. Quod etiamsi sic 
factum est per hec superiora tempora, tamen quoniam iusto iure 
ad ipsam arcem Kezzew pertinent, nolumus ullo pacto, ut ab ipsa 
arce abstrahantur. Proinde vobis mandamus, ut ab ipsis decimis 
usurpandis abstineatis, easque citra aliquam contentionem aut cavil- 
lationem ad ipsam arcem Kezzew, quo (ut predictum est) pertinent, 
sinatis administrandam. Neque autem huius rei causa bonis ac colo- 
nis ipsius arcis Kezzew aut predictarum villarum Gyarmath et 
Gecze aliquam iniuriam aut damnum inferre presumatis, nam eius- 
modi indignitates non feremus neque sinemus, ut arx ipsa suis 
antiquis iuribus ac proventibus despolietur. Presentibus perlectis 
exhibenti restitutis. Datum Prage prima Martij 1528. 

Expledite]. 


Fogalmazat egy féliv papir két oldalán. — Bécsi cs. és hir. hdzi stb. levéltár : 


Hang. 1538. Marz. 4. 
Közli : BUNYITAY VINCZE. 


231 








232 


240. 


Pannonhalma, 1538 márczius 6. 


Mihály pannonhalmi főapát és a konvent a várőrség kifizetése végett 
100 frtért elzálogosítják Asvänytö falut Fölpéczy Ferencz deáknak. 

Michael archiabbas et conventus monasteril Sacrimontis Pannoniae ad 
solvendum stipendium custodum castri 100 florenos mutuo levant et hunc in finem 
possessionem Äsvänytö Francisco Fólpétzy oppignorant. 


Eredetije a pannonhalmi föapätsägi It. c. 57. 1. W. 3. 
Közli : Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


241. 


Prága, 1538 márczius 7. 


Serédy Gáspár Nádasdy Tamásnak. — A levél első részében köszöni 
Nádasdynak Pekri Lajos irányában tanusított jóindulatát; a másodikban bizo- 
nyos «libellus evangelicus»-röl ir, melynek egy (Perényi Péter számára) bekötött 
példányát küldi. 


Spectabilis et Magnifice Domine, Amice nobis plurimum ob- 
servande. Post salutem mei ipsius commendationem. 

Ceterum scimus Magnificentiam Vestram eminus ad hostes 
Christiani nominis Turcas habitare, fidelegue concionatore opus 
habere. Mittimus idcirco eidem per praesentium ostensorem, domi- 
num Herkowith, libellum quendam evangelicum, succinctum qui- 
dem et pusillum satis, talem tamen eumque, quod nos ad hunc 
diem brevius quidem sed melius quidquam et magis proficuum 
ne in maioribus quidem codicibus reperimus. Quem ut a nobis 
Magnificentia Vestra bono animo accipere gratumque habere velit, 
diligenter rogamus. Feceramus namque ipsum domino Petro de 
Peren illigare, ut ex titulo a foris cognoscere licet, ob festinationem 
tamen praesentium ostensoris fieri non potuit, ut alium fecissemus 
huius loco: Magnificentiae Vestrae illigari facere, quin potius illi 
duximus demum huius vice alium curare illigandum. Si vero forte 
is libellus etiam prius apud Magnificentiam Vestram habitus fuerit, 
non refert quidquam, quinimo exinde ipsa Magnificentia Vestra 
colligere potest, nos eum esse, qui saluti tum corporis, tum animae 
Magnificentiae Vestrae quantum in nobis est, libentissime velle 
consulere, eidemque omnia felicia optaremus ex animo. Si est igitur 


prius apud se par libelli huius, poterit at hunc forte alicui bono 
amico suo dono mittere. Nova non dubitamus (Dominationem) 
Vestram ex spectabilis magnifici domini Leonardi de (Vels) gene- 
ralis capitanei Regiae Majestatis in regno Hungariae... ris plane 
cognovisse. Quod superest Magnificentiam Vestram cupimus feli- 
titer valere. Ex Praga septima die merisis marcii anno Domini 1538. 


Caspar Seredi, 


partium superiorum capitaneus Regiae 
Majestatis. 


Kívül : Spectabili et Magnifico Domino Thomae de Nadasd, 
Thavernicorum Regalium Magistro et regnorum Croatiae et Dal- 
matiae Bano domino et amico nobis plurime honorando. 


Eredetije egész ív 2-rét. Egy nagy darabja valami romboló hatású tintával leöntve, 
kihullott. Zárlatán vörösviaszba nyomott pecsétnek nyoma. (Az Országos Levéltár kincs- 
tári osztályában.) Közölte Szilády Á. Dévai «At tíz parantsolatnak» stb. czimű művének 
akad. kiadásában (Budapest, 1897.) 138—140. 1l. 


242. 


Prága, 1538 márczius 16. 


Ferdinandus I. Rex Bartfensibus mandat, ut Esaiam Lang apostatam, 
uxoralım concionatorem eorum statim expellant. 


Ferdinandus — Prudentes et circumspecti fideles dilecti. Suppli- 
ces libellos vestros nobis per fidelem nostrum Marcum Kayl, civem 
et notarium vestrum oblatos clementer intelleximus... Coeterum 
quod supplicastis nobis, ut Esaiam Lanng, in praedicatorem vestrum 
assumptum vobis gratiose permittere velimus non obstante eo, quod 
uxorem habeat, id nobis nequaquam faciendum esse scitote, cum 
sit contra receptum Ecclesiae morem, ut qui sacra tractant verbum- 
que divinum praedicant, connubio matrimoniali se jungant. Qua- 
propter nos, qui istiusmodi hactenus nunquam admittere consuevi- 
mus, vobis harum serie sub indignatione nostra gravissima prae- 
cipientes mandamus, ut sine mora et absque contradictione aliqua 
praefatum Esaiam Lanng ab officio praedicandi abdicetis, neque 
illum diutius apud vos commorari, vitamque agere sustineatis. 
Quandoquidem nullo pacto ferre, neque tolerare possumus, ut 
sacerdos iste conjugatus apud vos munere praedicandi fungatur, 
nostram in eo expressam et omnimodam executuri voluntatem. 


233 


234 


Datum in arce nostra Regia Pragae die 16. mensis Martii Anno 1538. 
Regnorum nostrorum Romani octavo, aliorum vero duodecimo. 


Ferdinandus. Ad mandatum Sacrae Regiae Mattis pprium 
Rv. Card. Tridentini (sic). | Ad. Carolus. 


Budapesti egyetemi könyvtár. Kaprinai kézirat-gyüjtemény B. XXXVIII. köt. 60. 1. 
(Kaprinai sajátkezű másolata a bártfai levéltárból.) 


243. 


Róma, 1538 márczius 20. 


A római pápa értesíti. Ferdinánd királyt, hogy a modrasi püspökséget Staysa 
Didáknak adományozta és kéri, hogy az új püspököt annak birtokához juttassa. 

Summus Pontifex notum reddit Ferdinando regi se Didacum Staysa 
episcopatui Modrusiensi per mortem Hermolai vacanti praefecisse petitgue, ut ad 
asseguendám possessionem eius novum episcopum adiuvet. 


Vatikáni levéltár. Arm. 41. v. 9. Nr. 236. 
Közli : KOLLÁNYI FERENCZ. 


244. 


" Brassó, 1538 márczius 21. 


A domonkosrendűek még Brassóban laknak és a királytól alapítványként 
nekik rendelt fizetést megkapják. 

eMonachis Dominicastris ratione 50 florenorum, quotannis ex censu s. Mar- 
lini dari solitorum, dedi ex censu s. Martini pro anno proximo superiori feria 
quinta ante Oculi fl. 25.» 


Brassó város szämadäskönyveböl közli: dr. 0. D. Teutsch : Ueber Honterus und 
Kronstadt (1876. 51 — 52.). 


245. 


Buda, 1538 márczius 25. 


Mihály kalocsai prépost Ferdinánd királyhoz intézett folyamodványában 
hivatkozván arra, hogy Kassa elestével mindenét elyesztette, kéri a királyt, paran- 
csolja meg kapitányának, hogy ez engedje meg neki a tarczafeji főesperesség jóve- 
delmeinek beszedését. 


Serenissime et clementissime Princeps. Amissa Cassovia, amisi 
in ea omnia bona mea, que habebam, penes fidelitatem V. Sacre 
Maiestatis. Tandem ex annuentia tunc eandem civitatem gubernan- 


tium perveni ad reverendisimum dominum meum Dominum 
Franciscum de Frangepanibus, archiepiscopum Coloczensem et 
Electum Agriensem de quodam archidiaconatu Tharczayfew deno- 
minato, cuius proventus ascenderent ad summam quinquaginta vel 
sexaginta florenorum, etiamsi plebanatus in illis partibus desolati 
non essent; sunt autem plebani, a quibus cathedraticum exigi con- 
suevit occasione predicti archidiaconatus, circumcirca civitatem 
Barthffa: supplico itaque Vestre S. Maiestati, tanquam Domino meo 
clementissimo, dignetur Eadem mandare capitaneo suo illorum 
partium per literas suas, ut patiantur me percipere proventus eius- 
dem archidiaconatus; alioquin deerit mihi in hac senectute mea, 
quo vivere valeam. Gratiosam relationem a Maiestate V. expecto, 
que felix valeat. Datum Bude in festo Annuntiationis Marie anno 
salutis 15 tricesimo octavo. 
Eiusdem Maiestatis V. S. 


humilis et devotus capellanis 
Michael, 


Prepositus Colocensis. 


Kívül: Serenissimo Principi et Domino Domino Ferdinando 
Regi Romanorum etc. Domino gratiosissimo. 


Egy félív papir egyik oldalán, zóldviasz záró gyürüpecséttel. — Bácsi cs. és kir. 
hdzi stb. levéltdr: Hang. 1538. Marz. 56. 
Közli: BUNYITAY VINCZE. 


246. 


Buda, 1538 márczius 27. 


Werbőczi István «szent Miklós iránt táplált tisztelete sugallatára» a budai 
dominikänusoknak adományozza Csaba falut Pestmegyében; az utóbbit azzal a 
kikötéssel, hogy édes apja és «fogadott apja» Szobi Mihály, ugyszintén Hédervári 
Ferencz lelki üdvösségéért misék mondassanak. 


Nos Joannes — memorie commendamus — guod fidelis 
noster, spectabilis ac magnificus Stephanus de Werbewcz, summus 
et secretarius cancellarius noster regius ac comitatuum Newgradien- 
sis et Tholnensis comes, onere et guolibet gravamine Emerici filii 
sui negotio in subscripto super se levato, coram nobis personaliter 
constitutus, sponte et libere confessus est hoc modo: qualiter ipse 
digna mentis consideratione perpendens atque considerans, omnia 
terrena caduca et, experientia teste, pertransitoria, nihilque eorum 


235 








preter id, guod in Dei laudem per guempiam collatum fuerit, per- 
petuo duraturum esse, cupiens propterea terrena ipsa in celestia et 
transitoria in eterna felici commercio commutare, ex singulari ita- 
que animi sui devotione, quam erga beatissimum Nicolaum, pium 
pontificem, gereret et haberet, cuiusque precibus ac meritis hic in 
terris positus se foveri stabilirique speraret; cum igitur ex eo, tum 
vero in recompensam et satisfactionem illius eleemosinarie largi- 
tionis, quam egregius quondam Michael, filius olim Petri de Zob, 
pater adoptivus ipsius cancellarii nostri, in extremis constitutus, vene- 
rabilibus religiosisque patribus ordinis praedicatorum B. Dominici 
confessoris fecisset erogandamque legasset, totalem possessionem 
suam, Chaba nominatam, in comitatu Pestiensi existentem et habi- 
tam, simul cum cunctis suis. utilitatibus et pertinentiis quibuslibet, 
ecclesie seu monasterio predicti B. Nicolai episcopi et conf. Bude 
fundato atque constructo et per consequens prenominatis fratribus 
ordinis ipsius B. Dominici conf. in claustro eiusdem ecclesie per 
successionem degentibus, in perpetuam eleemosinam dedisset, donas- 
set et contulisset, ea tamen sub lege et conditione, ut ipsi quoque 
fratres Dominicani, seu predicatores, claustro in prenotato successive 
(ut prefertur) degentes, singulis ebdomadis, temporibus semper suc- 
cessivis, quinque missas in representationem quinque vulnerum 
potissimorum D. N. Ihu Christi ; die videlicet dominico de SS. Trini- 
tate et individua unitate; feria secunda pro fidelibus defunctis 
omnibus, presertim illis, quos ipse cancellarius noster apud se com- 
mendatos haberet et quibus aliqua pecuniarum summa, vel pro 
servitiorum exhibitione, vel aliquo debito teneretur ac obligaretur ; 
feria quarta de omnibus sanctis; feria sexta de passione domini et 
eiusdem quinque vulneribus, //umiiavit etc.; sabbato nempe de 
domina ac patrona nostra, virgine scilicet sacratissima, matre Dei 
Maria, aliquando de annunciatione, interdum de nativitate, visita- 
tione, assumptione, sepe autem de commemoratione eiusdem Salve 
sancía parens cum suis collectis ac orationibus consuetis, pro 
animarum prefati Michaelis Zobi specialiter, ac tandem magni- 
fici condam Francisci de Hederwara et aliorum, sibi (ut premit- 
titur) commendatorum, salute celebrare debeant atque teneantur. — 
Cui quidem possessionarie collationi ac eleemosinarum largitioni 
nos quoque ob eam spem et devotionem nostram, qua erga pre- 
fatum beatissimum Nicolaum episcopum subsequenterque religio- 
nem annotatorum fratrum predicatorum afficimur, nostrum regium 
consensum prebuimus, immo prebemus benevolum pariter et assen- 
sum. — — Datum Bude, tercio die festi annunciationis sacratis- 


sime virginis Marie, anno virginei partus eiusdem millesimo quin- 
gentesimo tricesimo octavo, regnorum vero nostrorum anno duo- 
decimo. | 


Az eredetiből közölte Katona XX/2. 1134—1137. Horvdi István : Levélgyüjtemény 
Werböczi István emlékezetéhez. Pest, 1819. 283. I. 


247. 


Bécs, 1538 márczius 27. 


Pesti (Miser) Gábor «Nomenclatura sex linguarum» czimű művét megküldi 
Pereghy Albert pécsi prépostnak. 


... Exemplaria sex linguarum, Deo volente, absolvimus, mira 
tamen ingratudine usus est erga me tipographus, utpote qui non 
amplius me quam decem donavit exemplaria, ex quo prius nullam 
cum eo feceram conventionem. Ex illis misi dominationi vestre 
reverendissime unicum tantum exemplar. Huic annexum det D, V. R. 
domino Leonardo Cubiny, ut quo citius fieri potuit, mittat nomine 
meo domino Gabrieli de Leva. Habeo adhuc exemplaria quinque, 
que his diebus missurus sum domino reverendissimo Jauriensi... 
Vienne 27 Martii anno Domini 1538. 


Servitor 


Gabriel Pannonius Pesthinus m. p. 


Kívül: Reverendo domino meo domino Alberto preposito 
Quinqueecclesiensi ac prefecto camere et consiliario regie Maie- 
statis, domino undequaque observandissimo. 


Eredetije az országos levéltárban, Kózólve: lIrodalomtórténeti Közlemények. 
III. évf. 334—35. ll. 


248. 


Bécs, 1538 märczius 27. 


Pesti (Miser) Gábor «Nomenclatura sex linguarum» czimű művét megküldi 
Ujlaky Ferencz győri püspöknek. 


... Divina aspirante clementia, opusculum nomine Domina- 
tionis vestre inceptum absolvi. Quam feliciter autem, iudicio eius- 
dem relinquendum esse duxi. Hoc equidem certo affirmare ausus 
fuerim, me et voluisse et, ut quam absolutissime in publicum pro- 
diret, nullis pepercisse laboribus, qui apparebunt tunc facile, cum hy 
exigui mei (/gy) lucubrationes priori, e quo extraxi, conferentur operi 


237 





238 


barbarie in Latinis penitus repleto. Dominatio vestra reverendissima 
boni consulat, rogo, sic enim futurum est, ut hec tenuis opella mea 
in summam mihi vertatur voluptatem et delicias. Quod si factum 
cognovero, quamquam statim a pascha hinc mihi ad proprios lares 
migrandum sit, velim nolim, tamen quibuscunque in regionibus 
mihi mansio futura est, nunquam pigebit me nomen Dominationis 
vestre reverendissime,quantum in me fuerit, dignis celebrare laudibus. 


Eredetije az országos levéltárban. Közölve: Irodalomtörteneti Közlemények. 
III. évf. 335. 1. | 


249. 


Pozsony, 1538 märczius 31. 


A pozsonyi káptalan előtt à győri káptalan óvást tesz az ellen, hogy nagy- 
ságos Enyingi Török Bálint és Báthory Bonaventura urak ez év márczius 25-ike 
táján «contra treugas et iuducias inter prineipes firmatas» miategy 1500 emberrel 
és Baranyay Mátyás tatai várnagy útmutatása mellett Győr városát megrohan- 
ták, kirabolták és az összes házakat felégették. 

Capitulum Jauriense coram capitulo Posoniensi protestatur contra Valen- 
Linum Török et Bonaventuram Báthory, qui circa 25-am diem mensis Martü 
ductore Mathia Baranyay, praefecto arcis Tata urbem Jauriensem invaserant, 
diripuerant et uniyersas domos incenderant. 


Eredetije a gyóri káptalan magánlevéltárában. Cimeliotheca. IX. Nr. 674. 


250. 


Buda, 1538 április 4. 


János király megbizölevele Ferencz känonjogludomdnyi doktor, musnai 
plébános, titkára részére, kit III. Pál pápához követül küldött, — a szentatya 
válaszával. 


Sanctissimo in Christo Patri et Domino Domino Paulo Tertio 
Sancte Romane ac Universalis Ecclesie Summo Pontifici, Domino 
Clementissimo. I 

Beatissime Pater, post oscula pedum Sanctitatis vestre beato- 
rum et filialem commendationem. Misimus ad Sanctitatem vestram 
hunc fidelem nostrum venerabilem Franciscum decretorum docto- 
rem, plebanum Musnensem, secretarium nostrum, medio cuius de 
rebus et negotiis guibusdam nostris et regni nostri nonnulla Sancti- 
tati vestre significavimus, gue Eadem fusius ab eo intelliget. Suppli- 
camus itaque Sanctitati vestre, velit verbis eiusdem Francisci doctoris 


certam fidem adhibere. Nam ea Sanctitati vestre nomine nostro 
dicet, que a nobis Eidem referenda accepit. Cui nos humillime 
commendamus: Quam Deus Optimus Maximus conservet ad sua 
vota pro incremento regiminis ecclesie sancte Dei et reipublice 
christiane. Datum Bude guarta die mensis Aprilis Anno Domini 
MDXXXVIII. 
Eiusdem Vestre Sanctitatis Devotus filius 
Joannes, 
Rex Hungarie manupp. 


Quod Sermus Hungariae rex Joannes ostenderit Smo D. N. 
Paulo Tertio Pontifici Maximo suae devotionis affectum, Sanctitas 
sua cognovit, quod antea non ambigebat, pietatem et religionem 
suae Maiestatis, fuitque id Sanctitati suae gratissimum. 

Excusationem, quod reverendus d. episcopus Transilvanus 
non potuerit ad Sanctitatem suam accedere, cum id maxime cupi- 
visset, benigne et aequo animo accepit, et venerabilem Franciscum 
decretorum doctorem, plebanum Musnensem, praesentium latorem, 
qui ad Sanctitatem suam suae Maiestatis orator venit, hilari animo 
ac benigno suscepit. Auditisque, quae ab ipso sui regis nomine 
renunciata fuerunt, respondit et alia multa, et inter caetera ea, quae 
sequuntur. 

Quoad subsidium petendum a principibus christianis pro 
exercitu XV millia hominum conscribendo ad defensionem Regni 
Hungariae, Sanctitas sua id cum omni efficacia procurabit, scribet- 
que ad Principes christianos super hac re diligenter. 

Quoad subsidium petitum a Sanctitate sua pro reparatione 
castrorum, postquam Sanctitas sua (ut notum est) iniit foedus cum 
Caesarea Maiestate et illmo Venetorum domino, semper fuit maxi- 
mis et continuis expensis gravata, ita ut vix potuerit resistere, nedum 
expensas novas subire, stantibus terminis: sed cum speret, alios 
christianos principes brevi intraturos et ipsos dictum foedus, et sic 
pluribus cohaerentibus expensas fore leviores, Sanctitas sua tunc 
conabitur curare, ut etiam circa hoc providebit (!). Quoad deci- 
mas, quoniam satis prolixe responsum est ipsi plebano Musnensi 
oratori, ad ipsum habeatur relatio. 

Quoad absolutionem presbiterorum homicidarum, licet non 
consueverit haec Sancta Sedes cum homicidis voluntariis ad altaris 
ministerium dispensare, tamen Sanctitas sua, ut in hoc satisfaciat 
suae Maiestati, committet Rmo Legato, quem ad partes illas nunc 
mittit, ut huiusmodi absolutionem det. 


230 


240 


Ut in omnibus aliis, guae poterit, Sanctitas sua dabit operam; 
ut sua Maiestas cognoscat, gua benivolentia ipsam proseguatur, et 
etiam dum in minoribus constituta erat, proseguebatur. Cui Maie- 
stati me etiam atgue etiam humiliter commendo. 


Theiner: Vetera monum. Slavorum merid. I. 640. 


251. 


Prága, 1538 április 9. 

Werner György Peregi Albertnek. — Krakkön diulaztäban Vietor Jeromos 
kónyvnyomtató Dévai Mátyás magyar kónyvecskéjének néhány példányát azzal a 
kéréssel mutatta be, hogy azokból egy-kettőt Sylvester Jánoshoz juttasson. Mint- 
hogy erre levélíró módot nem talált, czímzettet kéri fel, hogy ez ügyben eljárjon. 


Reverende mi Domine Praefecte salutem et plurimam mei 
commendationem. Si dominus Blasius noster ad vos pervenit, non 
potest meus in hanc aulam adventus latere R. D. Vram. Nam et 
ipse cum domo proficiscerer, apud me fuit, et litteras a me accepit, 
guibus Rev. D. Vestram de profectione mea feci certiorem. Cum 
Cracoviam venissem in hoc itinere, Hieronymus Vietor chalcogra- 
phus, qui de Sylvestro, novi, ut dicitur, testamenti interprete, inquirit, 
guemadmodum aliis litteris R. D. Vrae significavi, exhibuit mihi 
aliguot exempla libelli cujusdam hungarici, rogans, ut unum atgue 
alterum ad ipsum Sylvestrum perferri curarem. Cum vero ad hoc 
efficiendum nulla mihi succurrit ratio, mitto ea ad R. D. Vestram, 
cui si qua se dabit occasio, ne gravetur, quaeso, porro ad illum 
transmittere. Affectat ea re hoc unum chalcographus, ut illi inno- 
tescat et aliquem gustum laboris sui exhibeat, quum nova quadam 
ratione scribere hungarice coeperit, hungaro quodam iuvene neque 
indocto, neque inelegante, quem domi suae alit, authore. Cuius 
ratio si probabitur Sylvestro, hoc facilius confidit fore, ut versionem 
novi testamenti, si quam paratam habet, sibi tradat excudendam. 
Quod si non probabitur, pollicetur idem se eam, qàam Sylvester 
praescripturus est, diligentissime secuturum et observaturum. Credo 
R. d. vram ex his facile intelligere, quanta cupiditas hominis animo 
ad consequendum hoc opus incesserit, Si quid autem ei R. D. Vrae 
vel studium, vel suffragatio apud Sylvestrum prodesse potest, ne. 
molestum sit rogo R. D. Vrae, efficere, ut eius cupiditali satisfiat. 

Porro quae insunt huic libello, non satis teneo. Quia tamen 
author eius, si tamen is est Mathias, quem Rsmus quondam Dominus 
noster Agriensis Cassovia extractum istuc captivum adducendum 


euravit, in suspicionem venit hereseos, si R. D. Vra cognoverit in 
eo guaedam esse, quae periculose docentur aut dantur in vulgus, 
aut premendum eum, aut caute ad illum perferendum curabit. Quid 
autem et ipsa R. D. Vra egerit, et quid Vietori a Sylvestro expectan- 
dum sit, rescribet eadem ad me, quamprimum comperti aliquod 
est habitura, ut habeam, quod illi respondeam, qui me hac de re 
nunquam desinit solicitare. Est vir bonus, qui studio habet, ut quam 
plurimis, quantum potest, inserviat, eoque nomine dignus est, ut 
eius commodis faveamus. Ego me haud ita multos dies hic con- 
sumpturum esse spero. Revocat me domum ingens desiderium 
meorum, quos non satis idoneo tempore deseruisse videor. Certe 
quantum per me stabit, haud committam, ut proximis feriis pascha- 
libus hic inveniar. Quae hic exstant nova, que quidem mihi non- 
dum licuit cognoscere, puto Rev. Dnum Jauriensem diligenter ad 
R. d. Vram perscribere. Dominus Deus eandem servet et sospitet. 
Datum Pragae 9. die Aprilis anno 1538. servitor Geor. Vernherus m. p. 

Alterum libellum satis erit ad Sylvestrum mittere. Alterum 
D. vra pro se, si voluerit, poterit retinere. 

Kívül: Revrdo domino Alberto (de Pereg) Praeposito Q. Q. 
Regis Consiliario et Praefecto camere hungarice imo et amico 
observandissimo. 


Eredetije egész íven. Az Országos Levéltár kincstári osztályában. Közölte Szilädy 
Á. Dévai «At tíz parantsolatnak stb.» czimü művének akad. kiadásában (Budapest 


1897.) 134. I. 


252. 


Prága, 1538 április 10. 


Morone János bécsi nunczius jelentése Farnese Sándor pápai al-kanczellár- 
hoz. János király Statileo erdélyi püspököt Ferdinánd király menedéklevelével a 
pápához küldi. A nunczius óvja a szentszéket Statileotól, kiről hitelt érdemlő sze- 
mélyek botrányos dolgokat beszélnek, és kéri a szentatyát, hogy a magyar bíboros 
kreálásánál inkább magasabb érdekekre, mint a fejedelmek ajánlására tekintsen. 


"Da Buda partira in breve monsignore Statilio vescovo di 
Transilvania, mandato dal Vayvoda a Sua Santità, et doi giorni fa 
fue expedito il salvocondutto da questa Maiestà. 

Non restard di soggiongere per l'obligo qual ho et per il zelo 
de l'honore di Sua Santità et di quella Santa Sede Apostolica, che 
il predetto monsignor Statilio, come ho inteso da persone dignis- 
sime di fede, ha raccolto grande summa de danari, expilando il suo 


Egyhäztört. Emlékek. III. 16 


241. 





242 


clero et dicendo, che li porta a Nostro Signore per farsi cardinale 
et che Sua Santità gli l'ha promesso. Supplico V. S. Rma et Iljm: 
perché io scio quanto importa all' immaculato honore di Sua Beati- 
tudine, voglia di ció advertirla et pregarla, facia diligente inquisi- 
tione della vita et costumi del predetto monsignore Statilio, perché 
ho similmente inteso, ch'é reputato homicidiario de molti homini, 
strupatore de molte virgine et in summa di pessima sorte; delle 
quale cose Sua Santità essendone advertita potrà fare piü matura 
inquisitione et governarsi secondo la ritrovata verità. 

Et perché si conosce essere necessario, non men per benefitio 
del regno de Ongaria, che di quella Sede Apostolica, creare qualche 
cardinale Ongaro per estirpare il principio delle sette lutherane, 
quali comminciano in quelle parti, et per redure le cose ecclesia- 
stice in bon stato: supplico Sua Santità (benché forsi sia temerario) 
voglia andare con qualche consideratione et in tal creatione satis- 
fare piü presto al nome suo et al bisogno delli populi et alla neces- 
sità della religione nostra, che all' intercessione de principi, quando 
sia collocata in mal subietto. 


Da Praga alli 10 aprile 1538. 


Nuntiaturberichte aus Deutschland. Erste Abtheilung. II. Bd. Gotha, 1892. 272. 1. 


253. 


Vácz, 1538 április 10. 

Brodarics István a béke megkötésének tárgyalására János király által 
kijelölt biztosok egyike, jelentvén Ferdinánd királynak, hogy nemsokára mind 
ő maga, mind társai a kitűzött helyen meg fognak jelenni, kéri a királyt, hogy a 
kölcsönös pusztítások megszüntetését a maga részéről is rendelje el. 


Serenissime Rex, Domine, Domine mihi Clementissime. Post 
servitutis mee humilem commendationem. Ego propter podagram, 
qua laboravi et a qua iam levari incipio, et quod rex, D. M. C. 
nullomodo voluit hanc legationem transferre in alium, non ita cito 
potero peragere, que mihi sunt apud Vestram Sacratissimam Maie- 
statem commissa, quod vestra Maiestas pro sua clementia boni 
consulere dignetur. Scripsi his diebus ad reverendissimum domi- 
num meum Londensem, quid interim opus esset facto, designare 
videlicet statim commissarios ad Strigonium et ad Gewncz, pre- 
terea Capitaneum et gentes, Capitaneum quidem talem, qui nec 
fuerit. predator per ista superiora tempora, nec sit posthac futurus 


fautor predatorum; in Rege meo, prout Bude nunc cum Suis 
consiliariis conclusit, nulla erit mora. Conguiescant amore Dei 
hec latrocinia potius guam tumultus nostrorum utrimgue. Domino 
Valentino arctissime est commissum per nuntios ad eum missos 
me presente, ut cesset. Kapolnay, Bakyth et Dominus Vespri- 
miensis causam his novis tumultibus prebuerunt. Committere 
dignetur et Vestra Maiestas suis, ut sint omnino quieti. Que acta 
sunt, revideantur per commissarios, puniantur per capitaneos. Ego, 
quantum potero, festinabo ad Vestram Maiestatem, pedibus tamen 
adhuc claudicantibus. Rex, Dominus meus, quia intellexit, Vestram 
Maiestatem ex Praga Wratislaviam  profecturam, iussit, ut per 
Poloniam irem. Quod facere esset indecorum non salutato et adito 
serenissimo illo rege. 

Dominus Colocensis est dimissus et expeditus a rege meo, 
pro die Resurrectionis decrevit esse Vienne. Ego intra quattuor aut 
quinque dies me ilineri committam. Deus Maistatem Vestram Sere- 
nissimam semper felicem et incolumem conservet. Vacie 10 Aprilis 
MDXXXVIII. 

Post scripta hec accepi literas a Domino Agriensi, quibus 
mihi significat, se ad festum Paschatis, sicut decreverat, non posse 
esse Vienne. Non tardabit tamen multum. 


Eiusdem Vestre Serenissime Maiestatis 
humilis servitor 


Stephanus Brodericus 
Vaciensis supscripsit. 


Kívül: Serenissimo Principi et Domino, Domino Ferdinando, 
divina favente clementia Romanorum etc. Regi, semper Augusto, 
Domino mihi clementissimo. 


Egy iv papir első két oldalán, piros zárópecséttel; csak az utóirat s az aláirás 
Brodarics kezeirása. — Bácsi cs. és kir. házi stb. levéltár : Hung. Apr. 19. 


Kózli: BUNYITAY VINCZE. 


254. 


Kassa, 1538 április 21. 


Brodarics István váczi püspök értesíti Lasco Tamást, Ferdinánd király 
felvidéki seregének fővezérét, hogy még azon este Eperjesre indul, kéri egyszer- 
smind, hogy számára jó szállást rendeljen. 


Segnore mio Magnifico S. P. et commendationem. 
Vado da la Segnoria vostra guesta sera con la gratia de Dio. 
16" 


243 





244 


Spero ester con guela in Eperyes. Prego guela, voglia far me haver 
hospicio bono, et a quela me ricomendo. 
Cassovie di de la Pasgua 1538. 


Servitore et bon fratello 
Vescovo di Vacia Ambassadore. 


Kívül: Magnifico Domino Thome de Lascano supremo capi- 
taneo peditum serenissimi Regis Romanorum etc. Domino et amico 
observandissimo. 


Egy félív papir egyik oldalán piros zárópecséttel; egészen a püspök kezeiräsa. — 
Bécsi cs. és kir. házi stb. levéltár : Hung. 1538. April. 47. Közli : BUNYITAY VINCZE. 


255. 


Sárvár, 1538 április 23. 


Sylvester János Nádasdy Tamásnak. — Ujszigeli nyomdáról. Panaszok 
Strutius német nyomdász ellen. 


Magnifice domine. Seruiciorum ac mei ipsius commendatio- 
nem. Me non fuisse negligentem in his, de guibus D. V. M. mihi nun- 
ciauit, ex eo intelligere potest, guod statim post discessum eiusdem, 
cum audissem Strutium inerti torpere otio, misi ad eum fratrem meum 
una cum filio Rabdonomi (?) ut is per interpretem quaereret ab eo, 
quaenam caussa esset, cur artem non exerceret suam, et num aliqui- 
bus illi ad facienda initia huius artis adhuc esset opus rebus. 
Respondit, se semel atque iterum V. M. significasse, se prius nihil 
in hac arte posse efficere, quam Viennam proficiscatur, propterea 
quod nullus unquam hominum illa, quibus sibi in hac arte opus 
foret, sciret pecuniis parare, se solo dempto. Cum aulicus V. M. 
mandata eiusdem ad me detulisset, statim accessi ad eum una cum 
Helia presbytero, assumpto et puero, cuius paulo ante feci mentio- 
nem, ut illius elicerem mentem, egique cum eo medio pueri illius 
pluribus verbis. Verum frustra. Nihil enim apud illum efficere potui 
multis eum adhortans verbis, sermonemque ita temperans, ne exacer- 
baretur, intelligeret tamen difficile illi esse voluntati D. V. M. obniti 
obluctarique, quamuis recalcitraret undique tutus. Quid multa, sic 
ab eo discessimus, ut palam testaretur se nihil efficere, etiamsi ad cen- 
tum annos quis eum inclusum detineat, nisi prius mittatur Viennam. 
Quod meum iudicium ab initio fuit de asservando hoc homine 
V. D. M., credo, nondum excidit. Vtinam falsus hac in re fuissem 
vates, sed vereor, ut inceptum hoc ad finem veniat; sic enim loqui- 
tur Livius, licet sim ipse humilis et facie et sermone, quo nomine 
et doctor gentium Paulus sibi placet, non tamen sum prorsus insen- 





satus, ut de occultis guibusdam hominum iudicare non possim. 
In talibus enim optimum experimentum prebet iudicium, item signa 
guaedam externa. A principio persenseram hominis istius callidita- 
tem, verum nolui hac in re V. M. molestus esse, ut aliqua de eo 
eidem suggeram, cui videbam illum omnibus in rebus faventem. 
Indigne ferebam, quod aliquot e Germania accersitos artifices ad 
ilum non admittebant solum, verum etiam eosdem cum illo lecto 
cubare patiebantur. Verebar enim, ne quid tale moliretur, quod 
magnam non solum V. D. M. sed et toti genti nostre hungarice 
ignominie inureret notam. Si enim res non processerit, et video 
non procedere, pace D. V. M. dicam, ceteris quoque erimus risui 
nationibus, non solum hominibus nostre gentis. Peruagata enim 
est fama conatus huius nostri ad Bohemos et Polonos etiam, non 
solum Germanos, nobis vicinos, id quod ex literis quarum exem- 
plum ad eandem misi, eadem intelligere abunde poterit. Literas 
quas inciderat in aes Strutius domi apud se habet, ex his, quae non 
habet, pars ea non est centesima. Suspicor itaque bonam illarum 
partem misisse Viennam ad illos, a quibus aut pretio aut pollicita- 
tionibus est corruptus. Potuit enim id efficere commodissime per 
illos, quibuscum dies et noctes in aula D. V. M. versatus est, quod 
necesse est factum esse, cum ne vestigium quidem illarum usque 
appareat. Haec scribo non ut V. D. M. arduis rebus occupatam 
commoneam, sed ut officio meo aliqua saltem ex parte satisfaciam. 
Inseruire huic callidissimo homini in absentia D. V. M. nunquam 
destiti hoc proposito, ut aliquam saltem apud illum gratiam inire 
possem; verum non potui. Cum diceret se egere sebo, dedi illi e 
domo mea tantum quantum voluit, et quoties voluit; in ceteris 
rebus idem feci. Verum hoc officii genere id assecutus sum, quod 
illi, qui (ut in prouerbio est) ex arena funiculum nectunt. Quadrat 
in hunc et aliud prouerbium scitum et elegans sane, quo dicitur 
quis murem pro leone ostendere, cum enim magna sit pollicitus 
verbis, re nihil prestitit. Jam V. M. D. est providere, quid sit facien- 
dum. Mihi tutum non videtur, ut hunc Eadem Viennam mittat. 
Nucleum enim, ut Plautus inquit in Captivi duo, amittemus, puta- 
mina pro pignore accipiemus servare. lllud mihi consilium non 
plane displicet, ut alterum ex pueris, aut utrumque Eadem seiungat 
ab eo, atque aut minis, aut pollicitationibus, quid hic intendant, ex- 
quirere, solum autem ipsum ab iniuria liberum esse debere censeo, 
homines enim artem aliquam profitentes arte tractandi sunt, ducique 
non cogi debent, nisi cum extrema ad id impellat necessitas. Haec 
sunt quae de Strutio nostro nota V. M. D. esse volui, ingrata satis 


245 


246 


scio multis hominibus, tam vera autem quam quae verissima. Quid 
mihi porro faciendum in sit his, quae Eadem mihi imperavit, volo 
certior fieri quamprimum. Certum est, nihil illum scribere, quibus 
illi sit opus, non inconsultum tamen videtur, ut Viennae per homi- 
nes et familiares quosdam clam percontemur, quae illi adhuc neces- 
saria sunt ad hanc artem; id autem facillime assequi possumus. Et 
ipse iam super hac re his diebus Demetrio cuidam meo scripse- 
ram Viennam, nec pecunia debet dissipari ad vana hominis verba 
in omnes merces. Quin tempore etiam superiore cum contenderet 
mecum Sanckan (bizonyára Sárkán) pro eo, diceretque atramentum 
magno admodum emi, scripsi ad eum ipsum adolescentem, cuius 
paulo antea memini, ut a famulo Syngrenij expiscaretur, num magno 
atramentum paretur. Respondit mihi ille, famulum typographi 
amphoram illi ostendisse capacissimam, quae plena atramenti con- 
stiterit decem florenis et quod suffecerit ad tot exemplaria novi testa- 
menti, immo quatuor Evangeliorum, quae Gabriel Pesthinus cura- 
verit imprimenda anno superiori. Ad hunc modum poterunt et 
alia omnia commodissime cognosci investigarique, quicquid dicat 
Strutius. Eandem bene valere opto, vnacum domina nostra gratio- 
sissima ceterisque eiusdem aulicis. Ex Sarwar feria quarta post 
dominicam Cantate. 1538. S(ervi)tor 


Joannes Sylvester 
ludi Mgr. 


Kívül : Magnifico domino Thomae de Nadasd regnorum Dal- 
maciae et Sclauoniae Bano, eterno comiti comittus Castriferrei etc. 
domino mihi gratiosissimo. 


Egész íven, kerek zöld viaszpecsét nyomaival zárlatán. (Az országos levéltárból.) 
Közölte Szilddy Áron: Régi Magyar Költők Tára. II. 489—491. 


256. 


Ipolyság, 1538 április 24. 


«Emericus Kapothy prefectus claustri Saag» Irja a selmeczbányai tanács- 
nak, hogy boruk egy részét az ünnepekben megitta. Kárpótlásul küld 8 frtot. 
«Ceterum rogo iterum D. V. velitis mihi duos libellos, unum postillam Martini 
Lutheri, alterum Brentium super Joannem istic ad rationem pecuniarum mearum 
emere hucque ad me mittendos curare.» 

Emericus Kapothy praefectus claustri Sag pro vino consumto senatui 
Schemniciensi 8 florenos mittit et simul petit, ut duos libellos, unum postillam 
Martini Lutheri, alterum Brentium super Joannem, pro se emant et sibi mittant. 


Eredetije Selmeczbánya levéltárában. Fasc. XXV. 
Közli : Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


257. 


Krakó, 1538 május 6. 


Brodarics Ferdinánd királyhoz intézett levelében panaszolja, hogy Lasko 
Tamás hozzá küldött emberét és levelét el nem fogadta, sőt szitkok kiséretében 
visszaküldötte, kéri tehát, méltőztatnék őt utasítani, hogy királya (János) többi 
követeivel másképen bánjék. 


Serenissime Princeps et Domine Domine Clementissime. Post 
humillimam mei et servitutis mee commendationem. Scribo ad 
reverendissimum dominum meum, dominum Londensem, quo 
absente ad reverendissimum dominum Jauriensem, ex quorum 
altero Vestra Maiestas dignabitur intelligere, quid fuerit in causa 


mee more, quam Vestra Maiestas, oro et humiliter supplico, digne- . 


tur boni consulere: necessitas, quod in vulgari dicto est, non habet 
legem. 

Faciendum est mihi nunc invito, quod nunquam in vita mea 
recordor me fecisse, ut de alio conquerar. Et certe nec nunc face- 
rem causa mea privata, sed honor et existimatio domini mei cle- 
mentissimi regis me ad hoc invitum compellit. Dominus Thomas 
Lascanus, bonus alioquin alias amicus meus, dum Strigonio preesset, 
dum ex Cassovia huc veniens ad Eperyes irem et premisissem lite- 
ras et nuntium, quibus significabam, tanquam amico, me illuc ire, 
mihi et literas remisit, tanquam si fuissem ei capitalis inimicus et 
prohibuit me in civitatem illam Vestre S. Maiestatis intromitti, 
minis etiam additis illi, qui literas illas ad eum pertulerat, servitori 
et aulico regis mei, unde oportuit, me non sine incommodo meo, 
de quo non tantum curarem, sed cum non parvo dedecore regis 
mei illa nocte pernoctare in villula quadam desertissima. Coactus 
sum id Vestre Maiestati profecto valde invitus dare ad notitiam, 
magis ut Vestra Maiestas ei committere dignetur, ne se cum aliis 
regis mei oratoribus ita gerat, quam quod ego de hac iniuria et 
ignominia quantum ad personam meam attinet, multum pensi 
habeam. Revendissimus dominus Cesareus et simul Vestre Maie- 
statis orator, de quo ipse potest esse testis, alia humanitate exceptus 
est et visus apud nostros. Undecumque ista evenerint, literas, quas 
ad eum miseram et quas additis nescio quibus verbis non amicis 
in faciem meam retro remisit, quod mihi nunquam in vita mea 
factum fuerat, ne a principe quidem ullo, mitto in specie ad 
Vestram Maiestatem. Fortasse erratum esse causabitur in supra- 
scriptione, sed ego nescivi ei dare maiorem titulum, quam appellare 
eum supremum capitaneum Vestre Maiestatis; poteram addere: 


2T 


248 


vicegerentem alterius Capitanei, sed id et minus esse putavi, et 
certe festinanter fuerunt scripte ille litere, et nos non solemus multis 
titulis amicos onerare, potius quam honorare. Sed si ego etiam 
erravissem, erat tamen fortasse magis considerandus honor tam 
Vestre Maiestatis, ad quam proficiscebar, quam regis mei, quam 
error meus. 

Vestram Maiestatem Deus conservet semper felicem et inco- 
lumem. 

Cracovie 6 Maij 1538 


Eiusdem Vestre Maiestatis humilimus Servitor 
Stephanus Brodericus 


Episcopus Vaciensis subscripsit. 


Kívül: Serenissimo Principi et Domino Domino Ferdinando 
divina favente clementia Romanorum Regi etc. Domino mihi cle- 
mentissimo. 


Egy ív papir két oldalán, piros zárópecséttel. — Bécsi cs. és kir. hdzi stb. levéltár : 


Hung. 1538. Mai. 4. Kózli: BuNvITAY VINCZE. 
258. 
Pozsony, 1538 május 9. 
Peregi Albert Sylvester Jánosnak. 


Egregie ac erudite vir, domine et amice honorandissime. 
Salutem et amicitie commendationem plurimam. Quamvis D. V. 
parum mihi de facie nota esse videatur, nisi si nondum animo suo 
excidisset commercium illud, quod mihi in anno domini 1532 
(siquidem hoc recte teneo) Craccovie tunc intercesserat, dum nun- 
cius apud regem Poloniae existens, farraginem Erasmicarum epi- 
stolarum emeram. Qui quidem liber apud me existens etiamnum, 
memoriam illius paucarum admodum horarum consuetudinis ob 
oculos ponit ac plane animum refricat. Que autem ut exsuscitetur 
consuetudo et novo quodam convalescat incremento, facit vel potius 
dedit argumentum summa petitio domini et fratris mei Georgij 
Wernerij, consiliarii regii ac magistri camere huius, in qua et ipse 
inter alios locum unum obtineo, cuius petitio quam sit amica et 
quid per me fieri exoptet in emendandis vel probandis libellis istis, 
quos doctor Mathias Deway opera Hieronymi Vietor excudendos 
cupiat, ex eiusdem literis hic in specie inclusis licet dominationi 
vestre cognoscere, quibus adiunxi vnum exemplar etiam libelli 
illius. Jam inde existimo dominationem v. memineri pro amicis vltro 
se offerentibus officii, idque cum ad unam, tum vero maxime ipsius 


sui Verneri, hominis alioguin in utrague lingua praestantissimi, peti- 
tionem studiose facturam, guod amborum votis respondere ex sen- 
tentia videatur; lectis igitur literis ipsis, tandem velit eas cum 
animi sui certa significatione iterum ad me remittendas curare, ut 
ego et Vernero et calcographo Craccoviensi, guid in emittendo in 
lucem libello faciendum ulterius sít, possim perscribere. Verum ad 
incrementum honoris dominationis vestrae pertinere putarem, si 
ipsa hec literis sola ad utrumque perscriberet Me dominationi 
vestre commendo, quam Christus servet ac sospitet. Datum Posonii 
9. Maij Anno domini 1538. Albertus de Pereg, 
Praepositus Quinqueecclesiensis, Consi- 
liarius regni et Camerae eiusdem prae- 
fectus. 


Kívül : Egregio domino Magro Joanni Silvestro bonarum lite- 
rarum professori in Saarwar agenti, nobis domino amico et uti 
fratri honorandissimo. 

A külső czímtól oldalt Sylvester kezétől : 

Haec mihi non scriberet Vietor, ut ego ariolor, nisi intellexis- 
set Strutium nihil efficere. Sciebat enim iam in Hungaria esse impri- 
mendo Magistrum. Mathias enim Vienna perscripserat. 

Exemplum harum literarum Eadem remittat. 

Respondi Alberto praeposito et Vietori, me nihil attentare sine 
voluntate D. V. M. propterea, quod omnem edendi novi testamenti 
curam Eadem in se recepisset et quod rationem scribendi in nostra 
lingua Matthiae nostri non in omnibus probarem. 


Eredetije egész íven. Az országos levéltár kincstári osztályában. Közölte Sz//ddy 
Á. Dévai «At tíz parancsolatnak stb.» cz. művének akad. kiadásában (Budapest, 1897. 
136—137. 11.) 


250. 


Torda, 1538 május 13. 


János király beleegyezését adja ahhoz, hogy Mérai Dezső Ferencz merai 
birtokának felét a kolosvári Szent-Erzsébet ispotálynak ajándékozta. Az atyafiak 
azonban az ajándékozás végrehajtását megakadályozták. 

Joannes I. rex Hungarie assensum suum praebet donationi medietatis pos- 
sessionis Méra comitatus Colosiensis, quam nobilis quondam Franciscus Desew 
de Mera eiusque uxor «hospitali ecclesie beate Elisabeth vidue extra muros civitatis 
nostre Coloswariensis fundate in perpetuam elemosinam» contulerunt. Sed cognati 
donatoris postea vigori donationis restiterunt. 


Eredetije a kolosmonostori konvent levéltárában. Kolos 153. 
Kózli: Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


249 


250 


2060. 


Prága, 1538 május 14. 


Ferdinánd király meghagyja az esztergomi érseknek és Thurzó Eleknek, 
hogy Bakythékkal a királytól ajánlott feltételek alatt vagy bármely tisztességes 
és elfogadható módon úgy egyezkedjenek, hogy a győri vár és egyház minden 
hozzájok tartozóval a világiak kezéből kivétessék és Ujlaki Ferencznek, azon 
egyház főpásztorának átadassék. 


Strigoniensi et Thurzo. Ferdinandus etc. Reverende Pater, 
Devote Syncere ac Spectabilis et Magnifice, Fideles, Dilecti. Cum 
alter Bakythonum superioribus aliguot diebus in curia nostra fuisset, 
serio et diligenter secum tractari fecimus, ut, quia mens et voluntas 
nostra omnino esset, ut arx et ecclesia Jauriensis cum omnibus suis 
pertinentiis ex manibus laicorum excepta iam tandem reverendo, 
devoto, fideli, nobis dilecto Francisco Wylaky, ecclesie illius pre- 
lato restitueretur, dictam arcem et ecclesiam ipsi Bakythones cede- 
rent propositis nimirum conditionibus, quod eis statim post cessio- 
nem bis mille florenos in defalcationem servitiorum suorum in 
prompta et parata pecunia daturi essemus et mox deinde de eorum 
deservitis debitisque hactenus stipendijs rationem computumque 
poni faceremus et elapso uno anno rursus duo millia florenorum 
eisdem persoluturi et de residuo postea, quod ipsis adhuc debere- 
mus, eos similiter contentos redderemus, inscripturi scilicet eam 
summam pecunie super Sabaria, quam pignoris loco et antea habent, 
et super hoc negotio ipsorum Petri et Michaelis Bakyth responsum 
certamque resolutionem sine omni mora postulavimus, quae reso- 
lutio, cum nondum ad nos perscripta sit et nos cupiamus, prefatum 
Franciscum Wylaky, electum Jauriensem sue ecclesie fructibus de 
presenti estate et anno omnino potiri, vobis harum serie firmiter 
committimus, ut cum prefatis Bakythonibus nomine nostro agatis 
et tractetis quam citissime et diligentissime, ut ad suprascriptas con- 
ditiones et honestas et non inutiles arcem Ecclesiamque Jauriensem 
dicto Francisco Wylaky, consiliario et secretario nostro cedant. 
Si vero istarum conditionum medio adduci non possent ad ceden- 
dum, in quo tamen omnem operam studiumque per vos adhiberi 
volumus, pro vestra prudentia et agendi dexteritate de alijs honestis 
et tolerabilibus mediis quam primum cogitetis, quibus ipsi Bakytho- 
nes inducantur, ut absque longiori mora et tergiversatione castrum 
et ecclesiam Jauriensem integre reddant et restituant, nostram in 








eo expressam et omnimodam executuri voluntatem. Datum Prage 
14. Maij 1538. 
Exp[edite.[ 


Fogalmazat egy félív papir két oldalán. — Bécsi cs. és kir. házi stb. levéltár : Hung. 
1538. Mai. 25. — Ugyane tárgyban a Bakith-testvérekhez. U. o. Mai. 20. 21. 


Kózli: BuNYITAY VINCZE. 


261. 


Eperjes, 1538 mäjus 23. 
Werner György levele Bártfa város tanácsához, melyben írja, hogy ő fel- 
sége a király nagyon neheztel a prédikátor felfogadása miatt; ajánlja a város- 
nak, hogy a királyi parancsnak hódoljon és gondolja meg, mi válik javára. 


Ersame, namhaffte vnd weise, besunder gonstige Herrn. E. N. W. 
sey mein gantzwillige, geflissene dinst in alleweg zuvor. Das E. N. W. 
von mir begert zw wissen, ob ich auff den bescheit so die konig. 
Maiestet E. W. gesanten, dem Herrn Statschreiber auff ettlich sachen 
vnd artikel, vnd sunderlich des predigers halben geben, — ferner 
was bei hochgedachter konig. Maiestet in E. W. namen geredt, 
aber (sic) geubet habe: las ich E. W. wissen, das ich auff den 
bericht so mir der Herr Statschreiber zw Krok in seinem heimzihen 
gethan, mich erstlich im Hoff beim Herrn Adam Carolo konig. 
Maiestet Secretarren, der E. W. sachen gefertiget hat, weiter alles 
thuns hab erkundigen wellen, der mir von stund an gesagt, wie 
zw gutter abfertigung E. W. gesanten in andren sachen das sunder- 
lich irrung vnd hindernis bracht, das an die konig. Maiestet des 
predigers halben ist gelanget wurden. Denn die konig. Maiestet hab 
an dieser werbung gros ungefallen gehabt vnd sich bald hören 
lassen, das sie E. W. in dem gar keinen stat thun welle; demnach 
der Herr Statschreiber one zweifel weitlewffiger vernommen vnd 
E. W. angesagt hat. Derhalben ich dovon bei der konig. Maiestet 
kein meldung gethan, besorgend nemlich, das dieses irer Maiestet 
zw mehreren vnwillen, vnd E. W. grosserem vnglunpf raichen 
wurde, dieweil ich auch andrer Herrn vrtheil von dieser sachen 
vernommen, die bei der konig. Maiestet ein gros ansehen haben 
vnd aus den furnemsten sein. Auch sunst derhalben mancherlei 
rede gehort habe, dovon ich E. W. auff ir beger nicht alles leicht 
zwscreiben kan, vnd sunst für vnnoth acht, denn ab sich schon 
andrer reden vnd vrteil mit konig. Maiestet willen vnd menung (sic) 
nicht vergleicheten, die doch in dem fal gantz eins sein vnd 


251 





252 


zwsammen stimmen. So wirt doch E. W. one zweifel mehr auf- 
sehens auf konig. Maiestet befehl, denn frembde gericht haben, 
vnd noch irem hohen verstandt wol wissen zw bedenken vnd anzw- 
wenden, was E. W. zwm besten mag bekommen. Dieses habe ich 
E. W. auff ir beger nicht wissen zw verhalten, der wolle got gnad 
und alles gutts verleihen. Datum Eperies 23 Maii anno Domini 1538. 
E. N. W. williger diener Georg Werner. 

Kívül: Den Ersamen, namhafften vnd weisen Hern Richter 
vnd Ratt der Stat Bartpha, meinen besunder gonstigen Herrn. 


Egy ív papir két oldalán, veresviasz zárópecséttel. — Bdrtfa város levéltára. 
Közli: BUNYITAY VINCZE. 


262. 


Krapina, 1538 május 30. 
Frangepán Farkas és neje Nádasdy Tamást leányuk menyekzőjére hívják. 


Magnifice Domine... Scire damus vestre M(agnifice) D(omi- 
nationi), guod, Deo auxiliante, filiam nostram, nomine Katherinam, 
secundum ritum sacrosancte Romane ecclesie tradidimus magnifico 
domino Luce Zekel. Cuius nuptias ac earum sollemnizationem (!) 
decrevimus solemnizare (! in festo sancte et individue Trinitatis in 
castro nostro Krapina. Quare rogamus V. D. ...dignaretur unacum 
consorte M. V. interesse... nam V. M. D. novit has privignas nostras 
adhuc vivente parente ipsorum sub tutella (!) V. M. commendatas... 
Datum in castro nostro Krapina in festo Ascensionis Domini anno 
Salutis nostre 1538. 

Volfgangus de Frangepanibus comes Brinye etc. 
ac Katherina consors eiusdem. 


Kívül: Magnifico domino Thome de Nadasd, regnorum Dal- 
matie, Croatie et Sclavonie Bani ac comiti Castri Ferrei . . . 


Eredetije papiron, a pecsét lehullott. Az országos levéltár Nádasdy-levelek F. cso- 
mójában. . Közli : Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 
263. 


Veszprém, 1538 május 31. 
Kecsethy Márton veszprémi püspök nagy szükségtől kényszerítve kéri 
Nádasdyt, hogy adósságát fizesse meg vagy legalább bort adjon annak fejében. 


Magnifice domine et frater in Christo observandissime salu- 
tem et servitutis commendationem! Non impedirem Magfnificen- 


tiam) v(est)ram, nisi maxima me urgeret necessitas, de qua sepissime 
iam scripsi. Idcirco rogo D. V. M. ut considerato amore meo erga 
eandem et eiusdem erga me, restituat iam tandem illam pauculam 
pecunie summam. Aut si id fieri nequiverit nunc, det saltem vina 
pro eis pecuniis, si non in toto, saltem in parte. Hoc si fecerit M. V. 
perpetuo me sibi magis ac magis devinciet. 

Magnificus dominus Stephanus Maylath, vayvoda Transilva- 
niensis scribit ad me, quod si M. V. et ego voluerimus intrare 
causa visendi in Transilvaniam, ipsamet sua magnifica Dominatio 
unacum generosa domina et magnifica consorte sua et charissimis 
parentibus meis ac fratre vult ad me venire. Quod Deus faciat, ut 
aut ego cum M. V. ipsos, aut ipsi nos invisere possint. Jam enim 
sunt decem et novem anni, ex quo non vidi parentes meos et nimis 
libenter eos videre cuperem .. Vesprimii ultimo Maii 1538. 

Servitor 
Vesprimiensis. 


Kívül: Magnifico domino Thome de Nadasd, comiti Castri- 
ferrei ac Dal(matie) Cro(atie) Sclavonieque Bano. 


Az egész a püspók sajátkezü írása. Eredetije a Nádasdy-levelek K. csomójában, az 


országos levéltárban. 
Kózli: Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


264. 


Ujvär, 1538 május 30. és június 6. között. 


Dévay Mátyás Nádasdy Tamásnak. — Odaérkezéséről s arról tudósítja, 
hogy a maga dolgairól Sebestyén által élő szóval értesítette s rendelkezését várja. 


Post perpetuam orationum et obsequiorum meorum commen- 
dationem, gratiam ac pacem per Christum Jesum. Intellexi domi- 
num Sarkan ad Magnificentiam Vestram iturum et quia per Sebastia- 
num nihil potui Magnificentie; Vestrae scribere, ne negligentiae 
nota mihi impingatur, paucis jam scripsi. Deus fortunet negotia 
Magnificentiae Vestrae, det sapientiam ac virtutem, ut suae expecta- 
tioni possit respondere, nam hoc pane cottidiano quam egeamus 
praesertim hoc periculosissimo tempore, res loquitur ipsa, nec est 
humanitatis virum tam deploratis rebus consulere, nisi adsit manus 
Dei nostri, quam sedulo precemur necesse est, qui igitur est adjutor 
in tribulationibus, quae invenerunt nos. Adsit sua gratia, gubernet, 
regat ad sui nominis gloriam etc. 

Iterum auditur hostis nostri irruptio, quod oscitenter autem 


253 


254 


agant, guorum interesset, nemo nescit. Vereor ne poenas contempti 
verbi Dei et tyrranidis (!) inauditae principum daturi simus. Sola- 
retur me illud Senecae, nemo desperet meliora lapsis, si viderem 
innovari homines, si pararent viam Domino rectam, fide, charitate, 
sedulitate, oratione juvenescerent, sed peccati senio ita obducti potius 
esse videntur, ut propemodum omnis caro corrupisse viam suam 
manifestis flagitiis testetur, haec Magnificentia Vestra videt claris- 
sime; ac quia charta quoque deficit, et ego desinam loqui, de rebus 
meis per Sebastianum nostrum viva voce Magnificentie Vestre nun- 
ciavi. Expecto ejus voluntatem, quam Christus diu conservet Amen. 
Ex Ujvár inter octavas Ascensionis Domini Anno salutis 1538. 
Dévaj 
M. V. deditissimus. 
Kívül: Spectabili ac Magnifico domino Thomae Nadasdi bano 
ac comiti etc. domino et patrono observandissimo. 


Eredetije félífvnél kisebb. Pecsétje papirossal borított zóldviaszba van nyomva, 
paizsban kardot tartó kart ábrázol, fölötte M. D. betűk. (Az országos levéltár kincstári 
osztályában.) Közölte: Szilddy Á. Dévai «At tíz parancsolatnak stb.» cz. művének akad. 
kiadásában. (Budapest, 1897. 140—141. 11.) 


265. 


Boroszló, 1538 június 2. 
Morone nunczius Farnese kardinálisnak : Brodarícs váczi püspökről. 


— 0 — | 0 —- 0 ————00000 m0 0000 80000 E0000 0000 0000 0000 00000 Gummi enti 


Qui havemo trovato il Broderico vescovo Vaciense a nome 
del Vayvoda per la conclusione della pace, quale hieri come segno 
di Sua Santità venne a visitarmi a nome del signor suo, exponen- 
domi l'obedientia et buon desiderio del predetto signor suo verso 
Nostro Signore et la buona speranza, che ha della conclusione della 
pace, et exhortandomi ch'io volesse persuadere a Nostro Signore a 
mandare un nuntio al predetto signor suo per contenerlo in offitio, 
che si potesse obviare a molti pericoli, maxime nella materia della 
religione. lo ringratiai della visita promettendoli, darne notitia a 
Sua Santità, come faccio, et l'exhortai a voler fare tutti li debiti 
officii, accioché non solo si concludesse questa pace, ma nascesse 
piena fidanza tra questi dui principi per il beneficio della Christia- 
nità. Questa mattina Sua Maestà extra dentes mi ha detto la pace 
essere totalmente conclusa et stabilita et che lo significassi a Sua 


Santità, quantunque per qualche rispetti ad instantia del predetto 
Vayvoda si tenesse occulta. 

Questo monsignor Broderico mi havea già fatto instantia 
che Sua Santità mandasse un nuncio; il che mi parse communicare 
con questa Maestà per explorar lo animo suo, et havendolo com- 
municato con la Maestà Sua mi rispose, che sarà necessario per 
componere le cose ecclesiastice di questi vescovi di Hungheria 
mandar — per usar le parole sue — o l'autorità a me overo qualche 
altro nuntio; ma che anchora non era tempo, perchi quando fusse 
stato il tempo, il che saria presto, Sua Maestà era ricercata et obli- 
gata procurare appresso Sua Santità la confirmatione de tali prelati. 

Di Wratislavia alli 2 di giugno 1538. 


Nuntiaturberichte aus Deutschland. Erste Abtheilung. 11. 296. 


266. 


Süly, 1538 június 2. 
Nádasdy Tamás Imricze nevű szolgája pár ökröt ker, mert megházasodott. 


Magnifice domine... Quoniam obligor trinis personis in hoc 
seculo servire et vita mea durante cum fidelitate studebo servire 
illis. Ex quo autem venio ad rogationem, mihi tanquam wltu (!) 
monacali () peto veniam. Et si unum negotium coram me non 
esset, adhuc non molestarem Mag/(nificentiam) Vestram (quia pro 
parte mea intelligo indigentiam Mag. vestre quoque), sed reservas- 
sem ad novissimam meam indigentiam. Rogatio et supplicatio mea 
est pro uno bove aut ad summum pro duobus. Necesse est me 
patrem familias esse, quia uxorem duxi... Ex Sywl dominica 


Exaudi 1538. 
Servitor Mag(nificentie) Vestre perpetuus 


Imrycze. 


Kívül: Magnifico domino Thome Nadasdhy regnorum Dal- 
matie, Croatie et Sclavonie Bano. 


Eredetije az országos levéltárban a Nädasdy-levelek J. csomójában. 
Közli: Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


255 


256 


267. 


Dombró, 1538 június 3. 


Erdődy Simon zágrábi püspök tudatja Nádasdy Tamással hogy a man- 
tuai zsinaton levő Campegi Lőrincz biboroshoz levelet küldött. 


Magnifice Domine, frater observandissime salutem et pacem 
per Christum. Cum nudius tertius cum domino Andrea Tharnoczy 
M(agnifice) D(ominationis) V(estre) vicebano verba contulissem, 
significavit mihi, hominem suum ad M. D. V. se missurum, quem 
meis litteris vacuum ad se venire nolui. Novi quicquam ex Italia 
de statu principum hactenus nihil habui. Spero tamen, me pro- 
pediem habiturum. Hodie certas ad Cardinalem Campegium in 
Concilio agentem dedi litteras. Credo eum quoque me certificatu- 
rum de his, que scitu digna videbuntur. Hic a Turca desevitur in 
nos vehementer... Dombro feria secunda inter octavas Ascensionis 
Domini — 1538. Simon 
episcopus ecclesie Zagrabiensis. 

Kívül: Magnifico domino Thome de Nadasd Tavernicorum 
regalium magistro et comiti Castri Ferrei ac regnorum Dalmatie, 
Croatie et Sclavonie bano. 


Eredetije az országos levéltárban a Nádasdy-levelek E. csomójában. 
Kózli: Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


268. 


Sárvár, 1538 június 6. 


Imre kápolnamester mentegeti magát, hogy Nádasdy Tamásnak nem trt. 
György papra (presbyterre) bízta. 


Magnifice domine... Post servitiorum, orationum mearum 
suffragia In.. literis suis V(est)ra M(agnifica) D(ominatio) mihi 
scripserat, ut ad scripta eiusdem relationem facere non curarem. Id 
profecto non meo vitio contigit, quia tunc in perlustratione eram, 
nam Georgio presbitero commiseram, ut in mea absentia literas 
V. M. D. mihi sonantes aperiret et que agenda et ordinanda essent, 
ea, ille, quem in castro reliqueram, ordinaret... Dominus Ladislaus 
Osthffy ad perlustrationem iam venire nult (!) sed se cum hoc ex- 
cusat, quod ad dietam presentem cum V. M. D. se ire preparat. 
Dominus Chernel hodie advenit et ipse dicit, se ad pretactam die- 


tam cum V. M. D. iturum fore... Datum ex Sarwar feria guinta 
ante Penthecostes 1538. 
Eiusdem V. M. D. servitor humillimus ac perpetuus 


Emericus 
magister capelle et provisor castri Sarwar. 


Kívül: Magnifico domino.. Thome de Nadasd Thavernico- 
rum regalium magistro, comiti comitatus Castriferrei, regnorum 
Dal(matie) Cro(atie) et Sclavonie Bano... 


Eredetije a Nádasdy-levelek M. csomójában az országos levéltárban. 
Közli : Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


269. 


Boroszló, 1538 június 9. 


Brodarics István választott püspök éríesiti III. Pál pápát, hogy a béke 
ügyében Ferdinánd királynál tartózkodik, Morone nuncziussal tárgyalt és ajánlja 
János királyt. 


Sanctissimo in Christo Patri et Domino, Domino Paulo Tercio 
divina providentia Sancte Romane et Universalis Ecclesie Pontifici 
Maximo, Domino meo Clementissimo. 


Beatissime Pater et Domine, Dfie Clementissime. Post humil- 
limam mei et serviciorum meorum commendacionem. Fui hic apud 
hanc Sacram Romanorum Regiam Maiestatem, et adhuc sum in 
negocio pacis tanto tempore guesite, ubi plura loguutus sum cum 
Vestre Sanctitatis legato, R. Dfio Episcopo Mutinensi. Que ipse per 
suas litteras, credo, quod ad Vestram Sanctitatem perscribet. Sanctitas 
Vestra ex his intelliget statum rerum nostrarum Hungaricarum. Et 
Vestra Sanctitas certo sibi persuadere dignetur serenissimum regem 
meum esse deditissimum Vestre Sanctitati. Vestra eciam Sanctitas 
benigne amplecti velit talem ac tantum filium, qui et Vestre Sancti- 
tati et reipublice christiane potest esse magno usui. D. Deus con- 
servet Vestram Sanctitatem semper felicem et sanam. 

Wratislavie in Slesia 9. Junii 1538. 

Eiusdem Vestre Sanctitatis 

humillimus servulus et capellanus 
Steph. Brodericus E. Vaciensis. 


Theiner, Vetera monum. Slavorum merid. I. 640. 


Egyháztórt. Emlékek. III. j 17 


257 


258 


270. 


Buda, 1538 június 9. 


Pesti Gábor Peregi Albert pécsi prépostnak. — Budára hazaérkezvén, övéit 
a körülményekhez képest jó állapotban találta, de megszomorította azzal a kije- 
lentésével, hogy nem akarja magát pappá szenteltetni. 


Salutem et serviciorum commendacionem. Ego, Deo propicio, 
salvus atgue incolumis, triduo ante diem festum Penthecostes ad 
lares paternos appuli, ubi meos omnes statu et fortuna, in tanto 
rerum omnium discrimine utigue bona reperi, gui me solito amore 
amplexi nil intermiserunt guod ad officium attineret fraternum, hoc 
solum eos male habet, quod diu celatam voluntatem meam ipsis 
aperui, me sacerdocium assumere scilicet nolle, et presertim genitri- 
cem meam, gue putat se illam educationis operam, guam a primis 
cunabulis in me nutriendo, docendo, litterisque instituendo impen- 
disset, factam frustra atgue adeo inaniter impensam, nullam enim 
ipsa putat erudicionem, quam non sequeretur sacerdocium; ego 
autem, tum guod illis ingratus sum in hac parte, tum guod nullum 
certum habeo statum, vitam vivo melancholicam, que mihi iam- 
pridem conversa fuisset in amaritudinem, nisi sacrosancta Christi 
mei verba dulciora super mel et favum me consolarentur, atque 
unica humanissima atque probissima soror mea domina Marga- 
retha... Nova si que haberem, dominacioni vestre reverendissime 
scriberem ex animo, sed profecto habeo nulla penitus; eandem 
felicissime valere cupio. Bude in festo Penthecostes 1538. 


Servitor 
Gabriel Pannonius Pesthinus m. p. 


Eredetije az orsz. levéltárban. — Nyomtatásban kiadva: lrodalomtórténeti Kóz- 
lemények. Harmadik évf. Budapest, 1893. 336. 1. 


271. 


Boroszló, 1538 június 10. 


Morone bécsi nunczius jelentése Farnese pápai vicze-kanczellárhoz. Broda- 
ries váczi püspök titoktartás mellett közli a nuncziussal, hogy a béke (Ferdinánd 
és Zapolyai között) megköttetett, és kért, küldjön a pápa nuncziust Magyar- 
országba. A nunczius ellenvetése. Egy második látogatás alkalmával Brodarics 
a magyar püspökök megerősítését kérvényezi, mit Ferdinánd király is kíván. 


Monsignore Broderico vescovo Vaciense doi giorni fa venne a 
ritrovarmi et [haven]do la fede da me, che io ad altra persona che a 
Sua Santitä non significaria quello [che da] lui intendesse, secretis- 
simamente mi disse la pace esser conclusa tra [questo] Ser"? re et il 
suo re Giovani, il che mi pregava con ogni secretezza et... volessi 
significare a Sua Santità, cioé che di boca sua havesse questa 
notitia [della pa]ce. per la quale hora Nostro Signore dovea man- 
dare al re Giovani uno [nuntio] expedito, quale sotto pretexto di 
persuaderli, che facesse pace con questo [re] si congratulasse della 
pace già fatta, portando seco brevi credentiali con [titulo] regale et 
con commissione di contenere in bon' offitio il predetto re verso 
la sede apostolica. La qual cosa egli mi raccordava come persona 
dedita a Sua Santità, perché sapea quanta iusta causa haveva hauto 
il suo re de fare quelli errori, quali altri regi haveano fatto et che 
non gli erano mancati molti stimuli. 

Lo ringratiai dell’ adviso et della confidentia havea de com- 
municarmi questo secreto, et mi congratulai di ditta pace, quale 
mi persuadea sarebbe stata grata a Sua Santità per il beneficio de 
Christiani, et nella quale Sua Santità molte volte havea fatto qualche 
gagliardo offitio con questa Maiestà. Ma quanto al nuntio non mi 
parea conveniente. persuaderlo a Sua Santità, essendo il suo re in 
questo stato con la sede apostolica che si ritrova; ma che piü se 
conveniva al ditto re chiedere humilmente l'absolutione et reinte- 
gratione come a figlio la gratia del patre. 

Mi rispose [che] troppo severamente la sede apostolica nego- 
tiava con li regi, quali peró erano regi et col favore de quali solea 
essere diffesa et conservata, et ch' el suo re molte volte tentato al 
tempo di papa Clemente bo. me. mai volsi chiedere perdono di 
quello, di che non era colpevole, et che Sua Santità, allhora in 
minoribus, essendo conscia di questi trattati biasmava l'iniqua 
facilità di Clemente, qual senza giuditio et cognitione alcuna solo 

17* 


259 





260 


per compiacere alla Cesarea et questa Maiestà condemnó esso re 
Gioanni. 

Gli feci risposta, che mio offitio non era giudicare il fatto di 
papa Clemente; ma essendo stata questa Santità in minoribus favo- 
revole al (suo re] havendo conosciuta la iniustitia della causa, come 
lui di[ceva, mi pareva] piü convenevole, ch" el predetto re mon- 
strandosi grato delli officii... ’honore de Sua Santità et de quella 
sede apostolica, quale credea... tempo, ma piü da questo pontifice, 
qual é vero patre de [la Christianità] governata senza alcuna tyran- 
nide. Il perché non come [nuntio, ma] come persona a lui amica 
lo exhortava a persuadere al [suo re di] mandare persona a posta 
a congratularsi con Sua Santità de questa pace et reconoscere 
quella sede, come sempre hanno fatto li passati re de Ongaria; 
perché mi confidava che haverebbe trovato benigna correspon- 
den[tia] da Sua Santità. 

Mi repplicó, ch" essendo la pace secretissima questo al pre- 
sente non si potea fare senza gran periculo, et peró era meglio che 
Sua Santità mandasse nuntio nel modo soprascritto. et cosi essen- 
dosi sopra ció variamente repplicato rest[ai] quieto, che non si con- 
veneva, che io facesse tale richiesta, et manco che Sua Santità man- 
dasse nuntio, se prima non era prevenuta con qualchi honesti 
offitii dal suo re, delli quali peró credea ne fosse dato commission 
all’ arcivescovo Collocense, qual & inviato alla Cesarea Maiestä ; 
quantunque de ció non sapesse cosa alcuna, ma solo sapea che 
[il suo re] Giovani havea deliberato mandare a Sua Santità il 
Statilio vescovo di Transilvania et che puoi havea mutato per 
qualche degni rispetti. 

Heri ritornó a me il predetto monsignore Broderico et mi 
pregó particularmente volessi-supplicare a Sua Santità, che si dignasse 
fare la confirmatione a lui del vescovato Vacciense, al Frangepano, 
cioé all arcivescovo Collocense, quella del’ Agriense et a mon- 
signore Statilio del Transilvaniense et a frate Georgio, thesaurario 
del suo re, quella de Varadino, le quali confirmationi disse, che Sua 
Santità altre volte gli ha promesso non solo di farle voluntieri, ma 
de farle gratis. Doppoi trovandomi [con] questa Maiestà mi ha fatto 
la medesima instantia et pregato voglia [far]ne caldo officio con 
Sua Beatitudine. Nondimeno mi pare strano, che vogliano la confir- 
matione de questi vescovati dicendo, che vogliano che la [pace] sia 
secretissima. Sopra che Sua Santità fara quella deliberatione, che 
gli parerà, dignandosi havere sempre consideratione che gran 
parte de l'Ongaria & contaminata dalle nove sette et quanto piü 


destramente et benignamente Sua Santità procedera, che stimo sara 
tanto piü expediente alla religione et all’ augmento dell’ autorita 
della sede apostolica. — — — 

Da Wradislavia alli 10 giugno 1538. 


Nuntiaturberichte aus Deutschland. Erste Abtheilung. II. Bd. Gotha, 1892. 
302—304. 11. 


212. 


Ujvár, 1538 jánius 10. 


Devay Mátyás Nádasdy Tamásnak. — Arra kéri, hagy ha útra indul 
(bizonyosan Pozsonyba, a június 15-re összehítt országgyűlésre): ládájának, 
melyben könyvei vannak, mivel azok nélkül el nem lehet, Pozsonyba szállíttatása 
iránt intézkedjék. 


Praemissa obseguiorum et orationum commendatione. Gratia 
Deo, Domine Magnifice, salvus redii ad Ujvär. Hodie et dominus 
Franciscus redibit, nam ejus prodromus sive praecursor jam venit, 
credo hodie adhuc scribet Magnificentiae Vestrae. Si ad diem, quo 
Magnificentia Vestra itineri se accingit, Joannes magister et doctor 
non redibit, tunc vel Jacobus magister de mea ladula Posonium 
deferenda aliquem vel dominum Sarkan vel ipsum Komlosi certio- 
rem faciat, quae sit, ne loco meae magistri Joannis cista deportetur, 
nam et ipse similem prope modum habet, et rogo Magnificentiam 
Vestram, ne relinquatur, nam absque illa et libris in ea contentis 
carere non possum. Magnificam Dominationem Vestram Christus 
ad multa tempora diuque nobis conservet. Ex Ujvár secundo die 
Pentecostes anno salutis 1538. 
Dévaj, 
Magnificentiae Vrae deditissimus. 


Kívül: Spectabili ac Magnifico Domino Thomae Nadasdi 
Comiti comitatus Ferrei Castri ac bano etc. domino et patrono ob- 
servandissimo. 


Eredetije negyedív. Papirossal borított zóldviaszba nyomott pecsétjén kivont 
kardot tartó kar s M. D. betük láthatók. (Az országos levéltár kincstári osztályában.) — 
Közölte : Szüddy Á. Dévai «At tiz parantsolatnak stb.» cz. művének akad. kiadásában. 
(Budapest, 1894. 141—142. 11.) 


262 


273. 


(Zala-)Bér, 1538 június 11. 
Villányi Kápolnay Ferencz tudatja Nádasdyval, hogy Dessewffy Margitot 


férjhez adta Nagy Gáspár nevű tisztyiselójfhez, mert nem akarta, hogy hit nélkül 
muljon ki e világból. 


Magnifice Domine . . . Scribere possumus vestre M(agnificentie), 
quod nos dominam Margaretham, sororem domini Ladislai Desewffy, 
Caspari Nagh, familiari nostro, copula matrimoniali despondimus. 
Noluimus enim illum sine religione ex hoc seculo migrare. Suppli- 
caveramus vestre M. et prius pro eliberatione ipsius domini Ladislai 
Desewffy, fratris videlicet huius domine Margarethe, causam guo- 
que detentionis ipsius ab eadem perceperamus. Iterum rogamus 
vestram M. tanguam dominum confidentissimum, velit ipsum dimit- 
tere et eliberare... Datum ex castello nostro Beer feria tertia festi 
Penthecostes anno Domini 1538. 

Franciscus Kapolnay de Wyllyan. 


Kívül: Magnifico domino Thome de Nadasdh, comiti comi- 
tatus Castriferrei ac regnorum Dalmatie et Croatie Bano. 


Eredetije a Nádasdy-levelek K. csomójában az orsz. levéltáráan. 
8 
Kózli: Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


214. 


Kapos-Ujvár, 1538 jánius 11. 


Batthyány Perpetua, Szerdahelyi Dersfy Miklós özvegye fiaival, Dersfy 
Istvánnal és Farkassal együtt nagyságos Enyingi Török Bálint somogyi főispán, 
dunáninneni királyi főkapitánynak és nejének, nagyságos Pemflinger Katalinnak 
különös kérésére a zseliz-szentjakabi, néhai Máté apát halálával megüresedett 
apátságot kegyuri jogánál fogva Pécsváradi László miséspapnak és szerzetesnek, 
a somogyvári konvent perjelének és őrének ajándékozza. 

Vidua Nicolai Dersfy de Zerdahely, nata Perpetua Batthyány, unacum 
filiis suis Stephano et Wolfgango Dersfy ad petitionem specialem Valentini Török 
comitis Somogyiensis eiusque magnificae uxoris Catharinae Pemflinger abbatiam 
s. Jacobi de Zselicz, morte Mathei abbatis vacantem, Ladislao de Pécsvárad, 
monacho presbytero, priori et custodi monasterii de Somogyvár, donat. 


A pannonhalmi konvent orsz. lt. c. 4. I. D. 
Közli : Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


275. 


Boroszló, 1538 június 12. 
Ferdinánd király szigorúan megparancsolja Serédy Gáspárnak, hogy 


Frangepán Ferencz egri püspök birtokait semmi szin alatt el ne foglalja, ne 
pusztítsa, se dézmáját újból meg ne támadja. 


Caspari Seredy. Ferdinandus. Magnifice fidelis dilecte. Com- 
mittimus tibi harum serie firmiter precipientes, ut R. domini Fran- 
cisci de Frangepanibus, episcopi Agriensis, possessiones, ecclesie 
sue pertinentes Zenthmaria, Heycze et si que sunt alia, nullo pacto 
occupes vel deprederis vel graves, neque etiam de novo eiusdem 
decimas invadas vel occupes. Secus minime facturus. Datum Wra- 
tislavie XII. Junii 1538. 

Expf[edite]. 


Fogalmazat egy félív papir egyik oldalán. — Bácsi cs. és kir. házi stb. levéltár : 


Hung. 1538. Jun. 35. 
Közli: BUNYITAY VINCZE. 


270. 


Boroszló, 1538 június 12. 


Ferdinánd király nyilt levélben engedélyezi, hogy Adornus Jeromos páviai 
orvos Váczra Brodarics István váczi püspökhöz, vagy akárhová Magyarországon 
betegek gyógyítása végett szabadon elmehessen. 


Patentes. Ferdinandus etc. Recognoscimus tenore presentium 
significantes guibus expedit universis, guod licet honorabilis Hiero- 
nymus Adornus, medícus Papiensis, nobis fide sua data obstrictus 
sit, et non liceat ei preter voluntatem et consensum nostrum alicui 
adverse partis in Hungaria inservire, tamen ad instantiam et peti- 
tionem R. domini Stephani Broderici, episcopi Vaciensis conces- 
simus nostrumgue consensum clementer dedimus, sicuti concedimus 
et damus per presentes, ut non obstante obligatione sua, a gua 
eum impresentiarum relaxamus, possit prefato episcopo Vaciensi 
vel cuicumque voluerit in Hungaria operam suam et servitia pre- 
stare. Harum testimonio literarum sigilli nostri impressione muni- 
tarum. Datum Wratislavie XII. Junij 1538. 

Expledite]. 


Fogalmazat egy félív papir egyik oldalán. — Bécsics. és kir. házi stb. levéltár : 
Hang. 1598. Jun. 36. Közli : BUNYITAY VINCZE. 


263 


261 


277. 


Kelet nélkül. (1538 június 16. előtt.) 

Brodarics kéri a lundeni püspököt, eszközölné ki — ha jónak látja — hogy 
Ferdinánd hirály segítené meg őt ötszáz forinttal, mert épen ennyi adóssága 
var; biztosítja különben, hogy a béke érdekében tett követségi fáradozásai több 
ezer aranyába kerültek, mint a mennyi ezen adósságának száza. 


Reverendissime Domine. Hoc, quod nunc peto, ut V. Domi- 
natio pro me facere velit, credat mihi V. Dominatio, quod non 
libenter facio, sed necessitas me ad hoc compellit et principis mei 
erga me V. Dominationi nota liberalitas. 

Sum multis debitis implicatus propter istas tam diuturnas pro 
pace Hungarica susceptas legationes: debeo inter alios domino 
Thurzoni fl. I“ domino Andree preposito Strigoniensi, preceptori 
meo fl. III- Rogo V. Dominationem, si tamen ei videtur, velit 
facere duo verba Maiestati Regie, huic domino meo clementissimo: 
dignetur in hac parvula summa me sublevare Sua Maiestas, depu- 
tando hanc summam in prima regni ditionis suae Maiestatis contri- 
butione, utranque summam, in toto fl. VC domino Thurzoni ; potero 
Deo propitio hoc sue Maiestati adhuc obsequiis et servitute mea 
promereri. 

Expendi plura millia aureorum, quam ista centena sint, in 
eum finem rei deducende gratia, quem Maiestas sua scit, ab eo 
tantum tempore, quo primum ad Maiestatem suam ventitare incepe- 
ram: ita Deus me adiuvet; idque de meo, ultra ea, que mihi rex 
meus subministrabat. 

Hoc est, quod a V. Dominatione, ut faciat, peto, si videtur. 

De Nadasdino, filio meo, qui se certe inique mecum gerit, 
de abbatia Zaladiensi cum fratre meo de bonis illis faciat V. Domi- 
natio mentionem Sue Regie Maiestati, ut recordetur, quum tempus 
erit, Sua Maiestas, nam ista scio ego non esse presentis temporis. 


Servitor 
Vaciensis scripsit. 
Kívül: Reverendissimo Domino meo Domino Londensi etc. etc. 


Egy félív papir egyik oldalán, piros záró gyürüpecséttel, kelet nélkül, de minden 
bizonynyal 1538 június 16. előtt kelt, mert ekkor Ferdinánd már intézkedett ez ügyben 
(lásd levelét lentebb 278.) és elég nemesen a nélkül, hogy Brodarics ezen kérvényét emlí- 
tette volna. — Bécsi cs. és kir. házi stb. levéltár: Hang. 1538. Jun. 121. — Brodarics 
pecsétje : hajóban ülő s jobbra evező alak, arcza előtt csillag. U. o. Jal. 114. 

Közli : BUNYITAY VINCZE. 





278. 


Boroszló, 1538 június 16. 


Ferdinánd király meghagyja Turzö Eleknek, hogy Brodarics István váczi 
püspöknek, ki iránt jó hajlammal viseltetik s kinek a béke megkötése körüli fára- 
dozásaiért kedvezni akar, adósságai törlesztésére az országos adóból ötszáz 
forintot adjon. 


Turzoni. Ferdinandus. Spectabilis et Magnifice fidelis, dilecte. 
Quum ad gratificandum reverendo devoto Stephano Broderico, 
episcopo Vaciensi, admodum propensi sumus propterea, quod in 
negotio pacis operam et studium suum bene, fideliterque impendit 
et adhibuit, eaque de causa non paucas legationes obierit: idcirco 
tibi iniungimus et mandamus, ut cum dictum Brodericum in debitis 
suis, que contraxit, aliquo modo clementer sublevare velimus et ob 
id ei quingentos florenos ex prima dica seu contributione regni 
ditionis nostre deputandos existimaverimus, procures talem sum- 
mam pecuniarum nomine et loco nostro ei in prima contributione 
reservare, nostram in eo expressam executurus voluntatem. Datum 
Wratislavie 16 Junii 1538. 

Ex|[pedite]. 


Fogalmazat egy félív papir egyik oldalán. — Bécsi cs. és kir. házi stb. levéltár : 
Hung. 1538. Jun. 50. 
Kózli: BUNYITAY VINCZE. 


279. 


Boroszló, 1538 június 16. 


Ferdinánd király kéri III. Pál pápát, hogy Frangepán Ferencz kalocsai 
érseket és egri püspököt kardinális méltóságra emelje. 


Beatissimo in Christo Patri et Domino, Domino Paulo III. Divina 
providentia Sacrosanctae Romanae ac Universalis Ecclesiae Summo 
Pontifici, Domino nostro Reverendissimo. 


Beatissime in Christo Pater et Domine, Domine Reverendis- 
sime. Post humilem commendationem filialis observantiae nostrae 
continuum incrementum. Cum in negotio pacis inter Nos et Sermum 
Regem Johannem componendae R. Franciscum de Frangepanibus, 
archiepum Colocensem et epum Agriensem, syncere nobis dilectum 
hactenus impendisse sciamus, adeo ut tum propter beneficium istud 
Christianitati in hoc accurate a se praestitum, ut qui pro virili et 


265 


266 


singulari industria adiuverit, guo pax tandem inter Nos et dictum 
regem Johannem sanciretur; tum etiam, guia et doctrina et vitae 
honestate rerumque publicarum experientia dignitatis et muneris 
sui statum decorare videtur, omni favore, gratia promotioneque 
dignum existimemus: Sanctitatem itaque Vestram impraesentiarum 
maximopere rogamus, ut non dedignetur ob praemissa eundem 
Franciscum de Frangepanibus in numerum Cardinalium adscribere, 
idque vel virtuti suae tribuere, vel iis meritis, quae in rempublicam 
Christianam opera, studio laboribusque suis assiduis pro conclu- 
sione pacis communique bono susceptis diligenter fructuoseque 
contulit, vel nostrae huic pro se intercessioni non vulgari. Per- 
gratum enim nobis erit, si Beatitudo Vestra virum istum tam bene 
meritum promovendum susceperit ad Cardinalatus dignitatem, 
sicuti se facturam confidimus. Nos Sanctitati Vestrae reverenter 
commendantes pieque offerentes. Datum in Civitate nostra Wra- 
dislavia die XVI. mensis Junii MDXXXVIII. Regnorum nostrorum 
Romani VIIL, aliorum vero duodecimo. 
Eiusdem Sanctitatis Vestrae 


Humilis et obsequens filius 


Ferdinandus. 
Theiner : Vetera monum. Slavorum merid. I. 641. 


280. 


Gyulafehérvár, 1538 június 22. 
Kálmáncsehi Mártonnak Verancsics Antal. 


Persuasum tibi esse non dubito, magnas me et impensas 
facere et plurimum egere pecunia, idque propter praesentes tumul- 
tus bellicos, quibus tum equi plures tum maius famulitium est mihi 
abendum, nec mihi ipse deesse possum aut debeo, nec secus facere 
licet, nisi ex aula secessero, quod quidem nec per principem 
mihi, nec per avunculum meum, communem praesulem datur. 
Quare si ullo alio tempore quampiam rem gratam in me contu- 
listi, hanc profecto longe gratissimam conferes, si aurum, ut dicunt, 
urburarum mearum ad festum divi Michaelis per te accipiam. 
Quod si praestiteris, omnes veri amoris erga me tui numeros ex- 
plebis et amicitiam nostram mutuam immortalem facies, neque 
magis tuum reddes imposterum, quam sim meus. Vale. Albae Juliae 
Transsylvanae. X. kal. Julij MDXXXVIII. 


Verancsics Antal összes munkái. Hatodik kötet. Pest, 1860. 19. I. 


281. 


Pozsony, 1538 június 26. 


A pozsonyi országgyűlés utasítása Ferdinánd királyhoz küldött követei 
részére.! 


Instructio oratorum ex conventu Posoniensi, pro festo beatorum 
Viti et Modesti 2 celebrato, ad regiam Maiestatem expeditorum. 

Episcopatus item lauriensis ac alie ecclesie et bona earum, 
in manibus dominum secularium habita, liberentur et in priores 
ordines ecclesiasticos redigantur. 

Item generosa domina relicta condam egregii Francisci Petheo 
unacum liberis, fratribus, amicis et affinibus suis, et presertim nobi- 
libus aliquot ex familia Petheo, exposuit in conventu gravi cum 
querela, qualiter superioribus mensibus episcopus Wesprimiensis 3 
arcem Thadyka, liberorum et affinium dicte domine exponentis 
hereditariam, in ditione regie Maiestatis sitam, quibusdam prodito- 
ribus in ipsam arcem subornatis, penam in generali decreto expres- 
sam non formidans, per suos homines intercepisset, in eaque res 
quam plurimas prefatorum exponentium et aliorum hominum ac 
ecclesiarum in arce ipsa propter iniuriam temporum repositas, prout 
ipsi asserunt, plus quam centum millium florenorum in valore, 
repertas, sibi usurpasset, ipsosque cum tota eorum familia ex arce 
ipsa miserabiliter et ignominiose eiecisset, retentis prius aliquandiu 
in vinculis domina prefata exponente et Anthonio Petheo in com- 
pedibus, aliisque variis iniuriis affectis ; supplicant propterea domini 
et nobiles statusque omnes, ut regia Maiestas, habita ratione indigni- 
tatis huius facinoris, dictos miseros exponentes premisso modo 
spoliatos in integrum restituere dignetur gratiose, iubeatque domino 
locumtenenti suo, ut ex parte episcopi prenominati, nulla proroga- 
tione obstante, iudicium et iustitiam administret, ad quod vel illud 
maxime hortatur, quod egregius Petrus Petheo fidelis servitor regie 
Maiestatis, in servitiis eiusdem, dum apud dominos Bakyth ageret, 
in captivitatem Valentini Therek incidit, ubi et nunc in diris vin- 
culis detinetur. 


—— -——— 000 0 — 000000 ——— 0 — GE GEM GE B 00 Gt] 


! A kóvetek voltak : Gerendy Miklós v. erdélyi püspók, Batthyány Ferencz, 
Asszonyfalvi Osthfy László és Majthényi Bertalan. 

2 Június 15. 

3 Kecsety Márton. 


267 


268 


Maiestas regia iubeat possessiones quattuor prepositure 
Thwrocz, guarum tres dominus Ludovicus Peckry, guartam vero 
dominus Christofforus de Thurri tenet, preposito eiusdem ecclesie 
remitti, quatenus ecclesia illa et conventus ad laudem Dei possit 
reformari. 

Postremo id quoque supplicamus Maiestati regie, domino 
nostro clementissimo, ut cum Raphael Podmanyczky, subditus partis 
alterius,! soleat sepius varia pecorum genera de bonis fidelium 
Sue Maiestatis per vim, predonis in modum, facere abduci, ablata- 
que huiusmodi dominis et incolis regni Moravie ex composito 
vendi faciat: dignetur Sua Maiestas precipere in generali iis omni- 
bus, qui hec furta coémere non dubitant, ut imposterum huiusmodi 
negotiationibus sese non audeant immiscere, quin potius pretia 
quoque illorum, que hactenus emerunt, iis, a quibus sunt abducta, 
rectificent, alioqui necesse erit curare, ut damna huiusmodi ab 
incolis Moravie etiam per arestum recuperentur. 

Que quidem omnia et singula domini oratores, pro ipsorum 
dexteritate ac prudentia, quibus melioribus poterunt modis, Sue 
Maiestati coram explicare debebunt. 


Fraknói, Magyar Országgyűlési Emlékek. II. 73., 77., 80—82. 


282. 


Pádova, 1538 június 27. 
Frangepán Ferencz kéri a pápa közbenjárását a békekótéshez. 


Sanctissimo in Christo Patri et Domino, Domino Paulo Tertio 
divina providentia Sacrosanctae Romanae ac Universalis Ecclesiae 
Maximo Pontifici, Domino meo Clementissimo. 


Beatissime Pater et Domine, Domine Clementissime. Post 
humillima pedum beatorum oscula et servitutis meae perpetuam 
commendationem. Missus sum a sermo dno et rege meo ad sacra- 
tissimam Caesaream et catholicam Maiestatem pro pace nostra 
Hungarica, quae utinam iam tandem, Deo propitio, auctoritate 
Sanctitatis Vestrae bono fine concludatur, et hoc nisi mature fiat, 
actum erit de nobilissimo regno. Iniunxerat mihi Sua Maiestas, ut 


! Zapolyai-párti. 


si Caesaream Maiestatem invenirem apud Vestram Sanctitatem, 
supplicarem Vestrae Sanctitati nomine Suae Maiestatis, quo inter- 
poneret vices suas pro hac pace tam necessaria tamque salutari: 
quod quia praesens facere non potui adversa valetudine praepe- 
ditus, facio absens obtestando Vestram Sanctitatem per Christum 
dominum nostrum, velit omnem lapidem movere, ut Hungaria sit 
salva, et hoc nedum propter nos, quod utique pium opus esset tot 
oves Christi a luporum morsibus et incursibus liberare, sed et 
propter totam Rempublicam christianam. Nam si Sanctitas Vestra 
cum suis confoederatis vult Turcam offendere, quod faxit Deus in 
diebus nostris, Hungaria est via ad id et aptissima et sola, tum ob 
soli fertilitatem, tum ob secunda Hungariae flumina, quae victualia 
et omnia ad bellum necessaria facile ministrarent exercitibus. Si 
autem defendere tantum vult Sanctitas Vestra christianam Rempubli- 
cam, etiam sic Hungaria salvanda est, Nam nunquam patuit Italia 
populationi Barbarorum nisi per Pannoniam, illinc Gothi, Ostrogothi, 
. Longobardi, Hunni, Heruli, Alani more procellae semper Italiam 
irruerunt, et nunc Turca non ob aliam causam instat occupationi 
inferioris Pannoniae, nisi ut Italiam illinc invadat et suae subiiciat 
tirannidi, quam mari desperat se posse consequi. Iniunxerat item 
mihi dominus rex meus, ut Sanctitati Vestrae supplicarem, vellet 
iam tandem providere ecclesiis Hungariae orbatis a tot annis pasto- 
ribus propriis: quae omnia Sanctitati Vestrae clarius dicet reve- 
rendus dnus Franciscus Marsupinus, cuius dictis, supplico, ut 
Sanctitas Vestra fidem adhibeat Cuius clementiae me humiliter 
commendo. Datum Paduae vicesima septima Junii Anno Dni 
MDXXXVIII. 


Eiusdem Sanctitatis Vestrae 
Humilis filius et mancipium 


Fr. Franciscus de Frangepane. 


Theiner, Vetera monumenta Slavorum merid. I. 641. 


283. 


Lucca, 1538 július 4. 


III. Pál pápa a brindisi-i kardinálist, Jeromost, magyarországi követdül 
sendeli. 


Dilecto filio Hieronymo tituli sancti Orisogoni presbytero 
cardinali Brundusino nuncupato, ad regnum Hungariae nostro et 
apostolicae sedis de latere legato salutem etc. Cum in principio 


269 





270 


pontificatus nostri christianos principes inter se dissidentes et ob id 
Christianitatem armis et bellis oppressam et pene vastatam videre- 
mus, nostri muneris esse iudicavimus pro illorum concordia ad ea 
remedia recurrere, ad guae praedecessores nostri confugere consue- 
verant, Deumgue inprimis publicis votis ac rogationibus precati 
sumus, ut pro Sua pietate pacem fidelibus suis nostro tempore 
restituere dignaretur et deinde ad ipsos principes conversi, eos per 
litteras, nuncios et legatos pluries hortati sumus, ut odia deponerent, 
animos ad invicem conciliarent, subditos suos et guassatam Italiam 
aliguando per concordiam consolarentur. Quod cum difficilius 
succederet: illud facere non omisimus, ut posthabita aetatis nostrae 
iam decrepitae ratione, postpositis terrestrium et maritimorum itine- 
rum incommodis,charissimos in Christo filios nostros, Carolum Roma- 
norum imperatorem semper augustum et Franciscum Francorum 
regem Christianissimum, Niciae conveniremus pacemque eis sua- 
deremus. Quam etsi in totum concludere non potuimus, illud tamen 
Dei clementia et sancti spiritus gratia nos coadiuvantibus effecimus, 
ut ab ipsis Carolo imperatore et Francisco rege per inducias decen- 
nales ab armis cessatum est, non intermisso pacis tractatu, pro quo 
uterque eorum particulares ad nos nuncios brevi missurus est. 

Ut autem eiusdem Dei misericordia uberior et plenior nobis 
appareret, eodem fere tempore in regno Hungariae, in quo diutis- 
sime cer/fatum fuerat, odiis ac discordiis de]positis, ad pacem et 
concordiam deventum est. Nos vero hac duplici laetitia affecti 
gratias Deo omnipotenti pro duplici hoc munere agere non desi- 
nimus: et quoniam ipsi paci nostram ac sanctae Sedis Apostolicae 
auctoritatem pro eius roboratione interponere per nos ipsos non 
possumus, sicut vellemus, id per aliquem alium omnino exequi 
decrevimus. 

Quamobrem praedecessorum nostrorum in hoc morem secuti, 
Circumspectionem tuam, singulari doctrina praecipuaque probitate 
et integritate insignem, nostrum et eiusdem Sedis ad ipsum regnum 
Hungariae legatum de latere de venerabilium fratrum nostrorum 
sanctae Romanae ecclesiae cardinalium consilio creantes et depu- 
tantes teque eo destinantes, tibi nostram et dictae sedis auctorita- 
tem in dicta pace interponendi et tam in ipso regno, quam in aliis 
locis, ad quae deveneris seu per quae transieris, alia omnia statum 
ecclesiasticum ob publicas calamitates turbatum concernentia com- 
ponendi, ceteraque faciendi et exequendi, quae ad praemissa 
necessaria fuerint seu quomodolibet opportuna, plenam facultatem 
et auctoritatem concedimus per praesentes. Age igitur fili noster 





dilecte cum Dei et nostra benedictione, tuisque institutis nostrae- 
que de te expectationi respondeas, sicut in Dei gratia et tua bonitate 
speramus. Datum Lucae die 4 julii 1538. etc. 


Eredeti fogalmazata Arch. Vat. Armar. 41. vol. 10. fol. 317. nr. 383. Nyomtatásban 
kiadva : Nuntiaturberichle aus Deutschland. Erste Abtheilung. III. 97. — Raynaldus és 
Pray ez évhez. Katona, XX/2, 1125. 


284. 


1538 július 4. 


III. Pál pápa utasítása Jeromos bíboros, pápai követ részére: hogyan 
üdvözölje János királyt a váradi békekötés alkalmából és mit mondjon, ha a 
kinevezett magyar püspökök megerősítése szóba jönne. 


Instructio pro dilecto filio nostro Hieronymo cardinali Brun- 
dusino super concernentibus charmum in Christo filium nostrum, 
Joannem. Ungarie regem. 

Cum ad charmum in Christo filium nostrum Ferdinandum 
Romanorum regem perveneris, conaberis a Maiestate Sua intelli- 
gere, cuius mentis sit rex Joannes circa profectionem tuam ad ipsum 
Joannem regem; nam hic ab aliquo dictum est, quod hoc ei non 
placebat. Si itague invenies id ei non placere, tacito, guod tu a 
nobis aliquam commissionem haberes illuc proficiscendi, remanebis 
apud ipsum regem Romanorum, et alia facies, quae tibi cum Maie- 
state Sua tractanda committentur. 

Si vero ipsi Joanni regi profectio tua illuc placebit: ad ipsum 
te conferes et postquam Maiestatem Suam nostro et huius Sanctae 
Sedis nomine salutaveris, eodem nomine secum te congratulaberis 
de pace inter Maiestatem suam et praefatum regem Romanorum 
subsecuta,! innuendo aptis verbis et cum bona dexteritate, quod 
nos utrique debeamus, propterea quod vocem nostram super hoc 
audierint et paternas nostras admonitiones admiserint. Et super 
omnia curabis ita te gubernare, ut non videatur profectio tua (si 
illuc iveris) a praefato Joanne rege pependisse aut nos de tua ad- 
missione modo aliquo dubitasse; sed principaliter te hinc ad ipsum 
Joannem regem missum, tum causa salutationis et congratulationis 
huiusmodi, tum ut iuxta consuetudinem per praedecessores nosttos 
servatam huic paci nostram et huius sanctae sedis auctoritatem 
interponeres. 


! Váradi békekótés. 


271 


272 


Et guia alias ad nos per aliguem ex ipsius Joannis regis 
ministris scriptum fuit, desiderare Maiestatem Suam, ut nomi- 
nationes per ipsum Joannem regem ad nonnullos episcopatus 
illarum partium factae per hanc Sanctam Sedem auctorizarentur: 
poteris, si in hunc sermonem incidatur, dicere Maiestati Suae, quod 
etiam hoc habuisti in mandatis, ut scilicet de voluntate et desi- 
derio suo circa hoc te informares, et quod quamprimum certitudi- 
nem de hoc habebimus, Maiestati Suae satisfaciemus. Et ne ex eo, 
quod auctoritas tibi super hoc data non fuerit, immo res nobis hic 
fuerit reservata, suspicetur ipse Joannes rex hoc factum fuisse pro 
consequendis iuribus camerae et collegii Rrorm venerabilium 
fratrum nostrorum ac Romanae curiae officialium: poteris super 
hoc verbum et fidem nostro nomine ei dare, quod attenta regni 
illius calamitate, motu proprio cogitavimus promovendos hac vice 
ab hoc exonerare, sed pro conservatione dignitatis et auctoritatis 
huius Sanctae Sedis et praefati collegii, voluisse nos hoc reservare 
faciendum in consistorio nostro, prout semper servatum fuit. 

Quia etiam ipsius Joannis regis nomine a nobis petitum fuit, 
ut presbyteros, qui sanguini se his turbulentis temporibus immiscue- 
runt, etiam propriis manibus homicidia committendo, a censuris 
absolvere et super irregularitate etiam ad altaris ministerium dispen- 
sare: licet hoc non consueverit haec Sancta Sedes facere, volumus 
tamen Maiestati Suae in hoc complacere. Quare omnes tales presby- 
teros vel alias in sacris constitutos iuxta facultatem tibi per speciale 
breve datam, quandocunque per ipsum regem super hoc fueris 
requisitus, absolves, et hoc facies etiamsi ad ipsum Joannem regem 
ex quavis causa te non conferres, cum propterea data sit tibi facultas 
hoc etiam per alium faciendi. 

Nonnulla alia pro parte praedicti Joannis regis a nobis sunt 
petita, super quibus hic nihil scribimus, quia agentibus suis satis 
responsum fuit. Mittitur autem ad te, quid responsum fuerit, ut, si 
in hunc sermonem incidatur, scias, quid dicturus aut facturus sis. 


Nuntiaturberichte aus Deutschland. 1. Abth. III. 99—100. — Schmith, Episcopi 
Agrienses II. 318. Kafona, XX/2. 1129. 


285. 


Lincz, 1538 jälius 13. 


Ferdinánd király az ország rendjei azon kérelmének, hogy az egyházi 
javak a világiaktól elyétessenek és régi állapotukba visszahelyeztessenek, meg- 
felelni kívánván, Thurzó Eleknek meghagyja, hogy az Erdőhegyi Benedektöl elvett 
szentbenedeki apátságot királyi neje káplánjának adja át. 


Turzoni. Ferdinandus etc. Spectabilis et Magnifice, Fidelis, 
Dilecte. Cum communes status regni nostri Hungarie per oratores 
suos a nobis petierint, adhiberi ordinem, uti bona ecclesiastica de 
manibus secularium exciperentur in pristinumgue statum reduce- 
rentur, nosgue id iustitie et equitati ac nostre erga divinum cultum 
cure convenire magnopere arbitremur: tibi ideo firmissime preci- 
pimus et mandamus, uti abbatiam Sancti Benedicti, quam iussu 
nostro de manibus Benedicti Erdewhegy excepisti hoc nomine, ut 
illam capellano serenissime conthoralis nostre, cui illam contuli- 
mus, possidendam assignares, eidem capellano omni exceptione 
postposita tenendam et gubernandam iuxta predicte collationis 
nostre seriem et tenorem restituas et assignes, nostram in eo expres- 
sam executurus voluntatem. Datum Lintij die XIII. Julij 1538. 


Expfedite]. 
Fogalmazat egy félív papir egyik oldalán. — Bécsi cs. és kir. házi stb. levéltár: 
Hung. 1538. Jul. 30. Közli : BUNYITAY VINCZE. 


286. 


Lincz, 1538 július 14. 

Ferdinánd király Bálint örsi prépost folyamodására meghagyja Serédy 
Gáspárnak, hogy az egri prépostság jövedelmeit Verner György kincstári taná- 
csosnak adja át, ki felhatalmazással bír azokat Bálint prépost nevében átvenni. 

Magnifico Gaspari Seredy. Ferdinandus etc. Magnifice, Fidelis, 
Dilecte. Supplicatum est Maiestati Nostre non cum exigua instantia 
pro parte honorabilis Valentini, prepositi Ewrsiensis, qui a pluribus 
aunis nobis summa fide et non sine multis vigiliis et laboribus apud 
reverendum quondam Thomam, Agriensem episcopum, Cancella- 
rium nostrum, diligenter serviverat, uti proventus sue prepositure 
Agriensis, qui in illis partibus superioribus regni nostri colliguntur, 
reddendos sibi admittere dignaremur. Nolentes itaque tum ipsius 
nostri cancellarij fidem, tum huius Valentini prepositi servitia in 
oblivionem venire, cum maxime equitas ipsa sua reddi sibi osten- 
dat, hortamur itaque et requirimus fidelitatem tuam, ut absque mora 

Egyhäztört. Emlékek. III. 18 


213 





274 


et gravamine proventus suos, qui legittime ad eius preposituram 
pertinent, eundem Valentinum integre percipere et ad manus 
egregij Ceorgij Vernerij, consiliarij camere nostre venire patiaris, 
gui illos nomine ipsius Valentini prepositi percipiendi authoritatem 
habet, cui etiam hac in re fidem prestare debebis, nostram in eo 
executurus voluntatem. Datum Lintij 14 Julij 1538, 

Expfedite]. 

Fogalmazat egy félív papir egyik oldalán. — Bácsi cs. és kir. házi stb. levätdr: 


Hang. 1538. Jul. 53. 
Közli : BUNYITAY VINCZE. 


287. 


Lincz, 1538 július 14. 
Ferdinánd király a veszprémi püspöknek, kit arról vádoltak, hogy a győri 
káptalan és a veszprémi apáczák javait elfoglalta és elfoglalva tartja, keményen 


meghagyja, hogy, ha úgy állanak a dolgok, a mint mondva volt, az elvett javakat 
adja vissza. 


" Vesprimiensi. Ferdinandus etc. Reverende, Devote, Fidelis, 
Dilecte. Expositum est nobis pro parte fidelium nostrorum Capitu- 
larium Jauriensium et Virginum Monialium Vesprimiensium non 
sine magna querela, quod Devotio tua certa eis bona occupasset et 
occupata teneret etiam de presenti et quod ultra trecenta pecora 
rusticorum eorundem abigere fecisset. Que, si ita sunt, ut asseritur, 
Fidelitati tue harum serie strictissime precipiendum duximus et 
precipimus, ut eiusmodi bona occupata et res indebite ablatas de 
facto remittas et restituas, secus sub gravi indignatione nostra non 
facturus. Datum Lintij 14. Julij 1538. 

Exp|[edite]. 
Fogalmazat egy félív papir egyik oldalán. — Bécsi cs. és hir. házi stb. levéititr > 


Hung. 1538. Jul. 44. 
J Közli: BUNYITAY VINCZE. 


288. 


Lincz, 1538 július 14. 


Ferdinánd király kéri a császárt, eszközölje ki János királynál ottani 
követje áltat, hogy Gerendi Miklós erdélyi püspök, ki iránta való hűségét min- 
denének feláldozásával bizonyította be, püspöki székébe visszahelyeztessék. 


Cesari. Serenissimo etc. Ferdinandus. Qua fide, diligentia et 
animi sollicita promptitudine iam inde a suscepto regni nostri 


Hungarie diademate in hunc usgue diem nobis reverendus, devotus, 
sincere nobis dilectus Nicolaus de Gherend, episcopus Transsyl- 
vaniensis obsequia, operam, studiaque sua prestiterit adeo, quod 
etiam nostri causa omnes fortunas suas suorumque amittere non 
dubitari, quo suam in nos, quem semel legitimum regem et domi- 
num suum agnovisset, immobilem constantiam nullis quantumvis 
magnis deterritus periculis, conservaret, perlongum esset Maie- 
stati et Dilectioni Vestre recensere. Sed hoc tantum impresentiarum 
Maiestati Vestre insinuandum duximus, ipsum esse virum et inno- 
centem et de nobis ac Republica Christiana bene meritum, et talem 
prorsus, qui dignus sit, ut eius fortune, deiecte temporum iniquitate, 
a Maiestate et Dilectione Vestra pro ea, qua potest, omni maxime 
gratia atque authoritate subleventur, id est ut a rege Joanne con- 
tendere non gravetur per medium sui apud Dilectionem Vestram 
oratoris perquam diligenter, ut in episcopatum suum  Transsil- 
vaniensem, a quo ob summam fidelitatem erga nos suam detur- 
batus est, restituatur. Omnino enim confidit et pro certo habet, 
Maiestati Vestre volenti et potenti nihil facile posse negare Joan- 
nem regem et nos quoque eadem sumus in sententia. Rogamus 
itaque Maiestatem et Dilectionem Vestram, curare dignetur, ut 
dictus episcopus, utriusque nostrum impense studiosus et perpetua 
observantia nobis addictus, hasce literas nostras sibi plurimum ad 
assequendum pristinum episcopatum suum apud Maiestatem Vestram 
profuisse sentiat, commendantes proinde nos et eundem Nicolaum 
Maiestati et Dilectioni Vestre singulari studio, Eamque quam diu- 
tissime simul et felicissime valere optantes. Datum Lintij 14. Julij 1538. 
Expledite]. 


Fogalmazat egy félív papir két oldalán. — Bécsi cs. és kir. hdzi stb. levéltár : 
Hang. 1538. Jul. 49. — Ugyane tárgyban ugyanígy a lundi érseknek. U. o. 1538. Jul. 50. 
Közli : BUNYITAY VINCZE. 


289. 


Sárvár, 1538 jálius 16. 
Sylvester János Nádasdy Tamásnak: a könyvnyomtató inasának megszökéséről. 


Magnifice domine, domine mihi gratiosissime. Servitium et 
mei ipsius commendationem. Posteaguam ex mandato Magnificae 
Dominationis Vestrae Viennam ascendissem; reperi illic magni- 
ficum dominum Joannem de Peren una cum Páldeák, gui omnes 
eidem Vestrae Magnificae Dominationi sese dederunt atgue offe- 

18" 


275 











276 


runt. Cepi cibum cum his apud magistrum Ambrosium per totum 
illud tempus, guo Viennae fui, guorum consuetudo mihi fuit iucun- 
dissima usque ad eum ipsum diem, quo infortunium passus non 
sum. Hoc enim omne, quod in consuetudine hac nostra jucundum 
fuit subito corrupit. Quo sermone progrediar, scio iam Vestram 
Magnificam Dominationem intelligere. Audivi enim post meum 
reditum eandem Vestram Magnificentiam praedixisse, puerum 
nostri Struti me Vienna non reducere, quod et factum est. Semper 
conatus sum, ne animum Vestrae Magnificae Dominationis offen- 
derem aliqua in re, verum id evitare non potui, quae res me pluri- 
mum male habet, rogo itaque eandem, ut mihi velit ac dignetur 
ignoscere. Neque enim aut studio aut errore id factum est meo. 
Semper in hac fui sententia, ne Strutioni fides adhibeatur, semper 
cum Viennam ascendere pararet, reclamavi, cuius rei eadem Vestra 
Magnificentia testis mihi est Cum itaque hic intellexisset sibi 
Viennam iter praeclusum esse, voluit, quod per se ipsum inten- 
debat, per famulum transigere. Dispeream, si unquam mihi animus 
fuit, ut puerum mecum Viennam ducerem, sed id mihi Sarkan 
suasit, cuius sententia primo aspectu (ut fieri in rebus humanis 
solet) mihi placuit. Ubi autem me collegissem, ac, quae inde incom- 
moditas oriri posset, perpendissem, dixi Sarkano, me puerum nolle 
ducere. Idque coram rectore capellae aliisque aulicis Vestrae Magni- 
ficentiae. Ille contradixit, nullum esse incommodum oriturum, si 
illum ducerem, cum autem nullo modo me depellere a sententia 
posset, fidem pro eo mihi obstrinxit, pertinacissime assecurans, ne 
suspicionem quidem fraudis in hoc homine cadere posse. Sic 
itaque ille me invitum compulit, ut ducerem, addens etiam, me in 
indignationem Vestram incidere, nisi ducerem, propterea, quod sine 
ministerio pueri istius nihil Viennae istorum, quae magister scripserat, 
emere aut scirem aut possem. Quod si me potius audire, quam 
illum et reliquos voluissem, nunc puerum haberemus. Non est 
autem, quod super hoc puero indoleamus, putamen enim dumtaxat 
amisimus, tenemus pignori nucleum. Si initia sue artis facere 
voluerit hic magister, inveniam ego pro uno plures pueros illo 
multis partibus meliores, qui sibi socii sint laboris. Hic quem ami- 
simus, ne ea quidem, quae magister scripserat, hoc est Germanica 
legere noverat, ne dum Hungarica legere voluisset Cum enim esse- 
mus una cum magistro Joanne apud Joannem Farkas atque ille ibi 


cum quaereret de quibusdam fratris sui scriptis, quae ille scripserat, 


legere nescivit. Haec de puero. Cetera de architecto iniquitatis, ab 
hoc ipso magistro Joanne eadem intelligere abunde potest. Res in 





extremam desperationem adducta est, cui, guod remedium inveniri 
possit, non video. Nunc primum aperit sese hic magister noster, 
gualis semper fuit. Hic guod ab initio ego Vestrae Magnificentiae 
suggerebam, guanti fuerit, nihil eorum omisi, guae ad hanc rem 


spectare videbantur. Ex Sárvár 16. julii Anno 1538. 
Servitor 
Joannes Sylvester, 
ludi magister. 


Czím: Magnifico Domino Thomae de Nadasd, Regnorum 
Dalmatiae, Croatiae et Sclavoniae Bano, Comiti Comitatus Castri- 
ferrei etc. domino mihi gratiosissimo. 


Eredetije félív 2-rét, záilatán papirossal borított zöld pecséttel, a melyen Hygieia 
látható. Található az országos levéltár kincstári osztályában. Közölve : Irodalomtörténeti 
Közlemények III. évf. (1893.) 89—90. 


290. 


Veszprém, 1538 július 16. 
Kecsethy Márton veszprémi püspök tudatja Nádasdyval, hogy a szepetneki 
kerületet ez évben maga akarja megtizedeltetni. Kéri Nádasdyt, védje meg szolgáit 
különösen Török Bálinttól. 


Magnifice Domine, domine et frater in Christo semper obser- 
vandissime salutem et servitiorum plurimam commendationem. 
Litteras Magnificentie vestre tam ad me, quam ad dominos camera- 
rios datas accepi, agoque Eidem de tam suo erga me benevolo 
animo gratias mittamque statim litteras Eiusdem predictis dominis 
camerariis. Ceterum ex quo etiam ante inducias hoc est etiam anno 
superiori Zepethnekenses M. V. percepit, neque hoc anno sub istis 
induciis adversarii ad eas percipiendas sese iure intromittere inge- 
rereque poterunt. Quoniam autem paucissimos nunc habeo redditus, 
decrevi, ipsemet auxilio M. V. de quo nil penitus dubito, percipere. 
Quare rogo M. V. tanquam dominum et fratrem confidentissimum, 
velit hunc meum decimatorem, Franciscum Nagy non solum a ser- 
vitoribus domini Valentini Therek, qui fortasse eum impedire vel- 
lentin hac decimatione, sed etiam contra alios quosque deffendere (!). 
Id quod M. V. perpetuo in longe maioribus inservire conabimur. 
Deus optimus maximus conservet M. V. cum suis omnibus charis 
foelicissimam. Cui mea servitia iterum atque iterum commendo. 
Wesprimy 16. July anno 1538. 

Servitor Vesprimiensis. 


277 

















278 


Kívül: Magnifico Domino Thome de Nadasd, comiti Castri- 
ferrei ac Dal(matie) Cro(atie) Sclavonieque Bano. 
Az egész a püspök sajátkezű írása. Eredetije a Nádasdy-levelek K. csomójában, 


az országos levéltárban. 
Közli : Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


291. 


Segesvár, 1538 július 23. 


Majláth István erdélyi vajda bizonyítja, hogy Kemény János és Oláh Balázs 
várnagyok Bályányos várát Fráter Györgynek átadták. 


Nos Stephanus Maylad wayvoda Transilvanus et Siculorum 
comes etc. Recognoscimus per presentes literas nostras egregios 
Joannem Kemen et Blasium Olah castellanos nostros castri Balva- 
nyos castrum ipsum de voluntate nostra simul cum ingeniis, aliis- 
que rebus in ipso castro repertis ad manus reverendissimi domini 
Fratris Georgii, episcopi Waradiensis, thesaurarii et consiliarii 
Regie Maiestatis dedisse et assignasse; super cuius restitutione nos 
dictos Joannem Kemen et Blasium Olah quietos et expeditos ac 
modis omnibus absolutos reddidimus et commisimus, prout red- 
dimus et committimus harum nostrarum vigore et testimonio lite- 
rarum. Datum in Segeswar secundo die festi Beate Marie Magda- 
lene, anno Domini millesimo quingentesimo tricesimo octavo. 
Idem qui supra manu propria. 


Eredetije Kolosvártt : Codex Authenticorum Keménylanorum T. I. Nr. 40. 
| Közli: BUNYITAY VINCZE. 


292. 


Segesvár, 1538 július 24. 


Fráter György kincstartó megnyugtatja Kemény János és Oláh Balázs 
várnagyokat, hogy neki, Fráter Györgynek, Bálványos várát valósággal átadták. 


Nos Frater Georgius, electus Waradiensis, thesaurarius et 
consiliarius Regie Maiestatis etc. fatemur et per presentes recogno- 
scimus, quod egregii Joannes Kemen et Blasius Olah castellani 
castri Balvanyos ipsum castrum Balvanyos, quod hactenus ad ratio- 
nem spectabilis ac magnifici domini Stephani Maylad, waywode 
Transilvanensis et Siculorum comitis tenuerunt et administraverunt, 
ex voluntate eiusdem domini waywode Maylad nobis et ad manus 
hominum nostrorum dederunt et effective assignaverunt. Super 





cuius quidem castri resignatione eosdem castellanos quietos ac 
modis omnibus solito sigillo nostro (itt nehány szó érthetetlenül 
van lemásolva) literarum mediante. Datum in Seghesswar feria tertia 
post festum Beate Magdalene, anno Domini millesimo guingen- 
tesimo tricesimo octavo. Thesaurarius manu propria. 


Eredetije u. o. T. I. Nr. 39. Mindkét másolat a M. T. Akadémia kézirattárában. 


XIII. kötet. 
Közli: BuNYITAY VINCZE. 


293. 


Segesvár, 1538 július 30. 
Statileo erdélyi püspök kéri Ferdinánd királyt, hogy kegyét tőle meg ne 


vonja, mert tapasztalni fogja, hogy hűségesebb lesz hozzá, mint azok, kik öl 


bevádolták; erről Laski Jeromos is bizonyságot tehet. 


Post servitutis mee ad pedes Celsitudinis Vestre humilem et 
devotam commendationem. Serenissime et Clementissime Domine 
mi Rex. Non est novum apud me, guod sim insimulatus apud 
Maiestatem Vestram et ab hijs guidem, gui me tueri debuissent. 
In guo, guamvis iniuria mihi illata sit, novi tamen prudentiam et 
dexteritatem Maiestatis Vestre Serenissime, gue cum me audierit, 
cognoscet, me fidelissime servivisse regi meo, nec guicguam aliud 
magis deliquisse. Idem fecissem pro Celsitudine Vestra, si sibi ob- 
noxius fuissem. Nunc autem, quia eque debeo inservire Maiestati 
Vestre serenissime, ut Regi meo, supplex oro, ut Maiestas Vestra 
sit mihi clemens princeps et habeat meam servitutem commen- 
datam. Experietur se habere bonum et fidum servulum et eum, 
qui daturus est operam, ut superet obsequio illos, qui me ! apud 
Celsitudinem Vestram detulerunt. Plura dicet is magnificus domi- 
nus Hieronymus a Lasko, servitor excellentissime Maiestatis Vestre, 
que ex sua clementia velit eum benigne in hoc exaudire. Celsitudi- 
nem autem Vestram opto diu et felicissime valere. Ex Segeswar 
die penultima mensis Julij anno Domini MDXXXVIII. 


Eiusdem Celsitudinis Vestre 
Servitor et Capellanus 


Statilius, 


Transsilvaniensis. 


Kívül: Serenissimo et excellentissimo principi et domino 
domino Ferdinando, Dei gratia Romanorum, Hungarie et Bohemie 


! [n originali erronee: se. 


279 


280 


Regi, archiduci Austrie, Infanti Hispaniarum etc. domino meo 
clementissimo. 


Egy iv papir két oldalán, csak az aláírás a püspök kezétől; piros zárópecséttel, 
melynek hosszában kétfelé hasított paizsán a jobb mezőben két, hosszában egymáson 
keresztülfektetett kard, melyeknek hegye közt egy rózsa (?); a bal mezőt harántosan fek- 
tetett gerenda kétfelé szeli sa felső részben ismét rózsa; a paizs felett püspöksüveg ; 
köriratából csak ennyi látszik : STAT. — Bécsi cs. és kir. házi stb. levéltár: Hang. 1538. 


Jal. 125. 
Közli : BUNYITAY VINCZE. 


294. 


Kassa, 1538 július 30. 


Kassa városa csonka számadáskönyve szerint Sárosi János az egri káp- 
talan háza adójában 1538-tól 1551-ig való időre fizetett haszonnyolcz forintot; 
szintén ugyanazon egri káptalan háza után különféle szükségletekre vagy a város 
építésére fizetett haszonhárom forintot, negyvenkét denärt. 


Item feria tertia post Jacobi Joannes Sarozi de domo Capituli 
Agriensis in censu anni 1538 usque annum 1551. solvit fl. XXVIII. 

Item ab eadem domo capituli Agriensis ad diversarum (egy 
szó olvashatatlan) vel ad edificationem civitatis solvit fl. XXIII. 
den. XXXXII. 


Csonka számadáskónyv. — Kassa városa levéltára. 
Kózli: BuNviTAY VINCZE. 


205. 


Olmütz, 1538 jálius. 


Ferdinánd király válasza a pozsonyi országgyűlés küldötteinek felterjesz- 
tésére (T. 287. sz.). 


De bonis ecclesiasticis Maiestas Regia operam dabit, ut e 
manibus secularium liberentur et in priores ordines ecclesiasticos 
redigantur. 

De intercepta arce Thadicka per episcopum Vesprimiensem, 
si ita est, sicuti communes status asserunt, non potest non moleste 
id ferre Maiestas Sua, sed cum vicissim conqueratur dictus episco- 
pus, ne igitur uni vel alteri parti iniuria fiat, statuit Maiestas Sua, 
ut dictum castrum ad manus locumtenentis in Hungaria, tanquam 
tertii, consignetur, tali modo, quod si immineat belli tempestas, 
cum sufficienti cautione intromittantur partes et circumvicini nobiles 





in eandem arcem, ut ibi se tueri possint, et post finitos bellicos 
motus rursus ad manus restituatur locumtenentis, et cum Maiestas 
Sua, Deo volente, inferius venerit, tam ratione castri predicti, guam 
etiam ablatorum inibi bonorum, in praesentia sua Maiestas Regia 
utrigue parti iustitiam administrabit, ita ut neutra pars preter equi- 
tatem gravari possit. 

Circa prepositure de Thwrocz guatuor possessiones, ut pre- 
missum est de locis ecclesiasticis, Maiestas Regia cogitabit ratio- 
nem inire, ut in pristinum statum reducantur. 

De Raphaelis Podmanyczky rapinis Maiestas Regia com- 
missariis iuxta tenorem induciarum negotium dabit. 

Domino Vesprimiensi Maiestas Regia serlo committet, ut 
captivos, quos habet penes se, domino locumtenenti primo quoque 
tempore det, qui eos emittere non debeat, antequam Valentinus 
Thereck omnes captivos, quotquot ex subditis Maiestatis Sue habet, 
libertati restituerit, simul cum illis bonis, que a tempore presentium 
indiciarium iurisdictioni regie Maiestatis abstraxit. 

De comitatus lauriensis, una cum capitulo, simul et comi- 
tatuum Castriferrei et Soproniensis supplicationibus contra Valen- 
tinum Thereck, Maiestas Regia studebit curam impendere, ut bona 
et proventus occupati restitui atque ab exactionibus dicarum elibe- 
rari possint. 

Circa petita capitularium lauriensium et virginum Vespri- 
miensium, de occupatis certis bonis per episcopum Vesprimiensem, 
Maiestas Regia illi firmissime iubebit, ut eiusmodi bona occupata 
et res indebite ablatas restituat. 


Fraknói, Magyar Országgyűlési Emlékek. II. 90., 92—93. 


2096. 


Galgócz, 1538 augusztus 1. 

Thurzó Elek Ferdinánd királynak jelenti, hogy Török Bálint a győri káp- 
talan és a szentmártoni apát dézmáját szedeti. Ennek következtében az illetők, 
de kivált az apát csaknem éhen halnak; továbbá kétségesnek mondja azt, hogy 
János király ez időben elküldhesse biztosait. 


Sacratissima Maiestas Regia... decimas capituli Jauriensis et 
abbatis Sancti Martini Valentinus (Therek] colligit et miseri illi 
tantum non fame moriuntur, presertim abbas, cui ultra alias mo- 
lestias castri guogue conservandi cura et necessitas incumbit. 


——_'n,__ EEEN mem 


281 


282 


Scripsi his diebus ad Dominum Vaciensem, qui paulo ante graviter 
egrotabat, a quo responsum certius, quam ab aliis, expecto, sed an 
hoc tempore mitti commissarii per Joannem possint, subdubito... 
Ex Galgocz prima die Augusti anno 1538. 

E. Maiestatis V. S. Fidelis servitor 


Ihwrzo m. p. 


Egy Ív négy oldalára terjedő leveléből ; borítékja elveszett, de Ferdinánd királyhoz 
volt írva, — Bécsi cs. és kir. házi stb. levéltár: Hung. 1538. Aug. 1. 
Közli: BUNYITAY VINCZE. 


297. 


Galgócz, 1538 augusztus 5. 

Thurzó Elek jelenti Ferdinánd királynak, hogy hiveinek sok a panasza a 
János-pártiak ellen; hogy Balassa Menyhért elfoglalta áz esztergomi káptalan 
dézmáját, mit eddig sem ő, sem más nem tett s hogy ezért kérte a váczi püspököt, 
vetné közbe magát a káptalanért uránál ki követjét el is küldte János királyhoz. 


Sacratissima Maiestas Regia... Sunt complures guerele fide- 
lium Maiestatis V. contra partem adversam: occupate sunt decime 
Capituli Strigoniensis per Melchiorem Balassa, guas ante hanc esta- 
tem nunguam ille vel alius guispiam exigeret; rogaverunt dominum 
Vaciensem, ut pro capitulo apud suum Dominum laboraret, gui 
misit nuntium suum ad Joannem, adiiciens, se nominatim habuisse 
de hac re a Maiestate V. admonitionem, cum apud Ipsam esset; 
hoc ut Maiestati V. significarem, rogavit, ne aliter res se habere 
tandem videri posset ... Ex Galgocz 5. die Augusti anno Domini 1538. 


Fidelis servitor 


Thwrzo. 
Három oldalra terjedő, zárlatán pecsétes leveléből. — Bácsi cs. és kir. házi stb. 
levéltár. Hung. 1538. Aug. 18. Közli: BUNYITAY VINCZE. 
298. 


Veszprém, 1538 augusztus 7. 


Kecsethy Márton veszprémi püspök, részint szegénysége, részint az utazás 
veszélyes volta miatt személyesen nem jelenhetvén meg a királynál önigazolása 
végett, Horváth András éneklő-kanonokot küldi levelével, kérvén, hogy azt kegye- 
sen fogadja. 


Sacratissime Rex... Video me multis plane quorundam 
calumniis apud S. Maiestatem V. inique delatum esse, atque id. non 


tam culpa mea accidit, quam quod volunt conceptum in avuncu- 
lum quondam meum pie memorie odium (pace S. Maiestatis V. 
dixerim) in me evomere. Isti enim homines nulli unquam morta- 
lium norunt invidere, nisi his, qui bene, constanter, fideliterque 
S. Maiestati V. serviere, ipsi enim semper ancipitem animum gessere. 
Et sane ipsemet ad S. Maiestatem V. repellendi eorum calumnias 
gratia accessissem, nisi obstitisset et paupertas ipsa et itineris peri- 
culum, vix enim ex arce egredi ausus sum, nedum tam longinquum 
iter arripere; misi nihilominus hunc Andream Horwath cantorem 
huius ecclesie ac familiarem meum ad S. Maiestatem V. qui multa 
meo nomine referet S. Maiestati V. quem dignetur benigne et 
exaudire et remittere. Servet Eandem Christus Optimus, Maximus 
felicissimam et incolumem, que ut suam erga me gratiam retineat, 
etiam atque etiam supplico tanquam Domino meo clementissimo, 
cui mea servitia unice commendo. Vesprimii 7. Augusti 1538. 
E. S. M. V. 


humillimus, obedientissimusque servitor 
Vesprimiensis. 


Kívül: Sacratissimo, Augustissimoque Romanorum, Ungarie, 
Bohemieque Regi etc. Domino meo clementissimo. 


Egy félív papir egyik oldalán piros zárópecséttel, melynek paizsán jobbra ügetó 
farkas, felette M—K betűk közt püspöksüveg. — Bécsi cs. és kir. hdzi stb. levéltár: Hung. 


1538. Aug. 29. 
Kózli: BUNYITAY VINCZE. 


299, 


Róma, 1538 augusztus 8. 


III. Pál pápa atyai válaszlevele János királynak Frangepán Ferencz egri 
püspök (kalocsai érsek) által tolmácsolt üdvözletére, 


Venerabilis frater noster episcopus Agriensis, orator tuae Maie- 
statis ad serenissimum caesarem missus, ex Padua in itinere litteras 
tuas fidem sibi facientes ad nos misit, mandataque tuae Serenitatis 
ea fuisse nobis scripsit, ut ipse praesens, si non longe a recto sto 
itinere nos convenire posset, nomine Serenitatis tuae nos adiret offi- 
cioseque veneraretur, nobisque deinde istius regni salutem studiose 
commendaret, tum ob multa millia animarum, que in eo sunt, tum 
ob periculum universae christianae reipublicae imminens. Siquidem 
Hungariam ad invadendam Italiam maxime opportunam esse, ac 
semper fuisse, sicut multarum olim barbararum nationum irruptio- 


283 


284 


nes testantur, negue nunc Turcarum tyrannum aliam ob causam 
idipsum moliri, quam ut per Hungariam commodius Italiam occu- 
pet ac diripiat sicut haec plenius a dilecto filio Francisco Marsupino 
accepturos nos esse scripsit, prout etiam accepimus. 

Gratias igitur agimus tuae Serenitati et pro visitatione nostra, 
tuo oratori iniuncta, et pro monitione excitationeque nostri officii, 
quod circa animarum salutem et publicam omnium Christi fidelium 
curam praecipue versatur. Tum vero Deo omnipotenti agimus 
longe maximas et immortales gratias, quod eius benignitate pacem 
inter te et serenissimum regem Romanorum videmus constitutam, 
qua istud regnum, discordia afflictum, recreatum iri confidimus. 
Tuam etiam Maiestatem iustissimis laudibus prosequimur in Domino, 
quod illa prudenter et pie tum sui, tum aliorum Christi fidelium 
regnorum saluti prospexerit, paceque inita, suae ceterorumque secu- 
ritati consuluerit. Nos quidem, fili, exuberamus gaudio et laetitia 
exultamus, pro tot et tantis simul beneficiis a divina clementia nobis 
concessis, ut inde Caesare et Christianissimo: hinc te et Romanorum 
regibus ex tanta dissensione ad concordiam versis, metum in spem, 
moerorem in gaudium verterimus, ac non modo iam non timea- 
mus, verum etiam de salute securi, metum nostrum in ipsos hostes 
translatum iam esse confidamus. In quo quidem perficiendo nullis 
nostris laboribus aut facultatibus aut periculis parsuri sumus, san- 
guinem etiam nostrum libenter profusuri, ut tum ceterorum Christi- 
fidelium regnorum, tum praecipue tui, quod in speciali protectione 
Apostolicae Sedis et antemurale totius christianitatis, praecipueque 
Italiae, sicut tua Maiestas verissime commemorat, semper fuit, secu- 
ritatem nostro tempore stabiliamus. 

Itaque quum pervenisset nuper ad nos laetissimus de vestra 
concordia nuncius: statim dilecto filio nostro Hieronymo Aleandro 
tit. s. Chrysogoni presbytero cardinali, quem antea ad partes vobis 
vicinas pro aliis etiam negotiis rempublicam christianam fidemque 
catholicam concernentibus legatum nostrum mittere decreveramus, 
iniunximus, ut etiam ad vos veniret et nostro ac huius sancte Sedis 
nomine vobis gratularetur, et in ipsa concordia ad illius maius 
robur ac perpetuitatem apostolicam auctoritatem de praedecesso- 
rum nostrorum more interponendi, aliaque faciendi, quae ad ipsius 
regni salutem ac vestram et vestrorum consolationem pertinerent, 
ei concessimus facultatem, sicut ex eo, quem propediem ad vos 
perventurum speramus, tua Maiestas uberius cognoscet, quam con- 
fidere in Domino et in futurum optime sperare volumus. His enim 
duabus constitutis concordiis foedereque antea per nos cum Caesare 


ac Venetis inito, Dei misericordia suos fideles benigne respexisse 
videtur, ut a Turca deinceps sit securitas, tuaque Maiestas in suo 
regno tuto ac feliciter degere, sanctam religionem solito fervore 
percolere, ac Deo omnipotenti gratias assiduas guiete agere possit. 
Ad quod atque ad observantiam perpetuam huius sanctissimae 
pacis cultumque solitum Apostolicae Sedis, licet minime necessario, 
tamen ex abundantia charitatis nostrae Maiestatem tuam plurimum 
hortamur, eique omnem prosperitatem exoptamus. Datum Romae 
apud S. Marcum, VIII. Augusti, MDXXXVIII. pontif. anno IV. 


Raynald (Ann. ecclesiast. 1538. S. 21.) és Pray után Katona XX. 1131—1134. Tör- 
ténelmi Tár 1889. 315 (aug. 14-iki hibás keltezéssel) Jelezve és tóredékben kózólve Nun- 
tiaturberichte III. 126. 


300. 


Torda, 1538 augusztus 11. 


János király megbizó levele Marcus Antonius gyulafehérvári kanonok 
részére, kit bizonyos ügyekben III. Pál pápához küldött. 


Beatissime Pater... Misi ad Sanctitatem Vestram hunc fidelem 
meum honorabilem Marcum Anthonium canonicum ecclesie Alben- 
sis Transilvane, medio cuius nonnulla Vestre Sanctitati de negotiis 
meis et huius regni mei nunciavi, que Sanctitas Vestra diffusius ab 
ipso intelliget. Quare oro Sanctitatem Vestram, dignetur ipsum 
Marcum Anthonium benigne exaudire ac eius relatibus fidem pre- 
stare indubiam... Datum in oppido nostro Thordensi undecima 
die mensis Augusti anno Dni millesimo quingentesimo tricesimo 
Octavo, regnorum vero meorum duodecimo. 

Eiusdem Sanctitatis Vestre Devotus filius 

Joannes, 
Rex Hungarie manupp. 

Theiner, Vetera monum. Slavorum merid. I. 642. 


301. 


Lincz, 1538 augusztus 11. 
Ferdinánd király az Olaszországba és Rómába utazó Statileo János 
erdélyi választott püspöknek útlevelet ad. 


Passus. Ferdinandus. Universis et singulis... Cum R. Joannes 
Statilius, electus episcopus Transilvaniensis pro certis expediendis 


285 














negotiis se ad Italiam et urbem Romam conferat, nosque eidem 
tutum ubigue et expeditum iter patere cupiamus: vos idcirco... 
eundem Joannem Statilium... non tantum libere, expedite . . . ire, 
transire, stare, morari ac recedere et guando ei placuerit, redire 
sinatis... verum etiam... necessariis provideri facere velitis et 
debeatis... Datum Linzii die XI. Augusti 1538. 

Ex[pedite]. 


Fogalmazat egy félífv papir két oldalán. — Bécsi cs. és kir. hdzi stb. levéltár: 


Hung. 1538. Aug. 44. 
Mid bi Közli : BUNYITAY VINCZE. 


302. 


Sellye, 1538 augusztus 15. után. 
A sellyei részleges gyűlésnek Ferdinánd királyhoz intézett felterjesztéséből. 


Supplicationes dominorum et nobilium ex conventu de Sellye 
ad regiam Maiestatem communi omnium consensu expedite. 

Item, habenda erit specialiter Maiestati sue ratio ad inopiam 
reverendissimi domini Transilvaniensis ! et Alexii Bethlen, ut ex 
hac dica (medii floreni) eisdem necessaria provisio fiat. 

Supplicatum fuerat Maiestati sue summa cum instantia supe- 
rioribus diebus, ut Eadem committeret expresse domino Vespri- 
miensi, ut arcem Thadyka fraude interceptam pauperibus nobilibus, 
ad quos spectaret, cum bonis in eadem arce ablatis, restitueret, 
insuper et captivos, quos habet, remitteret liberos, ut vicissim 
Valentinus Therek liberaret eos, qui sunt apud eum; iussit autem, 
ut audimus, Maiestas sua, ut dictus dominus Vesprimiensis captivos 
predictos ad manus domini locumtenentis assignaret, idem tamen 
hoc facere prorsus neglexit. Supplicatur propterea iterum humillime, 
dignetur Maiestas sua mandare denuo seriose eidem domino Vespri- 
miensi, ut sine ulla mora aut tergiversatione et arcem predictam 
cum rebus ablatis reddat, et captivos tradat ad manus domini 
locumtenentis, ut vicissim subditi sue Maiestatis, qui sunt in mani- 
bus Valentini Therek, eliberentur. 


Fraknói, Magyar Országgyűlési Emlékek. II. 108., 109. 


! QGerendy Miklós. 


303. 


Róma, 1538 augusztus 17. 


A pápa tudatja János kirdlylyal hogy követe, Ferencz muzsnai plébános 
és királyi titkár, egyházi jogtudós (decretorum doctor) előadta kivánatait. Vála- 
szát követe szavaiból és Farnese Sándor bíboros leveléből megértheti. 

Summus Pontifex certiorem reddit Joannem regem, sua desideria a legato 
suo Francisco, decretorum doctore, secretario regio et plebano Musnensi fuisse 
proposita. Responsum e verbis Francisci legati et ex epistola Alexandri Farnesini 

Vatikáni levéltár. Brev. Arm. 41. v. 10. Nr. 685. 

Közli: KOLLÁNYI FERENCZ. 


304. 


Enns, 1538 augusztus 20. 


Morone Farnese kardinálisnak: Ferdinánd jóindulattal van János király 
irányában. 


Questa Maestà mi ha ancora detto havere mandato cinque 
millia fanti al presente al re Giovanni et volerlo adiutare quanto 
potrà, et con questa occasione ho detto a Sua Maestà l'humiliatione 
del predetto re verso Nostro Signore et che sperava che Nostro 
Signore l'abbracciarebbe come bon figliolo; dil che Sua Maestà 
si & allegrato et mi ha detto che haverà gratissimo ogni bene che 
sua Santità collocarà nel predetto re, con tanta sincerità d'animo 
ch'io sono restato totalmente maravegliato, soggiongendo io che 
forse Nostro Signore lo chiamaria re, mi rispose ch'era conveniente 
et che Sua Maestà non lo nominava altrimente, anzi nel ragiona- 
mento sempre diceva il re Oiovanni et alcuna volta aggiongea 
9ermo, di che m’ é parso darne adviso a V. Rm: et Illma S. 


Da Ens in Austria alli 20 agosto 1538. 


Nuntiaturberichte aus Deutschland. Erste Abtheilung. II. 334. 


287 

















288 


305. 


Steyr, 1538 augusztus 21. 


Ferdinánd király Kecsethy Márton veszprémi püspöknek a legszigorábban 
megparancsolja, hogy az ottani apáczák birtokairól oda beszállásolt katonáit 
vitesse el, s a védtelen szüzeket inkább védje, mintsem hogy saját emberei által 
nyugtálanítsa. 


Vesprimiensi. Ferdinandus. Reverende devote, fidelis dilecte. 
Expositum est nobis denuo in persona religiose devote Abbatisse 
et conventus monialium de valle Vesprimiensi devotionem tuam 
milites suos in possessionibus earundem per aliquot menses tenuisse 
et adhuc tenere... Nos itaque omnino volentes, ut dicte moniales 
istiusmodi oppressionibus, vexationibusque careant, Devotioni tue 
rursus strictissime, severissimeque precipientes mandamus, ut mili- 
tes tuos de possessionibus earum deponere, illasque potius contra 
quoslibet oppressores defendere debeas, quam per tuos molestari 
permittas. Secus igitur Devotio tua minime fecerit. Datum in oppido 
nostro Steyr 21. Augusti 1538. 

Ex|[pedite]. 


Fogalmazat egy félív papir egyik oldalán. — Bácsi cs. és kir. házi stb. levéltár : 


Hung. 1538. Aug. 50. 
Bd "8 Közli : BUNYITAY VINCZE. 


306. 


Tivoli, 1538 szeptember 3. 


János király kérte a pápát, hogy azon egyházi ferfiakat, a kik 1526-ban és 
azután a török háborúkban és a pártharczokban résztvettek és némelyeket megöl- 
tek, az egyházi fenyíték alól oldja föl. A pápa a brindisi-i bíborost (Aleander-t) 
bizza meg, hogy a János király pártján volt papoknak a fölmentést megadja. 

Joannes rex rogavit Summum Pontificem, ut clericos, gui a. 1526. et postea 
in bellis contra Turcas gestis atque in dissidiis intestinis pugnando nonnullos 
occiderunt, à censuris ecclesiasticis absolvat. Summus vero Pontifex committit 
Cardinali Brundusino ( Aleandro), ut clericis Joanni faventibus absolutionern et 
dispensationem impartiatur. 


Vatikáni levéltár. Brev. Arm. 41. v. 11. Nr. 703. 
Közli : KOLLÁNYI FERENCZ. 


307. 


Lincz, 1538 szeptember 9. 

Aleander kardinális pápai követ Farnese kardinális viczekanczellárnak. — 
Ferdinánd király nem ajánlja, hogy a követ most Magyarországba utazzék, mert 
hire jár, hogy a törökök új támadásra készülnek; de ha majd ez a veszély elmu- 
lik, nagyon jó lesz, ha a követ Magyarországba megyen, hogy János királyt 
feloldozza, továbbá a püspökségek ügyében, a világiak által elfoglalt egyházi 
Javak s a katholikus hit érdekében működjék. 


Seguita il secondo articulo, che & cerca le cose di Hungaria 
et dil re Gioanni, col gual Sua Maestá affirma haver vera et buona 
pace et sempre il nomina re et alcuna volta Serv" regem Joannem. 

Ma cerca all andar mio la dice, che quanto a far la pace non 
é bisogno, essendo, come ho detto, già fatta, et se restano alcuni 
piccoli articuli, come di non so che castelli et cose di nullo o poco 
momento, Sua Maestà et il re Gioanni del tutto se sono remessi 
all'arbitrio della Maestà Cesarea et che ha di ció in mani la procura 
del re Giovanni, et perché io gli dissi che Sua Santità, non ostante 
che ricchiesta dalle bande di Hungaria et dalli agenti del re Gioanni 
in Roma che mandasse là un prelato et scrivesse digià a detto re 
Gioanni, tamen per respetto di questa Maestà non havea voluto 
scriver né che io andasse a quella legatione, che io non venisse 
primo a Sua Maestà et communicarle ogni cosa, Sua Maestà molto 
ne rengratia Sua Beatitudine et di ció dice haverle eterno obligo 
et tanto piü di quello, che durante la discordia col re Gioanni Sua 
Santità non havea mai voluto communicar cum lui; ma che non 
le pare per il presente ch'io vadi in Hungaria, primo perché essendo 
concluso tra loro che questa pace per hora non se publichi per 
interesse del re Gioanni a causa del Turco, andando io là sarrebbe 
quodammodo far saper che detta pace fusse fatta, deinde per ex- 
pettar che exito harrà questo moto dil Turco nell' Hungaria, dil 
qual Sua Santità ne harrà già inteso et vedrà per la copia delle 
lettere di Laski et dil Broderico vescovo Vaciense, ma che dopoi 
succedendo ben le cose contra il Turco o che se partisse, restando 
quel regno in quiete, bonissima cosa sarrà, che io vadi là in ogni 
modo, si per levar quel re et il paese dalle censure, come per causa 
di quelli vescovati et far redur infinite abbatie et alcuni vescovati 
occupati da layci durante la discordia di questi doi re et cum il 
favor loro, che hora tra li capituli della pace € ancor questo che 
tutti li beni ecclesiastici occupati da layci ritornino al suo pristino 


Egyháztórt. Emlékek. III. 19 


280 





esser, et etiandio per veder di refrescar alguanto le cose della fede 
molto contaminate si per la prattica di Turchi come non piccola 
introduction di Lutherani in guel regno. 


— — (m — 0 —— 0 —— db GÖRE 000 0 AM 


Di Lyntz alli 9 di settembre 1538. 


Nuntiaturberichte aus Deutschland. Erste Abth. III. 154. 


308. 


Kapornak, 1538 szeptember 20. 


A kapornaki konvent bizonyítja, hogy «Religiosus pater Valentinus» a 
dómólki törvényes apát, ellenben az a szerzetes, a ki Bálint házában lakott, nem 
volt apát, hanem Bálint apát alattvalója. 

Conventus Kapornakiensis testatur Valentinum esse legitimum abbatem 
Dömölkiensem, monachum vero in domo Valentini degentem minime fuisse abba- 
tem, sed subditum Valentini abbatis. 


Eredetije a pannonhalmi fóapátsági levéltárban. c. 65. I. E. 3. 
Kózli: Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


309. 


1538 október 1. körül. 


Panicula János selmeczbänyai plebänos kéri a tanácsot, hogy a hodrus- 
bányai papot (volt szerzetest) bocsássa el és Achatiust hívja meg. 


Herr Richter und fursichtigen lieben Herrn! Ich bitt E. W. 
wolt entlich darczu thun, das magister Achatius auf das czukunfftig 
New Jar in dy Hodritsch angenommen wurde czuvoraus, weill dy 
hauer sagen: alles willig anczunemen, was E. W. mit yn schaffet. 
Auch ist gutt ursach vorhanden, das man dyem decucullato Joanni 
Urlab gebe, dyweyl der bischoff und koenig auff solch leute so er. 
czurnet haben, aber dy groste und christlichste ursach ist, das 
man eynen gelerten mannes zu der Hodritsch von noeten bedorff. 
Gott wirt Onade verleihen, das man M. Achatii woll gewonen 
wirt und Lieb und werdet vorhalten. Umb seynes Leben und here 
byn ich ym wol so hollt, das ich ym willig gerne weichen wolt yn 
meynem ampt, wo ir darczu vorwilligen wollt. 


Joannes, 
itziger pharher euer kaplan. 


Eredetije Selmeczbánya levéltárában. f. XXV. 
Közli : Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


310. 


Kolozsvár, 1538 október 13. 


Verancsics Antal szemére lobbantja Marsupinus Jánosnak, hogy míg leve- 
leiben Bácsyt, Kálnayt s más ilyeneket mindig üdvözöl Statiliusról és róla soha- 
sem emlékezik. Pedig ha Statiliusnak is ajánlaná magát, talán könnyebben 
elnyerné a kapornaki apátságot. 


— — — Litteras tuas ad Mathiam Marilianum, musicum 
regium, copiosissimas et pene nimias saepe lego, in quibus ad 
omnes proceres, etiam recens ad honores evectos, quos nunquam 
vidisti, caeterisque amicis tuis, ut Baccio, Calnai et si qui alii eiusce 
sint farinae, salutem et commendationem semper ascribis, solius 
Statilii et Wrancii memoria te praeterit. Cur id, quaeso? quum 
causam prorsus, per Deum, nullam praebuimus. Neque eam exquiro, 
divino tamen et studiose supprimo. Verum amice hortor, omitte 
multa, quae vana animo concepisti. Scio, quod sapis et tecum habi- 
tas. At etiam Statilium agnoscas, Statilio etiam te dedas, forsan 
propius abbatiam Capornak accedes. — — — Colosvarii III. id. 
Octobris MDXXXVIII. 


Verancsics Antal Ósszes Munkái. VI. (Magyar Tórt. Emlékek. II. Oszt. 9. kót.) 39. 1. 


311. 


Boroszló, 1538 október 16. 


Moibanus Ambró boroszlai plébános értesíti Selmeczbánya város tand- 
csát, hogy Antal, az új iskolamester, az ő kedves tanítványa, nemsokára meg- 
érkezik körükbe. 


Quem diu expectastis Ludimagistrum, nunc ad nos venit. 
Dignus sane adolescens, gui ametur et honeste foveatur. Nisi ergo 
publicam utilitatem private anteferendum certo scirem, nunguam 
persvaderi passus fuissem, eum a meis filiis avelli; instituit enim 
illos diligentissime, adeo, ut illud maiori vigilantia et fide fieri haud 
potuerit. Idem apud vos conabitur modo tales esse animos vestros 
erga bonas litteras, quales esse non dubito, intelligat. Sed non est, 
cur ista multis verbis persequar; erit prudencie vestre singulari 
honore illos adficere magnoque studio iuvare, in ecclesie et rei- 
publice vestre incrementum, qui iuventutem vestram, segetem seculi 
post vos venturi pie et sancte excoluerint. Itaque commendo P. V. 

19* 


29] 





292 


Antonium, qui quam charius vobis esse debeat, studium ipsius 
probabit. Valete in Christo. MDXXXVIIL, Wratislavie, die Galli. 


Ambrosus Moibanus, 


parochus Wratislaviensis. 


Hátára írva: Optimis et prudentibus viris, dominis senato- 
ribus civitatis Schemnicensis, dominis sibi colendissimis. 


Papirosra Írt eredetije Selmeczbánya város levéltárában, 1538-iki kelettel. Zärlatän 
pecsét nyomaival. 
Közli : BÉKEFI REMIG. 


312. 


Veszprém, 1538 október 27. 


Kecsethy Márton veszprémi püspök Ferdinánd királyhoz intézett levelében 
megírja Török Bálint embereinek garázdálkodását s kéri a királyt, hogy vagy 
fékezze meg azt az embert, vagy engedje meg, hogy hasonlót tehessenek vele. 


Sacratissime Rex... Que hisce in partibus a Valentinianis 
gerantur et quanta hic etiam Vesprimii simus in trepidatione 
omnes, ex hoc venerabili domino Balduino archidiacono huius 
ecclesie Vesprimiensis abunde intelliget S. Maiestas V.... Iniquum 
est, et Deo et hominibus approbantibus, quidvis huic Gladiatori 
impune licere super fideles S. Maiestatis V., nos vero ne mutire 
quidem audere. Aut itaque dignetur S. Maiestas V. hominem iam 
tandem coercere, aut etiam nobis fidelibus S. Maiestatis V. per- 
mittere, ut paria faciamus... Vesprimii 27. Octobris anno 1538. 

E. S. Maiestatis V. 


humillimus, obedientissimusque servitor 
Vesprimiensis. 
Kívül: Sacratissimo, Augustissimoque Rom. Ungarie, Bohemie- 


que Regi etc. domino meo clementissimo. 


Egy félív papir egyik oldalán piros zárópecséttel. — Bécsi cs. és kir. házi stb. levél- 
tár : Hangarica. 1538. Od. 65. 


Közli: BUNYITAY VINCZE. 


313. 


Torda, 1538 október 29. 


János király válasza III. Pál pápának augusztus 8-án kelt brévéjére (lásd 
föntebb 299, sz. alatt). 


Sanctissimo in Christo Patri et Domino, Dno Paulo Tercio, Divina 
providencia Sancte Romane ac Universalis Ecclesie Summo Ponti- 
fici, Domino Colendissimo. 


Beatissime Pater. Post oscula pedum Sanctitatis Vestre beato- 
rum ac filialem commendacionem. Litteras Sanctitatis Vestre octava 
Augusti proxime preteriti Rome ad me datas accepi, ex quibus, 
quo amore quantaque benevolencia scripta oratoris mei, cum solus 
ad Sanctitatem Vestram ob celerem discessum divertere non potuis- 
set, Sanctitas Vestra acceperit, cognovi. Cui tum pro sua in me 
benevolentia, qua me amplecti video, tum vero pro eo studio et 
affectu, eaque cura et sollicitudine, quam de conservatione huius 
regni mei, tot annorum bellis attriti et undique afflicti, Sanctitatem 
Vestram habere cognosco, maiores, quam possum, ago et habeo 
gracias, spem certam mihi de Sanctitate Vestra pollicens, quod si 
unquam aliquis istius sancte Romane Ecclesie Pontifex curam con- 
servationis reipublice christiane habuerit, maxime Sanctitas Vestra, 
quam diu felicem et incolumem nobis a Deo optimo servari desi- 
deramus, sit habitura. Non dubito enim, quin Sanctitas Vestra et 
Rmum in Christo patrem dnum Hieronymum Aleandrum tit. Sancti 
Grisogoni presbiterum Cardinalem, Sanctitatis Vestre legatum, in 
hoc quoque regnum nostrum in eum finem venire iusserit, ut si quid 
huic afflicto regno deesset et si quid illi immineret, certius Sancti- 
tati Vestre referre posset, ut et ipsa defectui illius ex ea, qua in me 
deditissimum et obedientissimum filium et lacerum hoc regnum, 
regnorum Christianitatis propugnaculum, ducitur affectione suc- 
curreret, et curaret, quo pacto illud a tyrannide hostis reipublice 
christiane preservari queat. Quem quidem Sanctitatis Vestre lega- 
tum, ubi veniet, ita, ut decet, suscipiemus. Sanctitatem Vestram Deus 
Opt. Max. diu felicem et sanam pro incr^ mento reipub. christiane 
et Ecclesie sue sancte conservare dignetur. Datis in oppido nostro 
Thorda vigesima nona Octobris anno Domini MDXXXVIII. regno- 
rum vero nostrorum duodecimo. 

Eiusdem Vestre Sanctitatis devotus filius 

Joannes, 


Rex Hungarie manupp. 


Theiner, Vetera monum. Slavorum merid. I. 644. 


293 











294 


314. 
Bécs, 1538 november 3. 


Ferdinánd király a beregszászi Mária-Magdolna kórház igazgatóságát 
Zolthay János áldozópapnak adományozza azon kikötéssel, hogy azt a kórházat 
szorgalmasan gondozza és teendőit soha el ne hanyagolja. 


Nos Ferdinandus divina favente clementia Romanorum, Hun- 
garie, Bohemie etc. rex semper Augustus, infans Hispaniarum, 
archidux Austrie etc. memorie commendamus tenore presentium 
significantes guibus expedit universis: guod nos inducti meritis et 
virtutibus fidelis nostri honorabilis Joannis Zolthay presbyteri, gui- 
bus ipsum ex commendatione nonnullorum fidelium nostrorum 
preditum esse accepimus, eidem igitur tanguam persone idonee et 
benemerite rectoratum hospitalis dive Marie Magdalene in oppido 
nostro Beregzaz fundati, nunc de iure et de facto vacantem, cum 
omnibus suis iurisdictionibus duximus dandum et conferendum, 
ita tamen, ut onera illius hospitalis diligenter curare et perferre, 
nihilque, quod sui officii sunt (!) negligere debeat; imo damus 
et conferimus harum nostrarum vigore et testimonio literarum. 
Datum Vienne, die Dominico proximo post festum Omnium Sancto- 
rum, anno Domini millesimo quingentesimo tricesimo octavo, 
regnorum nostrorum Romani octavo, reliquorum vero duodecimo. 


A szepesi káptalannak 1562. évi átiratában. Szepesi káptalani levéltár : Protocollam 


anni 1562. alias Nr. 4. fo.l 37. 
Közli: BUNYITAY VINCZE. 


315. 


Győr, 1538 november 7. 


A győri káptalan levele prépostjához s a vele együtt Bécsben idózó kano- 
noktársaihoz, melyben előszámlálja mindazon ijabb hatalmaskodásokat, miket 
Bakics Péter emberei rajtuk és jobbágyaikon elkövettek; kéri őket: mindenképpen 
arra törekedjenek, hogy a siralmas állapotnak vége szakadjon. 


Honorabiles Domini. Noverunt Dominationes V. honorande 
tribulationes et calamitates ecclesie nostre sine intermissione, pro 
qua re Eedem iam nunc agunt ad Regiam Maiestatem, sperantes, 
ipsos homicidas divertere posse de dorso nostro. Hodie, postguam 
iobagiones nostros de Waydon, gui cum certis literis de mandato 
Dominationum V. rediissent, mox Briccius literatus, provisor curie, 
de mandato domini sui, ut credimus, Petri Bakyth, assumptis 


secum nonnullis pixidariis ! de porta arcis, aliisque satellitibus suis, 
domum providi Joannis mercatoris invasit, ianuas ibidem clausas 
domus evulsit et fregit et inter cetera bona in rapinam conversa 
pro unius integri fornacis ollulas in copia exportavit et exportari 
fecit et absque omni solutione ad Raro abduci iussit; tandem cur- 
rum et boves pro abductione huiusmodi ollularum providi Bene- 
dicti Barbel, quos cum raptos, iterum potentia mediante, pellere et 
abducere faceret, pauperrimus homo totis viribus et verbis honestis 
una cum coniuge sua reservare et defendere nitebantur, et propterea 
ipsum eundem Benedictum idem Briccius literatus, provisor curie, 
percutiens in terram proiecisset, coniugem vero suam certis plagis 
et vulneribus affectam morti propinquam relinquit et relinquere 
fecit. Rursum simili furore percitus sese manibus armatis cum simi- 
libus ad magistrum Valentinum Soos socium et concanonicum 
nostrum divertit, quem nulli dubium erat ipsum interficere voluisse, 
nisi multitudinem civitatis inhabitatorum ibidem circumstantium 
pertimuisset. Quamobrem V. Dominationes ita agant, ut pro afflicta 
ecclesia, quam citius poterint, hec et huiusmodi opprobria, quottidie 
emergentia, quamprimum resecari et sopire laborent. Quas bene 
valere et meliori sorte ad nos redire optamus. Datum Jaurini in 
loco nostro capitulari feria quinta inter octavas Omnium Sanctorum 
anno Domini millesimo quingentesimo tricesimo octavo. 


Capitulum ecclesie Jauriensis. 


Kívül : Reverendo ac Honorabilibus Dominis Blasio, preposito 
cathedrali, ceterisque Dominis capitularibus ecclesie Jauriensis, 


fratribus et concanonicis nostris honorandis. 
Vienne dentur. 


Egy félív papir egyik oldalán tóbb nyelvtani hibával és zárlatán nagy, kerek barna- 
viasz pecséttel, de amely már nagyon töredezett. — Bécsi cs. és kir. hdzi stb. levéltár : 
Hang. 1538. Nov. 4. Közli : BUNYITAY VINCZE. 


316. 


Bécs, 1538 november 11. 
Várday érsek Aleander bíboros, pápai követ előtt úgy nyilatkozott, hogy 
nem zsinatra volna most szükség, hanem egyetemes reformra, meg hadseregre a 
török ellen. 


—— 0 0 —— 00000 5 —— EB 0-000000 000 000 00 0 0 0000 00 00000 0 R00 — 


Ragionai cum il medesmo monsignor di Strigonia di la 
bolla di la dilation dil concilio, quale gl'havemo fatto presentar 


! In originali : nonnullos prixidarios. 


295 








296 


personalmente, et usó Sua Signoria queste parole: quod iudicio 
suo his temporibus parum proficiemus concilio, subdens: scribatis 
Sue Sanctitati, quod est opus una bona reformatione universali, qua 
facta centum Lutheri non praevalebunt adversus nos! alias quod 
in dies erunt maiora scandala in ecclesia Dei; et quod non erat 
nunc opus concilio, sed exercitu contra Turcas, havendo io a far 
questa ambasciata ho voluto usare le proprie parole di questo 
prelato, accioché Sua Santità sappii formalmente il tutto. 


Di Vienna alii 11 di novembre 1538. 


Nuntiaturberichte aus Deutschland. Erste Abtheilung. III. 240. I. 


317. 


Nagyszeben, 1538 november 11. 


János király értesíti Ferdinándot, hogy Stalileo János erdélyi püspököt a 
köztük fenforgó ügyek és országuk ügyeinek tárgyalására követjéül küldi, kéri, 
hogy szavainak hitelt adjon. 


Serenissimo Principi, Domino Ferdinando divina favente cle- 
mentia Romanorum semper Augusto ac Germanie, Hungarie, Bohe- 
mie, Dalmatie, Croatie etc. Regi... Joannes, Dei gratia Rex Hun- 
garie, Dalmatie, Croatie etc... Misimus ad Maiestatem V. Ser. 
hunc fidelem nostrum R. Joannem Statilium, episcopum Transil- 
vanum, consiliarium et oratorem nostrum nobis sincere dilectum, 
medio cuius de rebus et negotiis quibusdam nostris et regni nostri 
nonnulla Maiestati V. S. significavimus... Velit verbis eiusdem 
episcopi certam fidem adhibere... Datum in civitate nostra 
regia Cibiniensi die undecima mensis Novembris anno Domini 
M. D. XXXVIII. Regnorum vero nostrorum XIII. 

Joannes Rex 
manu propria. 


Kívül : Serenissimo Principi Domino Ferdinando... 
Papir, nagy kerek zárópecséttel. — Bácsi cs. és hir. hdzi stb. levéltár: Hung. 


1538, Nov. 6. 
Közli: BUNYITAY VINCZE. 


318. 


Bécs, 1538 november 12. 

Aleander Jeromos kardinális, brindisii érsek, pápai legátus naplójából. — 
Várday Pál esztergomi érsek szóbeli közlései: Az érsek külseje, multja és jelenlegi 
állása. Rangfokozat a magyar államtanácsban. János király származása és emel- 
kedése. Magatartása a mohácsi veszedelem idején. Tulajdonságai. Jóvedelmei. 
Az érsek viszonya hozzá. János viszonya a törökhöz. Egyessége Ferdinánd király- 
lyal. A jelenleg Bécsben időző magyarok értekezése utóbbival az egyesség ügyében . 
Miksa koronázásának kérdése. Thurzó Elek kir. helytartónak tévedései. A kalocsai 
érsekség török kézben. Statileo püspök és az erdélyi püspökség. Az érsek kardinális 
óhajtana lenni. Perényi Péter és nemzetsége. Az érsek Ferdinánd királyt az egy- 
házi javak bitorlása miatt megintette. 


1538 die 12 novembris Viennae visitavit me hora 91/2 dominus 
archiepiscopus Strigoniensis, pulchro corpore et satis procero vir, 
indutus veste e raso parnazio, suffulta manibus. Dicit, guod fuit olim 
thesaurarius regis Hungariae, postea Agriensis episcopus, successor 
Thomae, ex humili quidem orti genere, sed tamen docti graece et 
latine et qui bene scribebat usque adeo, ut post Bembum et Sado- 
letum nullius epistolas dicat se vidisse meliores iis, quas compo- 
nebat Thomas. 

Dicit archiepiscopatum suum debere recipere decimas totius 
regni; item decimas montanorum ultra peculiares proventus. 

Quod est primas Hungariae et plebanus regum pro tempore, 
quorum animarum curam habet. 

Quod Joannes rex post mortem Ludovici occupans Strigo- 
nium persuaserit ei, ut relicta Agria acceptaret archiepiscopatum 
Strigoniensem. 

Quod valet nunc tantum 12.000 florenorum Hungarico modo 
numerandi; florenus autem talis valet centum denarios, id est 75 
cruciferos; ducatus autem Hungaricus valet centum cruciferos, quod 
octo floreni Hungari, valoris 75 cruciferorum, faciunt 10 Renenses. 

Quod si res pacificabuntur, valeret suus archiepiscopatus 
adhuc 8 millia florenorum similium, qui exigerentur ex ea parte, 
quae subest Joanni. 

Quod expendit his annis in reparationibus utriusque arcis 
Strigoniensis et aliis aedificiis 25.000 florenorum. 

Quod in commorationibus in curia huius regis et aliis itine- 
ribus expenderit etiam 25.000 florenorum. 

Quod Agriensis episcopatus est suus suffraganeus et quantum 
ad proventus securos plus valet multo, optaretque non destituisse 


297 





298 


illum episcopatum ; sed guod Joannes adegit eum, guocum maxima 
sibi interveniebat amicitia. 

Quod in consilio Strigoniensis habet primum votum; secun- 
dum palatinus regni; tertium Colocensis 1 archiepiscopus; quartum 
iudex curiae; quintum Agriensis episcopus. 

Quod si Transsylvaniae Vayvoda adesset, more antiquo esset 
primus post palatinum ; et sic haberet quartum votum, id est seque- 
retur Colocensis eum; postea iudex curiae; sequeretur Agriensis. 

Quod hic Joannes non sit oriundus ex ipsa vera Hungaria, 
sed [.....] videlicet e Poseca prope Sagabriam, et quod avus eius 
Emericus nomine fuerit nutritus in cancellaria (de quo tamen non 
ausus est postea assecurare, fortasse, dubitans),2 postea factus thesau- 
rarius, postremo palatinus, et Stephanus eius filius, pater huius 
Joannis, etiam fuit palatinus, sed quod Johannes non potuit assequi 
dignitatem palatinatus, quia erat eius popularitas suspecta regi et 
proceribus. 

Quod, ut waiwoda Transsylvaniae est officialis regis. 

Quod tempore mortis Ludovici vix habebat quinque millia 
hominum parata. 

Quod nescit an maligne an negligenter non venerit in tem- 
pore in auxilium regis Ludovici. 

Quod etiam si venisset, parum profecisset contra 300.000 
Turcarum. 

Quod est vafer, sed ineptus ad regnandum, quia timidus. 

Quod in patrimonialibus bonis habebat fere 40 arces non 
multum fructuosas, quia expendere cogebatur in custodibus earum. 

Quod habebat circiter 12.000 domorum, id est colonorum, in 
diversis Hungariae locis. 

Quod eius proventus poterunt ascendere ad summam circiter 
25 vel 30.000 florenorum; per florenum semper intelligebat 75 
cruciferos. | 

Quod ipse Strigoniensis a principio fuit cum Joanne intimus, 
postea accesserit ad hunc regem propter iuramentum sedi aposto- 
licae praestitum in consecratione, postquam Joannes adhaeserit 
[Turcae ?]. 

Quod consuluerit ei etiam ante, ut conveniret cum Ferdi- 
nando et dimitteret Turcam. 

Quod Deus fecerat illi magnam gratiam, quod Turca dimiserit 
ei Budam, sed quod non fideret ei. 


! [n originali ubique scribitur Colossensis. 
2 Voces intra parenthesim positae in margine sunt adnotatae. 


Quod Laschi dixerit se fuisse praesentem quando oratores 
Turcarum dixerunt Joanni, ne timeret a Turca, quia volebat eum 
conservare in regno. 

Quod Joannes responderit se non timere a Turca, sed quod 
sui subditi timerent usque adeo, ut metuat ne iidem subditi ipsum 
interficiant, quia videant eum non timere, id quod timent ipsi. 

Quod Turca discesserit non minus propter ingruentem 
hyemem, quam respectu classis christianae, quia consuevit in fine 
Septembris vel in Octobri non belligerare, sicuti nuper, quando 
discessit ab expeditione contra Viennam. 

Quod non credit Joannem convenisse cum Turca in 300 millibus 
ducatorum; quod si dedit 25.000, fuit ex dono ad intertenendum. 

Quod rex Ferdinandus pactus fuerit cum Joanne inter ipsos 
solos, non cum toto regno; sed bene interfuerint Colocensis, nunc 
Agriensis, Brodricus, thesaurarius,! et nescio quis alius aut duo 
amplius, qui interfuerunt, consuluerunt, et viderunt articulos con- 
cordiae. 

Quod ipse nunc et Turzo, locumtenens Ferdinandi in partibus, 
quas habet in Hungaria, et Statilius Sibenicensis, episcopus intru- 
sus in episcopatum Albae Juliae in Transsylvania favore Joannis, 
expulso quodam Nicolao /de Gerend], quem illic instituerat episco- 
pum Ferdinandus, nunc praesentes Viennae petierint a Ferdinando, 
ut, si vellet aliquam ab eis resolutionem propositorum, per eum 
aperiret conditiones pacis, ut melius scirent respondere. 

Quod Ferdinandus adnuit et heri ostendit eis quasdam litteras 
magnas sigillatas, in quibus inter cetera continebatur, quod ipse 
Ferdinandus vel eius filii succederent in regnum Hungariae post 
mortem Joannis, sive cum prole sive sine liberis moreretur. 

Quod in illis non continetur, quod coronaretur Maximilianus 
exnunc in regem; sed quod Joannes bene promereret, ut regnum 
iuraret illa capitula supradicta. 

Dicit tamen, quod rex Ferdinandus habebat et alias litteras 
quasdam parvas regis Joannis sigillatas, quas non ostenderit istis 
Hungaris supradictis; nescire tamen, si in illis contineretur aliquid 
circa Maximilianum, quod inter nos circumfertur. 

Quod Turzo habet malas opiniones, quod neget suffragia 
sanctorum, quod neget sufíragia nostra prodesse defunctis, quia 
animae defunctorum nisi in extremo die iudicii videbunt coelum. 
Ad illud: hodie mecum eris in paradiso, quod responderet: in 
paradiso terrestri. 


! Fráter Gyórgy. 





300 


Quod Colocensis archiepiscopatus sit fere destructus, quia in 
manibus Turcarum. 

Quod Statileus episcopus Transsylvaniae sit exosus omnibus 
in toto regno. 

Quod det famam velle ire in Italiam ad curandum se, et 
libenter illic maneret habita aliqua pensione vel recompensa. 

Quod dicitur habere pecuniam ad circiter 30.000 florenorum 
in numerato. 

Rogavit me, ut procurarem apud regem Ferdinandum pro 
Nicolao ab eo nominato ad episcopatum Transsylvaniae; quod 
facile posset contentari Statileus cum archiepiscopatu Colocensi et 
quadam abbatia fratris Georgii thesaurarii, quae valet multum, utpote 
habens mille colonos et reponat quotannis mille plaustra vini. 

Item dum offerrem meam operam ei apud San""m et si opus 
sit apud Ferdinandum, dixit se optare, non habere curam anima- 
rum, quantam habet, et quod non acceptaret archiepiscopatum, nisi 
acceptasset. 

Quod tamen et melius et favore maiore posset gubernare 
gregem suum, si videretur mihi commendare eum regi Ferdinando 
ad cardinalatum, quia hic rex neminem habet ex Hungariae prae- 
latis maiorem ipso. 

Quod Brodricus suffraganeus suus faveret ei in hac parte et 
est bonus vir. 

Quod Petrus Perini sit pessimus hereticus percussus a Deo, 
et quod adhuc factus fuerit peior et magis puniatur (!). 

Quod ipse et Turzo duxerint duas sorores in uxores, et Turzo 
dicat, Perinum esse pessimum hominem in fide et moribus. 

Quod Colocensis sororem Gabriel Perinus, frater Petri, 
duxerit; quod mortuus sit et habeat filium honestissimum iuvenem 
et pulcerrimum, nunc Viennae praesentem. 

Quod dixerit alias ingenue regi Ferdinando, si velit habere 
Deum propitium, abstineat ab usurpatione rerum ecclesiasticarum 
et reddat bona, quae ab eis abstulit, et iam addendo aliquid amplius 
vel saltem aequivalens, et hoc dicat libere, quia archiepiscopus 
Strigoniensis est plebanus regum Hungariae, habens eorum anima- 
rum curam. 

Quod rex benigne audierit et gratias egerit et promiserit se 
facturum, quae dixerat Strigoniensis; quod exnunc voveret se ita 
facturum. 


Nuntiaturberichte aus Deutschland. Erste Abtheilung: 1533—1559. IV. kótet, 
238—243. 1l. 


319. 


Toledo, 1538 november 12. 


Frangepán Ferencz egri püspök Ferdinánd királynak hálát mond azon 
kegyességeért, hogy őt oly magas egyházi méltóságra (bíbornokságra ?) érdemes- 
nek itélte és ajánlotta. 


Sacra Regia Maiestas et Domine, Domine clementissime, post 
orationum ac servitutis mee perpetuam commendationem. 

Tum ex exemplis literarum V. Sacre Maiestatis et ad Summum 
Pontificem et ad Sacratissimum Cesarem in mei commendationem 
scriptis, tum vero clarius ex verbis reverendissimi domini mei 
Lundensis intellexi optimum animum et amplissimam gratiam V. S. 
Maiestatis erga personam meam gratuitam. Et licet, cum neque 
servitia exhibita eiusmodi fuissent, neque virtutes hec forent, quibus 
merito debuissem promereri hanc V. S. Maiestatis tam uberem 
gratiam, in me erubescam et concidam; attollit tamen me (non im- 
merito), quod iudicio prudentissimi et virtuosissimi principis dignus 
sim supremo illo ordine. De qua re non possum non ingentes 
gratias agere V. S. Maiestati, non quidem quas deberem, verum 
quas possum, offerens totum id, quod scio et possum in perpetuum 
eidem et toti familie sue clarissime. Oro autem Deum optimum, 
maximum, ut id, quod ego non valeo in agendis gratiis V. Sacre 
Maiestati prestare, ipse sua ineffabili providentia ex abdito suorum 
thesaurorum cumulatissime refundat et hic et in futuro. Cui me 
humillime commendo et quam diu et felicissime regnare opto. 
Toleti 12 Novembris anno Domini 1538. 

E. V. S. M. 


humilis servitor et capellanus 
Frater Franciscus de Frangepanibus 
Agriensis scripsit. 


Kívül: Sacre Regie Maiestati Romanorum, Hungarie etc. Archi- 
duci Austrie etc. Domino meo clementissimo 
humiliter presententur. 


Egy Ív papirnak első oldalán, piros zárópecséttel, egészen a püspök kezeirása, apró, 
vékony, inkább nőies vonások, éppen ellentéte annak, amilyen volt elődje, Zalaházi Tamásé, 
vagy kortársa, Várdai primäse. — Bácsi cs. és kir. házi stb. levéltár : Hung. Nov. 10. 


Közli : BUNYITAY VINCZE. 





320. 


Bécs, 1538 november 12. 


Ferdinánd király Malatesta Frigyes esztergomi főesperest és érseki titkárnak, 
ki érseke ügyében Olaszországba megy, útlevelet ad. 


Passus. Ferdinandus. Universis et singulis... Cum honora- 
bilis Fridericus Malatesta, archidiaconus Strigoniensis ac Reverendi 
patris... Pauli, archiepiscopi Strigoniensis etc. secretarius... pro 
expediendis certis negotiis prefati archiepiscopi Strigoniensis, domini 
sui ad Italiam se conferat... predictum Fridericum Malatesta... 
absque aliquo impedimento seu molestatione ire... redire sinatis... 
Datum Vienne die XII. Novembris anno Domini 1538. 

Ex|[pedite]. 


Fogalmazat egy félív papir két oldalán. — Bécsi cs. és kir. házi stb. levéltár: 
Hung. 1538. Nov. 8. 
Kózli: BUNYITAY VINCZE. 


321. 


Gyulafehérvár, 1538 november 13. 


Werancsics Antal levele Muzsnay Ferenczhez, nagybátyjához, Statileo 
János erdélyi püspökhöz való viszonyáról. 


Quoniam unicus avunculus meus, Statilius, episcopus Trans- 
silvaniensis amplissimus, prae omnibus ceteris mortalibus datus est, 
quem colere, quem observare, quem vereri, quem non offendere, 
cui demum per omnes numeros obtemperare debeam, propter 
difficilorem eius naturam et severitatem nulli hominum parem: 
apud eum te non exigua auctoritate pollere, aditum ad illum facileque 
colloquium omni tempore, non observatis momentis, secum habere, 
ac desideriorum compotem ab ipso semper discedere, scio. Quare 
saepius ad te scribere et secretarum rerum mearum curam con- 
fidentius inducor commendare, cuius amorem ac benevolentiam 
erga me saepenumero perspectam habui. Rogo itaque, fac me 
quamprimum certiorem, si intelligere potuisti, num avunculus meus 
moram hanc meam Albensem ferat iniquo animo, quo tempestive 
consilium capiam et indignationem eius evitem. Ea enim, si a me 
abest: abest omne malum; si adest: adsunt omnia. Nam ipse mihi 
est et imperator, et rex: immo uterque parens et fortuna..Si autem 
animum meum nosse desideras: certe is est, qui facile ab aula 


huius corruptissimi temporis abesse possit, idgue non, guod iam 
otio domestico et ignaviae placeat decumbere, neque ingenium 
apud principes ac in luce velle bonis artibus exercere; sed quod 
magis ibi sim otiosus, quam domi, nullumque frequentius in aula 
ista, quam sedentarium ago servitium. Quotidie autem vel in unum 
in aula gradum non progredi, profecto undecim regredi est. Haec 
soli tibi dumtaxat scribo. Tu vero idem ad me vicissim facito, ut 
sciam, quid animi hac de re meus avunculus in me habeat. Cui ut 
omnibus in rebus obtemperare possim: omnia mea et meipsum 
nihili facio, ut nihil penitus ab officio me, quo illi teneor, dimoveat. 

De inopia autem mea rei pecuniariae vellem tacere: scis enim, 
quanta laborem. Sed timeo, quod nuper in adventu Solymani Tur- 
carum Caesaris metuebam, qui scilicet, si hoc regnum invadebat, ut 
minabatur, cogebar, per Deum, praeposituram hanc meam Trans- 
silvanam (nam Budensem dudum desolavit) ita relinquere, ut acce- 
peram, nimirum pauper et vix decem ducatorum dominus. Cuius 
quidem redditus annuos non ego, nam parvo natura mea contenta 
est, sed aulicus decor, sed honoris suadella et longae spei opinio 
totos exhaurit, neque animadverto prius quam annus exierit. Con- 
gerendum itaque nonnihil est et futuris casibus reservandum, quos 
odia principum ac procerum et ambiguitas huius regni status 
assidue polliceri videatur. Vale. Albae Juliae Transsilvanae, idibus 
Novemb., MDXXXVIII. 


Verancsics Antal összes müvei. Katona, XX/2. 1183. 


322. 


Bécs, 1538 november 22. 


Aleander Jeromos bíboros, pápai követ, Farnese bibornoknak : Várday érsek 
kardinálissá kreálása felől. 


Di breve sarra in Roma un secretario dil arcivescovo di Stri- 
gonia cum lettere di guesta Maesta a Nostro Signor, supplicandolo 
per il capello. Sappii V. S. R"* che sono et mendicate et quasi 
extorte, et cossi mi ha detto Sua Maestà che questo arcivescovo 
non & degno di questo honore per molti conti; anci le cose passano 
di modo che per quanto vedo non & tempo di promover alcum 
Hungaro per hora, né dalla parte di questa Maestà né dil re Gio- 
vanni. 


303 





Ho voluto advertir Sua Santità dil tutto, accioché cum la soa 
solita prudentia intertenghi la cosa, trovando qualche honesta causa, 
che farrà piacer a questa Maestà et non exacerbarà detto arci- 
vescovo, il qual al fin, quanto posso veder, si la passarà molto ben 
senza capello, purché niuno altro prelato di Hungaria l'habbii, 
perché dice che essendo lui per conto di la soa chiesa primate di 
Hungaria, ha il primo voto nel conseglio et in le diete et é 
supremo cancellier et moderator dil conseglio; donde non volendo 
in ció, come mi ha detto, cieder ad un' altro Hungaro cardinale, 
dice che ne nascerebbe gran confusion in quel regno; siché é buon 
temporeggiar, et credo, che in ció anche se farrà piacer al re Gio- 
vanni per non esser questo arcivescovo dalla soa banda, ancorché 
secretamente qui l'habbiino di ció suspetto. Né piacerebbe anche a 
questa Maestä che si fesse alcuno cardinale da l'altra parte, siché 
se harrà buona scusa di non ne far niuno per il presente. 


-—;-—  — em 0 —  — 0 ——— GE GEM A GB femme A NEK 


Il secretario sopradetto di Strigonia portarà anche mie lettere, 
che cossi me ha richiesto Sua Maestà et detto arcivescovo che io 
scrivi; ma la verità & come di sopra, et credo che! protonotario 
Sanches! harrà anche di ció commissione conforme a quel ch'io 
ho scritto. 


Di Vienna alli 22 di novembre 1538. 


Nuntiaturberichte aus Deutschland. Erste Abtheilung. III. 260. 1. 


323. 


Székesfejérvár. 1538 november 27. 


Ambrus deák a pannonhalmi apát és konvent nevében tiltakozik a székes- 
Jejérvári keresztesek előtt a Szent-Kereszt Vértes erdejebeli monostorát elfoglaló 
székesfejérvári domonkosrendiek ellen. 


Nos conventus cruciferorum domus hospitalis ecclesiae beati 
regis Stephani de Alba memoriae commendamus per presentes : 
guod nobilis Ambrosius literatus de Nageech nostram veniendo 
in praesentiam, nominibus et in personis reverendi domini Micha- 
elis abbatis, et conventus monasterii Sancti Martini Sacri Montis 
Pannoniae cum procuratoriis litteris eorundem, per modum 
protestationis et inhibitionis, nobis significari curavit in hunc 


1 Ferdinánd király római ágense. 


modum: qualiter superioribus his annis praeteritis ordo sancti 
Dominici confessoris in claustro sanctae Margarethae virginis extra 
muros civitatis Albae-Regalis fundato degens, claustrum sive mo- 
nasterium Sanctae Crucis in sylva Werthes in comitatu Albensi 
constructum, quod scilicet claustrum per divos reges istius regni 
Hungariae praefato ordini Sancti Benedicti et abbatibus fuisset dedi- 
catum, utcunque sibi ipsi usurpasset, usurpatum teneret et nunc, ut 
ipsis protestantibus verissime datur intelligi, quidam frater Joannes 
prior, et conventus ipsius claustri sanctae Margarethae quoddam 
molendinum ipsius monasterii Sanctae Crucis in fluvio Heüvez 
nominato, territorio oppidi Tatha, in comitatu Comaromiensi de- 
currente, circumspectis: Dominico Ewrs, et Nicolao Nagy ipsius 
oppidi Tatha civibus, et honestae dominae consorti ipsius Nicolai 
Nagy vendere et alienare vellet vel iam de facto vendidisset et 
alienasset, in praeiudicium, et damnum dictorum monasterii Sanctae 
Crucis et prefatorum Protestantium valde magnum. Facta ipsa pro- 
testatione, ipse Ambrosius literatus, quorum supra, nominibus, memo- 
ratum ordinem Sancti Dominici Confessoris ab ulteriori detentione 
vel conservatione eiusdem monasterii Sanctae Crucis, usufructuum- 
que et quarumlibet utilitatum ipsius perceptione seu percipi factione, 
praefatum vero fratrem Joannem, simul cum conventu suo, ab 
ipsius molendini venditione, impignoratione, cambialique permuta- 
tione, et alia quavis alienatione, dictos vero Dominicum Eürs, 
Nicolaum Nagy, dominam ipsius consortem, et alios quoslibet, ab 
emptione, occupatione, et sibi ipsis quovis quaesito sub colore 
appropriatione, quomodolibet iam factis vel fiendis prohibuit contra- 
dicendo, et contradixit inhibendo publice et manifeste coram Nobis. 
Harum nostrarum vigore et testimonio litterarum mediante. Datum 
feria tertia proxima post festum sancti Petri martyris anno Domini, 
Millesimo Quingentesimo Trigesimo Octavo. 


Hevenesi Gábor gyüjteményéból. Nyomtatásban kiadva: Magyar Tórténelmi Tár 
VI. kótet. 240. lap. 


324. 


Róma, 1538 deczember 19. 


A pápa a budai Szent-Anna kápolna látogatóinak Verböczy István fó- 
kanczellár kérésére Szent- Anna napján teljes bücsut engedélyez s az e végre vég- 
zendó gyónás meghallgatására az igazgatótól fólkért gyóntatókat bármely bűnök- 
től való fololdozásra fölhalalmazza. 


Egyhäztört. Emlékek. III. 20 


305 


Summus Pontifex visitantibus capellam s. Annae Budensem, a Stephano 
Verböczy, summo cancellario regni Hungariae singulari devotionis affedu pro- 
secutam, in die s. Annae indulgentias plenarias concedit, confessarüs vero, con- 
fessiones hunc in finem faciendas audientibus facultates amplissimas absolvendi 
tribuit. 

Vatikáni levéltár. Brev. Arm. 41. v. 47. Nr. 283. 

Közli : KOLLÁNYI FERENCZ. 


325. 


. Bécs, 1538 deczember 20. 


. Mignanelli nunczius Farnese kardinálisnak : Statilio sebenicoi származási. 
A magyarok, mint idegent, nem kedvelik, azért távozni kívánkozik körükből. 


— „Ci t———— GE dumm VM GE m0 000 000000 GE GEBE GEM A — 


Ho communicato con monsignor R”° fegato tutto il negotio 
d'hoggi con il Tridentino et di commissione di Sua Signoria R"" 
l'ho scrito, la qual dice haver inteso d'alcuni Ongari, che Statilio e 
Dalmata, subdito a Venetiani, d'una terra chiamata Sebenicho, et 
per la mala conniventia, che sempre suole esse tra Ongari et fore- 
stieri, era malissimo veduto et peró piü volte haveva deliberato 
partir di quello regno et già una volta era partito et fu richiamato 
alla corte del re Giovanni. Hora si crede, che habbi procurato questa 
occasione con animo con qualche honesto colore di non tornare 
altrimenti in Ongaria. 

Di Vienna alli 20 de dicembre nel 38. 


Nuntiaturberichte aus Deutschland. Erste Abth. III. 310. 


326. 


Bécs, 1538 deczember 28. 


Aleander bíboros, pápai követ és Mignanelli Fabius bécsi nunczius közös 
jelentéséből. — Ferdinánd király megbízta Aleandert, kérje fel a pápát, ne erősítse 
meg Statileot az erdélyi püspöksegben, de a többi magyar főpapot se mindaddig, 
míg a (váradi) béke ki nem hirdettetik, hozzátévén, hogy így a meg nem erősített 
főpapok jobban fogják szorgalmazni János királynál a békekötés közzétételét. 
De ez titokban maradjon. 


GE CE 8 —— (ME 00 —-——— GE s ——-——- 0 —-— 00 ——— ÜL 00 0 c———— Em am ——. 


Nel cavalcar che faccevamo dal palazzo regale alla chiesa 
maggior, Suà Maestà me dimandó, se Statilio, occupator dil vesco- 
vato di Transylvania, era stato meco. Le risposi, che non, né manco 





cum il nuncio (cosa degna da notar). et alhora Sua Maesta accostan- 
dome se all" orrecchia, me ricchiese molto caldamente, che per nome 
suo io supplicassi a Nostro Segnor, che non confirmasse detto 
Statilio nel vescovato né alcun altro vescovo o prelato di Hungaria 
nelle loro chiese, né innovasse cosa alcuna di piü di guello, che fin 
hora & stato fatto, finché se publichi la pace tra Sua Maesta et il 
re Giovanni, soggiongendo, che non essendo confirmati, sarrà un 
continuo stimulo alli detti prelati di sollecitar et procurar presso 
esso re Giovanni la publicatione di detta pace, et supplica Sua 
Beatitudine, quanto piü puó, che tenghi questa soa petitione secreta, 
che non pari venghi da Sua Maestà. Et in effetto & cosa di impor- 
tantia et di non piccola conseguentia, che si sappii che Sua Maestà 
ha procurato tal cosa. 


Dopo il fin di la messa Sua Maestà ancor un' altra volta 
affettuosamente mi raccommandó la cosa delli prelati d'Hungaria, 
supplicando Sua Santità, che non gli voglii confirmar né innovar 
cosa alcuna (come é detto disopra) avanti la publicatione di la pace, 
la qual fatta non solamente non cercarà impedir detta confirma- 
tione, ma supplicarà molto volentieri Sua Santità, che la fazzi insieme 
cum ogn' altra cosa pertinente alla reparatione di la religione et 
stato ecclesiastico nel regno di Hungaria. — 


— 0 0 — iii GEM EM ———X GE dimmmmmmin t 


Viennae 28 decembris 1538. 


Nuntiaturberichte aus Deutschland. Erste Abtheilung. HI. Bd. 315. 1. — Óvdry 
Lipöt id. m. 62. l. 


321. 


Róma, 1538 deczember 29. 


Farnese kardinális Aleander pápai követnek: Megkapta Várday érseket 
kardinálisságra ajánló levelét, mely a pápát igen megörvendeztette, de a jelenlegi 
kardinális-promóczióra az érsek küldötte már későn érkezett. 


La lettera che V. S. R" ha scrittami in raccommandatione del 
Rev. arcivescovo d’Istrigonia con larga connumeratione della bonta 
et meriti suoi, mi & stata gratissima cosi per haver conosciuto con 
testimonio di V. S. Rz* le qualità rare di quel signore, come per 
poterle piü sicuramente giovare et interpormi con Nostro Signore 
ad illustrare le virtü sue, le quali havendo connumerate a Sua 
Santità con la lettera di V. S. R** in mano, ho conosciuto, ch'ella 

20* 


307 





308 


ne ha preso grandissimo contento et satisfattione et che ama Sua 
Signoria Rev. grandemente. é ben vero che guanto alla presente 
occasione di far cardinali il messo di Sua Signoria Rev. & stato 
pigro per strada et & arrivato qua, dipoi che la promotione era 
non solo determinata, ma fatta; et perö V. S. R=2 potrá mostrare a 
monsignor arcivescovo l'affetione, che Sua Santità le porta, et il 
desiderio, ch'io ho di farli piacere, escusando nel resto con la tar- 
dità del aviso l'haver possuto consultare del ampliare la dignità 
sua di presente. in buona gratia della quale et di V. S. Rma mi 
raccomando sempre. 
Di Roma alli 20 di decembre 1538. 


Nuntiaturberichte aus Deutschland. Erste Abtheilung. III. Bd. 324. I. 


328. 


Gyöngyös, 1538 deczember 31 és 1539 januárius 13. 


Gyöngyös városa elégtételt szolgáltat az ottani ferenczrendücknek, kiket 
a lutheránusok ellenök készített gúnydalban és gúnyiratban gonoszul meg- 
rágalmaztak. 


Anno 1538. Dum iam pestifera Lutheri heresis etiam ad hoc 
Gyöngyösiense oppidum pervenisset ac multorum animos sub 
specioso evangelicae veritatis colore occupasset, exosi facti sunt 
Franciscani avitae fidei assertores et defensores ; unde, antigui hostis 
procurante fallacia, immanis (nescio cuius) criminis rei palam pro- 
clamati sunt et publicati. Ex documentis, guae supersunt, inferre 
licet, guasi cum guibusdam religiosis mulieribus Beginis apellatis, 
quae de tertio Ordine S. P. Francisci esse consveverant, pessimam 
quamdam conversationem et consvetudinem habuissent. Egere pro- 
inde viri religiosi et nullam praetermisere viam, ut tantam infamiam et 
calumniam a se amoverent, seseque purgarent et innocentes demon- 
strarent. Modus huius purgationis, etsi non extet, ad manus tamen 
habetur forma reconciliationis cum ipsis civibus tenoris sequentis : 

Modus, forma et conditio reconciliationis dominorum iudicum 
et civium oppidi Gyengieós cum Patribus Minoribus in claustro de 
eadem Gyengieós habitantibus. 

Primo. Domini iudices et cives praefati debeant exquirere 
cantilenae compositae contra praedictos fratres auctorem et in loco 
publico punire; sicut de cetero recitatores ipsius cantilenae legitime 
convictos in civitate sallem duobus testibus, in campo uno, flagellari 
facere. 


Item compositorem libelli famosi similiter teneantur exquirere 
et publice circa Medrasten . . (sic) flagellare. 

Item reconciliatio fiat per dominos iudices, iuratosque cives, 
consiliarios ac alios incolas civitatis ita, ut ex ipsa civitate Gyengieus 
sint viri adminus centum quinquaginta, de extraneis autem nobiles 
et ignobiles adminus quinquaginta. 

Item in reconciliatione dicantur ista verba: Honorandi Patres 
nos vere fatemur, quod, qui istud claustrum ingressi estis, fuistis 
honeste et exemplaris vitae fratres, ab illoque tempore usque modo 
semper honestam et laudabilem vitam inter nos duxistis; nihilque 
inhonesti contra vos quisquam vere dicere potuit vel de praesenti 
dicere poterit. 

Item quod in processu causae Beginarum, involvente etiam 
vos fratres honorandos, deceptos nos esse fatemur ex quorundam 
testium falsa testificatione. Unde siquis nostrum in nundinis vel 
sedibus comitatuum vel alibi vel quicunque alius quicquam mali 
seu verba infamatoria publicasset: fatemur et recognoscimus iniuste 
et false eos dixisse et publicasse, cum sciamus atque cognoscamus 
vos fratres semper fuisse et esse bonae vitae et famae. 

Item processum et fassiones testium praefati domini iudices 
et cives tenebuntur fideliter exquirere ab omnibus personis et in 
locis singulis, ubi audierint vel noverint eas esse. Praesertim domi- 
num Magistrum scholae civitatis praefatae iurare faciant, ut nihil 
apud se vel alibi de praefato processu retinebit, sed plene secundum 
omnes particulas ad manus R. Ministri vel Fratrum suorum fideliter 
tradet et fideliter revelabit, si quempiam sciverit huiusmodi proces- 
sum habere vel cui ipse dedisset vel ad quorum manus detulisset. 

Item si quispiam huiusmodi infamiam Fratribus vel Beginis 
obiicere vel ulterius publicare quovis modo praesumpserit et de 
hoc convictus fuerit: uno teste in campis et duobus in civitate, si 
fuerit vilis persona, flagelleretur, notabilis vero vir vel mulier in 
ducentis florenis condempnetur. 

Item de conditionibus praedictis concordiae domini iudices et 
cives praefati tenebuntur Fratribus dare literas testimoniales, secun- 
dum quod inter ipsos facta est pax et concordia, ac Fratres ipsi ad 
pristinum statum probitatis per ipsos restituti. 

Item Beginae reconciliabuntur in persona dominorum iudicum 
et civium praeter viros nobiles extraneos dicendo: Bonae et reli- 
giosae faeminae, si in aliquo verbo vel facto ex quorundam falso- 
rum testium testificatione vos offendimus, rogamus vos, ut pro Deo 
nobis ignoscatis. 


309 





310 


Acta sunt haec et facta pari consensu dominorum iudicum et 
civium ac honorandorum Fratrum praedictorum in claustro de dicta 
Gyengiews fundato ultima die Decembris anno Domini 1538. sigillis 
eorundem dominorum Judicum et Civium ac Patris R. Ministri 
munita et roborata. L. S. Ex originali. 

Placuit hic modus reconciliationis civibus Gyöngyösiensibus, 
proinde anno 1539. Dominica prima post Epiphaniam testi moniales 
postulatas in sequenti forma expediverunt: 

Nos Judices et Jurati Cives oppidi Gyengyes universis et sin- 
gulis reverendissimis dominis archiepiscopis, episcopis ac eorum 
in spiritualibus vicariis, abbatibus, praepositis, archidiaconibus, 
plebanis, necnon magnificis, egregiis, nobilibus et circumspectis 
iudicibus, iuratisque civibus civitatum, oppidorum, villarum, cete- 
risque cuiuscunque status, ordinis et conditionis intra et extra istud 
regnum Hungarie existentibus, dominis nobis gratiosis, presentes 
nostras literas inspecturis, visuris et audituris significamus, insinua- 
mus et intimamus: quemadmodum paucis hiis antea evolutis diebus 
quidam maligni spiritus concilio () repleti, contra integerrinam 
vitam ac bonam famam et laudabilem conversationem venerabilium 
religiosorum Ordinis Fratrum Minorum S. Francisci de regulari 
observantia in claustro oppidi nostri praefati degencium ac eorum 
Ordinem quedam iniqua lingva procaci et subdola confinxerant, 
eosdem et eorum Ordinem falsis infamiis et libellis famosis livore 
odii impetentes et maculantes, que quidem infamie et ad aures 
multorum hinc inde devolute fuerunt et delate, quoniam nil velocius 
falso rumore. Quippe ex his nonnulli levitate ducti, falsas pro veris 
arbitrantes, quas non solum in nostro ipso oppido, verum etiam in 
nundinis publicis ac sedibus comitatuum dominorum prefatorum 
nobilium, civitatibusque, oppidis, villis et alibi lingvis procacibus 
et subdolis seminaverunt et auxerunt, quod nos diligenti examina- 
cione discucientes, reperimus illas falsas infamias quorundam testium 
falsorum ac malevolorum hominum, Luteranorumque fuisse et esse 
adinventas et fulminatas. Igitur ad detestacionem horum, qui has 
iniquas infamias, libellosque famosos contra dictos Fratres et eorum 
Ordinem temerarie et false confixerunt, ediderunt et promulgave- 
runt, denique et illorum indelebilem confusionem, qui infamias 
huiusmodi et continentias libelli famosi prefati assererent vel crede- 
rent aut opinarentur fuisse et esse veras: dicimus et fatemur dictos 
Fratres et eorum Ordinem a predictis et aliis quibuscunque infa- 
miis fuisse et esse innocentes et immunes. Quando quidem ab 
inicio, quo iidem ingressi sunt ad istud claustrum nostri oppidi 


prefati, inter nos semper bene et laudabiliter vixerunt et conversati 
sunt et modo similiter vivunt et conversantur, gui nobis et universo 
populo nostri oppidi prefati non minus grati et accepti, guam 
necessarii et utiles fuerunt et sunt de presenti, ab eis enim nullus 
est apud nos, nec díves, nec pauper, qui spirituale solatium et 
anime levamen non suscipiat. Nichilominus si ipsi vel aligui ex 
nostris oppidanis eosdem Fratres aut Ordinem ipsorum pretextu 
dictarum infamiarum guovis modo, verbis vel factis offendissemus, 
ipsos cum ducentis hominibus, nobilibus videlicet et ignobilibus 
publice reconciliavimus ac eisdem nostras culpas diximus et recogno- 
vimus ac cum ipsis nos hinc inde pacificos fecimus. Preterea pari 
consensu statuimus, guod siguis ex iisdem nostris oppidanis deinceps 
presumpserit aliguas cartulas infamatorias in infamiam dictorum 
Fratrum vel eorum Ordinem conficere de illis in ecclesiis eorum 
vel alibi ponere aut aliter eos infamare vel eis predictas infamias 
falsas obicere, talis legitime convictus, secundum quod inter nos ac 
R. P. Ministrum eorundem Fratrum extitit ordinatum, punietur, 
prout iam nonnulli proinde per nos sunt puniti. Quorum correctio 
et alios cauciores efficit, ne de cetero tales vel similes infamie false 
et subdole eisdem Fratribus vel Ordini ipsorum aut aliis falso 
ascribantur. In quorum omnium fidem et testimonium premissorum 
presentes nostras literas exinde fieri sigillique nostri oppidi iam 
dicti fecimus impressione communiri. Quas post earum lecturam 
petimus exhibenti restitui. Datum in nostro oppido sepedicto Domi- 
nica prima post festum Epiphanie Domini anno eiusdem millesimo 
quingentesimo trigesimo nono. 
Ex originali cum imitatione Ortographiae. 


Historia Domus sive Conventus Gyóngyósiensis Ord. Minor. S. P. Francisci Strict. 
Observ. Prov. SS. Salvatoris collecta et adornata a F. Andrea Nagy. pp. 135—137. 
Közli: BUNYITAY VINCZE. 


329. 


1538. 


A magyar püspökök megerősítéséről Pallavicino Vera Hist. Concilii Tri- 
dentini I. IV. c. 8. 


«Nihil erat conditione temporum iniquius: nam Joannes Vaj- 
voda Rex Hungariae, pacis (váradi béke) promulgationi obsistebat, 
nisi prius praesto essent praevalidae Ferdinandi copiae, Solyma- 
num repulsurae, gui ea pace irritatus contra se, facturus impetum 


311 





312 


videbatur: iis autem parandis copiis assensu Lutheranae factionis 
opus erat. Hanc vero promulgationem adeo cupiebat Ferdinandus, 
ut per ardentissimas preces diu Pontificem retinuerit, ne Pannoniae 
Praesules confirmaret, ut eo acti stimulo Vajvodam ad promulga- 
tionem pacis stimularent. At Pontifex aliquamdiu moratus, consu- 
lendum tandem putavit saluti illius Christianae nationis, adeoque 
non modo episcopos Pannoniae confirmavit, sed etiam Joannem 
adiuvit pecunia; tametsi Aleander Legatus adversaretur, qui more 
administratorum ea prae caeteris spectabat, quae administrationi 
suae prodesse, vel obesse poterant. Ferdinandus quidem id acerbe 
tulit, non item Carolus (a császár), qui de protrahenda promulga- 
tione cum Joanne convenerat, nec de confirmatis Episcopis quid- 
quam cum Legato Francisco questus erat.» 


Idézve Schmitth, Eppi Agrienses II. 317. 


330. 


Gyulafehérvár, 1538. 


Birtokcsere Tomori Lajos gyulafehérvári székesegyházi főesperes és a 
szentmihälykövi pálosok között. 


Capitulum Ecclesiae Albensis Transylvaniae memoriae com- 
mendat et testatur, quod venerabilis egregius dominus Ludovicus 
Tomori, archidiaconus cathedralis Albensis, sociusque et concano- 
nicus frater eorum, et honorabilis ac religiosus frater Stephanus 
de.... Vicarius fratrum ordinis Heremitarum b. Pauli primi Here- 
mitae in claustro seu coenobio B. V. M. sub rupe S. Michaelis 
(alias Szent-Mihälyköve) fundato degentium, coram ipso persona- 
liter constituti, talem fecissent concambialem permutationem per- 
petuo duraturam: Quod idem frater Stephanus, vicarius, domum 
lapideam nobilitarem in possessione Magyar-Gäld existentem, nec- 
non totales ipsorum portion:s in eadem Magyar-Gäld et Fa-hid 
possessionibus, in comitatu Albensi existentes, necnon quoddam 
molendinum duarum rotarum super fluvio Gáldpataka habitum, ac 
vineam unam magnam in promontorio dictae Oáld adiacenterm, 
dictum claustrum B. V. M. ac ipsos fratres in eodem degentes ex 
pia et salubri ordinatione ac eleemosynarum largitione egregii 
quondam Joannis Horváth de Vingárth ipsis facta optimo iure con- 
cernentes, simul cum cunctis earundem utilitatibus.... memorato 
domino Ludovico Tomori archidiacono et successoribus archidia- 


conis universis; e converso vero idem dominus archidiaconus, 
accedente ad hoc reverendissimi domini domini Joannis Statilii 
episcopi Transylvanensis et ipsius Capituli consensu, unam integram 
guartam decimarum dicti archidiaconatus sui in possessione Hold- 
világ, in dicto comitatu existentem, simul cum omnibus utilitatibus 
suis, puta: vinis, frugibus, bladis, agnellis el apibus, cunctisque 
terrae nascentiis ad ipsam quartam decimarum provenire debenti- 
bus, praesentibus et futuris, per viam et modum concambialis per- 
mutationis vicissim et alternatim sibi ipsis dedissent et contulissent 
iure perennali, nullo iure in illas sibi reservato. Hoc tamen notanter 
per expressum declarato: quod dicti fratres ad supplendam sum- 
mam arendationis dictae quartae decimarum singulis annis occur- 
rentem, in festo b. Martini Episcopi et Confessoris florenos 15 in 
paratis pecuniis eidem domino Ludovico archidiacono et suis suc- 
cessoribus, perpetuis semper futuris temporibus reddere et persol- 
vere debeant et teneantur. Datum feria.... Anno Domini 1538. 


Szeredai, Notitia veteris et novi Capituli ecclesiae Albensis Transilv. ex antiquis ac 
recentioribus literarum monumentis eruta. Albae Carolinne MDCCXCI. 155. I. 


331. 


Torda, 1538. 


János király megparancsolja az illetékes hatóságoknak, hogy özvegy 
Báthory Miklósnét, Zsuzsánna úrnőt, minthogy a férjétől Szatmár és Ugocsa 
megyékben erőszakosan elfoglalt erdélyi püspöki tizedeket a rá kimondott egyházi 
fenyítékek ellenére visszaadni nem akarja, azok visszaadására és az okozott károk 
megtérítésére kényszerítsék. 


Joannes Dei gratia Rex Hungariae etc. fidelibus suis specta- 
bili ac magnificis Stephano de Werbewcz, summo et secretario 
cancellario suo, et comiti Gregorio Pöstényi de Martonos iudici 
curiae et locumtenenti suo, necnon magnifico Andreae de Bathor 
comiti Comitatus Szathmariensis, item egregiis et nobilibus comiti- 
bus, vicecomitibus ac iudlium guorumcungue comitatuum scribit: 
Ex litteris fidelis sui venerabilis Matthiae de Losoncz, lectoris cualem 
(sic), archidiaconi de Ugocsa, canonicigue ecclesiae Albensis Tran- 
sylvaniae et vicarii ecclesiae Thasnadiensis accepisse se, guod quam- 
vis ipse illis superioribus diebus vigore quarumdem litterarum sua- 
rum monitoriarum generosam Susannam, relictam quondam Nicolai 
de Bathor, ad instantiam egregii Georgii Horvath, provisoris curiae 
Thasnadiensis, factoris videlicet et arendatoris decimarum fidelis 


313 


314 


sui reverendi Joannis Statilii episcopi Transylvani, consiliarii sui, ad 
certos et in processu iuris sui expressos terminos, ratione violentae 
occupationis universarum decimarum annorum 1536. et 37. pro- 
xime transactorum, possessionum scilicet Pethnehaza, Rohod, in 
Szathmariensi ; item Batyz, Vasvári, Lazar, Darocz, Mehtelek, Rosal, 
Nagy et Kis Hodos, Zaytha, Kis Namen in de Ugocsa; Krasso, Nagy 
Kolch, Koroud, Ombod, Amath, Pálfalva, Pechyen, Hyryp, Pyskarkos 
in dicto Szathmariensi comitatibus existentium: quarum quidem 
decimarum pretia in toto 348 florenos facerent et quas idem quon- 
dam Nicolaus Bathori, maritus ipsius dominae Susannae, dum 
vixisset, occupasset..... et pro violenta occupatione ac spoliatione 
huiusmodi.... in toto 2800 florenos facientibus, in quibus pro sin- 
gulis possessionibus birsagio episcopali condemnatus extitisset, ac 
de expensis quoque et omni interesse, in sui praesentiam citari 
monerique et requiri, ac deinde servatis de iure servandis, exigente 
ipsius dominae manifesta contumacia et rebellione, excommunicari 
aggravarique et reaggravari ac generali interdicto subiici fecisset, et 
omnes censuras contra eam de more sedis praefatae ecclesiae Thas- 
nadiensis fulminasset, et aggravatam reaggravatamque denuncias- 
set; tamen quia eadem domina Susanna ad gremium sanctae matris 
ecclesiae redire, seque iuri ac iudicio praesentare non curasset, 
prout non curaret etiam modo, quin potius in huiusmodi sententiis 
et censuris ecclesiasticis animo perverso et contumaci insorduisset, 
in dispendium animae suáe manifestum: supplicaverit ideo sibi 
idem vicarius instantissime per litteras suas, ut is contra eandem 
dominam Susannam, censuris ecclesiasticis aggravatam, ut quam 
timor Dei non revocavit a malo, severitas disciplinae coerceret a 
peccato, praesidio quoque brachii secularis et temporalis gladii, 
quem Deo propitio in regnis suis principaliter tenet et gubernat, 
in iuris ecclesiastici subsidium, quod summopere defendere studet, 
auctoritate sua insurgere, ipsamque dominam Susannam per occupa- 
tionem universorum bonorum et iurium suorum possessionariorum 
ad parendum iuri cogere et compellere dignaretur. Cuius supplica- 
tione exaudita, considerans etiam, quod ecclesiastico non profici- 
ente, gladius temporalis ad illius iuris defensionem non immerito 
debeat suffragari, et ne eadem domina Susanna de sua contumacia 
et rebellione gloriari, illoque alios devotos inficere possit, ceterique 
eius exemplo in similem prolabantur errorem: fidelitati ipsorum 
harum serie firmiter committit et mandat, aliud omnino in hoc 
habere nolens, ut statim acceptis praesentibus, annotatam dominam 
Susannam ad restitutionem huiusmodi decimarum damnorumque 





et interesse, et ad parendum et obediendum sanctae matri ecclesiae, 
per occupationem universorum bonorum et iurium suorum posses- 
sionariorum ubilibet et in quibuscunque comitatibus regni sui 
Hungariae adiacentium, usque ad valorem praedictarum decimarum 
expensarumque et violentiarum, per omnia opportüna remedia 
cogere et compellere, dictaque bona et iura sua possessionaria 
occupata, simul cum cunctis eorum utilitatibus.... manibus dicti 
Georgii Horvath dare et assignare debeant, tamdiu per ipsum 
tenenda et conservanda, donec eadem domina Susanna eundem... 
de... dictis decimis vel earum vero et iusto valore, expensisque et 
violentiis ac interesse contentum reddiderit Datum in oppido 
Thorda in festo.... Anno Domini 1538. 


Szeredal, Notitia veteris et novi Capituli ecclesiae Albensis Transilv. 157—100. 


332. 


Krakkó, 1538. 
Első magyar protestáns káték. 


Gálszécsi István. A Keresztyéni Tudományról való rövid 
Könyvecske. Gálszécsi Estvdn Mestertül szereztettetett. Krakkó. 
1538. 8r. 

Székely István. Keresztyénségnek fundamentomáról való tanu- 
ság. Nyomt. Krakkóban 1538. — Bod Péter szerint, ki e «kis kóny- 
vecskét» a gr. Bethlen Kata kónyvtárában látta és olvasta, Székely 
István adta ki s a szikszai gyermekeknek ajánlotta. 


Szabó Kdroly : Régi Magyar Könyvtár I. köt. 5. és 6. lap. 
333. 


1538. 


Panicula János lelkész értesíti Bálint selmeczbányai bírót, hogy a város 
iskolájának milyen rossz hire van és felszólítja, hogy iskolamesternek tanult és 
szorgalmas embert alkalmazzanak. 


Salutem singularemgue commendationem. Vir summe pietatis 
necnon humanitatis. Domine et amice imprimis observande. Non 
pridem quidam, nec postremus nomine, mecum super re scholastica 
multa pro singulari erga bonas literas amore contulit simulgue 
indicavit, nescio guos congueri, iuventutem in scholis nostris negligi. 


315 


316 


Quod non alia sit ratio scholarum, quam publicorum gymnasio- 
rum; nam lecciones quidem perlegi, sed ita, ut omnibus liberum 
relinquatur repetendi negotium, neque quicquam a pueris exigi 
per preceptores, eamque ob rem fieri, ut plerique civium liberos 
suos alio mittant erudiendos. Que oratio queve supina negligentia 
me perturbavit, non est hic narrandi locus; verum ut cognoscere 
liceat, quam non placeant vulgo, que carent ostentatione, quamque 
perverse de literis iudicat, paucis tamen preterea attingam, que ad 
rationes meas attinent. Tua humanitas sciat, me impense et dili- 
genter insinuasse literis, iussu tuo, ludimoderatori Jegerdorffy 
ipsumque multis argumentis, ut licitum est, allexi, si ubi res ita 
sese tulerit, ad suscipiendum munus illud scholasticum apud vos 
non abhorreat, quamquam scholastica provincia christianissima sit. 
Interim autem tue presigni authoritati erit cum dominis consulibus 
diligenter ac sedulo agere super gravationibus, si que sunt officii, 
ut authoritatibus et beneficiis suis alioquin per se molestum et 
grave munus allevaret, ut tanto cetu puerorum doctum, diligentem 
atque moderatum didascalum ceu preceptorem curarent, qui non 
solum politicas, verum etiam sacras doceret literas, quas vel religio, 
vel puerilis institutio requirit. Verum non dubito, quin tua huma- 
nitas pro singulari peritia super his rebus et forte etiam aliis cum 
predictis dominis iamdudum tractaverit, atque egerit. Quando- 
quidem optime perspectum atque cognitum T. H. sit, ut in Novo 
Solio et in ceteris urbibus in eiusmodi officiis ordinatum atque 
provisum sit. Ego vero hac in re pro meo officio, quod ad veram 
sanctificationem gloriosi Dei nominis et ad profectum Ecclesiae 
civitatemque, amicitiam ac concordiam reipublice spectat atque 
concernit, sine inceptis et dissolutis ritibus haud una ero segnis; 
det autem Dominus, ut in vera pietate et innocentia incipiamus 
cernere, que sit voluntas Dei, praesertim, ut animadvertamus in 
thesaurum Christi visceribus pietatis, qui vite necessariis careant, 
quod si ita legi et preceptis Dei obediverimus, nunquam nobis timen- 
dum erit rerum penuria. Commendo itaque omnem causam con- 
scientie tue, optoque, ut Christus spiritum T. H. suppeditet et volun- 
tatem optime consulendi et tue et publice saluti. Valeat Tua Huma- 


nitas quam feliciter in annos Nestoreos. 
Tuus in omnibus 


Joannes, 
Panicula parochus. 


Hátára írva: Magne integritatis viro, necnon christiane rei- 
publice ferventissimo zelatori, domino Valentino, iudici equissimo, 


amico inter primos observando. — Újabbkori kéz még ezt írta rá : 
«..... Panicula enim anno 1541 obiit, teste eiusdem substancie 
inventario.» 


Pecsét nyomaival. Papirosra Írt eredetije Selmeczbänya város levéltárában. 
Közli: BÉKEFI REMIG. 


334. 


Kelet nélkül (1538). 
Serédy Gáspár jelenti, hogy a jászai prépostnak hűségi levele átvétele után 
a prépostság javait átadta. — Budai Bornemisza Gergely kéri a királyt, hogy az 
esztergomi érseket adósságainak megfizetésére kötelezze. — A Chalad-i pálosok 
kérik szintén a királyt, hogy az esztergomi kapítány által majorukat és malmukat, 
melyeket Lévai Gábor erőszakosan elfoglalt, nekik adassa vissza. 


Caspar Seredy... postremo significat se bona Preposito de 
Jazow iuxta mandatum Maiestatis V. remisisse, literis fidei et per- 
petue fidelitatis ab eo acceptis. 

Gregorius Bornemiza Budensis supplicat Maiestati V. quoniam 
reverendissimus D. Archiepiscopus Strigoniensis obligatur ei flore- 
nis mille in monetis hungaricalibus et in auro similiter centum et 
quinquaginta, ex quibus restituit saltem 150 florenos in rebus tan- 
tundem valentibus, de residuis vero debitor remansit: dignetur 
Maiestas V. prefato Archiepiscopo mandare, ut de iustis suis debitis 
ei satisfaciat, alioquin non sperat se quicquam ab eo consequi posse. 

Fratres Heremite de Chalaad supplicant, ut Maiestas V. man- 
det capitaneo Strigoniensi, quod villam quandam cum molendino 
a magnifico Gabriele de Lewa potenti manu occupatam restitui 
faciat eosque in illo manuteneat; nullos enim aliunde proventus 
habent, unde se sustentare queant. 


Kivonatok a Ferdinánd királyhoz írt levelekből. — Bécsi cs. és Air. házi stb. leväl- 
tdr : Hung. 1538. S. d. 102. Kózli: BUNYITAY VINCZE. 


335. 


Kelet nélkül (1538). 


A veszprémi káptalan kéri a királyt a felfeszített Krisztusra és a Boldog- 
ságos Szent Szűz szerelmére, hogy tekintetbe véve a város és környezetének tiz 
mértföldnyire való teljes pusztulását, az oda beszállásolt spanyol katonaságot ren- 
delje máshová, mert máskép nekik és jobbágyaiknak kell a városból menekülniök. 


Sacratissima Maiestas Regia, Domine gratiosissime. Supplica- 
tur Maiestati V. S. in personis fidelium eiusdem, Capituli ecclesie 
Wesprimiensis in eo, quod licet his superioribus diebus continue a 


317 


318 


multis, diversisque hominibus varie afflicti fuerint tam ipsi suppli- 
cantes, quam coloni ipsorum, imo tota illa terra et regio, que iacet 
in circuitu Wesprimi, circumquaque fere per decem milliaria undi- 
que est toto deserta et depopulata et presertim ab obsidione castri 
Wesprimiensis anno transacto facta: nunc copia gentium Hispano- 
rum Maiestatis V. S. venerunt et descenderunt Wesprimii, que 
residuum quantulumcumque sit, consumere nituntur. 

Sacratissima Maiestas, possibile est, aliquem Maiestati V. S. per- 


suasisse id, quod et Maiestas V. ex sese potuit facile credere, vide- 


licet Wesprimium, cum sit caput tocius diocesis Wesprimiensis, 
esse civitatem muratam, domibus, commeatu, ceterisque rebus neces- 
sariis tanto exercitui ad ihemandum (loco: hiemandum) aptam esse 
et sufficientem. Quum Wesprimium ipsum simile sit pago cuipiam 
aut villule, in quo preter domos ipsorum Capitularium supplican- 
tium nunc destructas, vix triginta octo domus habeantur, si domus 
vocari debent et non potius magalia ex sepibus luto oblitis et culmo 
et stramine tectis confecte. In hunc tam arctum, strictum et miserum 
locum coacte sunt descendere omnes gentes Hispanorum Maie- 
statis V. S., quas aut locum mutare oportet aut ipsos supplicantes 
cum colonis suis imo omnibus habitatoribus terre illius necesse 
erit auffugere, quum non sit, unde possint alere vel decimam par- 
tem tantarum gentium. Quapropter dignetur S. Maiestas V. ob amo- 
rem Christi crucifixi et Matris eius, inviolate Virginis, nostri et 
iobagionum nostrorum extreme afflictorum, istique terre deso- 
late misereri et gentes istas Hispanorum aliorsum moveri facere, 
ne afflictis afflictio addatur, supplicantes humillime, ut S. Maiestas 
V. gratiosissimam superinde faciat relationem. 


Egy félív papir két oldalán, kelet és aláirás nélkül, egykorú kéztől. — Bécsi cs.és 


kir. házi stb. levéltár: Hung. 1538. S. d. 43. Közli: BUNYITAY VINCZE. 
336. 
1538. 
Segesváriensis Disputatio.! 


«1538 hat Khunig Johansen in der Schäspurg grosse Dispu- 
tation in materia religionis mit Pfaffen gehalten, und dogmatibus 


! Minime mense Martio, prout asseritur in Archiv des Vereins f. sieb. Lan- 
desk. Folge X. 251. tunc enim Joannes adhuc Varadini egit. et mense Novembri 
Tordam, Cibinium aliasque civitates Transsylvaniae visitavit. Quae Gaspar Heltai, 
tunc iam unitarius, a. 1570 de hac disputatione narrat, fabularum plena sunt 
adeoque fidem haud merentur. 





Lutheri annuiret. Quod a nostratibus magno gaudio excipiebatur. 
Sed spes delusa.» 


Egykorü feljegyzés az Album Oltardianumban. Trauschenfels : Deutsche Fund- 
gruben zur Geschichte Siebenbürgens. Kronstadt, 1860. 11.1. 


337. 


Buda, 1539 januárius 17. 


János király Bácsi Ferencz szepesi prépostot s királyi titkárt és tanácsost 
követül küldvén Ferdinánd királyhoz, kéri őt, hogy követe szavainak hitelt adjon. 


Serenissimo Principi Domino Ferdinando divina favente cle- 
mentia Romanorum Regi... ac Germanie, Hungarie... Regi... Joan- 
nes Dei gratia Rex Hungarie... Misimus ad Maiestatem V. hunc 
fidelem nostrum reverendum Franciscum Bachiensem, prepositum 
Scepusiensem, secretarium et consiliarium nostrum, medio cuius 
de certis rebus et negotiis, que Maiestas V. S. ab ipso fusius intelliget, 
nunciavimus; quare rogamus Maiestatem V. velit verbis ipsius... 
certam fidem adhibere... Datum Bude decima septima die Januarii 
anno Domini millesimo quingentesimo tricesimo nono, regnorum 


vero nostrorum tertio decimo. 
Joannes Rex 


manu propria. 
Kívül : Serenissimo Principi Domino Ferdinando... 


Papir, zárlatán nagy kerek pecséttel. — Bécsi cs. és kir. házi sbt. levéltár : Hung. 
1599. Jan. 19. Közli : BUNYITAY VINCZE. 


338. 


Veszprém, 1539 januárius 20. 
A veszprémi székesegyház kincseinek elzálogosítása. 


Item in festo Fabiani et Sebastiani martirum domino et pre- 
lato nostro Martino de Kecheth anno 1539 presentibus dominis 
infrascriptis 

Domino Alberto Lectore 

« Paulo custode 
Andrea cantore 
Joanne preposito omnium Sanctorum 
Paulo archidiacono Zaladiensi 
Joanne Segesdiensi 


319 


320 


Valentino preposito Ewrsiensi 
Magistro Joanne Enyere 
« Blasio Kermend 

Valentino Thapolcha 

Gregorio Thurj 

Benedicto Kerezturj 

Joanne Kermendj 

Valentino Saagj 

Thoma Hydwegj 

Mathia Zakan 

Andrea Warallya 

Alberto Pest 

Gallo Veesy 
dedimus et concessimus pro futura restitutione ex rebus argenteis 
ecclesie, quas impignoraverat d. Andree Choron et primo 


duos leones argenteos facientes markas ... ... III 
effigiem s. Georgii de argento continentem in 
Se I. ll ll ll nn nn VI 
unam crucem minorem Raskay continentem 
markas .. .. .. .. . . ll — II (f) 
unam crucem magnam pulchram et deauratam 
ex puro argento continentem markas... XVIIII 
tertiam crucem cum lapidibus continent. mark. VIII 
Summa facit markas .. ... .. XIII 


Más kéztól : Tandem istas res ecclesie reverendissimus domi- 
nus Paulus Bornemyzza episcopus ecclesie Wesprimiensis redemit de 
manu egregii Joannis Choron ecclesie, sed reservavit sibi duas mitras. 


Egykorü, 1543-ban kelt jegyzet a veszprémi káptalan magánlevéltárában. Capsa 16. 
fasc. Vesprim. eccl. Nr. 80. Közli : Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


339. 


Bécs, 1539 januárius 29. 


Ferdinánd megparancsolja a soproni tanácsnak, küldjön néhány megbiz- 
ható személyt február 3-ára Rákosra, hogy ezek tanuskodhassanak, mikép veszi 
vissza a győri püspök Rákos nevű saját birtokát Fürsth Móricz kezéből. 

Ferdinandus rex provocat senatum Soproniensem, ut die 3-a Februarii 
nonnullas personas fidedignas transmillat ad villam Rákos, quam episcopus 
Jauriensis, veluti ecclesiae suae propriam, e manibus Mauricii Fürsth recipit. 


Eredetije Sopron város levéltárában. Lad. IV. f. 1. Nr. 21. 
Közli : Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 











340. 


Bécs, 1539 februárius 11. 


Aleander Jeromos kardinális, pápai követ naplójából. — Várday Pál esz- 
tergomi érsek szóbeli közlései: János király meghívta az érseket menyegzőjére. 
Ferdinánd királyhoz is küldött ez ügyben követet. Ferdinánd válasza. Az érsek 
egykori barátsága János királylyal. Micsoda tanácsokat adott neki uralkodása 
kezdetén, majd utóbb Ferdinándnak. János jelleme. Statileo Frangepán, Brodarics. 


1539 die martis 11 februarii Viennae hora guarta pomeridiana 
Rev. pater dominus archiepiscopus Strigoniensis, regni Hungariae 
primas et legatus natus, sex habens sub se suffraganeos (archiepi- 
scopus vero Colocensis eiusdem regni sex alios habet), inter cetera 
dixit, quod hoc eodem momento, quo erat me visitaturus, venit e 
Buda quidam suus servitor, qui illuc concesserat privatorum nego- 
tiorum causa, retulitque regem Joannem ipsum accersivisse et 
maxima cum instantia iniunxisse ei, ut invitaret dominum suum ad 
celebrationem nuptiarum, quas est facturus cum filia regis Poloniae. 
Hoc autem dixit, ut referret, se non facturum ea tantum de causa, ut 
ipse tamquam primas regni, maiore, quam alius quispiam, dignitate 
huic solemnitati non modo interesset, sed etiam quantum ad sacra 
peragenda attinet, praeesset: verum et aliquod bonum consilium ab 
eo accipiet, quod fortasse esset non minus utile regi Romanorum 
quam sibi; postremo quod omnes illae querelae, quas habet domi- 
nus Strigoniensis contra subditos regis Joannis occupantes proven- 
tus suae ecclesiae, qua parte in regno Hungariae dicto Johanni 
subdita extenduntur, omnino complanarentur. (hoc autem dicebat: 
Joannem rogare Strigoniensem, ut iret, tanquam bonum dominum, 
amicum et fratrem suum.) | 

In hac autem re petivit archiepiscopus taciturnitatem et con- 
silium meum. Hoc autem ut certius dare possem, rem altius repetens 
dixit, ante 16 dies venisse ad hunc regem oratorem quendam a 
rege Joanne, qui inprimis excusaret eum, quod in finibus regni 
percensendis occupatus plurimum, quia undique habet Turcas vel 
Moldavos, qui iam a Turcis dependent, suspectos, non prius invita- 
verit hunc Ser" regem ad suas nuptias, vel (si recte memini) non 
prius huic Maiestati de nuptiis per eum cum filia regis Poloniae 
contractis non significasset. 

Secundo orabat Ser?" regem, ut dignaretur personaliter prae- 
dictas nuptias honorare. 

Tertio ut permitteret praelatos et barones Hungaros, qui regis 


Egyháztórt. Emlékek. III. 21 


321 


322 


Ferdinandi partes seguuntur, illuc descendere, praesertim guos ipse 
nominaret. 

Respondisse Ferdinandum, excusationem regis Joannis accipere, 
deinde rogare eum, ut similiter excusatam habeat Suam Maiestatem, 
si per immensas et arduas occupationes non possit personaliter 
illuc accedere, sed quod sit missurus oratores (sicut re vera fecit; 
nam hodie misit comitem de Salm, equitem velleris aurei et domi- 
num /Laurentium] praepositum Albensem Ungarum, honestum 
virum, praeceptorem filiorum suorum). 

Quantum ad tertium: quod permittebat libenter ut Hungari 
praelati et barones sibi subditi illuc irent; sed quantum ad hoc 
postremum attinet, ficte hoc dixit rex Romanorum. Nam quum Stri- 
goniensis dixisset ei, non fuisset hoc ita aperte dicendum, quia vix 
posset citra magnum scandalum desistere quin irent: dixit rex 
Ferdinandus ei aperte, non oportere eum discedere, quia eius opera 
uti habeat, praesertim, dum videat, quid relaturi sint hi duo oratores 
quos ad regem Joannem misit. Dixit autem hoc Strigoniensis regi 
Ferdinando tentans eum, non quod revera in animo haberet illuc 
ire, quia bene scit itionem suam illuc fore maxime suspectam Ger- 
manis et propterea in hac re se esse maxime perplexum. 

Dixit Joannem fuisse sibi amicum bonum, dum uterque in 
minoribus esset, et hoc etiam sibi commemorasse, postquam est rex 
factus, dicentem : dum eramus in vita privata coniuncti, nemo pote- 
tat nobis nocere; sic etiam nunc in maiore gradu. 

Dixit, quod quando interemptus fuit rex Ludovicus, ipse Stri- 
goniensis erat tunc Agriensis et erat cum rege comitatus quingentis 
electis equitibus, regemque eum per 8 dies orasse, ut rediret Budam 
ad aliquod negocium sibi peragendum. Ubi quum esset, commissum 
fuit praelium et interemptus rex, ipse vero per 15 fere dies mora- 
tus Budae invitabat reginam Mariam, quae erat Posonii et cum ea 
Palatinus regni et [...., atque etiam alios proceres, ut venirent 
Budam et munirent eam contra vim Turcarum, sed quum nemo 
audiret, ipse contulit se Agriam, ubi incidit in gravissimam febrem, 
qua non obstante scripsit ad regem Poloniae et ad alios principes, 
significans in quo periculo esset regnum illud, propterea, ut pro- 
viderent. 

Turcam autem 15 diebus post cladem venisse et intrasse 
Budam, eaque praeter arcem combusta rediisse ad sua, relicta Ungaria. 

Tunc Joannem waivodam Transsylvaniae, qui tempore cladis 
erat in Transsylvania, quum videret neminem alium insurgere neque 
Ferdinandum quicquam dicere, arripuisse regnum etiam consilio 














ipsius Strigoniensis; qui interrogatus a me, si sciebat pactum inter 
Ladislaum et Maximilianum, respondit se non advertisse, quia 
quum illud pactum fieret, se fuisse admodum iuvenem. 

Dixit, se dedisse consilium Joanni, quod si secutus fuisset, 
regnasset perpetuo in regno neque opus habuisset invocare Turcas. 
Consilium autem triplex erat, scilicet ut prohiberet nimiam suorum 
militum /licentiam], fugeret tarditatem et avaritiam a se fugaret. 

Quantum ad licentiam dixit Joannes, quod cum esset in 
minoribus, cogebatur eis illam licentiam permittere, quia habebat 
multos aemulos in curia regis Hungariae, qui eum persequebantur. 
sed nunc liberum ab eo respectu facturum, quantum consulebat 
Strigoniensis, sicuti etiam abiecturum segnitiem. De tertio vero peti- 
vit, quomodo posset aliter facere, quum non haberet pecunias? 
respondit Strigoniensis, si vellet vendere aliquas arces, statim habi- 
turum e Transsylvania 100000 florenorum Hungaricorum, e reliqua 
Hungaria 150000 et e quodam peculiari loco 50000, quibus munitis 
limitibus sui regni, impositis praesidiis, non haberet timere a Ger- 
manis neque ab aliis. At ille nolle se id facere respondit, sed tan- 
tummodo e proventibus regni, qui quum tarde colligerentur, super- 
veniente exercitu Ferdinandi aufugere debuit. 

Alium eum fecisse errorem dicit: nam post coronationem 
suam (quae fit in Alba Regali) dicit eum dedisse custodiendam 
coronam regni Petro Perini, quem etiam fecerat waivodam Trans- 
sylvaniae; ad quod dixit Strigoniensis se dixisse regi Joanni, quod 
fecerat magnum errorem; quem cum responderet posse corrigi, 
dixit Strigoniensis, nisi quamprimum faceret, penitentia sero se id 
fecisse desideraturum ; nam Petrus Perini, homo iuvenis, elati animi, 
proderet eum, quia non contentaretur woiwodatu, primaria digni- 
tate totius regni, sed quanto maiora illi daret, maiora appeteret, et 
praedixit, quod proderet eum, quod et fecit. 

Nam Ferdinandus quum petisset Hungariam cum exercitu, 
Petrus Perini, transfuga a domino suo, illi coronam dedit regni et 
fuit coronatus in Alba Regali.! Joannes autem erat quidem tunc in 


! Ehhez a lap szélén: Item quod idem Perini Petrus post aliquod tempus, 
ut fidem faceret se perseveraturum in fidelitate tam erga Johannem quam Tur- 
cam, misit filium suum ad ipsum Turcam. Hinc est quod dixit mihi rex ex litteris 
cuiusdam sui habuisse, quum Magnus Turca peteret a quodam bassa quemnam 
deberet praeficere regno Hungariae cui posset fidere, respondissetque bassa Perini 
Petrum, tunc Turcam dixisse eum esse omnium perditorum perditissimum, ut 
qui prodiderit prius regnum, deinde regem suum, postremo filium proprium. 

21* 


323 


324 


regno, sed guum videret se destitutum praesidiis negue habere 
ullas arces munitas, fugit in Poloniam. 

Inde dicit Strigoniensis, se etiam bonum consilium Ferdinando 
dedisse, guia iam occupata Strigonia, ad cuius praelaturam per 
obitum archiepiscopi cum rege Ludovico interempti, Joannes ipse 
ex Agriensi episcopatu eum promoverat, in partes Ferdinandi con- 
cessit. Consilium autem quod ei dedit, erat tale: 

Rex Joannes aliqua loca suorum patrimonialium dominiorum 
dono dederat in perpetuum aliquibus de se benemeritis capitaneis, 
qui petiverunt a Ferdinando ea sibi confirmari; fore enim se ipsi 
usque ad cineres fideles. Hoc suadebat Strigoniensis Ferdinando; 
sed ille, ut eas daret suis ambitiosis, negavit aperte se non factu- 
rum. Unde illi proceres cum magna multitudine defecerunt; quo 
suffultus Joannes postea invocavit Turcam, qui venit ad obsiden- 
dam Viennam anno 1529 etc. unde tot mala passa est Austria. 

Dixit etiam coronam regni non esse in manibus regis Joannis, 
quae alias solebat servari in arce Wisseburgensi, si recte memini, 
citra Strigoniam. 

Dixit Joannem esse hominem non malae conditionis, cogita. 
bundum, non multiloquum; sed qui male servet fidem, quando 
aliquid invitus promisit aut saltem contra animi sententiam; satis 
fortem pro conditione corporis et olim multo melius sagittasse 
quam nunc intelligat. 

Audire eum palam apud multos timidum: sed tamen intel- 
lexisse ab aliquibus, qui interfuerunt alicui pugnae, ipsum videri 
nequaquam timidum. 


— € € — m 0 — 0 —— GEBE ——— ÁE —— 80 080808 8808080808080 R08 0 aee Gm damen 


Hepi Ztarırlov. 


Quod eius consanguineus, et ipse Sibenicensis, fuerit epi- 
scopus Vesprimiensis, cuius favore consecutus sit praeposituram 
Budensem, deinde ad diversas legationes a rege Joanne missus, 
inter quas ad regem Galliae cum Brodrico, fuerit assecutus epi- 
scopatum Transsylvaniae, bonum illum quidem et adhuc illaesum. 
nam ex episcopatibus Hungariae primum dicit Strigoniensem et 
dignitate et proventibus; secundum Agriensem ob aliquas causas 
multo meliorem et quietiorem et adhuc integrum; tertium Colo- 
censem archiepiscopatum, sed nunc laesum; quartum Quinque- 
ecclesiensem meliorem Colocensi in proventibus, sed tamen nunc 
multa a Turcis passum valere adhuc 10000 florenorum Hungarico- 
rum; cuius nunc sit factus episcopus quidam canonicus Strigonien- 











sis,! qui ad Joannem transfugit et officium faciet cancellarii Verbetii 
senis, hominis probi et catholici octuagenarii, qui ivit una cum 
Vaciensi et Perini Petro ad deducendam reginam filiam regis 
Poloniae; sextum Transsylvanum meliorem nunc Quinqueeccle- 
siensi, quia illaesum. 


Dixit Statilium odio esse hominibns, quia sit avarus, rapax, - 


inhonestus, satis doctus tamen et facundus et audax et inprimis 
omnium mortalium maledicentissimus, qui etiam pontificibus et 
regibus non parcat; quinimo quum Strigoniensis laudasset regem 
Joannem a nescio qua parte, seorsim eo tracto dixit: ‚iste fatuus (de 
rege loquens homo alienigena) exultat tuis laudationibus et eas sibi 
convenire putat". 


De Colocensi. 


Quod sit bonus et fidelis et honestus vir, sed et ipse male- 
dicus, multo tamen minus quam Statilius, quod fuerit antea, dum 
iuvenis esset, aulicus et cubicularius regis Ladislai; postea inductus 
a quodam franciscano observantino, qui nunc est episcopus Signi- 
ensis in Dalmatia et forte fortuna nunc est Viennae,2 barbarus, in- 
dutus veste grisea, sed cum capitio more episcoporum, alitea (sic) 
monachorum (quem e fenestra vidi comitatum uno tantum famulo 
Illyrice induto), factus sit et ipse observantinus franciscanus in 
Italiaque vixerit aliquamdiu. Mox, quum audisset mortem Gabrielis 
Perini, qui ex eadem familia cum Perini Petro, sed tamen largo 
ordine, obiit in clade regis Ludovici, sorore huius nunc Colocensis 
et Agriensis vidua relicta (e qua superstite adhuc superest etiam 
pulcerrimus filius), venit, ut viseret et solaretur eam. Et quum regi 
Joanni esset locutus videreturque ei homo prudens hic monachus, 
eius opera usus est in diversis legationibus et postremo ad Carolum 
super pace inter ipsum Joannem et Ferdinandum inita, qui transiens 
Vincentiam me visitavit, tunc illic in loco concilii legatum. Itaque, 
quum probata esset Joanni virtus huius monachi franciscani, primo 
eum promovit ad archiepiscopatum Colocensem, mox ad episcopa- 
tum Agriensem multo ditiorem. 

Homo est Agriensis rubicundo vultu, procero satis corpore, 
tenuibus tamen brachiis et cruribus, licet pedibus crassis, ut dixit 
Strigoniensis, supra proportionem reliqui corporis, et pingui aquali- 
culo, unde laborat artubus et podagra. 

Juvenis alioqui homo et minor non (natu?) ipso Strigoniensi 
annis quatuor aut sex. 


! Eszéky János. ? De Dominis János. 


325 





326 


Dept Bpoözptxov. 


Quod est bonus vir et doctus magisque amicus suus, sed 
aliguantulum Lutheranus (sic et de eo dixit mihi Colocensis seu 
Agriensis), et guod dixerit aliguando de eo etiam audiente: iste 
bonus collega meus Brodericus Lutheranus. Dixit Strigoniensis eum 
claudicare in favorem nuptiarum sacerdotum et non multum favere 
imaginibus sanctorum. 


——— € 0 1 —- CE 0000 0 —— 0 —-- EEE GŰ 0 ——————— 80 -—-—A— SEM (Emmi — ARMEE du 


Nuntiaturberichte aus Deutschland. Erste Abth. IV. 289—296. 


341. 


Bécs, 1539 februárius 19. 


Mignanelli nunczius Farnese bíborosnak : Perényi Péterről. Lutheranizmus 
Magyarországon ; magyar nyelvű lutheranus hitvallás. A magyarországi ügyek 
Jobbrafordulása csak a császártól remélhető. Frangepán kalocsai érsek vissza- 
térése (követségi utjáról) közeli kilátásban. A bíborra jogot tartó négy magyar 
Jfüpapról. 


...al proposito delli Ongari cattivi ho inteso un bel caso, 
che un Perim Petri di assai qualità ha tradito la fede, il regno, 
questa Maestà, il re Giovanni et forse tradirà il proprio figlio. la 
fede: che & perfidissimo lutherano; il regno: che contra le capitu- 
lationi et promission di tutto il regno nella morte del re Ludovico 
fu sequace del re Giovanni, al quale poi & stato similmente tradi- 
tore, perché in Buda fu il primo a dar la corona regale a questa 
Maestà, alla quale ha mancato accordandosi di nuovo col re Gio- 
vanni et col Turco, nelle cui mani ha dato per staggio il suo figliolo, 
che si pensa che sarà tradito dal padre con qualche nuovo accordo, 
che li tempi porgeranno. 

Et al medesimo proposito detti Ongari tristi et lutherani hanno 
fatto stampar le loro opinioni in lingua ongarica, la quale dicano 
non & stata mai piü impressa;! et questo non é senza participatione 
delli pochi buoni del paese et é cosa di grandissima importantia, 
perché, come già scrissi, tra il Turchesmo et Lutheranesmo (se Dio 
non provede) quello regno si andarà in tutto alienando. Et non ci 
vedo altra provisione oltra l'aiuto divino, salvo che la Maestà 
Cesarea, poiché non ha guerra con Franza, del suo proprio et con 

! 1538-ban jelent meg Krakkóban Gálszécsi Istvántól: A keresztyéni tudo- 


mányról való rövid könyvecske, és Székely Istvántól: Keresztyénségnek funda- 
mentomáról való tanuság. — Lásd Szabó Károly: Régi Magyar Könyvtár. I. 5., 6. 


le forze dei Catholici aiutasse tanto guesta Maestá (Ferdinándot) 
che per pochi mesi si satisfaccesse a guel capitolo della sanctissima 
lega, cioé che di qua fusse un’ exercito gagliardo alla volta d'On- 
garia, il che ora sarebbe molto piü facile, che non era al tempo, 
che fu publicata la lega, perche provedendosi al subsidio necessario 
d’Ongaria si publicaria la pace tra questa Maestä et il re Giovanni 
et cosi le forze di quel principe et di quel regno con questo Ser" 
re sarebbeno tutte unite contra l'Infideli con una vera et integra 
reduttione alla santa sede apostolica. 

II Colocense al fine di gennaro era arrivato in Milano, di 
modo che di giorno in giorno si puó sperare la tornata sua al suo 
padrone. Passando di qua mi sforzaró ritrarre tutto quel che potró, 
et ne daró avviso. | 

Questa Maestà altre volte ha detto a monsignor R"" legato 
(Aleander) et a me che publicandosi la pace col re Giovanni sono 
quattro prelati Ongari, che mirano alla promotione del cardinalato : 
Strigonia, Colocense, Statilio et Varadino, cioé quel fra Georgio 
frate Bersino (?), thesaurier generale, che governa il re Giovanni. 
Delli quattro Sua Maestà ha laudato molto il Strigonia et il Colo- 
cense, il quale (come dicano) della prima origine é Romano de 
Fregepani et persona in effetto molto virtuosa et catholica et che 
per la pace ha fatigato molto; peró mi & parso darne notitia a 
V. S. Rm et Ilm, 


Die Vienna alli 19 di febraro nel 30. 


Nuntiaturberichte aus Deutschland. Erste Abtheilung. III. 451. 


—À 00 — 00000 — — 0 00000 000 800 — 


342. 


Bécs, 1539 februárius 26. 


Aleander kardinális, pápai követ naplójából. — Tárgyalások Ferdinánd 
királylyal. Salm gróf küldetése János király menyegzőjére. János király és a bőjt- 
parancsolat. Guzman kir. kamarásnak böjt-privil&giuma. A kamarás és Ferdinánd 
király ez alkalomból czélzásokat tesznek a pápai kegyelmek megvásárolhatására. 
A király vádjai Olaszország ellen gyermekfertőzés, a kúria ellen szimónia és 
kompozicziök miatt. Aleander óvása és ellenvádjai. Ferdinándot Morone nunczius 
erősítette meg ebbeli nézeteiben. Egyházak fosztogatása a király által. 


1539 die mercurii 26 februarii Viennae hora guarta post 
meridiem. 


Dixit! interrogatus a me de comite de Salm, guod miserat 


! Ferdinánd király. 


327 


328 


eum usgue Strigoniam praemisso alio quodam ad regem Joannem 
(quem credo fuisse secretarium Bornamissam), ut intimaret ei de 
futuro adventu comitis, qui interim etiam aliqua negocia regis Fer- 
dinandi sibi commissa Strigoniae tractabat. Verum quum ille prae- 
missus ad Joannem, intellexisset expectari quendam novum orato- 
rem Turcarum invitatum ad nuptias, comes statim venit ad regem 
Ferdinandum consulturus, quidnam facturus esset, at rex non existi- 
mans esse officii sui tamquam principis vere christiani, quod suus 
orator simul cum Turcis interesset his actibus, forsan etiam propter 
contentionem quae posset fieri de praeeminentia inter ipsos orato- 
res! remisit comitem, dans illi in mandatis, quod, quia nondum 
orator Turca comparuerat et verisimiliter in tempore accessurus 
non videbatur ratione itineris, si istud accideret, tunc comes statim 
compareret interfuturus nuptiis; si minus, expectaret finem cele- 
brationis et postea iret cum muneribus et gratularetur etc. cum 
excusationibus etc. 

Dixit se vago rumore intellexisse (quod tamen nolit affirmare, 
neque quod ex ore suo prodiisse dicatur), quod Joannes ipse esset 
comesturus pisces, sed reliqui carnes, quum non potuerit habere 
copiam piscium. 

Item eodem vago rumore, quod erat missurus Joannes ad me 
nuncium ad petendam dispensationem tam pro celebratione nuptia- 
rum quam consumatione matrimonii et esu carnium, quod nondum 
factum est. Respondi autem regi, quod si tali quid fuisset a me 
petitum, statim significassem Maiestati Suae, antequam quicquam 
facerem, et quod an essem aliquid tale facturus, bene considerassem 
propter multas causas. Id visum est ei placere plene. 

Dixit quod multum scandalizabuntur populi Hungariae ex 
illo esu carnium, si fiat, quia populi illi sunt tenacissimi istarum 
cerimoniarum et consuetudinum paternarum. 

In fine colloquii, quum exiremus, vidi dominum Martinum 
de Guzman, qui nuper miserat ad petendum a me de esu ovorum 
etc. in quaresima, de quo dicebat (sicuti retulit doctor Petrus, qui 
hoc a me eius nomine petebat) se velle scire an in concedendis 
ovis et similibus prohibitis posset uti privilegio regno Hispaniae 
concesso, quum sit ipse Hispanus, habens tamen iam multis annis 
domicilium in Germania, in qua etiam nuper uxorem duxit; et quia 
responderam, me nescire tenorem et contentum in privilegio, si 
extenderentur etiam ad personas ex eo regno ubique terrarum con- 


! A lap szélén : hoc diximus nos e coniectura, non rex dixit nobis. 


stitutas, guod si non esset, dixeram non licere: — quum ergo vidis- 
sem dominum Martinum Guzman, dixi ei praesente rege et nuncio 
me dedisse non iniuria consilium contrarium voluntati suae. Tunc 
rex petivit quid esset. et quum aperuissem id, quod fuerat a me 
per dominum Petrum eius medicum pro parte Guzmani quaesitum, 
dixit Guzmanus: non dixi me velle uti privilegio Hispaniae regno, 
sed mihi concesso, addens cum aculeo: ego emi illud. Ad hoc 
statim rex eum mordicans: ipse emit sibi privilegium; ipse emit, 
quare non posset uti? intelligitis domine R"", ipse emit? Intelligo, dixi 
ego, non emit gratiam, sed redemit labores scriptorum et impensas. 
Dixissem autem multo plura, etiam redarguens eius animum, nisi 
vidissem illic praesentem maiorem domus regni Bohemiae cum 
aliquibus aliis Boemis nobilibus, cum quibus fuerant in consilio 
paulo ante adventum nostrum. et illi tamdiu in prothalamo expecta- 
verant, donec perfecissemus colloquium cum rege. Sed alias pro re 
nata et fortasse etiam absoluta commonefaciam regem favente domino. 

Videtur enim non satis aequo animo neque iudicio omnino 
recto in curiam Romanam esse affectus, sed nec in Italiam, de qua 
nuper dicebat satis mali et multo quam est, quod esset infecta vitio 
innominabili. Tum ego, quum acerrime detestatus fuissem illud nefan- 
dum scelus, suasi tamen ei ne crederet, imo multis argumentis 
fidem feci non ita Italiam et curiam Romanam etiam hac in parte 
infectam esse, ut Transalpini magno scandalo et periculo animarum 
suarum odiique perniciosi inter utrasque has gentes sunt persuasi. 
Et quod sciret, quia dicebat Germaniam admodum mundam ab 
hoc vitio, fateri me quidem esse minus corruptam, sed non omnino 
mundam, praesertim post Lutheranismum, cuius rei faciunt fidem 
ii, qui e Lutheranismo ad nos redierunt, praeter alia quaedam 
exempla quae odiosum esset et tediosum recensere. 

Facta etiam fuit mentio de aliis malis moribus urbis, de 
simonia, de compositionibus. Hic egregie defendi causam hanc, 
saltem hac in parte, quod non tot mala fiebant illic quot obiicieban- 
tur, et quod si vellemus diligenter omnia advertere, ostenderem 
plures corruptelas esse in aulis principum laicorum etiam extra 
Italiam, in quibus fiebat simonia, iustitia vendebatur impudentis- 
sime praeter Lutheranismum. 

Illic adiunxit rex, opus esse reformatione omnium, et cum 
vidi eum saepe, nescio a quibus instructum, multum male sentire 
de compositionibus, defendi in eis, quantum licuit per ius et fas, 
attendens etiam et minus mali fieri quam erat persuasus et in dies 
multa corrigi sub hoc pontifice. 


329 


330 


Adverti tunc ipsum non parum esse instructum a Mutinensi 
qui, ut si bonus, iuvenili tamen iudicio, id est non recto, et mani- 
festa ambitione claudicat. Is autem sibi acguisivit regis gratiam 
detestans mores curiae Romanae, et usgue eo processit, ut palam 
profiteatur non posse reformari ecclesiam, nisi privetur omnibus 
bonis temporalibus. Hoc autem placet maxime principibus laicis. 
Ob hanc causam gratus erat huic regi, gui tertiam partem bonorum 
temporalium ecclesiae in suis dominiis ita vendidit, imo verius 
dissipavit, ut ipse paucissimam pecuniarum summam, eius vero 
thesaurarii immensam vim auri sibi devoraverint. Licet autem rex 
fecerit id privilegio Clementis VII. ob narratam ei necessitatem, 
non tamen servavit id quod Clemens VII. statuit, scilicet venditio- 
nem fieri non debere nisi iudicio et praesentia R"i Tridentini et 
archiepiscopi Rossani nuncii apostolici; et ideo dissipata sunt omnia 
et bonus rex nihil fere habuit ecclesiaeque pedetentim sic collabun- 
tur. Similiter audio ab Hungaris plurimis, et rex non inficiatur, se 
passum esse in praedam dari bona temporalia suis militibus, quia 
dicebat etiam adversarius ita faceret, atque etiam aliquas, inter quas 
praecipue Jauriensem, multo aere alieno oppressit, onerando eam 
debito 37000 florenorum, super quibus solvuntur decimae creditori- 
bus (et Deus scit quomodo) e fructibus illius miserae ecclesiae. 

Partim provenit ex nimia bonitate huius principis, alias certe 
catholici et boni, sed ex malo consilio et ministratione suorum 
ministrorum non stabilium in fide, qui ita gubernant eius proven- 
tus, ut ipsi e stercore erigantur in amplissimas divitias et ipse 
pauper urgente necessitate bellorum omnia ista mala fieri patiatur, 
et miramur nunc multa ipsi perperam succedere et comburi eius a 
Turcis provincias et regnum Hungariae, cuius possessionem ceperat, 
ad alium defluxisse. Id quod archiepiscopus Strigoniensis ingenue 
regi dixit, tamquam primus curatus regni Hungariae, nisi abstinue- 
rit ab his sacrilegis et voverit Deo, si aliquando eripiatur his ralis, 
se vel magis redditurum ecclesiis quam acceperit vel saltem aequa 
restituturum, omnia Maiestati Suae pessum itura. 


Nuntiaturberichte aus Deutschland. Erste Abtheilung: 1533—1559. IV. 323., 
326—329. 


343. 


Bécs, 1539 márczius 4. 


Aleander kardinális pápai követ naplójából. — Várday érsek szóbeli köz- 
lései magyarországi dolgokról. 


1539 die Martis quarta martii post prandium visitavit me Stri- 
goniensis. Diximus de multis, de moribus Hungarorum. quum 
miraremur quare ita a Deo punirentur, fuit facta mentio de infamia 
criminis pessimi. Dixit falsum esse, sed quod bene verum est, quod 
pueri eorum assimilabantur angelis; et quod quando venit Beatrix 
regina in regnum, Neapolitani intulerunt illud et alios docuerunt, 
et quod Hungari qui fuerunt in Italia, plerique infecti eo redierunt. 
Item quidam episcopus Vaciensis, ante defunctus nescio quot annis, 
qui fuerat in Italia, erat omnibus infamis de hac re, sed quod ab 
aliquot annis certe talia rarissime fiunt aut audiuntur. 

Quod Hungari aliqui sacerdotes sunt optimi, et laici. 

Quod sunt negligentes agricultores, tamen quod habent inter 
eos sartores et alios artifices paucissimos, qui faciunt arma, enses 
huiusmodi. 

Quod ars militaris apud eos frequens prohibuit quominus 
vacarent aliis artificiis. 

Dixit mihi Colocensis postea, quod barones tyranni impediunt, 
ne populi agrum colant, quare devorant, quae habent et nihil 
solvunt. 

Dixit Strigoniensis, quod episcopatus Transsylvanus valet 18000 
florenorum Hungaricorum, quorum unusquisque valet kruzeros 75. 

Quod in Transsylvania habitant Hungari veri, quorum est 
dominium ; Saxones, quorum sunt omnes civitates, Walachi et Siculi, 
qui se iactant esse reliquias primorum Hunnorum, qui venerunt e 
Scythia. 

Quod episcopatus Agriensis est omnium quietissimus et paucis 
cedit proventibus, imo omnibus recte computatis plurimum omnitum 
valet, nam locat decimas 16000 florenorum Hungarorum; habet 
mille aureos similes certos in censibus; item mille vasa optimi vini. 

Quod civitas sit sita in valle in costa collis et e regione habeat 
vineam optimi vini. 

Quod illic tam vilis est victus, ut non consumat in hebdo- 
mada, quantum Strigoniae in duobus diebus. 


Nuntiaturberichte aus Deutschland. Erste Abtheilung. IV. 337. 


331 


s 3 
li. 


344. 


Bécs, 1539 märczius 6. 


Aleander kardinális, pápai követ naplójából. — Frangepán Ferencz kalo- 
csai érsek nyilatkozatai. Az érsek életpályája. Kifogásokat emel a zsinati egybe- 
hivó szövege ellen. Brodaricscsal való küldetése a császárhoz 1536-ban 6 a Fer- 
dinánd király által reájuk rótt kötelezettség. Akkori tárgyalása a pápával a 
püspökök megerősítése ügyében. János király kardinálisságra ajánlotta. Egy czím- 
zetes püspök valótlanságot terjesztett felőle. 


1539 die Jovis 6 martii Viennae Rev. pater dominus /Fraa- 
ciscus] de Frangipanibus e comitibus [de Modrusio], dum iuvenis 
esset cubicularius regis Hungariae Ladislai, patris Ludovici et Annae 
nunc reginae Romanorum, mox factus frater sancti Francisci de 
observantia et nunc archiepiscopus Colocensis et nominatione regis 
Joannis episcopus Agriensis, licet non confirmatus manifeste, sed € 
vivae vocis oraculo facto per pontificem Paulum R=° cardinali 
sanctae Crucis,! sicuti constat ipsius instrumento sigillato, admini- 
strationem dicti episcopatus Agriensis consecutus, qui, dum Vin- 
centiae legatus concilii agerem, me visitavit iturus ad Caesaream 
Maiestatem orator regis Joannis in Hispanias, unde die quinta huius 
rediens huc est appulsus. 

Inter caetera statim fere a principio sermonis dixit, duo sibi 
videri perperam fieri ad celebrationem concilii, primum quod in 
indictione ipsius papa taxet et nominet Lutheranos tamquam haere- 
ticos. Cui respondi falsissimum hoc esse, quia etsi fiat mentio haere- 
sum, sicut in indictione omnium conciliorum fit, tamen non nomi- 
nantur Lutherani, qui non negabat Anabaptistas et Zwinglianos et 
Pneumaticos esse haereticos, in quos possunt retorquere dictum, et 
ita bonus pater acquievit et gaudere multum visus est ista decla- 
ratione. 

Alterum quod pontifex velit expectare adventum omnium 
praelatorum e Germania et Hispania, quum hoc sit difficillimum, 
et solum deberet advocare suos cardinales, qui sunt in illis pro- 
vinciis, et ex unaquaque earum quatuor vel quinque episcopos. Ad 
quod respondi multis argumentis, unde etiam fassus est se fuisse 
hallucinatum et velle uti his rationibus contra quoscunqne qui 
haberent has opiniones, quibus ipse innixus se haec dicit alicubi 
dixisse. 


— €— $8 5 — — — er | (di 000 8 —— tm GE tm am GE 8-008500 ^ 


! Quignono Ferencz. 


Dixit, quod quum anno 36 rex Joannes mitteret episcopum 
Vaciensem Brodericum ad imperatorem, qui tunc erat Neapoli 
regressus ex Africa, rex Ferdinandus non passus est eum transire ; 
propterea rex Joannes addiderit ei Colocensem, gui veniens ad 
Ferdinandum, dixit regem suum mirari, imo de se ipso hoc dixit, 
guare Ferdinandus impediret, guum ipse iret ad eius fratrem pro 
bono pacis, frustrague id fieri, quum per tot alias vias potuisset 
rex suos oratores mittere. nam et Laski miserat in Galliam et alios 
ad alios principes. 

His verbis motus Ferdinandus passus est eos transire, sed sub 
obligatione prius facta scripta et eorum sigillis et subscriptione 
roborata, ne cum aliguibus aliis principibus prius loguerentur guam 
cum Caesare; et hoc sub pena iacturae fidei et honoris. Id guod 
libenter promiserunt, non cogitantes pontificem Romanum com- 
prehendi velle sub nomine principis. 

Ideo quum pervenissent ad Montem Rosulum, illuc etiam 
supervenit archiepiscopus Londensis, ! qui huc et illuc ultro citroque 
discursabat cursorie, e curia Ferdinandi iturus et ipse ad Caesarem. 
Cui quum ipsi revelassent se in transitu velle pontificem adorare, 
commemoravit ille scriptum manu eorum factum. cui licet respon- 
derent non habuisse tunc id animi, ut pontifex excluderetur, et 
quod in eius praesentia vellent tantum osculari pedes Sanctitatis 
Suae: quod cum ille multis verbis redarguisset, mutant sententiam. 
Itaque appulsi Romam hospitati sunt in coenobio sancti Stephani 
in Celio monte, ne intrarent urbem et ut quanto minus fieri posset 
innotesceret eorum adventus. Miserunt tamen Franciscum Casalem 
ad pontificem Paulum, ut eos excusaret, allegantes supradictum 
impedimentum. quo tamen non obstante Ambrosius? missus ad 
eos a pontifice admodum aspere allocutus est eos. 

Vidi postea ego eos in reditu e Neapoli et salutavi in sacello 
Xysti, quum venissent osculaturi pedes pontificis et excusaturi. 

Dixit se tunc supplicasse pontifici pro confirmatione episcopa- 
tuum, et quod pontifex bonis verbis dixerit, videndum esse modum, 
quo omnia cum pace transigerentur, et confirmationem non defu- 
turam. 

Dixit, tunc se habuisse litteras scriptas manu Joannis regis, 
quibus supplicabat pontifici ut promoveret archiepiscopum prae- 
dictum ad cardinalatum; qui quum videret res ita turbatas, voluerit 
eas reddere pontifici, sed ne verbum quidem hac de re facere. 


! Wese János lundi érsek, császári kóvet. 
2 Ricalcato Ambrus, a pápa magántitkára. 


333 


334 


Quod quidam episcopus titularis, qui nunc est Romae apud 
cardinalem sancti Angeli Verulanum episcopum, ! scripserit in curiam 
regis Ferdinandi et, ut suspicatur, ad Statilium episcopum Trans- 
sylvaniae, quibus ille significat pontificem dixisse, nunquam se 
vidisse ambitiosiorem hominem isto archiepiscopo Colocensi. Item 
scribebat, quod fecerat et procuraverat tantum facta sua et non 
regis Joannis. Id quum audisset Colocensis, petivit a Statilio, an 
aliquid tale intellexisset, qui respondit, quod sic. Tunc postridie in 
consilio regis, ubi erat et Statilius, dixit Colocensis regi ea quae 
audierat ostenditque instructionem sibi ab eo datam et ut conside- 
raret, si imperator responderet ad illos articulos, utrum ipsius regis 
facta an sua procurasset, et quaedam alia. Cui rex benigne respon- 
dit, nosse se probitatem eius etc. 

Postridie coram ipso Colocensi dixit Statilius regi, audisse se, 
quae dixerat regi Colocensis, et quod volebat scire, an Colocensis 
intelligat ipsum esse, ad quem scriptae fuerint contra eum illae 
litterae. Cui Colocensis se ignorare, sed ex his verbis suspicari ad 
eum scriptas fuisse, sed quicunque eas scripserit, mentiri, et non 
minus quicunque vellet eas litteras veraces dicere. Tunc rex appre- 
hensa manu eius benigne iussit eum bono animo esse et quieto, 
quia putaret atque adeo certe teneret ea, quae contra ipsa diceban- 
tur, falsa esse. 

Dixit, quod quum rex Joannes in consilio conclusisset mitten- 
dum esse oratorem ad Carolum Caesarem hac aestate praeterita, 
dixissetque consiliariis, ut cogitarent, quinam esset mittendus, pos- 
tridie rex in consilium veniens dixit consiliariis, cogitasse se unum 
de duobus esse bonum, inquit, qui mitteretur, vel me, inquit, vel 
Colocensem. 

Dixit, quod alias rex Joannes miserat Hieronimum Laski ad 
regem Galliae, tractaturum inter alia de uxore ipsi danda, cui rex 
Franciae responderit se daturum unam e filiabus suis, si esset 
nubilis et matura viro; sed quod posset accipere filiam domini 
de Vandosme e sanguine regis, vel sororem Henrici regis exulis 
Navarrae, et quod Laski concluserit de hac secunda absque mandato. 

Dixit, se Colocensem autorem fuisse nuptiarum regis Joannis 
cum filia regis Poloniae, qui dum tractaretur per Londensem et 
episcopum Varadini pax inter Ferdinandum et Joannem mense puto 
Novembri 1537, interim quidam dominus Polonus cognomento 
Tornoz, capitaneus Cracoviae (quae est prima dignitas seu magistra- 


! Filonardi Enniusz kardinális, verolii püspök. 








tus laicalis in eo regno) scripsit ad ipsum Colocensem propo- 
nens ei hoc matrimonium. quod quum retulisset ad regem Joan- 
nem, respondit, dummodo non esset timere, quod res non conclusa 
dedecori ipsi cederet, id posse honeste fieri. Id scripsit Colocensis 
illi Tornoz, unde datis hinc inde litteris tandem, apparente spe boni 
successus, data fuit commissio Vaciensi, ut aestate praeterita transiens 
per curiam ipsius regis Ferdinandi, cum quo item tractabatur pax 
inter ipsum et Joannem, iret in Poloniam suppressa causa, quare 
illuc iret, sed re vera ipse conclusit matrimonium insciis prorsus 
Ferdinando et suis. | 

Unde non modica animi alteratio licet tacita nata est, postea- 
quam intellexerunt hanc rem et nescio quis sinister rumor sparsus 
est de natalibus sponsae, quod ego non credo. — 

Dixit Colocensis, cardinalem Theatinum! multum fuisse adver- 
satum Petro Bembo in promotione ad cardinalatum, quum diceret 
non esse opus nunc Petrarcha et Laura, et quum Pisanus cardi- 
nalis? diceret Bembum fuisse publicum concubinarium, dixisse ei 
cardinalem Farnesium, si ista perpendenda sint, esse, quae merito in 
ipsum Pisanum possent dici etc. 

Dixit se scripsisse ad aliquos, qui referrent pontifici ea, quae 
scripserat ille episcopus Dumensis? in familia cardinalis sancti 
Angeli contra ipsum in Hungariam et retulerat postea pontifici 
regem Joannem esse male affectum et pessime contentum de 
Colocensi. 

Dixit scriptas esse litteras ex urbe, quod Statilius redibit in 
Hungariam cardinalis et legatus universi regni Hungariae; sed non 
ego credulus istis. 

Dixit Colocensis, quod quum esset Mediolani detentus podagra 
in itinere, quo nuper ivit ad Caesarem in Hispaniam, venit ad se 
decumbentem quidam, qui se dicebat antiquum familiarem et secre- 
tarium Verulani cardinalis; qui putans Colocensem esse Statilium, 
dixit ei, quod res sua, scilicet de pileo, optime se habebat, quia 
dominus suus ad optimum finem eam deduxerat, et quod acceperat 
litteras et munera ab eo (putans semper Colocensem esse Statilium) 
missas. Tamen Colocensis : gratias, inquit, ago domino R"? duplica- 
tas, quia hoc mihi nihil tale ab eo petenti procuraverit. At ille adhuc 
simplex instabat arguendo, quia viderat litteras et munera, tandem 


1 Caraffa János Péter, chietii püspök, a későbbi IV. Pál pápa. 

2 de" Pisani Ferencz, — velenczei. 

3 A föntebb említett czimzetes püspök. A dulmai vagy dumnai püspökség 
Boszniában 1482-ben török kézre került. 





336 


videns se deceptum, rubore perfusus non memini, quid sit postea 
commentus. 


Nuntiaturberichte aus Deutschland. Erste Abth. IV. 338—343. 


345. 


Bécs, 1539 márczius 8. 


Aleander kardinális, pápai követ naplójából. — Frangepán Ferencz 
kalocsai érsek újabb szóbeli közlései. Egyházi visszás állapotok a magyar-török 
határon. Újabb házasságkötések azok részéről, a kiknek házastársuk török fog- 
ságba esett. Panasz a pápa ellen. János király kiközösítése. A pápák világi 
érdekei. A váradi békét mindaddig nem lehet kihirdetni, míg a török tárnadás 
ellen széleskörű és maradandó intézkedések nem történnek. Kivánatos volna, hogy 
Ferdinánd király és János király személyesen találkozzanak. János király házas- 
sága tiltott időben. Magyar püspökről kedvezőtlen nyilatkozat. 


1539 die sabbati octava martii post prandium venit ad me 
rursus idem Colocensis, gui inter cetera dixit de guibusdam militi- 
bus et aliis malis viris in Hungariae et Turcarum finibus, qui 
furantur pueros christianos et vendunt Turcis et postea in confes- 
sione, dum non absolvuntur et remittuntur Romam, dicunt se esse 
pauperes et timere, si discedant domo, ne familia sua ab hostibus 
aliquid mali patiatur. Unde insordescunt per multos annos et de- 
ficiunt facile a fide. 

Quod daretur facultas alicui praelato absolvendi eos cum 
iuramento (licet enim non sit opus iuramento in malefactis, tamen 
illi populi multi faciunt) et alia faciendi, quae viderentur opportuna. 

Item quod multi, quorum uxores capiuntur a Turcis, post 
aliquot annos, si non redeant neque de eis intelligant, ducunt alias 
et similiter feminae viros, unde magna scandala. Quod provideatur. 

Dicit sibi videri quodammodo intellexisse Xystum IIII. con- 
cessisse, ut expectatis nescio quot annis, septem vel octo non satis 
scit, postea liceret ducere uxores; et si superveniant priores, quod 
tunc possint tenere utrasque legitime. Hoc dixi, me non credere. 

Quod de his duabus rebus fecerit verbum pontifici, quando 
Caesar erat Neapoli, et Sanctitas Sua non se resolverit. 

Dixit, quod Sanctitas Sua non deberet derogare ita facile con- 
ciliis generalibus; alioquin frustra ea fieri et scandalizari mundum. 

Dixit quod papa non deberet habere tantam rationem duo- 
rum Sermorum fratrum etc., ut sperneret regem Joannem et Hungaros, 
praesertim quoad absolutionem et spiritualia. 


Quod rex Joannes est catholicus et pacatis rebus nullus prin- 
cipum tam facile veniret ad concilium personaliter, quodque sciret 
reddere rationem de iis, guae illic tractarentur. 

Dixit, quod, quando fuit excommunicatus a Clemente, haec 
fuerit causa, quod quidam [....] episcopus titularis et Balbus epi- 
scopus Gurzensis iuraverint, Joannem esse factum Turcam et circum- 
cisum esse et turbantem //erre?] in capite more Turcarum, quum 
tamen falsisssimum esset, et quod bulla fuerit publicata Romae 
de more, sed quod non fuerit ipsi Joanni intimatum, ut posset 
respondere. 

Quod venerit postea ad manus eius quaedam bulla, in qua 
non exprimebatur quod erat factus Turca etc. ut supra, sed quod 
adhaeserat Turcis.! Et quia in ista vocabatur Joannes filius iniqui- 
tatis, hoc aegerrime tulisse Joannem et scripsisse ad Clementem 
epistolam, in qua dicebat se non esse filium iniquitatis, sed bene 
natum et legitimum et non nothum, ut ipse erat. Et dicit Colocensis, 
quod non credit Clementem ostendisse eam cardinalibus. 

Quod Clemens dabat oratoribus seu agentibus regis Joannis 
unum responsum in scriptis praesentibus oratoribus Caesaris, quibus 
dabat copiam, et aliud diversum responsum dabat agentibus regis 
Joannis seorsim. 

Respondi ad ea, quae dixit de habenda ratione Joannis, quod 
Pontifex et Sedes Apostolica amat eum, sed quod scit, quanta sit 
habenda ratio duorum Ser"er: fratrum et quantum ecclesia Dei 
illis indigeat nunc; qui, si mali essent aut in nos male affecti, 
iudicet quid ageretur cum ecclesia Dei. Fassus est, me verum dicere; 
sed si pontifices Romani vellent spiritualia imprimis curare, possent 
facile persuadere Caesari et regi, et aquiescerent, ut in spiritualibus 
rex Joannes et regnum reconciliarentur ecclesiae admodum patienti, 
si ita manerent ut annis proximis. Sed, inquit, ingenue tibi et 
secreto fatebor non ut legato et cardinali, sed ut prelato et viro 
bono: pontifices, inquit, Romani nostra tempestate, dum volunt 
fieri reges, effecerunt, ut reges facti sint pontifices neque desistant 
esse reges. Declarans haec dixit: Clemens procurabat, ut nepos suus 
nothus2 fieret non solum dominus Florenziae, sed et rex Ethruriae; 
Paulus etiam contraxit cum filia Caesaris pro nepote suo; propterea 
habet istos respectus carnales. 


1 A lap szélén: Dixit ipse et hic rex, quod fuit publicata quaedam bulla 
excommunicationis Joannis in Praga, et dixit mihi rex, ut in instructione diei 12 
(helyesen 11) martii posthac. L. alább 347. szám. 

2 Medici Sándor. 


Fgyhäztört. Emlékek. III. 22 


337 








338 


Respondi ego, Paulum nolle facere nepotes supra conditionem 
suam magnos, imo ex operibus, guae fecit et guotidie facit, et ex 
iis, quae potuisset tentare et fortasse assequi et non fecit, posse 
homines cognoscere, quali animo sit in rempublicam. et adduxi: 
ducatus Milani pro Sforzia.! Contradixit quasi ridendo. Ostendi, 
potuisse esse spem quasi certam, quod non repeto nunc. Visus est 
ad de hoc aperire oculos et acquiescere. Subdidi, quod solicitaret 
pacem inter istos duos reges, quia omnia haec facile fierent. 

Dixit, vix posse sine praesenti ruina regni publicari pacem, 
nisi praesidia sint parata resistendi Turcis, et quod non esset satis 
mittere ad proeliandum contra eos, sed ad illic manendum contra 
insolentias et damna vicinorum Turcarum, quae quotidie inferunt 
Hungariae et tunc magis inferrent. 

Dixit de tenendis praesidiis in Buda, ne si Turca veniat, eam 
civitatem capiat et muniat. 

Quod necesse sit, Joannem tempori interim cedere cum Turca, 
atque utinam possit etiam sic evadere. 

Dixit, quod esset bonum, ut Ferdinandus et Joannes secreto 
convenirent inter se, quia omnia pacarentur adhuc melius. Respondi 
hoc esse certum, praesupposito, ne Turca indignaretur. Respondit 
posse facile fieri clam, si Ferdinandus fingeret domi se retinere 
indispositum et secreto peteret Strigoniam, ubi postea in aliquo 
loco non suspecto convenirent, et quod hoc tractat cum Ferdi- 
nando. 

Dixit, quod Statilius dixerit papae, ut confirmaret ecclesias etc., 
quia Joannes supplicabat, non nos episcopi, qui non curamus. 

Dixit, quod Strigoniensis fuit primum Vesprimiensis, mox 
Agriensis, et pro illis ecclesiis nunquam quaesiverit ex urbe con- 
firmationem, et sic fecerint multi alii. 

Quod quidam episcopus (cuius manum noscerem, propterea 
nolit mihi litteras ostendere) scripserit ad ipsum Colocensem de 
nuptiis Joannis factis in interdicto: sacra sacros dies decent; quid 
potuerunt isti prohibere etc. ? dixi illum esse Vaciensem ; non affır- 
mavit, sed nec multum negavit, quasi surridens.? 

Dixit, quod deberet pontifex capere informationem, et videret 
quales essent episcopi in Hungaria, nempe mali, licet aliqui dicant 
se esse virgines, innuendo Strigoniensem, dequo id dicitur, nescio 
quam vere. 


! Bizonyára tollhiba Franzia helyett. 
2 A lap szélén: Nonnihil male audit Vaciensis de Lutheranismo in aliqui- 
bus, licet bonus alias vir. 








Quod possem ego clam accersere ex omnibus diocesibus 
duos honestos canonicos, et dato clam iuramento dicerent miranda. 

Quod vidit in [....] ecclesia documenta quaedam, quod quidam 
pontifex misit suos visitatores illuc et in notula recensuerint omnia 
bona quae illic inveniebantur, et examinarunt diligenter de omnibus. 

Dixit non potuisse esse, nisi ex consilio episcoporum, quod 
rex Joannes non petierit a me dispensationem interdicti in nuptiis. 
Et addidit id, quod scripsit ad se ille episcopus, ut supra: sacra 
sacros dies decent. Fama enim percrebuit, Joannem misisse ad me 
oratorem, qui peteret dispensationem tam interdicti nuptiarum quam 
esus carnium pro festo nuptiarum, saltem pro aliis, non pro per- 
sona sua; aliqui etiam dicebant obtinuisse a me, ut possent vesci 
carnibus usque ad dimidiatam quadragesimam ; quod utrumque fuit 
falsissimum: neque enim a me petitum quicquam fuit et, si fuisset 
petitum, bene deliberassem, antequam concederem utrumque vel 
alterutrum propter multas causas. Ser" rex Ferdinandus dixit, for- 
tasse sparsam fuisse famam, ut tentarent quo animo id acciperet 
Hungariae populus, qui maxime abominaretur esum carnium in 
diebus prohibitis. Id quum animadvertisset rex Joannes, fortasse 
destitit ab eo. Aliqui putant sparsum esse hunc rumorem petitionis 
facultatis, ut, si comedissent carnes, excusarentur ex facultate per 
me illis concessa; sed, ut postea intellexi a rege, tantum pisces 
comederunt. 


Nuntiaturberichte aus Deuischland. 343—347. 


346. 


Bécs, 1539 márczius 9. 


Aleander kardinális, pápai követ naplójából, — Beszélgetés Ferdinánd 
királylyal. Salm gróf levele Izabella királyné korondzäsdröl, a házasság végre- 
hajtásáról és a budai lakomákról, a melyeken csak bőjtös ételek voltak. 


1539 die dominico 9 martii Viennae visitavi mane regem, 
ut cum ipso interessem sacris; qui me excepit benigne et per- 
humane... 

Dixit accepisse litteras datas die 4 huius a comite de Salm, ! 
quod coronata fuerit regina Hungariae in Alba Regali, quae distat 
a Buda octo milliaribus Hungaricis, et quod ipse comes interfuerit 


ı Ferdinánd király képviselője János király esküvójén. 
22" 


339 





340 


cum aliis baronibus; sed guod eadem die, scilicet dominica prae- 
terita,! discesserit Budam versus remansitque Joannes cum regina, 
cum qua ea die quasi privatim consumavit matrimonium, et postea 
venerunt Budam, ubi excepit tam comitem de Salm quam alios lau- 
tissimis conviviis, tamen nonnisi ex piscibus; et quod nullus orator 
Turcarum interfuerat. 


— | 0 — 8 —-— 0 — 00000 GE tm GES EE 4 —-D diem ———— GEBE 0 —-—-— 00000 — 


Nuntiaturberichte aus Deutschland. Erste Abtheilung IV. 350. 


347. 


Bécs, 1539 märczius 11. 

Aleander kardinális, pápai követ naplójából. — Beszélgetés Ferdinánd 
kirdlylyal. — — A magyar püspökök pápai megerősítésének kérdése. Ferdinánd 
ellenzi, hacsak előbb a béke biztosítva nincs. Hogyan lehetne ezt elérni. A király 
dicséri a kalocsai érseket, kit a kardinálisságra méltónak tart. A többi magyar 
főpapok: az esztergomi érsek; a váradi, erdélyi és váczi püspökök. János király 
kiközösítésének okai. 


1539 die 11 martii hora meridiana Sermu rex per unum e suis 
cubiculariis significavit mihi, si haberem aliquid secum communi- 
care, quod hodie esset tempus; nam postea dubitaret, se fore admo- 
dum occupatum in diversis propterea expedisse se ab aliis negociis 
et remisisse alios, qui volebant audiri, ut mecum libere posset esse; 
proinde hora tertia pomeridiana posse me ad se accedere. — — — 
Itaque illuc accedens... 

Et quia Colocensis insteterat apud Suam Maiestatem pro con- 
firmatione ecclesiae Agriensis impetranda a San"? Domino Nostro, 
et Maiestas Sua dixerat se locuturum mecum, et ipse Agriensis 
multum etiam me de hoc rogaverat: quum igitur de hac re tracta- 
remus Maiestas Sua et ego, dixit Maiestas Sua, sibi gratissimum 
fore, quod confirmetur Agriensis sive Colocensis; quinimo etiam 
inter omnes Hungaros dignus esset pileo cardinalitio, suo tamen 
loco et tempore, quia nobilis, bono ingenio praeditus et, quantum 
putat vel cognoscere potest, doctrina, prudentia et honestate vitae, 
et quod peritus rerum multarum et prae se ferens rectam et bonam 
mentem. Ceterum quantum ad confirmationem attinet, tam ipsius 
quam aliorum praelatorum Hungarorum, pro qua dicit e litteris 


! Márczius 2. 


suorum ex urbe intellexisse multum solicitari pontificem pro parte 
Hungarorum, quod si fieret hoc, futurum sibi esse maxime prae- 
iudiciale, quia, si praelati confirmarentur a Sede Apostolica, non 
solum postea non procurarent pacem, sed etiam sibi magis adver- 
sarentur. Dixi ego: quantum potuimus intelligere e verbis et litteris 
diversorum, eos non multum curare, et quod Statilium intellexi 
dixisse pontifici, quum peteret pro parte regis Joannis istas confir- 
mationes, quod quantum ad praelatos attinet, ipsi non multum 
curant vel non indigent, quia percipiunt fructus; propterea Maie- 
stas Sua bene consideraret. Quae respondit eos ita fingere, sed 
maxime timere, si non assecuti fuerint confirmationem Sedis Apo- 
stolicae, posse eos aliquando privari vel saltem confirmari alios, 
puta si quando ipse perveniret ad possessionem regni vel in aliquo 
casu; nam confirmati a Sede Apostolica non possunt privari, sed 
bene nominati a regibus, quaelibet possideant. 

Et quia hoc in loco dixi Maiestati Suae, ut si citra magnam 
iacturam iurium suorum vel commodi fieri posset, pro amore Dei 
et salute animarum illarum permitteret fieri istas confirmationes, 
alioquin ultra periculum tot animarum etiam evanescit ita sensim 
autoritas Sedis Apostolicae. Respondit, oportere invenire aliquam 
aliam viam (si fieri non possit publicatio pacis) aequivalentem, ut 
esset, quod praelati et primores consiliarii regni iurarent secreto 
dictam pacem et darent sua chirographa subscripta et sigillata 
Maiestati Suae; quod hoc posset non solum fieri, verum etiam 
supplicaret pro omnibus apud Sanctitatem Suam, ut eos confirma- 
ret; et quod iam meditaretur hanc viam vel aliam quamcunque, dum- 
modo sufficientem, loco publicationis in regno. Aliter fore sibi 
maxime praeiudiciale, etiam ob id, quia iam sparserunt per totum 
regnum Hungariae, quod facta fuerit pax cum magno detrimento 
regis Ferdinandi, quia rex Joannes obtineret maximam et pulcer- 
rimam partem regni et cum successione suorum liberorum. Qua 
fama stante dixit hic rex, si accideret casus, populus ille ita per- 
suasus, durissimus esset ad recipiendum ipsum Ferdinandum, qui 
est quidem (ut dixit) bene contentus de conditionibus pacis iam 
initae, sed quod oportet vel per publicationem vel per praedictam 
aut aliam sufficientem viam assecurari dictam pacem, id quod multo 
difficilius fieret aut fere nunquam, si praelati essent confirmati, qui 
magnae sunt in regno auctoritatis et fere omnia gubernant. 

Dixit de aliis praelatis Hungariae, quod nullus esset com- 
parandus Colocensi; quod Strigoniensis est quidem bonus vir et 
bonus ecclesiasticus et qui libenter celebrat et facit ceremonias, sed 


341 


ita — torguens caput dixit vel saltem dicere visus — guod non 
esset multum prudens et non magni momenti in rebus agendis. 
Laudavit, guod e remissione annatae, guam illi fecit sedes apostolica, 
ipse egregie reparavit arcem Strigoniae usque adeo, ut per aliguot 
septimanas restiterit obsidioni Turcarum capitaneo [...] Hispano, 
gui nunc est capitaneus in partibus inferioribus Hungariae, guae 
spectant ad Suam Maiestatem versus Cassoviam; et eius nepos est 
capitaneus arcis Strigoniensis. 

De fratre Georgio, quod esset vir vafer et ad corradendam 
pecuniam astutissimus, sed indoctus prorsus et indignus pileo. 

Similiter, quod Statilius esset levis homo et maledicentissimus. 
Confirmavit id, quod etiam mihi dixerat Colocensis, quod Statilius 
emerat domum Venetiis et quatuordecim milia ducatorum in banco 
illic reliquerat designaveritque habitare Venetiis, ubi, sub nomine 
faciendi facta regis sui illic et Romae, posset proventus ex episco- 
patu recipere. In summa neminem probavit dignum cardinalatu 
praeter Colocensem; et ad certum propositum dixit, Vaciensem 
sapere in aliquibus Lutherismum, quod et aliunde audivi et notavi. 

Dixit, quod rex Joannes instante Caesare et ipso Ferdinando 
fuerit excommunicatus, quoniam surripuerat regnum sibi debitum, 
quodque in Christianitatem introduxerit Turcas (haec posterior causa, 
ut puto, fuit in bulla allegata, nam prior meo iudicio non fuisset 
sufficiens). Et quod Pragae fuerit facta publicatio excommunicatio- 
nis et ipse rex Joannes declaratus excommunicatus. 


Nuntiaturberichte etc. IV. 353., 356—358. 


348. 


Morva-Trübau, 1539 márczius 13. 

Christophorus Pativinus trübani lelkész levele a beszterczebányai tanács- 
hoz. — Nagy köszönettel vette meghiväsukat a prédikátorságra, de sajnálatára 
nem fogadhatja el, mert már a trübaniaknak kötelezte le magát; ha azonban 
valamely arra való egyént sikerülend találnia, értesíteni fogja őket. 

Gratiam ac pacem a Deo Patre per Jesum Christum precatur. 
Spectabiles, prudentes idemque humanissimi viri. Principio Deo 
Patri per Jesum Christum | vnicum aduocatum | mediatorem | patro- 
num, seruatorem et dominum nostrum | post et inclito senatui vestro 
tum et vniuerse reipublice vestre ibidem | dominis et fratribus 
meis, in Christo dilectissimis| Gratiam habeo amplissimam, quod 
me ad summum hoc apostolici muneris fastigium |ecclesie vestre 
sancte | vocare dignati sitis. Proinde et charitati vestre maximopere 


condoleo, | quia piissimis votis vestris: per temporis inopportunita- 
tem perque meam fidem, | quam paulo ante, priusquam vestras huma- 
nissimas easdemque elegantissimas literas acceperim, | Tribouiensi- 
bus in annuo docendi munere astrinxi, satisfacere nequeam. Ego 
enim, tametsi me viribus meis admodum insulsum, minus aptum, 
ac plane rudem ad prouinciam hanc obeundam comperio, nihilo- 
minus tamen vltramundani Dei opitulamine confisus fulcitusque | 
verbum suum viuificum, quocunque vocarit tandem, in promiscuum 
vulgus spargere presto sum, indignum videlicet instrumentum 
iuxta illius gratiam eidem me illi exhibens. Paratus non modo 
dilectissimis in Christo Tribouiensibus meis, verum etiam excellencie 
vestre tum|et si fieri posset, piis omnibus in suam et verbi sui 
gloriam inseruire. Ceterum cum hoc ipsum nonnisi Tribouie, 
ratione paulo ante memorata, fieri possit, operam subinde meam pre- 
stancie vestre recipio, vt quamprimum sancto huic desiderio vestro 
oportunum quem aut nactus aut perscrutatus fuero, absque mora|pro- 
prio etiam nuncio vel destinare vel certe specificare eundem vestre 
integritati haudquaquam pretermittam. Faxit autem Deus optimus 
maximus,|vt piissimus hic conatus vester, illabatus ac infractus | 
perpetuo in suam gloriam permaneat |necnon in animarum vestra- 
rum omnium salutem concedat. | Interim me fidelibus integerrimis- 
que precibus vestris| erga Deum Patrem per Jesum Christum humi- 
liter commendo. | Valete. | Tribouie tredecima die Marcii anno 
redemptionis nostre 1539. Augustissimi senatus|necnon et totius 
reipublicae vestrae 
deditissimus 
Christophorus Patiuinus 
indignus Tribouiensium apud 
Morauos parrochus. 


Beszterczebánya város levéltára. Fasc. 209, Nr. 12. 
Közli: Tımon ÁKOS. 


349. 


Velence, 1539 márczius 15. 


Lando Péter velenczei dozse Ferdinándot kéri, hogy Bembó Péternek, a neve- 
zetes történetírónak azt a magyar perjelséget (auránai ?) melyre X. Leo pápa kine- 
vezte volt, de a melyet az országban lábrakapott zavargások miatt el nem foglal- 
hatott, átadassa. 


Serenissimo et excellentissimo Domino Ferdinando Dei gratia 
Romanorum regi etcetera semper augusto Petrus Lando eadem 


343 


344 


gratia Dux Venetiarum etcetera salutem et prosperorum successuum 
incrementa. Amamus, carissimumque habemus reverendum domi- 
num Petrum Bembum nobilem nostrum, tum propter eius probita- 
tem ac plurimas, eximiasque virtutes, tum vero propter excellentem 
optimarum artium et literarum doctrinam satis notam perspectam- 
que universo orbi, qua pollet, eamque ob rem illi publice curam 
dedimus nostrorum temporum historiam conscribendi, cui quidem 
ille muneri et expectationi nostre cum plurima et ingenii prestan- 
tissimi sui et huius etatis nostre laude luculenter satisfacit; huic 
multis abhinc annis Leo decimus, Pontifex Maximus, Vngarie prio- 
ratum eo tempore vacantem contulit, deditque suas ea de re literas, 
quas bullas vocant, cuius ille prioratus cum possessionem vellet 
consequi, primum eius regni seditionibus, deinde bellis plurimis et 
cladibus impeditus, que sunt ea tempora consequute, nancisci nun- 
quam potuit, qui ius ei ministraret, eumque in sui sacerdotii pos- 
sessionem induceret, quod erant potentes homines plerique, qui se 
in illam intruserant ac sine ulla vel Hierosolimitane religionis vel 
omnino Sedis Apostolice concessione, vi atque iniuria occupaverant 
et obtinebant. Nunc autem, cum intellexerimus eius sacerdotii loca 
sub Vestre Serenitatis ditionem venisse, statuimus unacum nostro 
senatu dandas eidem Vestre Serenitati esse literas, quibus eam dili- 
gentissime, impensissimeque rogaremus : mandare vellet, ut Domino 
Petro Bembo Ungarici Prioratus locorum possessio sine dilationi- 
bus aut illorum obtinentium subterfugiis et mora traderetur, quem- 
admodum equitas et iustitia et ipsa iam pietas propter tam diutur- 
nam eius possessionis privationem, quam est perpessus, postulant; 
quam sane rem, si a Vestra Serenitate impetraverimus, erit id nobis 
unice atque summopere gratum, plurimumque res hec publica, 
nosque omnes ei propterea debebimus. Datum in nostro ducali 
palatio die XV Martii Indictione XII-no M-mo D-mo XXXIX-no. 


Kívül: Serenissimo et excellentissimo domino Ferdinando, 
Dei gratia Romanorum regi etc. semper augusto. 


Hártya, zárópecsétje kótelékeinek nyomaival. — Bécsi cs. és kir, házi stb. levéltár : 
Hung. 1539. Marc. 10. — Ugyane tárgyban hasonló czélból Károly császár levele, mely 
kelt Toleto X. kal. Febr. 1539. Ferdinándhoz. U. o. 1539. Jan. 20. 


Közli: BUNYITAY VINCZE. 


350. 


Bécs, 1539 márczius 19. 


Mignanelli nunczius Farnese kardinálisnak: Laszki Jeromos nyilatkozata 
János király tanácsosairől. 


EI signor Hieronimo Lascho.... a giorni passati é venuto in 
guesta corte, chiamato secondo che esso mi ha detto, da guesto 
Ser=° re (Ferdinánd), et alli 16 del presente ragionamo insieme 
longamente. — — — Dice esso signor Hieronimo, che il re Gio- 
vanni.... ha bonissimi consiglieri, tra quali ha notato il Vaciense 
per prudente, ma molto timido, il Colocense cio&@ Francapane ha 
laudato infinitamente, et il Varadino, cioé fra Georgio, che governa 
l'intrate del regno, dice essere grandissimo fiscale et grande huomo 
in trovar dinari. 


Di Vienna alli 19 di marzo nel 30. 


Nuntiaturberichte aus Deutschland. Erste Abtheilung. III. 500. 1. 


351. 


Róma, 1539 márczius 22. 


Farnese kardinális Aleander kardinális, pápai követnek: Minthogy Statilio 
erdélyi püspök mielőtt Rómából Francziaorszdgba utazott, nagyon szivére kötötte 
Ő Szentségének, hogy tekintve Magyarország állapotát, siettetné a püspökök meg- 
erősítését, Frangepán érsek érdekében pedig a császár is írt a pápának : a szent- 
atya elhatározta, hogy a megerősítési meg fogja adni. 


Parti il Transylvano per Francia, come li scrissi, et alla sua 
partita ricordó molto prudentemente a Sua Santita, che mirasse, 
come le chiese di Hungheria, tanto le sottoposte al re de Romani 
guanto al re Giovanni stessen ben horamai tanto tempo senza li 
veri pastori, et maxime domandandosi con tanto affetto di que’ 
populi a Sua Santità; in modo che ella, pensando a tal cosa et con- 
siderando il preiudicio et di quelle anime et della sede apostolica, 
et anco che lo imperatore ha scritto a Sua Santità in raccomanda- 
tione del arcivescovo Freapani, si resolvé a provederci, sicome ha 
fatto intendere a messer Gabriel Sanchez, ambassiatore qui del 


345 





Sermo re de Romani, di che ha voluto che anco V. S. Re: et il 
nuntio sia stata prima avisata. 


Da Roma a 22 di marzo 1530. 


Nuntiaturberichte aus Deutschland. Erste Abtheilung. III. 504. — Óvdry Lipót 
idézett műve 69. 


352. 


Róma, 1539 márczius 28. 
Farnese kardinális Aleander kardinális, pápai követnek: Tudassák, ő és 
a nunczius, jómódjával Ferdinánd királylyat, hogy a szentatya már nem halaszt- 
hatja tovább a magyar püspökök megerősítését s azért el van határozva, hogy ezt 
megteszi s egyúttal az illető annátákat egészben vagy részben János királynak az 
ország czéljaira átengedi. 


Scrivo particolarmente a messer Fabio (Mignanelli nunczius) 
che se ne venga; peró V. S. Rma ne lo solleciti anche lei, perché 
invero ce n'é bisogno. ma prima ch'el parta, desidera Sua Santità 
che V. S. R** insieme con lui facciano quello officio, che lor parerà 
conveniente et a proposito per far ben capace Sua Maestà che Sua 
Beatitudine non puó piü senza carico di conscientia et preiuditio 
della chiesa tardare a provedere alla salute delle anime di quei 
populi d'Hungheria, dico tanto suggetti a Sua Maestà come al re 
Giovanni, et cosi a quelle povere chiese, che stanno già tanto tempo 
fa senza li loro veri pastori, essendone la Beatitudine Suà stata 
ricercata già tanto volte et havendole ultimamente la Maestà Cesarea 
scritto in raccomandatione del arcivescovo Freapani molto calda- 
mente, et parendo a Sua Santità, che faccia piü a proposito per ogni 
rispetto, che quei prelati sieno sotto la debita obedientia della sede 
apostolica et che piü sieno per fare et procurare in benefitio della 
Christianità et per la publicatione della pace in quel tempo che 
non sono hora, nel quale essendo cosi sciolti non pare che sieno 
tenuti a cosa alcuna, oltre che il mostrar di far cosi poca stima di 
quei populi et il lasciarli cosi lungamente vivere et assuefarsi in 
quella licentia, non si vede che possa partorire altro che male, né 
che si possa piü procrastinare salva la conscientia. Et perö per 
questo et molte altre cause, che Sua Maestà per sua prudentia et 
bontà puó da se stessa considerare, Sua Beatitudine é resoluta di 
fare quel che in questo caso se le appartiene, et Dio, che conosce 
con che animo lo fa, si degnarà tener la mano, che sia ad honor 


suo et beneficio di Christiani et particolarmente di guesta Maesta, 
con la quale, accioché sappia anche ogni cosa et veda l'intentione 
di Sua Beatitudine inclinata al bene, V. S. R»* potrà communicare 
con li debiti modi et circumstantie, che conoscendo Sua Santità, 
quanto sia a proposito prima di questa Maestà et poi del resto de 
la Christianità tener il regno d'Hungheria pià munito, che sia pos- 
sibile per resistere alli impeti del Turco, essendo quell' antemorale 
nostro che si vede, ha pensato di dar qualche aiuto al re Giovanni, 
il quale & pur christiano et lo chiede et domanda con ogni instantia 
et humiltà et ne ha bisogno grandissimo; et per questo effetto ha 
in animo di sovenirlo o di tutto o di parte del ritratto, che si farà 
delle annate di quelle chiese che si confirmeranno et approberanno; 
cos] potesse Sua Santità far d'avantaggio, come lo faria di bona 
voglia con chi n'havesse bisogno. V. S. R?* dunque insieme col 
nuntio farà questo officio in quella maniera et con quelle piü 
ragioni et persuasioni che le soccorreranno, et per messer Fabio 
aspetta Sua Santità intendere, che quella Maestà ne sia rimasa ben 
satisfatta. 


Di Roma alli 28 di marzo 1530. 
Nuntiaturberichte ans Deutschland. Erste Abtheilung. III. 508. — Óvdry L. id. m. 69. 


353. 


Tälya, 1539 márczius 30. 


A tályai tanító kéri a bártfai urakat, hogy ha valakit a szőlők megmíve- 
lésére kirendeinek, küldjenek neki négy sing nürnbergi veres posztót; meg fogja 
szolgálni. 


Salutem cum... commendatione. Rogo plurimum V. Domi- 
nationes: ut si quem ad colendas vineas demiserint V. Domi- 
nationes, mittatis mihi III ulnas panni Norinbergensis, coloris 
rubei vel, si invenitur, grofate. Quod si V. Dominationes fecerint, 
daturus sum operam, ut, ubicunque potuero, servire et obsequia 
prestare, V. Dominationes paratissimum semper inveniatis. Ex oppido 
Thalya anno 1539 in Dominica Ramis palmarum. 

Ludimoderator Thaliensis etc. 


Kívül: Prudentibus et Circumspectis Dominis Bartwensibus, 
Dominis sibi confi. etc. 


Bártfa város levéltdrdból másolta Abel Jenő. Közli : BUNYITAY VINCZE. 


347 


348 


354. 


Nagy-Kanizsa, 1539 április 1. 
Nádasdy Tamás a sárvári tárházból 2—3 aranyos egyházi rahát (kápát) rende. 


Venerabilis ac dilecte. Sunt ibi in tharhaz aliquot cappe magne 
deaurate, florizate, duo (!) vel tres, si bene memini, guas statim visis 
presentibus mittas huc per hunc Thomam Bonhodij. Ceterum ipse 
referet. Cui credatis. Ex Kanisa feria tertia maioris hebdomade, 1539. 

Th. Nadasdy 


propria manu. 


Kívül : Venerabili Emerico p(res)b(yte)ro, mag(ist)ro capelle et 
provisori de Sarwar. 


Az egész Nádasdy Tamás sajátkezű irása. Eredetije a Nádasdy-levelek N. csomó- 


jában az országos levéltárban. 
Közli : Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


355. 


Bécs, 1539 április 11. 


Ferdinánd király megparancsolja a győri káptalannak, hogy Weczeslawczi 
Deák Boldizsárt, akia mult zavaros időkben a lébényi apátságot elfoglalta és 
Mihály pannonhalmi főapát sokszoros kérésére sem akarta visszaadni, noha a 
hazai törvények ezt a zavargós időkben elfoglalt egyházi javakra nézve különösen 
parancsolják, idézze a személyes jelenléti kir. törvényszék elé. 

Ferdinandus rex praecipit capitulo Jauriensi, ut Balthassarem Litteratum 
de Weczeslawcz, abbatiam Lébényiensem occupantem et reddere ad multiplices 
preces Michaelis archiabbatis sacrimontis Pannoniae renuentem ad tribunal per- 
sonalis praesentiae regiae Maiestatis citet, Mandatam Paulus Pápay canonicus 
Jauriensis 20-a Aprilis executus est. 


A győri káptalan jelentéséből, mely szerint Pápay Pál győri kanonok Dominica, 
ante festum beati Alberti (ápril 20.) a kajár-patonai uton Weczeslawczit megidézte. Ennek 


eredetije a pannonhalmi főapátsági It. c. 49. I. LI. 
Közli : Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


350. 


Győr, 1539 április 16. 


A pannonhalmi főapát és konvent tiltakozik egy bönyi nemesülés elidege- 
nítése ellen, mert az 1532-ben az idősebb szerzetesek eltávolítása idején és az ő 
tudtuk nélkül történt. 


Nos capitulum ecclesie Jauriensis memorie commendamus... 
quod honorabilis et religiosus frater Nicolaus, cellerarius et mona- 


chus professus monasterii sancti Martini sacri montis Pannonie in 
sua personaliter ac conventus et reverendi domini Michaelis Abbatis 
annotati monasterii persona... nobis significare curavit... quod, 
prout ipsi... revera intellexissent, egregius Stephanus Demsedy de 
Bewn... quandam suam sessionem nobilitarem in possessione Bewn 
predicta in comitatu Jauriensi habitam, quam alias ipsi exponentes 
per viam legitime concambialis permutationis a nobili condam 
Vincentio Pelchewl habuissent, utcunque a Maiestate regia pro se 
impetrasset, et hys disturbiorum temporibus, dum monasterium 
prefatum in manus secularium personarum potentum devenisset, 
senioresque fratres ab ipso monasterio segregati fuissent, eodem Ste- 
phano Demsedy in arce ipsa sancti Martini castellano existente, per 
quosdam fratres iuniores et ignaros se in dominium eiusdem curie 
introduci et statui fecisset per hocque sibi ipsi usurpasset... Idem 
frater Nicolaus... contradixit... Datum Sabbato proximo post festum 
sancti Georgii martiris anno Domini millesimo quingentesimo trice- 
simo nono. 


Eredetije a pannonhalmi fóapátsági 1t. c. III. 1. J. 
Kózli : Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


357. 


Buda, 1539 április 17. 


János király újra kéri Frangepán Ferencznek az egri püspókségben való 
megerősítését. 


Sanctissimo in Christo patri et domino, domino Paulo tercio, divina 
providencia Sancte Romane et Universalis Ecclesie Summo Ponti- 
fici; Domino Colendissimo. 


Beatissime Pater. Post oscula pedum Sanctitatis Vestre et 
filialem commendacionem. Memini antea quoque fidelem meum 
reverendissimum in Christo patrem dnum Franciscum de Frange- 
panibus, Bachiensis et Colocensis ecclesiarum canonice unitarum 
archiepiscopum et electum Agriensem, per alias litteras meas ad 
confirmacionem dicti episcopatus Agriensis, quem ego illi aucto- 
ritate iurispatronatus mei regalis, qua ex more divorum quondam 
serenissimorum Hungarie regum predecessorum meorum fungor, 
ob eius vite integritatem, singularem doctrinam et eruditionem 
spectatissimosque mores dudum contuli, Sanctitati Vestre presen- 
tasse et commendasse: quominus autem eam apud Sanctitatem 


349 


350 


Vestram assegui potuerit, intelligo inde contigisse, ut episcopus 
Zagrabiensis causatus fuisset apud Sanctitatem Vestram, illum per 
me sibi collatum fuisse, quem etiamsi aliquando illi contulissem, 
optimo iure ab eo per suam a me defectionem, ut non aliter dicam, 
decidisset. Supplico igitur Sanctitati Vestre, dignetur iam tandem 
ipsum Agriensem in prefato episcopatu suo confirmare, et in his 
quoque rebus, quibus per sacram, cesaream et catholicam Romano- 
rum Cesaris Maiestatem apud Sanctitatem Vestram commendatus 
extit (így), benignam et favorabilem se illi prestare. Non dubito enim 
illum Sancte Romane Ecclesie et Sedi Apostolice utilem futurum: 
factura in hoc Sanctitas Vestra mihi quoque et regno huic rem 
gratissimam. De hiis latius loquetur Sanctitati Vestre fidelis meus 
Franciscus Marsupinus, cui Sanctitas Vestra fidem adhibeat. Quam 
Deus Opt. Max. conservet ad vota pro incremento regiminis Ecclesie 
sancte Dei et reipublice christiane. Datis Buda decima septima die 
Aprilis Anno Domini MDXXXVIIIL Regnorum vero nostrorum 
tredecimo. 


Eiusdem Vestre Sanctitatis 
Devotus filius 


Joannes Rex Hungarie m. pp. 


Theiner, Vetera monumenta Slavorum merid. I. 645. | 


358. 


Galgócz (Fristak), 1539 április 17. 


József beszterezebányai tót prédikátor levele a tanácshoz. —  Értesiti a 
tanácsot, hogy megbizatásában eljárván, jeles német prédikátorra talált, kinek 
hozzá intézett levelét is küldi. Ajánlja és kéri, hogy haladéktalanul hívják meg. 


Salutem cum gracia, et pacem Jesu Christi, necnon incrementa 
agnicionis Dei precatur. Scio equidem viri prestantissimi, quam 
humanum sit alterum alteri prodesse, cum hominis causa hominem 
natum eciam ethnicorum pollicia (!) doceat. Quanto magis nos 
officiosissimos esse debere in omnes, quos vna domus habet ecclesia, 
qui eiusdem corporis membra, comuni capite gloriantur, nempe 
Christo, comunem habemus patrem in celis, comuni vegetamur 
spiritu, iisdem iniciati sumus misteriis, eodem redempti sanguine, 
eodem renati fonte baptismatis, iisdem alimur sacramentis, postremo 
ad eandem vocati sumus hereditatem. Hoc igitur officio me sic 
vestrum reddidistis, vt nullum mancipium eque sit in rebus heri 
sui. Siquidem tam magnifice ac benigne vobiscum et cum plebibus 


vestris egisse Patrem celestem video, vt adeo opulente in vos effu- 
derit spiritum suum, vt bonitati eius gracie agi pro vobis iure 
debeant a Christi studiosis vniuersis, sicque ex officio omnium, 
quibus, quanta vobis dominice dignacionis lux effulserit, cognitum 
est, id, quantum possunt, spargere invulgare et predicare. Hinc cum 
bonam eorum partem, que in vobis preclare Spiritus Dei prestitit, 
coram viderim, ac, in didascalum a vobis delectus, euangelice dispen- 
sacionis curam susceperim, mei officii esse duxi, dare operam, vt 
ea prouincia, a vobis per dominum notarium de deligendo Teuto- 
nico concionatore michi commissa, curaretur diligencius, quam, si 
mea res ageretur (quamuis meam esse duco quicquid in negocio 
euangelico causa proximi fit), ita ut in me quiduis desideretis citius, 
quam fidem ac diligenciam. Quare vos tali concionatore dignos 
duxerim, qui etsi a me inerti digne comendari vestre pietati nequeat, 
nempe vir non minus lingua, quam pectore eruditissimus, quem 
prestanciores pluris faciunt, ipsum re hec pocius prestare, quam 
mea oracione promittere, quicquid est vite inculpate, euangelico 
candore illustrate, cuius eciam literas ad me scriptas D. V. mitto 
perlegendas. Non diffido, si vestra pietas hanc nostram operam non 
dedignata fuerit sentencieque nostre huic supersedere malit, absque 
mora hanc ei honestam facere vocationem, que virum deceat animo 
ac vita integerrimum, non differatis, si libeat, precor. Ceterum, quod 
spectat varias id genus heresum pestes, quibus hac tempestate vide- 
mus laborare non paucos, ab omnibus hunc virum semper alienum 
fuisse, credatur. Etsi enim in ea re aliquantulum temporis insumpse- 
rim, pecunie, laboris ac ingenii nonnihil, vt ab eo certum animum 
extorquere quiuissem, postremo devictum improbitate mea, vestre 
detineo voluntati, vos interim curate, ne nostra erga vos studia 
pessumeant. Precibus pulsate pectus diuinum, vt, quod instituimus 
bonis auibus, melioribus exeat, faueaturque super conatibus nostris. 
Interim curate, ut valeatis. Datum ex oppidulo Frystak 17 Apprilis (!) 
anno a restituto mundo 1539. 
Josephus 
verbi diuini infimus, concionator Nouizolij 
lingue Schlauanice. 


Eredetije Beszterczebánya város levéltárában. Fasc. 236. Nr. 2. 
Közli: TIMON Ákos, 


351 




















352 


359. 


Prága, 1539 április 26. 

Ferdinánd kiräly Thurzónak válaszolja, hogy unokaöcscsének a nyitrai 
püspökségben való megerősítését a pápától kérni, római követjénél és a pápai 
nuncziusnál is szorgalmazni fogja. 

Turzoni. Ferdinandus etc. Spectabilis, Magnifice fidelis dilecte. 
Reddite sunt nobis litere tue de XII. huius ex Sempthe date... 
Super confirmatione episcopatus Nitriensis pro patruele tuo dili- 
genter ad Summum Pontificem et internuntium nostrum scribe- 
mus, simul et cum legato ea de re loquemur, commendaturi sibi 
negotium istud statim atque huc venerit... Datum Prage XXVI. 
Aprilis 1539. 


Fogalmazat egy félív papir egyik oldalán. — Bácsi cs.és kir. házi stb. levéltár: 


Hang. 1539. April. 48. 
UE ^ Közli : BUNYITAY VINCZE. 


360. 


Teschen, 1539 április 28. 


Rotherus György tescheni prédikátor levele a beszterczebányai tanácshoz. — 
Ambár sok jóval voltak iránta a multban, s azért lekötelezettjök: most mégis 
nem mehet hozzájuk prédikátornak, mert beteges s mert főnöke, Procopius, nem 
bocsátja; de ajánl nekik maga helyett egy Bertalan nevű boroszlai születésű 
predikátort, a ki mint tescheni káplán dicséretesen működött s jelenleg szabad. 
Ha kívánják, tárgyalásba ereszkedhetik vele. 


Gnad vnnd Fried von Gott dem Vatter vnd vnserem Heilande 
Jesu Christo. Erssamenn, Weissenn vnd ghunstigen Herrn. Als mir 
ewer E. W. schrifftlich vnd auch mundtlich durch ewren Stadt- 
schreiber ewren sinn vnd Begird, vnnd ewren gantzen Gemeine 
khundt hatt gethon, nemlich, das ich wolt von Gottes vnd Christlicher 
brüderlicher Liebe wegen bey euch das Predigampt annehmen, Bin 
ich warlich von Hertzen ewer Begir zugefallen, wenn ir Habts ynn 
vergangener Zceitt manchfeltiglich vmb mich verdienet, Vnd ich 
darzcu dasselbige euch schuldig bin, vnd wer yetzt bereitt aller 
ewer Begir nach Zcukhomen, So mir nicht yetzt diese zcwey 
Hinderniss mitgegenn weren, als nemlich, meine schwacheit vnd 
Kranckheit, die mir geweltiglich ein Hindernis ist, wie ir weitter 
von ewre Notario erkhenen werdet. Wenn ewer E. W. wollen be- 
hertzigen das ich solches ampt bey euch auf dieses moll nicht 
füglich noch genuglich aussrichten khan, vnd mir endlich furge- 





nomen nicht krank vnd schelmigk, Sondern gesundt (ists anders 
Goltes vnsers Vatters Will) Zcu euch Zcu khomenn. Das ander 
Hindernis aber ist die pflichtige gehorsamckeit meines Lieben Vaters 
vnnd Prelatens Procopy, on welcher willlen ich nicht, auch fur 
Gott sollichs anfangenn thar, [! talán: darf] So nu seiner Wirdigkeit 
wille khomen wurde Zcu gehoffenter gesundtheit, Sol E. W. yn 
aller Begir gefordert werden. Wisse auch dabey E. W. das yetzt 
bey vnns ein Erbar man mit nahmen Bartholomeus ein geporner 
Breslawer, der do bey vnser Kirchen ist Capellan gewesen bey 
14 Faren, vnd sein ampt getrewlich nach Gottes Wortt aussge- 
richtet hatt, Auch auff dem Schloss fur furstlicher genade (seliger 
gedechtnis) offt geprediget hatt, Der selbige ist yetzt frey, auch hatt 
Ewer E. W. Notarius den selbigen zcu Puntzen Dominica Jubilate 
gehort Predigen vnd gutte khunschafft bey yhme erlanget. Die weil 
mir denn yetzt vnmöglich ist Zcu euch khomen, So es ewer E. W. 
gefiel, wolt ich mit diesen mane Handeln, das er Zcu euch Zciehen 
würde, biss mir Gott nach seinen Guttlichen willen meine gesundt- 
heit widder schenckte vnd meines Prelatens Procopy vorwilligung 
dazcu erlangen moecht Dieser aller Dinge wirt E. W. Notarius 
weitter vnterrichtenn. Damit befillhe ich ewer E. W. sampt der 
gantzen Gemeine Gott dem Allmechtigen yn seine vatterliche Hand- 
habung vnd Christo Jesu vnserin Lieben gemeinen Hirtten, der 
wolle euch fur allen Woelffenn, Moerdern vnd dieben bewaren vnd 
mit seinen Heiligen Wort seliglich speissen vnd stercken, Amen. 
Datum Zcu Teschen am Montag fur Philippi vnd Jacobi ym iar 


des Herrn. 1539. 
Georgius Rotherus 


Prediger Zcu Teschen alle Zceit der Ewer. 


Eredetije Beszterczebánya város levéltárában. Fasc. 236. Nr. 4. 
Közli: TIMON Äxos. 


361. 


Kézsmárk, 1539 május 1. 


Leudischid György kézsmárki lelkipásztor levele Beszterczebánya tanácsá- 
hoz: Újabb meghivásukra válaszolja, hogy polgärtärsukkal, Márton könyv- 
kereskedővel legközelebb eljövend hozzájuk és személyesen fog velük értekezni; 
mert a Szepességról, hol az igazság és Isten igéje miatt üldözik, minden áron 
távozni kiván. 


Salutem in Christo Jesu saluatore nostro, Circumspecti ac 
eximii viri domini mei charissimi. Reddite mihi sunt litere vestre, 


Egyháztört. Emlékek. III. 23 


353 


354 


tum et reipublice vestre nomine littere: quibus dominationes vestre 
scribunt atgue invitant ad sese bonis ac honestis condicionibus, vt 
huius ecclesie vestre et communis istius urbis animarum piarum 
bonique pastoris onus in me recipere non detrectarem. Quamquam 
haud dubie hec functio saluberrima sit atgue pia, presertim guod 
ad eam suscipiendam guogue per vos et populum vestrum legittima 
accedat vocacio, tamen mecum perpendens animo, guam periculo- 
sum sit in tam corruptis huius seculi moribus, totgue ac tantis 
hominum erroribus, a guibus hec nostra tempora sursum deorsum- 
gue ferantur, tam periculose nimiumgue anxie functionis iugo sese 
subire, in guam omnia studia conferenda censeo (sine modo) boni 
pastoris curatorisgue animarum piarum debitum officium exegui 
oporteat, vt Christi Jesu gloria illustretur animigue mortalium in 
huius studium inflammentur, ne ego ad litteras et hanc postulacio- 
nem dominationum vestrarum nihil respondisse penitus videar, 
polliceor d. v. certa fide, me ultra duas hebdomadas conferre ad 
D. V. velle, cum Martino Bibliopola, D. V. conciui, ac coram col- 
loqui, quod in rem vtramgue nostram facere videbitur, cum omnino 
animus meus est abeundi e Scepusio. Constitutus enim inter fratres 
strutionum atque draconum sum ob veritatem atque verbum Dei. 
Scilicet audiendus est Christus preceptor noster, qui admonet suos: 
excutite pulueres de pedibus in testimonium illis: si non suscepe- 
rint eos. Nolint interim d. v. egre ferre hanc morulam. Tucius enim 
est habere in via comitiuas propter predones atque spoliatores, 
quos multos asserunt esse in itinere. Hiis me vniversis D. V. tan- 
quam dominis meis commendo. Ex Caseoforo 1. die Maij Anno 
domini 1539. 
Georgius Lewdyschid 
pastor animarum ibidem, D. V. in omni- 
bus paratissimus. 


Eredetije Beszterczebánya város levéltárában. Fasc. 200. Nr. 11. 
Kózli: TIMON Ákos. 


362. 


Menedékkóvl kolostor, 1539 május 1. 


Egyesség a menedékkóoyi karfhauziak, ezek stószi jobbágyai és Szomolnok 
városa között, a stósziak részéről fizetendő lelkészi illetmények és az irányukban 
teljesítendő lelkészi szolgálatok tárgyában. 


Nos Balthasar prior ac conventus claustri Lapidis Refugii, 
Ordinis Carthusiensis, memorie commendamus per presentes uni- 


versis: quod, quia inter nos subditosque nostros de Stoos ac pru- 
dentes et circumspectos iudicem ac iuratos et totam communitatem 
civitatis Zomolnokiensis ratione variorum negotiorum potissimum 
veteris consuetudinis controversie orte fuerant, volentes plenarie et 
tranquille cum eis in futurum vivere: opera venerabilium et egre- 
giorum dominorum mediatorum, utrinque electorum, his conditio- 
nibus concordavimus perpetuo duraturis, videlicet... Et quia Pleba- 
nus dicte civitatis pro veteri more ad ecclesiam dicte ville nostre 
ministrare soleat: tenentur nostri coloni sibi respondere de omnibus 
proventibus ab antiquo dari solitis, videlicet decimas integras frugum, 
apum et a singula domo singulam gallinam et singulum caseum 
ab illis, qui vaccas habent, et singulos denarios octo ab illis hospi- 
tibus, qui non seminant, et a singulis inquilinis denarios quatuor, 
item baptismales, confessionales, offertoria, cruciales. Ipse etiam 
plebanus teneatur constituta et solita officia in ipsa ecclesia nostra 
supplere pie et christiane, hoc est, in duabus hebdomadis die Domi- 
nica missam unam cum predicatione, singulis festis Apostolorum, 
B. V. Marie, Pasce, Natalis Christi, Pentecostes, Ramispalmarum, 
Passionis, magna feria sexta concionem, item alia sacramenta ecclesie, 
quandocunque postulat necessitas, teneatur administrare. Que omnia 
ut firmius serventur et ne futuris temporibus variari valeant, pre- 
sentes literas nostras prefate civitati pro futura cautela iurium tam 
nostrorum, quam illius sigillo nostro authentico munitas dedimus, 
presentibus mediatoribus, videlicet dominis dominis magistris Eusta- 
chio de Eperies vicario, Martino de Lupky, parocho Bethamiensi, 
canonicis ecclesie Scepusiensis... Datum ex conventu nostro in 
festo Sanctorum Philippi et Jacobi Apostolorum anno Domini 1539. 


Gyulafejerväri Batthyány-kónyvtár: M5. I. 6. Hevenessy Manuscripta. I. 331. 


S köv. ll. Katona is közölte. 
Közli: BuNvITAY VINCZE. 


363. 


Zselicz-Szerdahely, 1539 május 19. 


Ludunyczi Bordoch János, nejének Perneszy Zsófiának és mostohafiának, 
Szerdahelyi Imrefy Jánosnak (néhai Péter fiának) nevében Pécsvárady Lászlót 
kegyuri jogánál fogva zseliz-szentjakabi apáttá nevezi ki. 

Joannes Bordoch de Ludunycz in nomine uxoris suae, Sophiae Perneszy et 
füü smi privigni Joannis Imrefy (filii condam Petri) iure patronatus utendo 
Ladislaum de Pécsvárad in abbatem sancti Jacobi de Zseliz nominat. 


A pannonhalmi konvent orsz. 1. c. 4. 1. D. 
Közli : Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


23" 





356 


364. 


Róma, 1539 május 26. 


Durante de Duranti algherői püspök (ki a császárhoz követül küldött 
Farnese kardinálist távollétében helyettesítette) Aleander pápai követnek : Ő Szent- 
sége a magyar püspökök megerősítése mellett és ellene szóló okokat az egész kar- 
dinális kollégiummal közöltetni rendelte, hogy az ügy iránt tájékozva legyenek és 
a konzisztöriumban azok alapján nyilatkozhassanak. 


Delle chiese di Hungaria Nostro Signore ha inteso dal Rev. 
messer Fabio! et visto per lettere di V. S. R": il negotiato con 
quella Maestà (Ferdinánd) con molta satisfattione di Sua Beatitu- 
dine, quale, come giustissima, da un canto havendo respetto di non 
mettere in total desperatione re Giovanni et quelli prelati con tanto 
detrimento de la fede et de la autorità de la sede apostolica, dal 
altro non volendo, che si facci un minimo preiuditio alle ragioni 
di quella Serma Maestà, ha ordinato che se ne informi tutto il col- 
legio de cardinali, accioché essendo ciascheduna di Sue Signorie 
R"e informata de le ragioni de l'una et de l'altra parte risolvano, 
sicondoché la giustitia ricercherà. 


Di Roma alli 26 di maggio 1539. 


Nuntiaturberichte aus Deutschland. Erste Abtheilung. 1533—1559. IV. 68. 


365. 


Vácz, 1539 május 29. 
Brodarics István váczi püspök hálát mond Ferdinánd királynak azon 
kegyességeért, hogy beteges állapotát tekintetbe véve, a Prágába való meneteltöl 
felmenti és Bécsbe hívja. 


Serenissime Rex... Accepi literas V. S. Maiestatis, quibus 
iubet, ut iam non Pragam ad V. S. Maiestatem irem, sed Vienne 
V. Maiestatem debeam expectare. Ago submissimas gratias V. Maie- 
stati, quod mee imbecillis valetudinis tantam habuerit rationem; 
utinam hoc aliquando possim obsequiis meis promereri. Et si hic 
etiam, sicut aliquando questus sum, fortasse merito queri possem 
me ante diem nominari senem a V. Maiestate, idque valde intem- 


! Mignanelli nunczius, kit időközben Rómába visszahivtak. 


pestive et concilio appetente et promissa mihi iam virgine formosa 
ex hiis, que cum Serenissima Regina, Domina mea clementissima 
ex Polonia sunt adducte. Sed hoc quoque V. Maiestati pro sua in 
me Regia clementia condono, modo V. Maiestas dignetur me sua 
gratia prosequi. Habet ibi pro sacerdote monachum, pro episcopo 
tenui magnum archiepiscopum. Et in hoc facile animadvertet quos- 
dam principes magis esse affectos monachis, quam sacerdotibus. 

Ego autem usque ad Sauromatas mittor gelidosque triones. 

Meam humillimam servitutem in gratiam V. S. Maiestatis 
supplex commendo, quam felicissimam esse cupio. Vacie 29. Maii 
1539. E. V. S. Maiestatis 


servulus humillimus 

Vaciensis scripsit. 

Kívül: Sacratissime Regie Romanorum etc. Maiestati etc. 
Domino mihi semper clementissimo. 


Egy Ív papir első oldalán piros zárópecséttel: egészen Brodarics kezeirása. — 


Béssi cs. és hir. házi stb. levéltár : Hang. 1539. Mai. 34. 
Közli : BUNYITAY VINCZE. 


366. 


Róma, 1539 május 30. 
A magyar püspökök megerősítésének sokáig huzódó ügye végre a május 
30-án tartott konzisztóriumban befejezést nyert. 


Megerősítést nyertek: Franciscus de Frangipanibus (Eger) ; 
Johannes Statilius (Erdély) ; frater Gregorius /égy, Georgius helyett], 
regularis ordinis sancti Pauli primi Eremitae (Nagyvárad) ; Johannes 
Barlabasi (Csanád); Stefanus Brodericus (Vácz). — Ezekhez járult 
június 9-ikén «Johannes de Ezék» megerősítése (Pécs). 


A május 30-iki konzisztóriumi aktákból : Nuntiaturberichte etc. IV. 75. 


367. 


Róma, 1539 május 30. 
III, Pál pápa az egri egyházmegye papságát Frangepán Ferencznek az 
egri püspókségben való megerősítéséről értesíti. 


Paulus episcopus servus servorum Dei. Dilectis filiis clero civita- 
tis et dioecesis Agriensis salutem et apostolicam benedictionem. Hodie 


357 


358 


ecclesiae Agriensi, protunc per obitum bonae memoriae Thomae, 
olim episcopi Agriensis extra Romanam curiam defuncti, pastoris 
solatio destitute, de persona dilecti filii Francisci electi Agriensis, 
nobis et fratribus nostris ob suorum exigentiam meritorum accepta, 
de fratrum eorundem consilio auctoritate apostolica providimus, 
ipsumgue illi praefecimus in episcopum et pastorem, curam et 
administrationem ipsius ecclesie sibi in temporalibus et spirituali- 
bus plenarie committendo, prout in nostris inde confectis litteris 
plenius continetur. Ouocirca discretioni vestre per apostolica scripta 
mandamus, guatenus eidem Francisco, tanguam patri et pastori ani- 
marum vestrarum humiliter intendentes, et exhibentes sibi obedien- 
tiam et reverentiam debitas et devotas, eiusque salubria monita et 
mandata suscipientes, ea humiliter adimplere curetis. Alioquin sen- 
tentiam, quam idem Franciscus electus rite tulerit in rebelles, ratam 
habebimus et faciemus, auctore Deo, usque ad satisfactionem con- 
dignam inviolabiliter observari. Datum Rome apud Sanctum Petrum, 
anno Incarnationis Dominice millesimo quingentesimo tricesimo 
nono, tertio Kal. Junii. Pontificatus nostri anno quinto. 


Blosius, secretarius. 


Hevenest-kezirateyäjtemeny. XIII. 92. 1. (Ex originali.) 
Kózli: Dr. RAPAICS RAJMOND. 


368. 


1539 május 23. 


Bembo Péter kardinális megköszöni Frangepán Ferencz egri püspöknek, 
hogy bíborossá emeltetése alkalmából üdvözölte. 


Petrus Bembus Domino de Frangepanibus, Episcopo Agriensi 
S. P. D. Accepi litteras tuas XIV. Kalend. Maii datas Budae, quibus 
mihi de mea dignitate gratularis. Equidem, ut tibi, quum esses 
Venetiis, memini me dicere, institutam a Paulo Pontifice Maximo 
cogitationem de me in cardinalium collegium cooptando, sermo- 
nemque hominum, qui de ea re percrebuerat, ad nihilum putavi 
recasurum, nulla cum mea certe molestia: a quo libertas ipsa vivendi, 
uti consueveram, atque in meis studiis quiescendi voluptas omnibus 
honorum et dignitatum insignibus praeferebantur. Nunc vero, quum 
Deo optimo maximo aliter videam placuisse, primum quidem tibi 
de tua ista gratulatione plurimum debeo. Est enim mihi plane gra- 
tissimum amari me abs te, homine optimo atque in Dei ecclesia 
magno ac praeclaro viro. Cuius tamen tui erga me amoris et bene- 


volentiae certa signa atque indicia non semel habui, quae meo ex 
animo nunquam effluent. Dabo deinde operam, cum ut expectationi 
hominum, si qua est de me, Dei munere benignitateque parem me, 
uti et debeo et tu me amantissime admones, praestem; tum, ut si 
tibi esse usui haec mea honoris amplificatio poterit, nulla in re sim 
ea libentius, quam in te ornando, tibique gratificando usurus. Volo 
enim te existimare, omnia tibi a me fraternae charitatis officia et 
studia esse profectura. Non fallam existimationem tuam. Ego, quod 
te velle cognovi, in eo admoneri me a te non expectabo. Si quae 
praeterea erunt eiusmodi, ut mihi nota non possint esse, peto abs 
te, ut des ad me de iis litteras, mandesque, quid fieri velis. Vale. 
Decimo Kal. Jun. MDXXXIX. 


Schmitth, Episcopi Agrienses II. 351, Katona, XX. 1237. 


369. 


Róma, 1530 május vége felé. 


III. Pál pápa utasítása Morone János modenai püspök részére, midőn 
ót másodízben küldi nuncziusul Németországba. — A Magyarországra vonat- 
kozó részlet. 


— Gi 00000 Ed GM GR m 00 00000 0 —— lm — 


....perché Sua Santità ha sempre per esso vescovo (Morone) 
fatto fare instantia al Ser»? re de Romani per la pace tra Sua 
Maestà et il re Gioanni d'Ungaria, alias detto Vayvoda, conoscendo, 
che quel regno era propugnaculo contra il Turco et havea per 
adricto conservato la sincera religione con molta ubedienza alla 
sede apostolica, essendosi per Dio gratia conclusa questa pace, 
vuole Soa Santità, ch'el prefato vescovo faccia ogni ufficio oportuno 
per mantenerla et stabellirla et augumentarla, perché in vero si 
giudica di grandissima importanza alla Christianità l'unione et sin- 
cera concordia de quelli duoi re alli presenti tempi, conoscendosi 
manifestamente di quanta ruina sia stata cagione la lor discordia 
nelli passati tempi. et in questo il prefato vescovo per la cognitione 
qual ha delle cose di quelle parti, potrà usare molte ragioni, come 
sarebbe: della potenza del Turco; delli pericoli quali soprastano 
alle provincie de Sua Maestà, quando il re Oioanni fusse overo 
ruinato overo accordato col Turco, massimamente essendo nova- 
mente seguita la tregua o forsi pace tra Venetiani et esso Turco; 
delli pericoli quali se harrebbono da Lutherani, quando convenes- 
sero con esso re; et della total ruina de quella floridissima natione 


359 


et potentissimo regno con tanta perditione d anime, et altre simili 
ragioni. 

Et con questo potrà significare a Sua Maestà la necessità 
qual ha fatto che Sua Santità habbia confirmato le chiese d'Ungaria, 
qual oltra le soprascritte ragioni sono state: 

1. Che Sua Maestà et l'imperadore haveano de ció altre volte 
pregato Sua Beatitudine. 

2. Che li proprii prelati haveano de ció humilmente havuto 
recorso alla sede apostolica, qual non suole chiudere il gremio a 
quelli, che ad essa riccorrono. 

3. Che Sua Santità per compiacere alle loro Maestà havea gia 
promesso di farlo. 

4. Che cosi conveneva all ufficio suo per conservare quel 
regno in vera religione et ubedienza della sede apostolica, maxime 
havendo risguardo al concilio. 

5. Che non si potea mancare di giusticia, tanto pilı non essen- 
dovi persona qual publicamente contradicesse, atiento che alcuni 
dicevano che havendo Sua Santità risguardo al vinculo dell’ affinità 
con la Cesarea Maestà, non voleva administrare giusticia. 

Che li danari delle decime di queste chiesie sarano convertiti 
in benefitio contra il Turco, et non facendosi dette expeditioni, non 
si potrebbe dare l'aiuto ricercato per fortificare le terre alle frontiere, 
come Sua Santità ha detto. 

Ultimamente che Sua Santità ha giudicato essere cosi espe- 
diente alla conservatione della pace tra quelle Maestà, della quale 
si confida che questi prelati confirmati sarano sempre solleciti, 
trattandosi tanto loro interesse, ultra che sarano astretti fare la mente 
di Sua Santità per il beneficio recevuto, etiam con giuramento 
annesso d'ubedienza. — 


Nuntiaturberichte aus Deutschland. Erste Abtheilung : 1533—1559. IV. 75. 


370. 


Róma, 1539 június 2. 


Durante Aleandernek: Értesíti a magyar püspökök megerősítéséről és 
annak okairól. Legyen rajta Aleander, hogy Ferdinánd király a dolgon mepg- 
nyugodjék. 


— CE 0000 ——— 000—000 ——- 0000 —— 00000 ——— —] Em GE EM EEE CIE EEE EEE 


. La presente cavalcata si spedisce principalmente per dare 
aviso a V. S. Rm de la provisioni de le chiese d'Hungheria, che fu 


fatta nel ultimo consistorio, non havendo Sua Santità potuto trattener 
piü oltra la cosa per l'instantia, che quelli prelati già tanti mesi sono 
ne l'hanno fata, come V. S. Rm sa, et per haver visto Sua Santità, 
che né questi che hanno avuto cura di allegare, quelle che in con- 
trario di ció l'occorreva, non hanno detto niente, et il protettore 
non ha fatta altra oppositione, per quel che si crede con bona 
intentione, per non sturbare la conclusione et stabilimento de la 
pace tra quelle due Maestà, et perché in effetto tutte le ragioni del 
mondo ne astringevano Sua Santità, sicome ella ha detto di bocca 
piü volte al Sances,! et monsignor mio Re et Illm° Farnese ha 
scritto a V. S. Rm: et ella concosce per sua prudentia. Et peró Sua 
Beatitudine non fa dubio alcuno, che la Maestà del re non sia per 
pigliarlo in quella bona parte, che Sua Santità l'ha fatto, vestendose 
de panni di Sua Beatitudine et considerando ch'ella ne era tenuta 
per conscientia, oltre che il conosce chiaramente, che in lasciar 
quelli prelati in tanta abusione non poteva se non partire cattivo 
frutto, come per contrario non si puó sperar se non buono in 
questo modo. et il denaro, che si caverà de le espeditioni de le 
decte chiese, che non doverà esser piccola summa, si spenderà 
tutto, come & stato sempre solito de li predecessori di Sua Santità, 
in fortificare et munire le terre piü debole di quel regno, del quale 
per essere antemurale non solo a le altre provincie de quella 
Maestà, ma a tutta la Christianità. Sua Beatitudine ne fa quella stima, 
che si deve fare, maxime ricorrendo al gremio de la santa chiesa. 
et peró in ogni caso operi V. S. R"* che l'animo di Sua Santità sia 
conosciuto per quel buono et santo che & in effetto, perché altri- 
menti se li faria troppo grande ingiuria. et in questo non mi 
extendo piü oltre, riposandomi in V. S. Rm et ne la molta cogni- 
tione, che ha di tutte queste cose. Solo aggiungo, che li prelati, 
quando non fussen mai per altro, che per l'interesse loro particu- 
lare et per il giuramento prestato a Nostro Signore, non potranno 
se non fare et procurar bene, certificando V. S. R93, che Sua Santità 
ha intertenuta l'espeditione fin tanto che ha possuto per satisfare al 
desiderio di quella Maestà; ma visto, che il collegio di questi 
Rei signori cardinali tumultuava, parendole si facesse poca giu- 
stitia a quelli prelati contra ogni dovere, é stata necessitata di 
espedirli, tenendo per certo, che questa debbia essere potissima 
causa a ritenere quelli populi ne la fede catholica et mantenere 
unite quelle Maestà contra infideli et desviati. 


! Ferdinánd király ágense Rómában. 


361 


362 


Resta hora che havendo V. S. Rm inteso il tutto et le ragioni, 
che hanno mossa Sua Santità a far questa speditione, s'ingegni con 
la sua solita prudentia et destreza operare in modo, che quella 
Maestà ne resti ben contenta et satisfatta, dandoci aviso del seguito 
con la prima occasione. et humilmente etc. 

Di Roma alli 2 di giugno 1530. 


Nuntiaturberichte aus Deutschland. Erste Abth. IV. 86. 


371. 


Róma, 1539 június 4. 


Farnese bíboros Aleander pápai legátushoz Bécsben. Mint megtörtént dol- 
got jelenti a magyar főpapok megerősítését, mit a blboros-kollegium is erélyesen 
kivánt («il Collegio die questi Reverendissimi Signori Cardinali tumultuava 
parendole si facesse poca iustitia a quelli prelati contro ogni douere di quesía 
Santa Sede»). A megerósitésból azonban semmi anyagi haszna nem lesz a szent- 
széknek, mert a pápa a kinevezési díjakat (annátákat) Magyarországnak, mint 
az egész kereszténység védőfalának védelmi czéljaira engedi át (asi spendera tutto 
in fortificare et munire le Terre piú debole di quel Regno, del quale per essere 
antemurale... a tutta la Christianitá, Sua Beatitudine ne fa quella stima che 
si deve fare maxime ricorrendo al gremio dela Santa Chiesa»). 


Óvdry L. id. m. 71. I. 


312. 


Teschen, 1539 jánius 8. 


Francsik Bertalan levele Beszterczebänya város tanácsához. — Nem tudja 
eléggé megköszönni, hogy német káplánnak meghivták. A meghivást Rother György 
tescheni német prédikátor tanácsára azon biztos reményben, hogy élelmezésset, 
tisztességes fizetéssel és lakással ellátják, ezennel elfogadja és tizennégy nap alatt 
náluk leszen. 


Namhafftige, Erssame, weyse, besondern gonstige Herren. 
Nach der Entpittung meiner gebett mit willigen Dienste wunsche 
ich E. W. allen sampt Gnad, fryed, heyll vnd barmherczikeit von 
gott dem Vater durch Jesum Christum vnseren Heylandt 

E. W. schreyben an mich gethan habe ich entphangen vnd 
seynes Inhalts genczlich wol vernomen. Inn welchen mich E. W. czu 
eynen deuczen Caplan vnd Diener Ewer Kierche seit berueffen. 
Solcher gonst vnd freintlichen willen ich mich Gegen E. W. nicht 
genueglich weyss zcu bedancken, vnd In Allem mir nur moglichem 
Zcuuerschulden wil bevleissigen. 


Jedoch das E. W. berueffen bey mir nicht verechtlich angesehn 
wurde, Habe ich durch betlich anhangen des Wirdigen Herren 
Jeorg rother bein vns deuczen prediger E. W. begir nicht mocht 
abschloen, sonder viel mehr mich hiemit Inn E. W. schucz vnd 
HantHabung fur eynen Diener begeben, der Zcuuersicht, E. W. 
werdet mich Ewerer Zcusagung nach mit kost, Ehrlicher besoldung 
vnd wonung versorgen, warumb ich mich auch, als bald mir gott 
Zcum E. W. verhelffen wirt, meynen berueff nach gemess Halten 
will vnd dies mit vleys ausrichtn, das einen getrewen Diener zcu- 
stendig Ist, vnd so es gotts willen sein wirt vnd gefertn werden 
khönnen vberkomen, Habe ich Im synne Inwendig In vierczehn 
tagen bey E. W. Zcuseyn, dieweyl verleyn gott E. W. ein langes 
leben. Geben Zcu Teschen, am Sontage nach des Heiligen leich- 
nams tage des 1539 iars 


E.E.W. bartholomeus 

williger Caplan. Franéik. 
Kívül egykorú írással : Bartl Frantzikh 
Teutscher Caplan. 


Eredetije Beszterczebánya város levéltárában. Fasc. 236. Nr. 5. 
Közli: Tımon ÁKos. 


373. 


Róma, 1539 június 19. 


III. Pál pápa értesíti János királyt, hogy Rorario Jeromos kamarását Fer- 
dinándhoz, a lengyel királyhoz és hozzá (Jánoshoz) küldi s meleg szavakkal biz- 
tosítja jóindulatáról. 


Orator tuus, dilectus filius Joannes Statilius electus Trans- 
silvaniensis, ob singularem providentiam maxime nobis gratus, 
induxit nos una cum dilectis filiis nostris Ghinuccio, cardinali 
S. Angeli! et Alexandro Farnesio S. R. E. vicecancellario, nostro 
secundum carnem nepote, tui studiosissimis, ut quod antea in animo 
conceperamus, citius absolveremus, dilectum filium Hieronymum 
Rorarium camerarium ac nuncium nostrum ad charissimos in Christo 
filios nostros, Ferdinandum Romanorum, et Sigismundum Poloniae 
reges, et ad te mittendi, communi consilio auxilioque regni tui 


! Ennio Filonardi, verolii kardinális, kinek számos, Magyarországra vonat- 
kozó levele található Rómában Archiv. Vatic. Armar. VIII. Ord. I. vol. R. Literae 
publicae ad diversos sub Paulo III. fasc. 1. V. 6. Nuntiaturberichte III. 122. 


363 


-— —A 0m : 





incolumitati consulturi: prout etiam nunc iuxta vires non desini- 
mus. Quod ut certius contingat, non cessamus charissimos in Christo 
filios nostros, Carolum imperatorem et Francorum regem christia- 
nissimum hortari monereque assiduis nunciis. — — Audire potuisti, 
nos, quum adhuc in minoribus essemus, nomini dignitatique tuae 
non defuisse. Recordari potes, quamprimum divino numine ad 
hunc apostolatus apicem adsciti sumus, ad te prius, quam ullum 
alium christianum principem, eundem Rorarium nuncium nostrum 
direxisse. Confide, nos nullo tempore, quantum nobis licuerit, tibi 
defuturos: quia pro regni tui salute personam etiam nostram, si ea 
usui esse videbitur, alacres offeremus. — — Hortamur te, ut adhi- 
beas illi fidem. Talem te erga religionem christianam nosque et 
Sedem Apostolicam praestes, qualem hactenus praestitisti. Confidas- 
que, misericordem et iustum Deum cumulate tibi seminique tuo 
omnia relaturum. Datum Romae apud S. Petrum, XIX. Junii, 
MDXXXIX. 


Raynaldus és Pray ez évhez. Katona XX/2. 1225. 


374. 


Kelet nélkül (1539) június hóban. 


A pápa Aleander Jeromos brindisi-i bíboros érseknek és Mignanelli Fábius- 
nak adott utasításában örömének ad kifejezést afelett hogy Ferdinánd és 
János királyok a béke kötésében az ő intelmeire is hallgattak s hogy Zsigmond 
lengyel király fia nőül vette Ferdinánd király leányát. Részletesen előírja, miként 
Járjanak el az egyház helyreállításának ügyében. 


Instructiones pro dilectis filiis, Hieronimo Cardinali Brundu- 
sino ad Ungariam etc. de latere Legato, et Fabio Mignanello ad 
charissimum in Christo filium nostrum Ferdinandum Romanorum 
Regem Illustrissimum Nuntio, nostris super reintegratione ecclesiae 
in partibus Germaniae Commissariis. 

Quamprimum ad praefatum Ferdinandum Regem perveneritis, 
cum nostro nomine salutabis (!) et congratulabimini de pace 
inter eum et charissimum etiam in Christo filium nostrum Joannem 
regem etc. subsequuta, ob quam etiam nostro nomine Maiestati 
suae gratias agens, cum pro certo teneamus ultro inclinationem, 
quam eorum pietatem et religionem habeant ad ipsam pacem, etiam 
admonitionibus et exhortationibus nostris in hoc aliquem locum 
dedisse. 

Congratulabimini etiam de sponsalibus, sive nuptiis subsequutis 


inter filium charissimi in Christo filii nostri Sigismundi, Poloniae 
regis et ipsius Ferdinandi regis filiam. 

Post haec dicetis ipsi Ferdinando, quod quamprimum per 
literas venerabilis fratris, Joannis, episcopi Mutinensis, nostri apud 
Maiestatem suam Nuntii intelleximus Maiestatem suam eius esse 
sententiae, ut in£er catholicos et Lutheranos aliqua concordia tracta- 
retur et ad hoc aliqui Commissarii mitterentur: nos, prout semper 
fecimus, religioni, pietati et prudentiae suae multum tribuentes, 
decrevimus in hoc sententiam suam sequi, et sic vos duos ad hoc 
elegimus; excusabitisque aliquam tarditatem nostrae profectionis 
his mediis, quae divina Maiestas et dexteritas ingenii vestri vobis 
subministrabit, quod haud difficile erit, cum notum sit non posse 
talia bene brevi spatio expediri. Dicetis etiam, quod licet nulla 
causa concurrisset, quo moveremur ad vos illuc ad hoc mittendas, 
nisi auctoritas sua: vos omnino misissemus, ita nos urgente zelo 
Maiestatis suae erga religionem christianam et sinceritate animi sui, 
quae in omnibus suis actionibus resplendet, cui non possumus non 
multum deferre in iudiciis et desideriis suis. In casu autem hoc 
ultra Maiestatis Suae auctoritatem concurrit etiam reintegratio eccle- 
siae, quam ille, qui eam aedificavit, unicam, integram et non divi- 
sam esse voluit; concurrit etiam, ut prudenter Maiestas Sua con- 
siderat, unio iurium temporalium in partibus illis Germaniae, quae 
sine conformitate religionis esse non potest, aut saltem non potest 
nisi brevissimo tempore durare. Unio autem quoad res temporales 
Germaniae non solum valde videtur proficua ad ipsam Germaniam et 
conterminas provincias ab infidelibus praeservandas et defendendas, 
sed etiam ad totam christianitatem a conatibus infidelium tuendam, 
cum nullum aliud robur habeat ad praesens christianitas, quo 
possit potentissimi hostis nostri conatibus resistere, quam Ger- 
maniam. 

Licet nos, prout scitis, vos pro tractando hoc negotio reinte- 
grationis praecipue mittamus, in contrarium ostendere expedit, ne 
si forte Lutherani, prout alias fecerunt, reintegrationem huiusmodi 
negligerent aut spernerent: nos et haec Sancta Sedes de levitate 
notari possemus. Hoc autem potius ad instructionem vestram dici- 
tur, quam quod putemus necessarium esse aliquid de hoc ipsi Fer- 
dinando regi dicere, cum haec omnia alias Maiestati Suae signi- 
ficaverimus, ipseque opinionem nostram circa hoc probaverit. Cum 
Maiestate Sua ergo circa hoc aperte agetis, secus faciendo cum aliis 
ex causa supradicta. 

Vobis dantur duplicia mandata circa tractatum huius reinte- 


365 





grationis, quorum ultimum plenius est, quam primum. Volumus, 
quod ipsi Ferdinando regi utrumque ostendatis, aliis autem non 
ostendatis, nisi debilius. Hoc autem fieri volumus ex causa in pro- 
ximo praecedenti capitulo dicta, scilicet, ut si tractatui huiusmodi 
locus non sit, minus detractum videatur dignitati nostrae huiusque 
Sanctae Sedis. 

Credimus, quod ultimum mandatum nullo modo de insufficien- 
tia redarguetur, cum plenissimum sit; cum autem ad discussionem 
ipsius deveniatur, quod non erit nisi in casu, quo de reintegratione 
huiusmodi sit magna spes et Lutherani non multum differant a 
catholicis: poterit, si pro maiori satisfactione illorum opportuerit, 
mitti aliud etiam plenius mandatum, et hoc vos poteritis offerre. 
Sed dum ambulamus in tenebris, nec adhuc possumus aliquod 
nobis particulare de ipsis Lutheranis polliceri, sufficit non solum 
ultimum mandatum, quod mittitur, sed etiam primum. 

Poteritis haec omnia exponere dicto Ferdinando regi; quod 
si forte videatur maiorem numerum Commissariorum in hoc casu 
exigere, poteritis dicere, quod attenta debilitate principii visum est 
nobis, quod duorum numerus, praesertim talium, sit plus quam 
sufficiens; sed si videbitur spes aliqua, quod super negotio hoc 
possit deveniri ad aliquam bonam conclusionem: nos, si neccesse 
fuerit, non omittemus mittere, quot Maiestati Suae videbuntur oppor- 
tuni, cum pro talibus negotiis vellemus etiam, si possemus, perso- 
naliter venire. 

Licet, ut supradictum est, plenum vobis detur mandatum ad 
concludendum supradictam reintegrationem, quia tamen ut videtis, 
res est gravissima: abstinebitis a conclusione, interponendo tempus, 
donec nos consulatis, super quo non dubitamus, quin cum dexteri- 
tate vestra sitis adinventuri opportunum modum, quo hoc fiat, 
absque eo, quod illic res aut personae aliquam alterationem reci- 
piant. Opus autem vos in hac re ita agere, ut non videamur vobis 
conclusionem inhibuisse, sed potius vos ex gravitate rei ea vestra 
modestia nobis et Collegio Venerabilium Fratrum nostrorum deferre 
velle in his, attento, quod nihil propterea est depositurum, prae- 
sertim cum brevissimo spatio possit isthic a nobis haberi responsum. 


Budapesti tud. egyetemi könyvtár kéziratai : Cseles M. VII. kötet. 144—146. ll. — 
Hitelességére nézve lásd alább a Delfino bíbornok 1564. évi levelének alján feljegyzetteket. 


Közli : BuNviTAY VINCZE. 


375. 


Kelet nélkül (1539) június hóban. 


A pápa Aleander Jeromos bíbornokot, János királyhoz indulandó követjét 
utasításokkal látván el, részletesen előírja, miképen járjon el, midőn Ferdinándhoz 
betér és miképen Jánossal szemben. 


Instructio pro dilecto filio nostro Hieronimo Cardinali Brun- 
dusino super concernentibus charissimum in Christo filium nostrum, 
Joannem Hungariae regem. 

Cum ad charissimum in Christo filium nostrum Ferdinandum, 
Romanorum regem perveneris, conaberis a Maiestate Sua intel- 
ligere: cuius mentis scit rex Joannes circa profectionem tuam ad 
ipsum Joannem Regem? nam sic ab aliquo dictum est, quod hoc 
ei non placebat. Si itaque invenies, id ei non placere: tacito, quod 
tu a nobis aliquam commissionem haberes illuc proficiscendi; 
remanebis apud ipsum regem Romanorum et alia facies, quae tibi 
cum Maiestate Sua tractanda committentur. 

Si vero ipsi Joanni regi profectio tua illuc placebit, ad ipsum 
te conferes, et postquam Maiestatem Suam nostro et huius Sanctae 
Sedis nomine salutaveris, eodem nomine secum te congratulaberis 
de pace inter Maiestatem Suam et praefatum regem Romanorum 
subsecuta, innuendo aptis verbis et cum bona dexteritate, quod nos 
utrique debeamus, quod vocem nostram super hoc audiverint et 
paternas nostras admonitiones admiserint; et super omnia curabis 
ita te gubernare, ut non videatur profectio tua, si illuc iveris, a 
praefato Joanne Rege pependisse, aut nos de sua admissione 
modo aliquo dubitasse; sed principaliter te hinc ad ipsum Joannem 
regem missum tum causa salutationis et congratulationis huiusmodi, 
tum, ut iuxta consuetudinem per praedecessores nostros servatam, 
huic paci nostram et huius Sanctae Sedis auctoritatem interponeres. 
Et quia alias ad nos per aliquem ex ipsius Joannis regis ministris 
scriptum fuit: desiderare Maiestatem Suam, ut nominationes per 
ipsum Joannem regem ad nonnullos episcopatus illarum partium 
factae per hanc Sanctam Sedem auctorizarentur: poteris, si in hunc 
sermonem incidatur, dicere Maiestati Suae, quod etiam hoc habuisti 
in mandatis, ut scilicet de voluntate et desiderio suo circa hoc te 
informares et quamprimum certitudinem de hoc habebimus, Maie- 
stati Suae satisfaciemus. Et ne ex eo, quod auctoritas tibi super hoc 
data non fuerit, imo res nobis hic fuerit reservata, suspicetur ipse 
Joannes rex hoc factum fuisse pro consequendis iuribus Camerae 


367 





et Collegii reverendissimorum venerabilium Fratrum nostrorum ac 
Romanae Curiae officialium: poteris super hoc verbum et fidem 
nostro nomine ei dare, guod attenta regni illius calamitate motu 
proprio cogitavimus promovendos hac vice ab hoc exonerare, sed 
pro conservatione dignitatis et auctoritatis huius Sanctae Sedis et 
praefati Collegii voluisse nos hoc reservare faciendum in consistorio 
nostro prout semper servatum fuit. 

Quia etiam ipsius Joannis regis nomine a nobis petitum fuit, 
ut presbyteros, gui sangvini se his turbulentis temporibus immiscue- 
runt, etiam propriis manibus homicidia committendo, a censuris 
absolvere et super irregularitate et ad altaris ministerium dispen- 
sare, licet hoc non consveverit haec Sancta Sedes facere; voluimus 
tamen Maiestati Suae in hoc complacere: quare omnes tales pres- 
byteros vel alios in sacris constitutos iuxta facultatem tibi per spe- 
ciale Breve datam, quandocunque per ipsum regem super hoc 
fueris requisitus, absolves; et hoc facies etiamsi ad ipsum Joannem 
regem ex quavis causa te non conferes, cum propterea data sit 
tibi facultas hoc etiam per alium faciendi. 

Nonnulla alia pro parte praedicti Joannis regis a nobis sunt 
petita, super quibus hic nihil scribimus, quia agentibus suis satis 
responsum fuit; mittitur autem ad te quid responsum fuerit, ut si in 
hunc sermonem incidatur, scias, quid dicturus aut facturus sis. 


Kelet vagy aláírás nincs. — Budapesti tud. egyetemi könyvidr kéziratai: Cseles M. 


VII. kötet 142—144. U. — Hitelességére nézve lásd alább, a Delfino bíbornok 1564-iki 


levelének alján feljegyzetteket. 
Közli: BUNYITAY VINCZE. 


376. 


Róma, 1539 júniusban. 
A III. Pál pápa által Rorario nuncziusnak adott utasításból. 


—————„ m —— 000000 0 ——M EDE m 0 ——--——— ——-—-—— —«— 01000 EM —-—— 80000 ———A—— 80800 A-0808 RR 


....hortatibur — idem camerarius noster! Maiestatem Suam,2 
ut pacem cum Joanne rege initam ratam ac sanctam habeat. Rationes 
vero, quibus id maxima persuadere potest, quod a nobis longo ser- 
mone intellexerit, memorie et prudentiae suae fidentes, non repe- 
temus, quamvis multae sint et efficacissimae. 

Demum exponet Maiestati suae causam profectionis suae in 


! Rorario. 
2 Ferdinandum regem. 


Hungariam et Poloniam, guam a nobis habuit in mandatis; in 
Poloniam quidem, ut pileum et ensem in sacratissima natalis domini 
nostri nocte benedictos, quo munere clarissimi reges ob aliquod 
insigne erga Sedem Apostolicam meritum decorari solent, Sigis- 
mundo, iuniori regi, genero suo, donet, ut tanto alacrius ecclesiae 
defensionem meminerit se suscipere debere et nostram paternam 
charitatem agnoscat; in Hungariam vero, ut litteras apostolicas de 
provisione episcopatuum episcopis ipsis consignet exigatque ab iis, 
quod pro huiusmodi expeditionibus iure debetur: quae pecunia 
exponi debet pro muniendis his locis contra Turcas, quae oppor- 
tuniora videbuntur. 

Itemque declarabit idem camerarius noster Maiestati suae, 
nos, quum a Transsilvano! perquireremus de generali expeditione 
sumenda, et modum et numerum et qualitatem gentium perconta- 
remur, quibus opus esset, et quid Maiestas sua, quid Poloniae rex, 
qui huic incendio proxima atque iuncta regna habent, collaturi 
essent: respondisse, nullum ad id mandatum habere; itaque cupere 
nos ab ipsis intelligere modum expeditionis generalis futurae, nume- 
rum ac qualitatem gentium, et quantum ipsi pro sua suorumque 
regnorum et reliquae christianitatis salute conferre velint, ut ceteri 
christiani principes tanto facilius et alacrius inducantur. — 


Raynaldus és Pray után Katona XX/2. 1231. 


311. 


Pécs, 1539 június 29. 


Eszéky János v. pécsi püspök megengedi a Sulyok testvéreknek, hogy néhai 
Sulyok György lelkiüdveert a Szent-Imre-oltár igazgatóságát helyreállítsák és 
nekik adja e javadalom kegyuraságát. 


Nos Joannes de Ezeek electus episcopus Quinqueecclesiensis 
ac comes perpetuus comitatus de Baranya. Memoriae commenda- 
mus tenore praesentium significantes, quibus expedit universis, quod 
nos divinos cultus inter tot bellorum procellas, quibus hoc regnum 
a multis iam fere annis iactatum est, propter desolationem bonorum 
ecclesiae intermissos in ecclesia nostra restituere, illosque pro facul- 
tate nostra augere volentes, considerantes etiam pium illum et vere 
salutarem affectum egregiorum Stephani et Blasii Swlyok de Lekche, 
quo iidem erga reverendissimum quondam dum Georgium Swlyok 
episcopum Quinqueecclesiensem, praedecessorem nostrum piae 


! Joanne Statileo. 
Egyháztört. Emlékek. III. 24 


369 


370 


memoriae, fratrem ipsorum, ne scilicet tantorum beneficiorum, 
quibus ille vivens adhuc eos adfecisset, immemores essent, affice- 
rentur, matura igitur intra nos deliberatione praehabita, dignamque 
rationem celebrandorum divinorum officiorum habentes, id eisdem 
Stephano et Blasio Swlyok annuendum duximus et concedendum, 
ut ipsi rectoratum altaris beati Emerici ducis in ecclesia nostra col- 
legiata Quinqueecclesiensi situm, cuius domus vineaque et feneta 
ac alia omnia bona ad ipsum rectoratum pertinentia a clade Moha- 
ciensi desolata iacerent, per hocque nullus divinus cultus ratione 
illius altaris in ecclesia nostra fieret, reformandi aedificandique et 
in refrigerium animae dicti quondam d?! Georgii Swlyok missas in 
ipso altari constituendi, plenam habeant potestatis facultatem ; cui 
quidem altari nos quoque vineam quondam magistri Nicolai, cano- 
nici ecclesiae collegiatae beati Joannis Baptistae de castro nostro 
Quinqueecclesiensi in promontorio possessionis Malon Zylkwth 
vocato existentem, cui ab orientali Stephani Wayas, ab occidentali 
Barnabae Sarossy, a meridionali Thomae Litterati, a septentrionali 
vero plagis Laurentii Litterati de dicta Malon et cuiusdem puellae, 
filiae quondam Georgii Nagh de Quinqueecclesiis vicinari dinoscun- 
tur, nunc per mortem et decessum dicti quondam magistri Nicolai 
ad nos collationemque nostram legitime condescensam [duximus ?] 
annectendam et incorporandam. Ut autem dicti Stephanus et Blasius 
Swlyok maiori devotione et affectu deincepsque ecclesiam nostram 
prosequerentur, auctoritatem iuris patronatus illius rectoratus altaris 
eisdem dandum duximus et conferendum, ut deinceps perpetuis 
semper temporibus praefati Stephanus et Blasius Swlyok, suique 
haeredes et posteritates universae, rectoratum illum altaris simul 
cum domo, vineis, aliisque utilitatibus ad eum pertinentibus illi, cui 
voluerint, actu tamen presbitero dare, donare, conferre valeant 
atque possint, ita videlicet, quod rector ille altaris, actu presbiter, 
ut praemissum est, existens, divina officia et aliaque servitia, quae 
ab illis rectoribus altarium in ipsa ecclesia nostra fieri solent, dili- 
genter facere et exequi debeat et teneatur; immo conditionibus sub 
praemissis annuimus et concedimus annectimusque et incorpora- 
mus harum nostrarum vigore et testimonio litterarum. Datum in 
domo nostra Quinqueecclesiensi in festo beatorum Petri et Pauli 
Apostolorum anno Domini millesimo quingentesimo tricesimo nono. 


Joannes de Ezeek 
E. Quinqueeccl. manu propria. (P. H.) 


Patens alakban, elólapra nyomott pecséttel kiállított eredeti. Oróf Kuun Géza 
marosnémeti levéltárából közölte Peffkó Béla, Tört. Tár. 1887. évf. 789—790. 1. 


378. 


Kézsmárk, 1539 június 28. 


Leudischd György kézsmárki lelkész levele Beszterczebánya tanácsához. — 
Megigerte, mikor náluk járt, hogy ha ingóságait veszteség nélkül eladhatja, leg- 
feljebb két hét mulva elfoglalja prédikátori állását. De ezt nem tehette, Laszky, 
a kinek tudta nélkül nem távozhatott el, sokáig távol volt; mikor pedig haza jött 
és távozása szándékáról értesült, nagyon megneheztelt. Ezenfelül hitelezőit sem 
tudja röglönösen kielégíteni. Várjanak rá, ha lehetséges, szent Mihály-napig; ha 
pedig ezt nem tehetik, válaszszanak más prédikátort. 


Namhafftyge vnnd Erszamen Herenn, Meynn freivntlychenn 
vnnd gancz gwttwylligen dynst myt aller erpittungk kegenn Ewer 
Herschafft alleczeyt etc. Lyebenn Herenn. Noch dann, als ich per- 
senlich myt Ewer Herschafft habe gehandeldt von wegenn des 
predychammeth, welchs habe auffgenommen yn szolcher gestaldt 
ob ich kyndt das meyne verkeffen on schadenn, vnnd vff das 
lengeste jn 2 wochenn kwnth thwn, welchs ich nycht habe kynth 
thwn von wegen meynes Heren Hir. Laszkys abweszenn, weyl ehr 
myr alles gwtten hat gethonn Vnd ych nycht woldte mych loszen 
fyndenn yn der vndankbarkejt kegenn szeynnen Herschafft, als eyn 
frommen man Zwgeherth, yn dem als ehr hem yst kommen vor 
3 tagenn, Ich ym habe angetragenn dyszenn dynst bey Ewer Her- 
schafft vnnd meyn wegk zyhen von der seynenn, gar wnwjllich 
vnnd mjt czarnn hat angenomen, welchs ich wolde nycht vert 
achtenn, alleyn dy scholt dy ich szeynen Vnderthenygen schuldjch 
byn mehr als Hunderth gulden, gebotten baldt czwezalenn Ehe 
ich wegk czyhe, welchs myr schwer yst czu thun: weyl das getrewdt 
noch víf dem feldt yst, vnnd das selbyge von myr nycht czw- 
kaffenn gebottenn hat, on welchs ich nycht kan dy scholtleuth 
contenth machen, dorwm habe ich szolt meynen botten yn 3 tagen 
szenden czw Ewch das losszenn wysszen, In dem Ewer botth 
kommen yst, myt welchen ich Ewer Herrschaft losz wysszenn, das 
ich gerenn wolde bey Eüch nonth (?) das broth haben den yn der 
Cyps fyl gut, wu man das worth gottes verbeuth czu predigen, Jdoch 
muss ich gedult habenn bas meynn getrewdt yn dy schewer 
kwmmeth vnnd szolche schult von Heller czu Heller czalenn. Szo 
Ewer Herschaft nycht konn harren bas [alatta: was] vff szolche 
czeyt, nemlich nach mjychaelis, szo woldet yr eynen andernn 
prediger erwalen, das yr nicht gynghet als yrrende schoff on 
eynen prediger; wan ich ader [| yn der szelbigen czeyt kynde 
czalenn, nicht Ewer prediger, sunder eynn Caplan bew Ewer FH. 

24* 


371 


372 


czu szeynn vnnd wasser und broth on scholt myt Eüch czu essen, 
den on scholt kann ich yn der Keszmark nycht lebenn. Myt dem 
befele ich Ewer H: (myt allen Herrn) got den almechtigen, was ich 
ader kan dynen den grosten vnnd den kleinstenn, alleczeyt byn ich 
bereth [! bereit] kegen Eüch das czu thun, geben aus der Keszmark 
in Vigilia petri et pauli Im Jar 15 vnnd 39. 
Georgius Lewdyschd 
Pharrer ynn Keszmarck, alleczeyt der 
Ewer. 


Eredetije Beszterczebänya város levéltárában. Fasc. 209. Nr. 9. 
Közli: Tımon Ákos. 


379. 


1539 júniusban napi kelet nélkül. 
Broderics István váczi püspök végrendelete. 


Anno 1539. in mense Junio. Quandocunque mihi aliquid huma- 
nitus contigerit, hoc de rebus meis disponendum duxi per exequuto- 
res meos, quos cupio esse dominum fratrem meum, dominum 
Mathiam Broderith de Polanya, aulicum regium, item reverendum 
et venerabiles dominos Thomam praepositum Quinqueecclesiensem, 
custodem Agriensem, secretarium regium, Stephanum de Buda, 
Joannem similiter de Buda et Ambrosium Zedeljn, provisorem, 
archidiaconos et canonicos Ecclesie mee Vachyensis. Helisabet ! 
puelle nepti mee ex sorore mea Barbara volo dare: florenos III 
centos vestes meas II. que exequutoribus meis videbuntur. Nicolao 
fratri eius, quem minus ad bonam frugem reducere potui, fl. II. c. 
sed et pecunia hec non detur ei ad manus, sed exequutores emant 
ei aliquid haereditarii, quod pro tanta pecunia emi poterint, ita 
tamen, quod illud non possit vendere, nec impignorare, nec ullo alio 
modo alienare. 

Creditores. Magnifice domine Catharine de Frangepanibus, 
relicte magnifici domini condam Gabrielis de Peren debeo argenti 
illaborati marcas XLVIII; detur ei illud argentum Kremniciense et 
argentum emptum ex teste (!) reverendi condam domini Damiani 
episcopi suffraganei Vaciensis, quod cum argenti () Kremniciensis 
facit marcas XXV. Addantur et2 disci argentei, qui faciunt marcas 


1 Tollhibából : libet. 
2 Tollhibából : ex. 


circiter XXV. Reliquum suppleatur, unde exequutoribus videatur. 
Cui quidem domine dedi pro pecunia zybellinas numero VI, 
valentes verisimiliter fl. XXIIII. Item Domino Alexio Thwrzo debeo 
fl. II. c. currentis monete. 

Domino Andree preposito Strigoniensi fl. I. c. 

Debeo Padwe pro Nicolao Zalay non multum, ipse scit, 
quantum ; summa non credo, quod excedat fl. XX. in auro. 

Alexandro de Bonzagnis de Regio, quod est inter Mutinam 
et Parmam, pro argento! fratris sui, reverendi condam domini 
Joannis de Bonzagnis Episcopi Chyanadiensis fl. I. c. in auro. Hec 
omnia supradicta restituantur per exequutores. 

Valentino de Alba Regali, nepoti condam Demetrii literati de 
Alba-Regali dentur fl I c. Job de Quinqueecclesiis f. I. c. 

Francisco de Bonssegnis de Sancto Sepulcro, camerario meo, 
fi II. c. 

Consangvineis Francisci, qui fuit consangvineus dominae 
Catharine, prioris uxoris domini Mathie Broderith, f L. 

Consangvineis Andreae de Naghwath, qui est mortuus, dum 
Tarnovie cum Rege exularemus fl. 3II (32). 

Alberto Papeznyak fl. L-ta. 

Hospitali Sancti Spiritus dentur f. I. c. 

Prisce, filie domine Sare fl L. Servitoribus, quibus, credo, 
parum debentur, solvetur 

Anthonio literato de Myndzenth f x 

Andreae literato2 

Domino Andree preposito prefato debebam fl. III c., quos ab 
eo adhuc ante cladem Mohachiensem mutuo acceperam, eos sere- 
nissimus rex Romanorum ad preces meas ex taxa sua regia per 
dominum Alexium Thwrzonem ei deputavit; similiter et domino 
Thwrzony eodem tempore fl II. c., quos ab eo prius acceperam et 
uterque eorum fuit contentus. 

Ecclesie Wachiensi debeo summam, quam magister Ambro- 
sius novit. 

Joanni literato de Iwanich et liberis eius fl II. c. 

De rebus et proventibus meis. Habeo in cellariis meis diversis 
vina omnis generis; habeo in horreis meis tot fruges, ut facile 
haberi possit ex eorum pretio, etiamsi vilissimo pretio vendantur, 
fl II m. Habeo argentum mar. I. c. XVIII. Adhuc sine antiquis minutis. 


1! Tollhibából : argente. 
2 Summa desideratur. 


373 


374 


Ex novis decimis agnellorum verisimiliter f. III c. et frugum 
verisimiliter fl VI. c. Ex novis decimis vinorum f I. m. 

Expecto ex Transsilvania boves centum, mihi a domino Epi- 
scopo Transsilvaniensi donatos, valentes fl III. c. 

Expecto ex eodem loco gradarios IIII, unum a plebano Byrt- 
halmy pro pecuniis, unum alium a Petro More, item a domino 
Waywoda Maylath, quartum a domino praeposito Veteris Bwde. 
Habeo hic et in Monyorod boves, vaccas et alias huiusmodi, quo- 
rum numerum novit provisor. 

Item vestes, item utensilia domus, item alias res, de quibus 
exstat quidem registrum in rubeo libro meo, sed non sunt omnia 
ibi expressa. 

Habeo ex veteri moneta fl. IIII c. in manibus Francisci Itali. 
Habeo certas res minutas in parva ladula, inter quas aurum nat- 
monense (!) valens ad fl XL, annulum theorkes satis bonum, valens 
verisimiliter fl. II C. Habeo zybellinos LXVII. Debet mihi Stepha- 
nus de Bjkesd presbyter, alias provisor meus Wachiensis ex com- 
putu et compositione cum eo facta medio fideiussoris fl. II. c. sine 
fideiussore alios fl. II. c. hos ultimos ei relaxo. 

Ex his facile poterunt disponi omnia supra dicta, imo etiam ex 
tertia vel quarta parte istorum, et si que essent, que ego essem 
oblitus, hic ponetur; reliqua omnia relinquo domino Mathie Bro- 
deryth fratri meo et eius liberis, maxime ex priori uxore eius 
genitis, nam alii, ex secunda uxore eius geniti, non in tantum 
egent, si Deus regnum conservaverit, quorum bona ego cum meo 
dampno magno conservavi, et multa hic passus sum dampna a 
domino Nadasdino, possum vera [!] dicere, aliquot millium flore- 
norum in Abbatia Zalad. Rogo autem dominum Mathiam, ut sit 
memor anime mee in iuvandis pauperibus, maxime in hospitali 
Sancti Spiritus Waciensi degentibus. 

Maiestati Regie munus aliquod competens, quod exequutori- 
bus meis videbitur; Maiestati Reginali quotcunque parvum munu- 
sculum, si non daretur aliud, saltem unum ex horologiis meis, quod 
videbitur melius exequutoribus meis. 

Ecclesie Wachiensi quantum videbitur. Domino Colocensi, 
quod videbitur. Domino Quinqueecclesiensi, quod videbitur. 

Sepultura domini predecessoris facit! ad quam egregius 
Andreas Hispa dedit fl XX. 

Dominus Nadasdinus habuit apud se in deposito, me ei Posonii 


! Hic aliquid excidit. 


datos, qui fuerant condam Demetrii literati de Alba-Regali fl. in 
auro vel III. c. vel IIII. c. salva veritate; rogo suam dominationem, 
velit eos Valentino, Demetrii nepoti restituere; velit etiam recor- 
dari, quod debet fratri meo bona ad III. c. vel IIII. c. colonos iuxta 
suum promissum teste rege, et literis eius, quando rex contulit ei 
bona Kanysay ob respectum meum cum ista conditione. Illud etiam 
recordetur, quod abbatiam meam tenuit per plures annos et per- 
cepit proventus meos. Supplico Maiestati Regiae, sit memor servi- 
tiorum, laborum meorum, expensarum, et sallarii mei, quod mihi 
sua Maiestas in singulo anno constituerat, cuius vix tertiam par- 
tem habui ante adeptionem episcopatus Quinqueecclesiensis. Pre- 
terea vero mihi L[egati?] fuerunt IIIl m. fl. in singulos annos; et 
non relinquant horffanos meos, maxime íratrem meum, Dominum 


Mathiam etc. 
Stephanus Brod.[erith] 


Episcopus Wachiensis manu propria. 


Egy ív papir három oldalán. Másolat vagy kivonal az eredeti végrendeletból, de 
hogy a XVI-ik század negyvenes éveiben készült, mutatja az a körülmény, hogy a másoló 
mindjárt az első sorban már megszokásból 1540-et vagy negyvenegynehänyat írt, de észre- 
vevén tévedését, a 4-et törölte és 39-et írt. — Leleszi országos levéltár : Actorum 1539. Nr. 41. 

Közli : BUNYITAY VINCZE. 


380. 


Bécs, 1539 július 2. 
Morone János bécsi nunczius jelentése a pápa titkárához. 


Ferdinánd király ugyan zokon vette a magyar főpapok meg- 
erősítését, mert abból kárt vél magára háromolni ; mindazáltal meg- 
nyugodott ő Szentsége határozatán. «Il danno — Írja a nunczius — 
qual Soa Maestä dubita che gli auenga di questa confirmatione, & 
in summa che gli pare, che questa pace col re Gioanni non sia per- 
durare; et pare a Soa Maestà, che se bisognasse occupar quel regno 
per via d'arme, che quelle chiese sarebbono rimaste alla disposi- 
tione soa et con tal obietto haverebbe havuto commodità di con- 
tenere gli Ungari soi in ufficio et de aquistarne delli altri principali, 
essendo quelle chiese de tanto importantia, che tutti gli principali 
Ungari gli fanno disegno o per se, o per gli suoi» A mire a 
nunczius ezt a megjegyzést teszi: «Soa Santità — potrà advertire, 
quali disegni si fanno delle cose ecclesiastice etiam dalli principi 
tanto cattolici, come fa professione di esser questa Maestà». 


Óvdry L. id. m. 73. 1. — Nuntiaturberichte etc. IV. 116. 





375 


376 


381. 


Bécs, 1539 július 4. 


Várday Pál esztergomi érsek, küldötteit és az általuk előterjesztendő ügye- 
ket III. Pál kegyeibe ajánlja. 


Sanctissimo in Christo Patri et Domino, Domino Paulo III. divina 
providentia Sacrosancte Romane ac Universalis Ecclesie Pontifici 
Maximo, Domino meo Clementissimo. 


Beatissime Pater, Domine Domine Clementissime. Post oscula 
pedum beatorum Sanctitatis vestre et humillimam servitiorum meo- 
rum in graciam eiusdem commendacionem. Misi ad Sanctitatem 
vestram hos reverendum patrem Paulum Zondinum episcopum 
Rosonensem, Suffraganeum ecclesie Zagrabiensis, et magistrum 
Federicum, archidiaconum et secretarium meum, quibus nonnulla 
negocia perardua, statum et honorem meum ecclesieque mee con- 
cernencia, eidem exponenda commisi. Supplico itaque Sanctitati 
vestre, uti Domino meo clementissimo, humillime pro summa in 
omnes, et presertim in Ecclesias Dei innata pietate et clemencia, 
dignetur eosdem benigne audire, eorumque dictis fidem adhibere, 
Ecclesieque mee status, honoris et preeminencie adeo racionem 
habere, ut eo tempore, quo ex Dei nutu et Sanctitatis vestre gracia 
me illi preesse continget, existimacionis sue aliqua ex parte detri- 
mentum accepisse minime videatur. Quod a Sanctitate vestra et 
eius sacrosancta Apostolica Sede perpetuis meis obsequiis et ser- 
vitute indefessa emereri pro viribus conabor. Quam Deus Optimus 
Maximus in tocius orbis christiani istiusque sacrosancte Sedis status 
felicissimi conservationem incolumem quam diutissime conservare 
dignetur. Vienne Austrie quarta die mensis Julii Anno Domini 
MDXXXIX. 

Eiusdem Sanctitatis Vestre 

humillimus servitor et capellanus 
Paulus 


Archiepiscopus Ecclesie Strigoniensis 
manupp. 


Theiner, Vetera monum. Slavorum merid. I. 646. 


382. 


Bécs-Ujhely, 1539 jálius 5. 
Ferdinánd király Várday érseket bibornoki méltóságra melegen ajánlja. 


Beatissimo in Christo Patri et Domino, Domino Paulo III. Divina 
providentia Sacrosanctae Romanae et Universalis Ecclesiae Summo 
Pontifici, Domino nostro Reverendissimo. 


Beatissime in Christo Pater et Domine, Domine Reverendis- 
sime. Post humilem commendationem filialis observantiae nostrae 
continuum incrementum. Arbitramur dignum et aequum esse, ut 
Beatitudo vestra et Sancta Sedes ista Apostolica Ecclesiam Metro- 
politanam Strigoniensem in regno nostro Hungariae prae aliis 
commendatam habeat, gratiisque et favoribus oportunis prosequa- 
tur, tum quod christianismus in dicto regno illic a divo Stephano 
rege initium sumpserit, qui, ut memoriae proditum est, ibidem 
natus fuit et sedem suam regiam domumque habuit, quam domum 
in ecclesiam tandem et honorem Dei omnipotentis consecrasse 
traditur. Quae quidem ecclesia cum ab exordio christianismi ibidem 
coepti in fide semel accepta, fidelitateque syncera erga reges pro 
tempore existentes semper constans et immobilis perseverasset, 
sicuti in hodiernum usque diem perseverat, eam ob causam eadem 
ecclesia simul et reges atque regnum ipsum a felicis recordationis 
Sacrosanctae Romanae Ecclesiae Pontificibus variis gratiarum et 
praerogativarum donis immunitatibusque supra alias omnes regni 
ecclesias evehi et decorari consuevit. Et quia per infelicia horum 
dissidiorum tempora, quibus regnum nostrum Hungariae tum, per 
clades Turcicas, tum etiam domesticas hostilitates oppressum, ecclesia 
quoque eadem semper in fide constanter permanens varie et multi- 
pliciter afflicta et extenuata fuit: Nos volentes illam pro eiuscemodi 
fidelitatis constantia ad exemplum maiorum et praedecessorum 
nostrorum ex aerumnis et cladibus perpessis sublevare, spem dedi- 
mus atque adeo benigne polliciti sumus, effecturos Nos esse apud 
Beatitudinem vestram ac dictam Sedem Apostolicam, ut quam- 
primum fieri posset, honore cardinalatus eadem decoraretur, per 
hocque totum regnum, quod alioqui a sola illa metropoli in spiri- 
tualibus propendet, in unum corpus integrum redigeretur, sicque 
in unum redactum fortius et efficacius semetipsum adversus Thur- 
carum perfidiam tueri et defendere posset. Quapropter Sanctitatem 
vestram etiam atque etiam vehementer rogamus, dignetur tum ob 


377 


378 


causas supradictas, quibus etiam id recte adnumerari potest, quod 
eadem ecclesia inter alias ex (in ?) regno isto principatum obtinet, et 
summo proximo honore ornata aliquando fuit, tum pro augmento 
dignitatis illius antistitis, proque commodo et salute regni nostri 
praefati, tum etiam nostrae intercessionis intuitu moderni praelati 
eiusdem ecclesiae eam habere rationem, ut cardinalatus sibi a nobis 
promissi titulo ad praesens non defraudetur. In quo Sanctitas Vestra 
rem Sedi isti Apostolicae haud indecoram et nobis gratissimam 
certe faciet, consultura procul dubio hac ratione religioni orthodoxae 
fidei secundum ritum ab antiquo observatum retinendae conser- 
vandaeque. Commendamus nos pro solita nostra observantia et 
filiali pietate paterno amori Sanctitatis Vestrae. Datum in nostra 
Civitate Nova die quinta mensis Julii anno Domini MDXXXIX. 
regnorum nostrorum Romani nono, aliorum vero decimotertio. 


E(iusdem) Sanctitatis V(estrae) 
Humilis et obsequens filius 


Ferdinandus. 
Ad. Carolus. 


Theiner, Vetera monum. Slavorum merid. I. 646. 


383. 


Bécs-Ujhely, 1539 jálius 6. 


Morone nunczius Durante pápai titkárnak: Frangepán és Statilio közötti 
versenygés. A lutheranizmus terjed Magyarországon. 


— | 0000 0 —— 0 ——— 8 o GEM —-AuA—A— A a —--—-—" em 8800 Em e on guide RA 


Credo che Nostro Signore sappia, che tra questo vescovo 
Agriense de Francapani et quello de Transilvania, qual fu a Roma, 
sonno qualche simultà et concurrentie al cardinalato, benché l'Agri- 
ense faccia professione et sia tenuto huomo da bene et dica, che 
vuol male solo alli vitii del Transilvano, qual é notato in Ungaria 
di homicidio, stupro et d'espilatione; et perché ha inteso, che il 
prefato Transilvano debbe haver ditto a Nostro Signore, che lui ha 
impedito il matrimonio della nepote di Nostro Signore! col re 
Giovanni, mi ha pregato voglia far intendere a Sua Santità, che 
non é vero, anzi per contrario ch'egli sé ben avantato d'haver dato 
quodammodo parola a Sua Beatitudine. 


! Farnese Viktória, a kardinális viczekanczellár testvére, kinek kihäzasitäsa 
iránt tóbbféle tervet szóttek a kürián. 


Oltra di questo m’ha detto (Frangepán), che in Ungaria il 
Lutherismo piglia gran piede et ch’alcuni de li prelati sonno conta- 
minati, ma non tanto peró che, se Nostro Signore ponesse cura a 
smorbar quel regno, [nor si potesse sperarne buon effetto,] man- 
dando o nuntio overo legato al re Gioanni, qual dice l'havrebbe 
gratissimo, per dar' ordine alle cose della fede et delle chiesie usur- 
pate et distratte in molti modi, et per restituir le immunità eccle- 
siastice al luoco suo, perché quel re non gli ha riscuardo alcuno. 
il che difficilmente forsi Sua Santità potrebbe fare senza la buona 
voluntà della Cesarea et questa Maestà, quantunche si debbe haver 
risguardo per qualche buon modo che quel regno non si perdi, 
accioch' oltra la satisfattion de l'offitio di Sua Santità, facendosi un 
concilio si possi haver per la chiesa quella natione, qual' & pur la 
quinta in l'ordine de Christiani. 


— CT 0 —— 0 ——— Geil GENE 0 —-—- GUAM 000—000 tm GERD 0 ——— CE 0-0 —. 


Naustot alli 6 di luglio 1530. 


Nuntiaturberichte etc. IV. 131. 


384. 


Carpentras, 1539 jálius 13. 


Sadolet Jakab bíboros, carpentrasi püspök válaszlevele Frangepán Ferencz 
egri püspökhöz, a magyar püspökök megerősítése ügyében. 


Jacobus Sadoletus cardinalis Francisco Frangepani Ungaro, 
episcopo Agriensi, S. P. D. Accepi tuas litteras mihi gratissimas, in 
quibus illud perhumanum, quod mea erga te officia plurimi facere 
videris. Quasi vero non ego ita agere debeam: aut sit quicquam, 
quod a me tuae eximiae virtuti et amori erga me non debeatur. 
Imo vero quaecunque mihi dabitur tibi commodandi et rem gratam 
faciendi occasio, sic ea utar, ut eodem tempore beneficium me abs 
te accipere sim arbitraturus. Quid enim est, quod potius agamus, 
quam ut faveamus bonis, et virorum insignium virtutes, cuiusmodi 
tu profecto es, iustis honoribus afficiamus ? praesertim tanto ami- 
citiae fundamento inter nos facto, quod non solum benevolentia 
mutua, sed iure etiam hospitii sancitum sit. Noli enim putare, me 
oblivisci posse illius humanitatis, qua tu adductus, Carpentoracte, 
ut me inviseres, divertere voluisti. Quo quidem tempore cepi fructum 
permagnum e conspectu et sermonibus tuis, de quibus scripsi ad 
pontificem ea, quae mihi videbantur: illud praecipue spectans, ut 


379 


380 


siquid antea ille forte in tua natura fuisset oflensus, animadverteret 
et sciret, inter elationem animi et libertatem plurimum interesse. 

Quod de ecclesiarum dilatione confirmationis scribis: quum 
mihi tuae litterae sunt redditae, una item Roma scriptum a Joanne 
Marsupino tuo est, omnia iam esse transacta, praesertimque quod 
ad te attinet, fuisse perfectum. Quo equidem nuncio valde gavisus 
sum. lllud tantum dolui, me non fuisse in senatu, quum mentio 
de te facta est: iustis enim et debitis laudibus dignitas et virtus non 
caruisse. Quamquam illa quidem sine cuiusquam nostrum testi- 
monio per sese splendida ipsa est. Ego illa verba in litteris tuis 
maximopere probo, tibique inprimis convenientia esse duco, quibus 
te confirmas nullis unquam iniuriis ab honore et cultu sanctae Sedis 
Apostolicae esse discessurum. Certe sic facere decet eos, qui Deum, 
non qui homines intuentur: quique, ut tu gravissime et sanctissime 
scribis, spectant ea, quae non videntur, non ea, quae oculis et sensi- 
bus subiecta sunt, in quibus homines falli et errare iam quotidia- 
num est. Sed de his satis. 

Tuae epistolae longissimae mihi forent suavissimae. Nam 
quas accepi, perbreves visae mihi sunt, tanta a me cum voluptate 
sunt lectae: qui si Romae essem, lacesserem te crebro meis scriptis. 
Nunc longe gentium absum, neque sane mihi constat, quod ad tem- 
pus sim in Urbem reversurus. Nam neque quicquam adhuc video, 
quod me illuc attrahat: et multa sunt hic, quae me detineant... 

. .. Quicquid tamen egero, faciam te certiorem. Tu me... dili- 
gas, regique tuo meam et fidem offeras et observantiam. Broderi- 
cumque plurimum meis verbis salutes, valde te rogo. Carpentoracti, 
VII. Idus Julii, MDXXXIX. 


Schmith, Episcopi Agrienses II. 344. Katona, XX/2. 1232. Jacobi Sadoleti, episcopi 
Carpentoracti, S. R. E. Cardinalis epistolarum libri sexdecim. Coloniae Agrippinae. Anno 
1572. 461.1. 


385. 


Bártfa, 1539 jálius 18. 


Stöckel Lénárd örvend barátjának Werner Györgynek szerencsés visszaérke- 
zésén, üdvözli fia születésének alkalmából és igéri, hogy Révai fiainak érdekében 
szivesen megtesz mindent, a mit lehet. 


S. P. D. De reditu tuo, vir humanissime, nihil audivi prius- 
guam me noster Marcus tuis verbis salutaret. Negue enim com- 
misissem, ut literas, guas a Christophoro tuo mecum huc attuli, 


tamdiu retinerem, si de tuo adventu antea certior factus essem. 
Ignosce, igitur, queso id quidquid est, quod nulla mea negligentia 
intelligis accidisse. Ceterum illud vehementer gaudeo, quod salvus 
atque incolumis ad tuos redieris, idque tum tua causa, cui omnia 
prospere evenire velim, tum reipublice, cuius vel maxime interest 
te, quod Deus faxit, quam longissimo tempore superstitem esse. 
Audivi te etiam nova prole, teque digna, interea, dum abfuisti, 
auctum esse. Quod Dei beneficium tibi ut sit perpetuum, etiam 
atque etiam opto, utque filiolum, quem modo in lucem editum 
vidisti, olim etiam florentem videre possis. Ex commemoratione 
D. Ecchii cognovi te de filiis domini Rheuaj quedam ad eum 
scripsisse. Quid de illis faciendum sit, vestrum esto iudicium. Tantum 
illud habeo polliceri, siquid Dominus Rheuaj prodesse me filiis suis 
existimavit, me libenter, quoad potero, summoque studio omnia 
esse acturum. Te cum tuis omnibus quam bellissime valere cupio. 
Bartphe XVIII. Julii M. D. XXXIX. 


Tue humanitatis studiosissimus 
Leonh. Stoeckel. 


Kívül: Viro clarissimo D. Georgio Vernero, questori Regio, 
patrono suo. Eperies. 


Révay-levéttár. — Másolta Ábel Jenő. Közli: BUNYITAY VINCZE. 


386. 


Visegrád, 1539 július 25. 


Frangepán Ferencz egri püspök Morone nuncziusnak határozottan kijelenti, 
hogy a pápai megerősítésért járó díjakat — bár azokat ő Szentsége az ország 
véghelyeinek megerősítésére rendeli fordíttatni — nem fogja megfizetni. 


....Scribitur mihi ex urbe, Sanctissimum Dominum nostrum 
velle bullas confirmationum nostrarum mittere per unum nuncium 
suum ad regem dominum meum, ea conditione, ut nos hic nume- 
raremus nuncio illi omnem pecuniam, quam Romae pro huiusmodi 
confirmationibus exposituri eramus; quam tandem nuncius exponat 
hic in muniendis locis finitimis ad instantiam Maiestatis Regiae, 
clementissimi domini mei. Si ego, ut de aliis interim taceam, habe- 
rem pecuniam ad redimendas bullas, non institisset Maiestas Regia 
pro me apud Sanctitatem Suam, ut gratis confirmaremur. Sed quia 
vidit Maiestas Sua me non habere pecuniam, et hoc tum, quia epi- 
scopatus proventus non possideo integre, imo nec mediam partem, 
tum quia habui plus satis expensarum hiis annis tam in arcis 


381 


382 


Agriensis conservatione, tam in obeundis publicis legationibus pro 
salute regni, non enim dantur nobis illa menstrua stipendia, quae 
solent dare Romani Pontifices suis nunciis vel legatis. Item ego spe- 
rabam, etiam sine regis intercessione servivisse tantum hic Sedi Apo- 
stolicae, ut gratis meruissem has bullas. Si igitur nuncius bullas laturus 
est ad manus Sermi Dni regis mei, bene quidem; credo Suam Maiesta- 
tem mihi gratis daturum litteras, qui gratis dedit episcopatum, et se 
habiturum hanc pecuniam apud se, quia ego et viginti millia ducato- 
rum exposui de mea et sororis meae facultate in suis servitiis. Quod 
si ille dominus nuncius (quisque ille sit futurus) volet omnino, ut 
appendam sibi hic argentum illud, non debebat sumere tantum 
laborem, quia libere poterit reportare bullas in archivum Pontificis. 
Nam etsi haberem nunc illam summam pecuniae in marsupio meo, 
ut video statum rerum christianarum et huius regni praesertim, 
forte libentius haberem pecuniam, quam bullas. Ista cuiuscunque 
consilio sunt facta, videant ipsi. Credo hic nullum soluturum quic- 
quid pro hiis bullis. Et Dominatio Vestra Reverenda videbit Sed 
neque Maiestas Regia erit contenta, neque Sua Santitas mihi istud 
responsum dederat Romae ad supplicationem regis domini mei. 

Si Dominatio V. R. videret nostra intrinseca, aliter cogitaret de 
istis: Dominationi V. R. rem meam ex animo commendo, tanquam 
illi quem scio me ultra mea merita suo favore prosequi. Ego pecu- 
niam non habeo. Miror quod non veniant istae bullae, nisi forte 
sicut post quinque annos sumus confirmati, rursum post alios 
quinque bullae afferantur. Omnia ista suspicor esse facta contra me. 
Quia forte amicus aliquis fuit contentus, ut alter oculorum sibi 
eruatur, dummodo mihi eruantur ambo... Ex Visegrado prope 
Budam die 25 julii 1539. 


Közölte Óvdry Lipót : Századok. 1877. évf. 7. 1. — V. ö. Nuntiaturberichte aus 
Deutschland. Erste Abth. IV. 177. 


387. 


Bécs, 1539 július 26. . 


Aleander kardinális, pápai követ naplójából. — Sbardellato András ! ujsá- 
golta Aleandernek, hogy a törökök Magyarországon Báta községet prédára hányták. 


—— | ——— (U GE 0000 GEHE CT] JN R0 A00 or //ddccTO a 808080808080 BEE NÉ ni 


Dixit Sbardelatus nova habere guod Turcae egerint in prae- 
dam omnes habitantes cuiusdam oppidi, guod vocatur Batha, ad 


! Ennek fia volt Ágoston, ezidőben esztergomi őrkanonok, később váczi 
püspök. 


numerum 10000 animarum. in eo oppido multi nominis fuisse 
sanguinem Christi miraculosum. 


Nuntiaturberichte etc. IV. 369. 


388. 


Bécs, 1539 július 27. 


Aleander kardinális, pápai követ naplójából, — Várday érsek Bátáról és 
az ottani apátságról ; a kalocsai érsek elutazásáról és Ferdinánd királynak szava 
meg nem tartásáról. 


Dixit mihi hodie Strigoniensis, tempore guo vidit Batham, 
fuisse oppidum ducentarum domorum, sed intellexisse, guod postea 
multum sit auctus numerus; item guod multi ex pagis vicinis hoc 
tempore illuc concurrerant metu Turcarum circumcursantium. 

Item quod in loco eminenti est monasterium guoddam, nobile 
sanguine miraculoso domini nostri Jhesu Christi, quem sanguinem 
dicunt Petrum Perini abstulisse in quandam suam arcem. 

1539 die dominico 27 julii dixit Strigoniensis Colocensem 
discessisse admodum male contentum de rege, quia promiserit ei, se 
relaxaturum decimas ad episcopatum Agriensem attinentes et in 
fine negavit, id est promissa non servavit, id quod damnat maxime 
Strigoniensis, quia, inquit, potens est Colocensis apud regem Joan- 
nem, cui omnia libere dicit; et alii applaudunt et adlicentur (/gy) 
regi Joanni, ipse vero ingenue item pro bono dicti regis, quam pro 
bono Christianitatis; et quod potest multum prodesse et obesse 
huic regi, quantum attinet ad id, quod Maiestas Sua nunc procuret 
cum Joanne. 

Dixit Strigoniensis Colocensem dixisse sibi et Thurzoni paulo 
ante discessum hinc suum: quantam fidem possum facere regi meo 
Joanni, quod rex Ferdinandus servabit promissa, quum videam 
ipsum erga me non servasse fidem ?' 

Dixit item Strigoniensis, pessimum fuisse regis in hoc con- 
silium, neque se dicere ex privato affectu, ut ipse recuperet decimas 
a Joanne detentas; quinimo pro bono huius regis voluisset, ut relaxas- 
set decimas Colocensi, etiamsi ipsemet Strigoniensis fuisset decimis 
suis propriis cariturus. 


Nuntiaturberichte etc. IV. 369. 


383 


384 


389. 


Sáros, 1539 augusztus 1. 

Werner György nagysárosi kapitány Réwai Ferenczhez. — Réwai azon 
kérésére, adjon neki tanácsot, hol neveltesse fiait: ajánlja Bártfát vagy Eperjest. 
Bártfán Stöckel Lénárt lesz tanáruk, kit Melanchthon nagyra becsül. Alkalmas 
szállásuk is lesz Eck Bálint városi föbiröndl, kinek házában, mint tanulók, 
Perényi Mihály és Serédy Gáspárnak egy unokája is el vannak helyezve. — 
Eperjesen Fridericius András az iskolamester, ki ezelőtt sok éven át Kassán műkö- 
dött dicséretesen. Itt ő (Werner) fogadhatja a fiukat saját házába. Mindent össze- 
foglalva mégis Bártfának ad elsőséget. 


Magnifice domine, domine observandissime, seruitij mei re- 
commendationem. Quamquam reditum huc meum gravior excepit 
casus, quemadmodum Magnificentiam Vestram et ex prioribus literis 
meis, et hominum sermone accepisse arbitror, tamen mihi cura et 
cogitatio de liberis Magnificentiae Vestrae non excidit. Et quia tum 
apud Eperienses nostros, tum Bartphae res scholastica et literaria 
restitui cepit et utrobique boni praeceptoris est copia, neque desunt, 
qui Magnificentiae Vestrae liberorum curam sunt suscepturi, libe- 
rum relinquitur eidem Magnificentiae Vestrae, utro in loco eos 
velit collocare. Bartphae habituri sunt praeceptorem Leonardum 
Stokl, quem tanti facit Philippus, vt in eius disciplinam principis 
sui filios tradendos esse duxerit. Atque ea fuit causa, cur postula- 
ret, vt reditum ex Francofordia suum expectaret, de quo me coram 
dicere memini. Ecchius noster, quem quid attinet Magnificentiae 
Vestrae describere et recommendare, non recusabit eos in aedes 
suas recipere, in quibus iam et Michael Pereny egregia indole 
adolescens, domini Casparis Seredj privignus, et eiusdem domini 
Casparis ex sorore nepos, honestissime habentur, qui itidem discen- 
darum literarum causa illuc sunt traducti. Porro de illorum volun- 
tate Magnificentia Vestra ex hic adiunctis literis cognoscet. In 
Eperies praefectus est scholae magister Andreas Fridericus, qui 
ludo Cassoviensi multos ante annos praefuit cum laude. Quod vero 
Magn. Vestrae filij non sunt desideraturi hospitium ea in civitate, 
in qua Vernerus habitat, id credo Magnificentiae Vestrae esse per- 
suasum. Itaque, ut dixi, Magn. Vestrae relinquitur, utro liberos 
suos mittere velit. Quodsi Magnificentia Vestra, utro magis inclinet 
animus meus, scire expetit, etsi intelligo praesentiam liberorum 
Magn. V. non modo scholam nostram, sed etiam ciuitatem esse 
cohonestaturam, adeoque mihi facultatem praebituram, ut quod iam 
diu affecto, meam erga Magnificent. Vestram et domum suam 


obseruantiam et affectionem declarare possim; tamen guum hic 
spectandum sit potius, guid pueris prosit, quam quid nobis publice 
aut privatim conducat, Bartphae eos omnino collocandos esse 
censeo, idque non modo propterea, quod talem praeceptorem, 
talem hospitem sint habituri, sed etiam propter alias causas, quae 
mihi aetatem, educationem, studia puerorum, denique praesentium 
rerum ac temporum conditionem reputanti minime contemnendae 
esse videntur. A me, quocumque tandem traducti fuerint, iubebit 
eos Magnificentia Vestra expectare, quaecumque ab homine dedi- 
tissimo proficisci possunt. Dominus deus perpetuo servet et sospitet 
Magnificentiam Vestram, quae me velit habere recommendatum. 
Ex arce Saros prima die Augusti Anno 1530. 


Eiusdem Magnificentiae Vestrae 
Seruitor 


Georgius Vernerus. 


Credo Maiestatem regiam in locum domini Lascani breui 
alium Capitaneum huc esse missurum. Et si istac iter fecerit, recte 
pueri recommendari et coniungi poterunt. 


Eredetije a báró Réwai-család stjavnicskai levéltárában. Közölte Frankl Vilmos: 
Rewai Ferencz nádori helytartó fiainak hazai és külföldi iskoläztatäsa 1538—1555. Pest, 
1873. 68. I. 


390. 


Wittenberg, 1539 augusztus 4. 


Luther Márton levele Révay Ferencz túróczi főispánhoz. — Igyekezik 
Zwinglinek az Oltáriszentségről szóló állítását czáfolni és Révayt annak elfoga- 
dásától visszatartani. 


Generoso et clarissimo viro domino Francisco de Reva, comiti 
Thurociensi, domino suo in Christo observandissimo gratiam et 
pacem in Domino. Etsi literas tuas Vir clarissime inter multas 
occupationes scripsisse te videam: ipse quoque miratus tamen sum, 
quomodo tanta argumentorum copia Tibi ex Zwinglio inhaeserit in 
re Sacramentaria, et valde doleo istis argumentis ita moveri; sed 
cum ipse quoque sim occupatior modo, quam ut prolixius mihi 
scribere liceat: interim per Christum et salutem tuam te oro, ne 
corruas in hunc errorem, quod solum panem et vinum in Sacra- 
mento, et non corpus et sanguinem Christi esse credas. Nam argu- 
menta tua sunt Zwinglii, contra quem nos multa scripsimus, sed 
vernacula, et multos, Deo gratia, convertimus. Quid enim absurdi 


Egyhäztört. Emlékek. III. 25 


385 


386 


est credere, corpus Christi simul in coelo et in Sacramento esse? 
Johan. III. cap. dicit: nemo ascendit in coelum, nisi gui descendit 
de coelo, filius hominis, gui est in coelo. Si tum fuit in coelo, cum 
in terra ambularet, quomodo non simul erat in diversis locis? Cui 
ista sunt incredibilia, quomodo credet eum esse hominem? Quo- 
modo sit in utero Virginis simul Deus essentialiter? Quomodo una 
persona simplicissimae divinitatis incarnetur, exclusis duabus reli- 
quis? Mysteria fidei verbo sunt tradita et accepta, non ratione com- 
prehensa aut iudicata. Valde, imo totum ratio est, quae dictat, idem 
corpus non posse in diversis locis esse; sed ratio est coeca, et quod 
ei est impossibile, Deo est facillimum. Mihi non est corpus idem 
in coelo et in terra. Sed quis sum ego? Mihi non est corpus meum 
in parva particula panis, sed quis ego? Deo non est impossibile 
omne verbum. Non qui comprehenderit, sed qui crediderit, salvus 
erit. Et iterum: si non credideritis, dicit Esaias cap. 7., non intel- 
ligetis, nec permanebitis. Miserrimus sit ille Deus, qui non dicit, 
aut faciat, quod nobis incredibile sit, sic enim nullum tandem 
habebimus articulum fidei, si judicio nostrae rationis aestimandus 
fuerit. Sed occupatus cogor hic sistere, iterum atque iterum rogans, 
ut in veteri fide Ecclesiae perstes, donec cum tempore argumenta 
tua copiosius solvero. Verba Dei: Aoc esf corpus meum, te non 
fallent. Tua ratio et hominum sapientia mendax est, et fallit Chri- 
stus Dominus te servet et dirigat Spiritu sancto suo. Amen. Datae 
Wittebergae 4. Aug. Anno 1539. 
Tuae Excell: 
deditus 
Martinus Lutherus. 


Kaprinat kéziratai: Series B. t.M4. p.97. cum hac adnotatione : Hanc Lutheri epistolam 
refert Scultetus in Historia certaminum sacramentariorum folio XX. inde vero notis eam 
illustravit et edidit Georgius Horváth quondam Franciscanus, postea Apostata, in opus 
culo, quod ita inscribitur: Epistola D. Martini Lutheri ad Generosum et clarissimum 
Virum D. Franciscum de Reva, Comitem Thurociensem Hungarum olim data, nunc vero 
per M. Georgium Horvath quondam in Hungaria Franciscanum, jam autem Proselytum 
Evangelico-Lutheranum nonnullis accessionibus vulgata. Vitembergae et Servestae apud 
Sam. Godofr. Zimmermannum. 1754. (Kaprinai jegyzete.) — Praeterea edidit: Ribini: 


Memorabilia, I. 43. et Religio 1892. I. 330. Originale, ut asseritur, in tabulatro conventus 
Lelesziensis. 





391. 


Bécs, 1539 augusztus 9. 


Morone nunczius a magyarországi ferenczrendűek bizonyos ügyét, a melyet 
Frangepán egri püspök is pártolt, a ferenczrend kardinális-protectorának ajánlja. 


— — Mando a V. R»* et III": S, l'incluse minute de bolle et 
copie di lettere del Rev. vescovo Agriense di Francapani et del 
custode di Strigonio (nincsenek mellékelve), dalle quali compren- 
derà il loro desiderio et bisogno della religione Minoritana in 
quelle parti d'Ungaria. et perché V. Rr et IlI** S. ha la protectione 
dell' ordine et questa cosa, come essi dicono, é di qualche momento, 
ho voluto per non mancare al debito dell' osservanza mia verso 
quella havere ricorso a lei et suplicarli si degni fare sopra ció 
qualche consideratione et provisione, come parerà espediente alla 
prudentia sua, et darmi risposta, perché scriverd a monsignore 
Agriense havere il tutto inviato alle mani di V. Rs et Ill»* S... da 
Vienna alli 9 d'augusto 1530. 


Eredetije Cod. Vatic. 6414. fol. 213a. Nyomtatásban kiadva: Nuntiaturberichte 
aus Deutschland. Erste Abth. 1533— 1559. IV. 177. jegyz. 


302. 


1539 augusztus 11. 


Ujlaki Ferencz győri püspök a soproni városi tanácshoz intézett levelében 
kijelenti, hogy nem engedheti meg a városnak azt, hogy éveken át tarthassanak 
vissza beneficiumot. 


— — Scriba meus retulit mihi ea omnia, quae dominationes 
vestrae per notarium suum in negocio illius plebaniae ad me nun- 
ciarunt. Ea ergo res in eodem statu maneret, sicut iam pridem 
Dom. V. statuerant et disposuerant. Ad id tamen ego accedere 
neque possum, neque facere mihi licet; si enim in aures Regiae 
Maiestatis ea res veniret, posset Sua Maiestas — nescio quid male 
suspicionis concipere tam de me, quam de vobis etc. 


Eredetije Sopron város levéltárában. Közli Póda: A soproni kath. plébánia stb. 
története. 10. 1. 


25k 


387 


388 


393. 


Bécs, 1539 augusztus 12. 


Aleander kardinális pápai követ naplójából. — Dr. Held Mátyás császári 
követ Mária királynéról. 


Die martis 12 augusti pransi sunt apud me Rev. episcopus 
Mutinae nuncius apostolicus, vir clarissimus doctor Mathias Held 
orator Caesareus, et Rev. episcopus Viennae, qui circa finem prandii 
petivit veniam discedendi, quod vexaretur a calculo. 

Einev 6 "EA se dixisse alias Caesari nv aoxo0 xaoryvémv Mapiav 
elvar alperıxizv uéxpt 106 (olvashatatlan szó], gallice locutus. petivi in 
quam partem acceperit 6 Katcap. bonam, inquit, quia sciebat me 
loqui e zelo fidei. 


Nuntiaturberichte etc. IV. 383. 


394. 


Asszonyfalva, 1539 augusztus 13. 


Kaposi Péter csornai prépost Nádasdytól mint kegyurdtól a zaklatások 
ellen védelmet kér. 


Magnifice domine . . . Ratione guarundam litterarum statutoria- 
rum pro parte consortum Petri Zalay et Nicolai Laczowyth per testi- 
monium conventus mei executarum et extradatarum conatur me 
fiscalis regius, Blasius scilicet Litteratus, et conventum hunc ad 
hoc compellere, ut sigillum huius conventus personaliter in pre- 
sentiam domini Reway producere debeam. Allegat enim dominus 
Karol, in favorem prescripte partis minus iuste illas fuisse ema- 
natas. Quidquid (!) credat Vestra M(agnifica) D(ominatio), secus, quam 
allegat, esse, quandoquidem superioribus annis ille littere sunt legit- 
time (!) execute et emanate. Nec alioquin ego subterfugerem acce- 
dere in presentiam domini Reway, sed, si hoc facerem, vergeretur 
in detrimentum iuris patronatus M. V. D., qui de me et conventu 
iudicium et iustitiam habet administrare. Supplico V. M. D. velit 
scribere domino Thwrzoni, locumtenenti Regie Maiestatis et domino 
Reway, ne preter auctoritatem iurispatronatus V. M. D. ad pre- 
scripta me cogerent. Litteras V. M. D. ego ipse presentare facio 
ipsis dominis, quibus sonabunt. Rursus Eidem supplico, ne me in 
hac parte opprimi patiatur, quum neminem post Deum preter 


D. V. M. auxiliatorem haberem et super hiis V. M. D. valere cupio. 
Ex Azzonfolwa feria guarta proxima post festum Clare, anno etc. 1539. 
Eiusdem vestre magnifice Dominacionis 
capellanus Petrus! 
prepositus Chornensis. 


Kívül: Magnifico domino Thome de Nadasd regnorum Dal- 
matie, Crovatie et Sclavonie Bano, ac comitti (!) comitatus Castriferrei. 


Eredetije az országos levéltárban a Nádasdy-levelek K. csomójában. 
Közli : Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


395. 


Bécs, 1539 augusztus 15. 


Aleander kardinális pápai követ naplójából. — Dr. Held Mátyás császári 
követ Fráter Györgyről. 


Die veneris 15 augusti 6 "EAS elnev àpol rapóvros Tod Mortyéws 
quod Joannes? muliebrem habet vocem, simulator atque .dissimu- 
lator, usque adeo tamen, ut illius réxvaz omnibus cognoscantur... 


— a-— | ——— GE GE —— o —-- 0000 ————— GŰ) 0 ——— 0 —— 


De íratre Georgio ordinis sancti Pauli, episcopo Varadini, 
thesaurario regis Joannis, in tantam superbiam et fastum atque 
autoritatem elato, ut rex sui regis et regni dici possit, ait eum esse 
genere Sclavonum, ignobilissima stirpe, rusticis moribus, indoctis- 
simum, robustum, auribus hirsutis, pecoris instar fetentem, foris 
indui cuculla alba usque ad terram et capitio, domi vero eam de- 
ponere, omnibus modis rapere et devorare regnum mille milleque 
technis et nullo pudore; propterea tantum posse apud Joannem, 
quia illius fiscum semper auget, sed et suum non minus. nunquam 
horas canonicas dicere, gloriari quendam /beglerbéo] alicuius nomi- 
nis, Turcam natum, esse suum consanguineum et sic inter se vocare 
utrumque. interrogatum autem quomodo id fieri possit, quum ille 
sit verus Turca, respondisse, se nescire originem, sed ita esse, latine 
loquutum pessime semper intermiscendo aliqua verba hungarica. 

Dixisse eum, potius quam regnum Hungariae perveniat in 
manus exterorum, puta Ferdinandi aut huius domus, se iturum ad 
Turcam et se dare velle omnia haec loca devastare personaliter 
coelumque terrae miscere. 

! Cognomine Kaposi ut ex aliis eiusdem anni ex Nagy-Barathy scriptis 


litteris apparet. 
2 János király. 


389 


390 


Omnibus modis demulcet et sibi obnoxios habet eguites Hun- 
garos, quos vocant husarones, et alios milites, haberegue semper 
eorum primos in mensa, mirifice eos tractare. quum incaluerunt 
mero, gaudere eum plurimum, quod omnes uno impetu in mensa 
cantant cantionem illam peculiarem Turcis pro precatione: illalahi 
etc., et eum ad hoc eos excitare. in summa ita eos sibi habere ad 
manus, ut ipsi nunc Joanni sit maxime formidolosus, quod nec 
Joannes dissimulat, quinimo esse apud omnes suspicionem atque 
adeo prope communem rumorem, quod meditetur sibi vendicare 
regnum; et quum sit sacerdos, non curare, quia auxilio Turcarum 
speret se regnum conservaturum sibi, si arripiat illud; quinimo 
facile etiam Turcarum fidem secuturum. ad hoc accedit et aliud 
signum : quod sacerdos, ut dixi, et monachus tamen cum suis Hun- 
garis usaronibus tractat arma lanceamque et huiusmodi comedia 
sub dio in longa mensa, cinctus illis equitibus Hungaricis, ut supra 
dictum est. 

Dixit se non curare confirmationem suae ecclesiae factae a 
papa, dummodo Turca sibi permittat eam pacifice possidere; impe- 
ratorem nostrum, reges, pontificem nihil esse prae Turca; illum 
omnia posse, sibi omnibus antestare. 

Quum rustici adducunt ligna Budam vel quidpiam venale, 
eos cum curribus detinet, quamdiu habent pecunias illas quas rece- 
perunt e venditione rerum, et interim ipsis et eorum currili et equis 
uti in vehendis lapidibus, lignis et huiusmodi ad aedificia vel 
publica vel privata sua. propterea partes fugiunt recusantque venire 
in regiam. hinc fit ut in fertilissima Hungaria tanta sit penuria 
rerum ad victum necessariarum in aulis regiis etiam Budae. id quod 
Held dicit accidisse in Vissegrado nuper, loco amoenissimo a 
Mathia aedificato citra Budam 15000 passuum, ubi rex ac regina 
vix habebant quid comederent, et se excusabant doctori, quod locus 
esset sterilis. contra vero dicebat Held regi Joanni non hoc pro- 
venire e sterilitate loci, quum illic saltem sit propingua Buda terra 
fertilis, sed quod non est tutum pauperibus rusticis aut aliis merca- 
toribus advehere in regiam necessaria propter rapinas militum et 
aliorum, qui vias male tutas reddunt. et re vera undequaque audi- 
mus tanta oppressione gravari miseros colonos in Hungaria a mili- 
tibus et nobilibus Hungaricis, ut nusquam gentium aut temporum 
fuerit visa aut audita maior oppressio. et miramur nunc Hungariam 
ita affligi, quinimo timenda est maior Dei plaga succurrere volentis 
misero illi populo praesertim agrestali inductione novi regis, quem 
dubito forte Turcam! quod Deus nolit, sed potius det illi regno 


regem bonum vel vertat corda huius et illorum militum, guod vix 
unguam credi poterit ! 


Nuntiaturberichte etc. IV. 384., 385—387. 


396. 


Bécs, 1539 augusztus 12—15. 


Morone János apostoli nunczius fóljegyzéseiból. — Held Mátyás nyilat- 
kozatai magyarországi dolgokról, Mária királynéról, a lundi érsekról. 


Sumario de doi ragionamenti fatti col signor dottor Mathia, 
orator Cesareo, in casa et in presentia dil R7? legato alli 12 et 15 
agosto 1539, con alcuni altri fatti particularmente de me alli 15 in 
corte regia la matina. 


Circa le cose de Ungaria. 


Ch’il re Gioanni vive in continoa sospettione né si fida de 
alcuni delli soi, come gli ha detto il vescovo Agriense de Franca- 
pani, et principalmente teme de frate Georgio, vescovo di Varadino 
et thesauriero dil regno. 

Ch'al iuditio suo non havrà longa vita, perché patisse di 
milza et ha continui rutti et vergit ad hydropesim, et pensa non 
havrà prole. 

Che per ogni via accumula danari et pensa ch'il dissegno 
suo sia de abandonar una volta il regno et retirarse in qualche 
luoco con grosso thesoro. 

Che vive ex rapto senza pagar cosa alcuna, et fa grandissime 
extorsioni alli subditi, né serva alcun splendor regal. 

Che non si serva giustitia alcuna in quel regno, et chi ha 
maggior forza et usa piü violentie, quello & piü extimato, né il pre- 
fato re & havuto in riverentia alcuna. 

Che si maraviglia come il Francapani et Broderico Vacciense 
possino vivere in quel regno cosi disordinato. 

Che é avarissimo et di natura astuto et timido et di età di 
circa sessanta anni, et negotia vaframente, partendosi sempre con 
molti diverticoli et molta lubricità dal scopo principale, et il mede- 
simo fanno gli consiglieri. 

Che gli populi desiderano questo Ser?» re de Romani, perché 
sperano esser liberati de tante vessationi. 

Che quelli sangiacchi, bassa et primati dil Turco molte volte 
imperiosamente mandano a dimandar al re Gioanni hor denari, 


391 


392 


hor questa cosa et quel’altra, et egli non ha ardimento negarli cosa 
alcuna. 

Che frate Georgio vescovo di Varadino apertamente affetta il 
regno et ha seguito de tutti gli audaci et scelerati et continoamente 
vive con loro, intertenendoli con ogni dissolutione de vita et speranza 
de premii. 

Che tien bona correspondenza col Turco et ha detto, purché 
'— stia ben col Turco, che non si cura d'altri, et se intertiene per 
ogni via con quelli bassa et principali di esso Turco. 

Che non si sa di qual luoco egli si sia et se & Turco o 
Christiano, perché egli ha detto che Beglierbek & suo parente, et 
tamen porta l'habito bianco da monaco. 

Che la regina figliola dil re di Polonia gli vol male. 

Ch'essa regina € famosa et di bon ingegno, ma mal contenta. 

Ch’il Turco ha detto, che si maraviglia come il re de Polonia 
d'antiqua nobilità di sangue habbia dato una figliola a questo suo 
mancipio. 

Ch'il Francapano é molto astuto et non gli pare tanto real' et 
sincero nel negotiare come lo tenea, per haversi molte volte contra- 
ditto et maxime in la restitutione d’alcune decime di chiesie usur- 
pate da queste due Maestà, parte de quale del vescoato de Agria 
et d'altre chiesie sono in mano di questo re, et parte del arcivescoato 
de Strigonia et d’altri sono in mano del re Gioanni, et il prefato 
Francapani offerse qui, se questo re voleva restituir le decime alli 
subditi dil re Oioanni, ch'il suo re havrebbe restituito le decime 
alli soi subditi; et quando questo re & stato contento, il re Oioanni 
non ha voluto consentire et il Francapani é stato depreso in falsitä. 

Ch'il Broderico Vacciense! ha detto in publico, s'il re Gioanni 
si contenta, che vol concedere alli soi subditi quel, ch'il papa non 
vuol fare, cioé la comunione sub utraque et il matrimonio de sacer- 
doti, et che egli per il primo pigliarà moglie. 

Ch’il Statilio vescovo de Transilvania ha mal nome in quella 
provincia. 

Ch'e] non sa quanta intrata ordinaria habbia, perché l'ordi- 
nario € molto estenuato; ma le rapine sono infinite. 


! A lap szélén : questo é mezzo lutherano et infirmo quasi phthisico. 


Della regina Maria. 


Che la regina Maria favorisse Lutherani et é donna ostinatis- 
sima et di suo cervello. 


Del Lundense, ditto a me separatamente. 


Che ha trattato sordidamente le cose di Ungaria tra guesti 
doi principi et ha accettato molti doni dal re Gioanni et da quelli 
prelati de Ungaria, et fra gl’altri, che frà Georgio etiam con minaccie 
gliel' ha cignato. 

Ch'il re Gioanni gli havea promesso il vescoato di Vaccia 
con alcune condittioni, la quali poi non furno adempiti a tempo, et 
per questo non ha voluto darglielo. 


— Od 0000 —— GY 0 — 00000 — Gimme GE ——— GE 0-00 588888888 WAP 0m 


Nuntiaturberichte aus Deutschland. Erste Abth. IV. 407—411. 


397. 


Beszterczebánya, 1539 augusztus 16. 


Beszterczebánya város birája- és tanácsának levele Leudischd György kézs- 
márki lelkészhez. — Nem akarván Laszky neheztelését magukra vonni, tanácsa 
szerint más prédikátor után fognak nézni. 


Der fride vnd die Cnad Jesu Christi vnnsers seligmachers, 
sey mit vns allen. Erwurdiger besonnder gunnstiger lieber herr 
Georgy. Aus e. w. schreiben, so wir verhofft, vnd vns doch nun 
zun khumen, vernemben wir, das sich e. w. nit wenig bekhumert, 
dieweil Ir das Eurige noch nicht verkaufen khundt vnd die schuldt- 
leut zu friden stellen, ob Ir zu vns khumen solt oder nit? eurem 
berueff vnd zunsagen nach, aber Ja entlich, wo wir bis auf Michaelis 
nit warten khunten, vns treulich ratten thut, das wir vnnserenn be- 
geren nach ein andern erkiesen sollen? Geben wir hiemit E. w. 
zuuernemben, das wir hier innen nit klain besorg tragen, das, wo 
sich E. w. zu vnns jetzt verfueget, vnd des herrn Laszkhy Gnadt 
kut vnd vnderthan nit volkhumblich vergnueget, wir gegen seinen 
Gnadt in grossem verdacht sein wurden, als wurde E. W. mer von 
vns, dan von sein G. zu gewärte haben. Zu disem argwan helft 
nit wenig seiner G. vnwillen gegen E. W., so Im dieselb disen 
wenig beruf von vnns anzaigt hat, dan man spricht, wo es sonnst 
ein nass ist, so mag es leicht regnen, das es gar vnd follen [vollends] 
vnnwegsam werden mag. 


393 


394 


Wiewol E. w. als ein Euangelisch man solchn Zorn vnd 
vnwillen nicht vast acht, so wár es vnnsers achten nicht zu thun, 
das wir dises verdachts verursacher waren, dan E. W. sagt selber, 
gegen einem paumb, der ein schadten gibt, soll man sich naigen. 
Wir wollen lieber solchs pessers glimpfs vnd christlichen lieb vns 
vnd Euch, damit nit E. w. getadlet wurde, als thet Irs mer auss 
geitz dan benederlichen vnd Christlichen lieb, als dan jetzo die 
welt vber dj fromben gar ein gifftige Zungen hat, verhuetten. Wie- 
wol wir auch bisher mit E. W. ein mittleiden gehabt, doch in steter 
hoffnung gestanden, E. W. wurde sich vnnsern beruef nach nicht 
geraidt noch beschwert haben, sich alhieher zuuerfuegen, dieweil 
aber solchs nicht geschehen, werden wir, auf euren rat, verursachen 
vnnserenn gewissen nach weiter zuhandlen, auf das wir nicht wie 
die ellenden schaf noch lenger verlassen wurden. Solchs woltn wir 
E. W. auf derselben schreibn benederlichen manerung nicht ver- 
halten, damit verleich vns Got sein gnadt allen. Geben Im Neuen- 


soll den 16 august a^ 1530. 
Richter vnd Rat der Stat 


Neuensoll 


Dem Erwirdigen Herrn Georgium Lauvdischd Pfarrer Im 
Keszmarkht vnnserm lieben herren. 


Eredetije Beszterczebánya város levéltárában. Ad Fasc. 209. Nr. 11. 
Közli: Tımon Äxos. 


398. 


Bécs, 1539 augusztus 16. 
Thurzó Elek írja, hogy minden Károly császár Németországba való jöve- 
telétől függ és attól, meg tud-e a lutheránusokkal egyezni; János király fél a 
békekötés és más szerződések nyilvánossá tételétől. 


...Omnia nunc dependunt ex adventu Cesaris Karoli in Ger- 
maniam, gui, si cum Lutheranis poterit concordari, res nostre erunt 
tutiores... Doctor Mathias Helt quali responso a Joanne rege redie- 
rit, non est opere pretium, ut multis describam. Res est iterum pro- 
rogata ad Cesarem. Facile tamen apparet ex multis argumentis 
Joannem abhorrere a publicatione pacis et aliis pactis etiam, cum 
denuo querat opera Regis Polonie res suas apud Turcum firmare... 
Vienne 16 Augusti 1539, A.[lexius] Thurzo. 


Czíme nincs. — A gróf Nádasdy-család levéltárából másolta Ábel Jenő. 
Közli : BUNYITAY VINCZE. 


399. 


Róma, 1539 augusztus 18. 


Farnese kardinális Aleandernek: Rorario végre útnak indul Magyar- 
országba és magával viszi a megerősítő bullákat. Rómában megütközést kelt, 
hogy Ferdinánd király a neki alávetett magyar püspökségek betöltését nem kívánja. 
A szentatya állandó nuncziust óhajtana Magyarországban tartani. 


messer Hieronymo Rorario — finalmente se ne va a portar la 
spada destinata al figliolo del re di Polonia et a far appresso guella 
Maestä tutti guei boni et amorevoli officii, che si convengono a bon 
padre, secondo poträ vedere per le instruttioni che porta, alle quali 
mi rimetto cosi in questo come nel resto, et particolarmente sopra 
la speditione delle chiese di Ungheria, che medesimamente porta 
con ordine, che del ritratto si faccia attual deposito appresso qualche 
mercante bono et sicuro, et dipoi si spenda in fortificare qualche 
loco piü debole et importante nelli confini di quel regno, secondo 
si & scritto altre volte a V. S. R":. 

Morone nuncziusnak is írt és megbízta, che nella occasione di 
parlar con la Maiesta del re (Ferdinánd) delle chiese di Ungheria, 
li ricordi, che qui non passa appresso ciascuno senza nota sua et 
appresso Sua Santità senza qualche meraviglia, che la non mandi 
per le provisioni delle chiese di Ungheria suggette a Sua Maiestà, 
havendovi mandato il re Giovanni, et di piü, che tenti come Sua 
Maiestà piglierebbe se Sua Santità mandasse un nuntio al re Gio- 
vanni, secondoché Sua Beatitudine dissegnarebbe, havendo inteso 
che quel re l'harebbe caro et che sarebbe necessario per la conser- 
vatione della religione in quel regno, che par che cominci a decli- 
nare, et cosi ancho in quel di Polonia, oltre che non potrebbe se 
non servire di molto per lo stabilimento della pace et conservatione 
della bona amicitia tra quelle due Maestà. nella qual cosa, se bene 
a Sua Santità non ne habbia da correre altro che spesa, pure per 
non mancare in tutto quello potrà sempre alla causa publica, non 
sparagnerà né a spesa né a cosa alcuna. 


—— GE — út. — €— 8 ——— (em ——— 00000 —— GE A A ai SEE —] 


Da Roma alli 18 di agosto 1539. 


Nuntiaturberichte etc. IV. 159., 160. 


395 


396 


400. 
Buda, 1539 augusztus 17. 


János király meghagyja a szdsz-beszterczeieknek, hogy az ottani domonko- 
siakat ne háborgassák és károsítsák. 


Joannes Dei gracia rex Hungarie etc. fidelibus nostris pru- 
dentibus et circumspectis Iudici et luratis ciuibus ciuitatis nostre 
Bistriciensis. Salutem et graciam. Ex querulosa supplicacione reli- 
giosorum fratrum ordinis sancti Dominici in ista ciuitate nostra 
Bistriciensi degencium intelleximus, qualiter vos ipsos diuersis 
iniurijs afficeretis, et varijs eciam modis turbaretis, quandam enim 
piscinam ipsorum propriam occupassetis, cuius aquam ad voluen- 
dum quoddam molendinum sutorum istius Ciuitatis nostre deriuari 
fecissetis, ea eciam que ipsis fratribus a certis personis testamenta- 
liter legarentur, et que dietim vobis innotescerent, pro vobismet 
ipsis vsurparetis. Ceterum quociescunque taxam seu contribucionem 
Nobis exsolueretis, eciam ipsos ad soluendam taxam racione allodij 
ipsorum cogeretis. Sepius eciam dum ipsi fratres gracia peragen- 
dorum negociorum suorum exirent in ciuitatem, eos! ad cenobium 
ipsorum non intromitteretis. Preterea annis superioribus centum 
florenos mutuo ab ipsis fratribus accepissetis, quos in hodiernum 
usque diem minime eisdem restituissetis. Quapropter volumus et 
fidelitati vestre harum serie mandamus firmissime, quatinus acce- 
ptis presentibus et premissis, sic, vt prefertur, stantibus et se habenti- 
bus, dictos fratres pacifice istic tenere debeatis, neque iniurijs aut 
aliquibus violencijs et dampnis ipsos afficere et turbare atque illa, 
que ipsorum sunt, pro Vobis occupare, neque eciam de allodijs 
ipsorum, si de vestris et aliorum allodijs censum aliquem non 
exigitis, taxam aliquam ab eisdem exigere audeatis, vt libere et 
quieto animo Deo seruire possint. Vobis enim pati nolumus, vt ipsos 
fratres hoc pacto indebite molestetis. Preterea piscinam ipsorum 
eisdem pacifice vtendam relinquere et de illis eciam centum flore- 
nis, quos ipsis, prout ipsi dicunt,2 ipsos contentos reddere omnino 
debeatis. Et aliud nulla racione facere presummatis, presentibus per- 
lectis exhibenti restitutis, Datum Bude die dominico proximo post 
festum Assumpcionis Beatissime virginis Marie, anno domini Mil- 
lesimo Quingentesimo Tricesimo Nono. Joannes Rex m. p. 


Eredetije a beszterczei városi levéltárban. Kózólve Wiffstock, Beiträge zur Refor- 
mations-Geschichte des Nösnergaues. Wien, 1858., 53—54. 


1 Az eredetiben : et. ? Kimaradt: debetis. 


401. 


Kelet nélkül, (1539 augusztusban). 


Frangepán Ferencz egri püspök kéri Ferdinánd királyt, tiltsa el Serédy 
Gáspárt a zemplénmegyei tizedek felszedésétől és mentené meg a lakosokat annak a 
sárkánynak zsarolásaitól. 


Serenissime Rex, Domine Clementissime. Post orationes et 
humillimam servitutem. Supplico Maiestati Vestre Sacre, dignetur 
et scribere et nuntiare domino Seredi per dominum Vernerium, ne 
immittat se in decimas meas comitatus Zempliniensis, guia ille 
comitatus totus fuit declaratus Maiestatis Regie, Domini mei, in 
inducijs factis in Rozghon, ut patet ex literis induciarum et etiam 
magnificus dominus de Felz ista bene novit. Istud iustitia requirente 
peto a Vestra Maiestate, si pro laboribus nihil mereor. Item duas 
villas ecclesie mee occupat Seredi, quas supplico, ut remittat pro- 
fecto. Non tantum curo redditus illarum, quantum me movet clamor 
illorum oppressorum, qui quottidie currunt ad me cum lachrimis 
obtestando me, ut e manibus illius draconis liberem eos, qui dicunt, 
se ultra pati non posse tirranidem et sevitiam illius. Alioqui et nunc 
maior pars illorum aufugit, ita ut dictum est mihi, in altera earum, 
ubi erant familie 75, iam vix 25, et illi quoque mox aufugient, si 
viderint, me nihil hic in negotio eorum obtinuisse. De hiis duabus 
rebus humiliter peto gratiosum responsum Maiestatis Vestre Sacre. 

Eiusdem Vestre Sacre Maiestatis 

servitor humilis et Cappellanus 
Frater Franciscus de Frangepanibus 
Agriensis subscripsit. 


Egy félív papir egyik oldalán, kelet nélkül. — Bécsi cs. és kir. hdzi stb. levéltár : 


Hang. 1539. S. d. 29. 
Közli : BUNYITAY VINCZE. 


402. 


Bécs, 1539 szeptember 1. 


Ferdinánd király János király kérésére meghagyja Pozsony város hatóságá- 
nak, hogy némely, Budáról Pozsonyba szállított egyházi öltönyöket a budai Nagy- 
Boldog-Asszony templom részére visszaszolgáltassa. 


Ferdinandus etc. Prudentes et circumspecti fideles dilecti. 
Reverendus dominus archiepiscopus Colocensis, gui superioribus 
diebus nomine serenissimi regis Joannis orator ad nos venerat, egit 


397 


398 


nobiscum nomine regis sui, ut aliguid vestium et indumentorum 
ecclesiasticorum, guae videlicet annis superioribus ex aede Divae 
Virginis Mariae civitatis Budensis Turcorum metu istuc Posonium 
allatae, manibusque vestris assignatae sunt, in ecclesiam ipsam Divae 
Virginis ad cultum divinum et ornamentum ecclesiae dari iubere- 
mus. Volumus igitur, vobisque mandamus, ut aliquot ex illis rebus 
simplicioribus, tum indumenta altaris, tum casulas et cappas, iis, qui 
pro eis venerunt, sub bona cautione [tradi] feceritis, praesentes 
autem litteras pro vestra expeditione reservetis. Datum Viennae 
prima Septembris. Anno Domini millesimo quingentesimo trige- 
simo nono. 

Ferdinandus m. p. (P. H.) 


Kívül: Prudentibus et circumspectis iudici, magistro civium, 
ac iuratis civibus civitatis Posoniensis, fidelibus dilectis. 


Hevenesi-kéziratgyüjtemény. XXXV. 29. I. 
Kózli : Dr. RAPAICS RAJMOND. 


403. 


1539 szeptember 1. körül. 


Fejérvári Tamás és Győri János székesfejérvári kanonokok nagyságos 
Devecseri Choron Andrással egyességre lépnek. Choron visszaadja a fejérvári 
káptalan Kaäptalanfalva másként Sárosd nevű egész faluját és szóllósi részeit, 
a kanonokok pedig megengedik, hogy jobbágyaik ez év október 18-ig még némi 
szolgálatokat tehessenek Choron ő nagyságának. 

Andreas Choron de Devecser remittit Capitulo Albaregalensi pagum 
Káptalanfatva alias Sárosd vocatum et portiones in pago Szöllös prope Devecser 
habitas. Nomine autem Capituli Thomas Fejérvári et Joannes Győri canonici 
Albaregalenses permittunt subditis suis, ut usque ad 18-am diem m. Octobris 
magnifico Andreae nonnulla servitia praestent. 


Eredetije a vasvár-szombathelyi kápt. levéltárában. Litt. instrumenta. f. 21. Nr. 14. 
Közli : Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


404. 


Pécs, 1539 (helyesen 1529) szeptember 5. 


János király meghagyja Brodarics István szerémi püspöknek, hogy az iregi 
pálosokat jogtalan támadók ellen védelmezze. 


Joannes Dei gratia rex Hungariae, Dalmatiae, Croatiae etc. 
Fideli nostro reverendo domino Stephano Broderyth, episcopo 
Sirmiensi ac Consiliario Nostro s. et gr. Ouoniam Nos fideles 


nostros religiosos Fratres Heremitas Ordinis Beati Pauli primi 
Heremitae in claustro Sancti Jacobi in Monte possessionis Ireug 
vocatae fundato degentes, simul cum universis bonis et iuribus 
ipsorum possessionariis, iustis ut puta et legitimis, in nostram 
Regiam recepimus protectionem et tutelam specialem, viceque et 
in persona Nostrae Maiestatis vestrae commisimus tuitioni et pro- 
tectioni; pro eo Fidelitati Vestrae harum serie firmiter mandamus, 
quatenus praefatos Fratres, in dicto claustro S. Jacobi degentes, 
simul cum praescriptis universis bonis et Juribus ipsorum posses- 
sionariis ubilibet existentibus et habitis, iustis ut praefertur et legi- 
timis, contra quoslibet illegitimos impetitores, turbatores, et actores 
tueri, protegere, ac eosdem indemniter manutenere modis omnibus 
debeatis et teneamini, Nostrae Maiestatis in persona et Authoritate 
Nostra Regia praesentibus vobis in hac parte attributa, iureque et 
iustitia mediante. Secus non facturi. Praesentibus perlectis, exhi- 
benti restitutis. Datum Quinqueecclesiis feria sexta proxima ante 
Festum Nativitatis Beatissimae Virginis Mariae, Anno Domini Mil- 
lesimo Quingentesimo Tricesimo! Nono. 


Koller, Historia Eppatus Quinqueecclesiarum V. 247. 


405. 


Bártfa, 1539 szeptember 7. 


Stöckel Lénárd Réwai Ferenczhez. — Készségpel fogadja fiait házához 
nevelésbe. 


S. P. D. Quod magnificentia vestra sua charissima pignora 
meae potissimum curae ac fidei committere voluit, id ego non tam 
meae virtuti aut dignitäti tribuo, quam munificae erga me voluntati 
vestrae, cui ut omni vicissim officio respondeam, quanto possum 
studio diligentiaque curabo. Id ego vestrae magnificentiae pluribus 
verbis promitterem, sed mea semper cura fuit, re ipsa ut mallem 
meum studium, quam verbis probare. Habebo filios vestrae magni- 
ficentiae mecum in mea habitatione, ne in ipsa turba puerorum esse 
cogantur, et quidquid ad institutionem eorundem pertinebit, in eo ita 
meminero mei officii, ut si id in praesentia vestrae magnificentiae 
facerem. Faxit Deus opt. max., ut vestra magnificentia quam diutis- 
sime sit superstes, et olim magna cum voluptate videat liberos suos 
se dignos et hoc gradu, in quem divinitus sunt collocati. Me vero 


! Verisimiliter erronee pro: vicesimo. 


399 


400 


vestrae magnificentiae etiam atgue etiam commendo. Bartphae sep- 
timo die septembris. Anno Domini 1539. 
V. magnificentiae deditissimus 
Leonhardus Stöckel. 


Eredetije a báró Réwai-család stjavnicskai levéltárában. Közölte Frank! V. Révai 
Ferencz fiainak iskoläztatäsa. Pest, 1873. 52. I. 


406. 


Bécs, 1539 szeptember 8. 
Ferdinánd a magyar főpapok és főurak felszólalására megtiltja Pozsony 
városának, hogy Oláh Miklós ellen külföldön az apostoli szék követénél folytasson 
pert. Utasítja a várost a hazai törvényszékhez. 


Ferdinandus etc. Fidelibus nostris prudentibus et circum- 
spectis iudici, magistro ciuium et iuratis ciuibus ac communitati 
ciuitatis nostre Posoniensis salutem et gratiam. Accesserunt ad nos 
vniversi proceres ac Magnates atgue eciam Nobiles Regni nostri 
Hung., gui nunc apud nos sunt, conguerentes nomine tocius regni 
pervehementer de vobis, degue vestra accione, videlicet, gui membra 
Hungarie existentes subditum indigenamgue eiusdem regni reue- 
rendum Nicolaum Olahum, custodem ecclesie Albensis, secretarium 
et consiliarium nostrum in externam iurisdictionem ad externumgue 
iudicem, reuerendissimum dominum Legatum apostolicum, qui nunc 
apud nos legacionis munere fungitur, temere citandum curastis,! 
asserentes ipsi domini, proceresque id in derogamen iurisdiccionis 
ac contra legem et libertatem publicaque illius Regni decreta esse, 
posseque inde sequi, vt hec res per licenciam paulo post in vsum 
veniat, ipsiusque regni antiqua prerogatiua paulatim collabatur et 
pessumeat. Suplicarunt itaque Nobis, ne sineremus hoc temerarium 
exemplum contra antiqua regni illius statuta legesque longius 
manere. Nos eorum suplicacione et querelis acceptis, Regie equi- 
tatis esse duximus, vt fidelibus subditis suas leges, sua iura liber- 
tatesque saluas seruemus. Proinde vos ab hoc cepto, atque a pro- 
sequucione eius cause cohibemus, vobisque perpetuum in hoc 
silencium imponimus; mandantes vobis, sub pena in generali decreto 
regni superinde expresso, vt a prosequenda ea lite desistatis et 


! Et re quidem vera Nicolaus Oláh: «mandatis domini Legati obedire 
volens de ultimis finibus Germanie puta ex Barbancia (!), ubi tunc agebat, que 
licet ab Hungaria 170 milliaria distarent (!), attamen ipse non sine magno dispendio 
expensarum in equis sextusmet primo Viennam, deinde Posonium citatus» venit. 





supersedeatis. Et guum manifeste constet, teneri vos ea pensione, 
ob quam litem ipsam mouistis, iubemus vobis, ut pensionem ipsam 
tam videlicet eam, que hactenus a vobis pretermissa insolutaque 
est, vnacum pena duppli, quam propter non solucionem incurristis, 
quam eam, que deinceps debebitur, ipsi Nicolao Olaho, qui altare 
ipsum possidet, citra aliquam tergiuersacionem et cauillacionem, 
iuxta formam obligacionis antecessorum vestrorum semper exol- 
uere ipsique de eo simulque de expensis, per ipsum in hac causa 
factis, satisfacere eumque contentum reddere debeatis. Quod vero 
ad causam et litem, quam contra ipsum Nicolaum Olahum eius 
pensionis pretextu mouere intenditis, potestis, si ita vobis libitum 
est, actionem vestram iuxta contenta decreti prosequi coram iudici- 
bus Regni ordinariis et non deerit vobis iusticia. Secus ergo in pre- 
missis ne faciatis, nam alioquin Nos iusticia requirente ea facie- 
mus ad instantiam ipsius Nicolai, que equitatis et iusticie racio 
demonstrat. Presentes post lecturam reddi iubemus presentanti. 
Datum Vienne in festo Beatissime Marie Virginis A. d. 1530.1 


Kózólve Magyar Sion I. (1863) 633. 


407. 


Pozsony, 1539 szeptember 11. 


Bornemisza Gergely budai lakos térttvénye az általa átvett, Budára 
szállítandó egyházi öltönyökről. (V. ö. 402. számot) 


Ego Oregorius Bornemisza, inhabitator civitatis Budensis, re- 
cognosco et fateor per praesentes, me ex speciali commissione sacra- 
tissimae Romanorum, Hungariae, Bohemiae etc. regiae Maiestatis etc. 
prudentibus et circumspectis iudici, magistro civium ac iuratis civi- 
bus civitatis [Posoniensis] facta de vestibus et indumentis ecclesiasti- 
cis, annis superioribus ex aede Divae Virginis Mariae in civitate 
Budensi praetacta fundata ob metum Turcarum Posonium allatis, 
reverendorumque dominorum de capitulo Posoniensi ac dictorum 
iudicis, magistri civium, iuratorumque civium civitatis ipsius Poso- 
niensis manibus traditis et assignatis, certas earundem vestium et 
indumentorum ecclesiasticorum ab ipsis domino de capitulo iudice- 
que, magistro civium ac iuratis civibus civitatis Posoniensis prae- 


! Lis proin ulterius «coram reverendo domino Clemente de Hagymas, archi- 
diacono Barsiensi, canonico Strigoniensi, reverendissimi domini, domini Pauli 
de Warda, archiepiscopi Strigoniensi, primatis Hungarie et Apostolice Sedis 
Legati nati, generali surrogato» prosecuta est. 

Egyháztórt. Emlékek. III. 26 


401 


402 


tactae, Budam ad eandem aedem Divae Virginis Mariae deferendas 
levasse et percepisse; videlicet: duas dalmanias ex damasco albo ' 
cum nodulis argenteis deauratis et imagine Beatae Mariae Virginis 
exornatas, sine albis et humeralibus; duas dalmanias ex veluto 
rubeo deaurato, alteram cum attinentiis, alteram sine attinentiis; duas 
cappas maiores de damasco albo simplici; duas cappas minores pro 
pueris de damasco albo simplici; unam casulam de medio atlasio 
coloris leonini, cum cruce aurea simplici; unam casulam de veluto 
rubro, cum cruce gemmea, continente aliquot imagines cum resur- 
rectione Domini ; unam casulam de veluto flaveo, cum cruce aurea 
simplici; unam casulam de damasco albo cum floribus aureis 
et cruce aurea simplici; unam casulam de veluto rubeo cum cruce 
aurea simplici; unam casulam ex veluto rubeo deaurato sine 
cruce. In cuius rei fidem et testimonium praedictis dominis de 
capitulo iudicique, magistro civium et iuratis civibus civitatis Poso- 
niensis litteras istas quietantionales signeto meo solito et subscri- 
ptione manus meae propriae roboratas dedi et assignavi. Datum 
Posonii, feria quinta proxima post festum Nativitatis Beatissimae 
Mariae Virginis. Anno Domini millesimo quingentesimo trige- 
simo nono. 


Hevenesi-kéziratgyüjtemény. XXXV. 29. 1. 
Kózli : Dr. RAPAICS RAJMOND. 


408. 


Sopron, 1539 szeptember 16. 


Nádasdy Tamást Márk nevű szolgája értesíti, hogy János király felaján- 
lotta az egyházi javak visszaadását, ha Ferdinánd is ezt teszi. 


Magnifice domine... Hodie agitur octavus dies, guod Vienne 
fui. Nil tamen intellexi, quod Do(minationem) v(est) ram Magfni- 
ficam) multum delectaret preter hec, quod Urbanus Batthyany, 
missus a Johanne rege ad dominum nostrum clementissimum, 
eodem die repatriavit. Prout intelligo, Joannes spopondit universa 
bona ecclesiarum remittere et remitti facere. Ibidem (!) a nobis optat. 
Hic dissensio. De castro Zarwaskyw et de aliis articulis, prout 
intelligo, convenerunt. Neque erit necesse omnibus intelligere, quibus 
conditionibus, neque etiam publicetur... 

Ex Sopronio feria quarta ante Crucis 1539. 

V. M.D. servulus deditissimus 

Marcus. 





Kívül : Magnifico domino Thome de Nadasd comiti comitatus 
Castriferrei ... Bano. 


Eredetije a Nádasdy-levelek M. csomójában, az országos levéltárban. 
Közli : Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


409. 


Pozsony, 1539 szeptember 21. után. 
A pozsonyi országgyűlésnek Ferdinánd királyhoz intézett felterjesztéséből. 


Responsio dominorum et regnicolarum in conventu Poso- 
niensi, pro festo divi Mathei Apostoli et Evangeliste celebrato 
congregatorum, iuxta articulos infra denotatos sacratissime regie 
Maiestati. 

Bona ecclesiastica atque secularia, non solum ea, que ditioni 
regis Joannis subsunt, sed etiam, que ditioni sue Maiestatis sub- 
iacent, ultro citroque remittantur. 

Bona omnia, per violentiam denuo occupata et deinceps quo- 
que occupanda, comes uniuscuiusque comitatus, scita rei veritate, 
infra anni revolutionem, spoliato sub amissione officii sui reddere 
et restituere, rectificareque debeat et teneatur. 

Maiestas regia abbatiam de Borsmonostra, ad Hungariam per- 
tinentem, ditioni sue Hungarice adiungere dignetur. 

Possessionem capituli Castriferrei, per Mauritium de Fyersth 
occupatam, Maiestas regia iam tandem remittendam iubere dignetur. 


Fraknöi, Magyar országgyűlési Emlékek II. 124., 128—130. 


410. 


1539 október elején. 


Ferdinánd király válasza a pozsonyi országgyűlés követeinek felterjesz- 
tésére (I. 409. sz). 


Item, Maiestas regia bona ecclesiastica atgue secularia non 
solum ea, que ditioni Joannis regis subsunt, sed et ea, que sue 
26* 


403 


404 


ditioni subiacent, ut ultro citroque remittantur, pro posse cura- 
tura est. 


-— 8 —— GE (A ———— 0000 —— (EEE 00000 o8 GER 0 0 00 0 800 EEE — 


De abbatia de Borsmonostra, perquisitis rebus omnibus his, que 
ad cause cognitionem spectant, Maiestas regia adeo providebit, ut 
iuribus regni Hungarie nihil derogatum esse videatur. 

De possessione capituli Castri Ferrei remittenda — Maiestas 
regia informationem cupiet, eaque habita, id statuet, quod equitati 
conveniet. 


A pozsonyi országgyűlés Ferdinánd királyhoz küldött kóveteinek 
második felterjesztése. 


Oratores dominorum prelatorum et bonorum ac regnicolarum 
supplicant sacre Maiestati Sue, dignetur in his infrascriptis articulis, 
ad hesternam responsionem Maiestatis Sue suo loco inserendis aut 
mutandis, clemens facere responsum. 


-—— EEE ZO naja 8000 80808080 (R00 8008080 po E8888 "R00 000 [00 0 o[///DOO E nnna 


Pro nono — articulo: Quod Maiestas sacra regia dignetur 
apud Joannem regem efficere, ut beneficia et bona ecclesiastica atque 
etiam secularia subditis sue Maiestatis, quorum illa sunt, remittantur. 
His vero subditis, qui sunt sub potestate Maiestatis Sue sacre, 
dignetur, citra delectum personarum, ex nunc mandare, ut sine ulla 
mora, bona universa, si que possident, sive ecclesiastica, sive secu- 
laria, remittere debeant. Quod si facere nollent, Maiestas Sua sacra 
compellat eos dicto obedientes esse. 

Pro decimo septimo articulo: Quod quum constet manifeste 
omnibus, abbatiam de Borsmonostra pertinere ad regnum Hungarie, 
occupatamque esse ad archiducatum Austrie, dignetur Maiestas Sua 
regia illam ex nunc remittendam iubere. 


— GE 0 — A m ——--—--00000 0 mm — E 00000-00000 0 ——- 00000 AM mm Am SEE 


Pro vigesimo quinto articulo: Quod ex quo Maiestas Sua 
regia sepius iam informata est per supplicationem fidelium suorum 
regnicolarum, possessionem capituli ecclesie Castriferrei, quam Mau- 
ritius a Fürsth violenter possidet, pertinere ad capitulum Castri- 
ferrei, et mandatum etiam frequens ad Mauritium dederit, ut illam 
remitteret, quod tamen ille hactenus non fecit, dignetur igitur sacra 
Maiestas Sua mandare, ut possessio ipsa remittatur, citra ulteriorem 
dilationem capitulo. 

Gratiosa Maiestatis Sue sacre expectatur super premissis relatio. 


A király válasza a második felterjesztésre. 


Sua Regia Maiestas... audivit ea, que oratores... in guibus- 
dam articulis responsionis Maiestatis Sue inseri aut mutari supplica- 
runt. Quamobrem... 

Pro nono — articulo: Maiestas Regia apud Joannem regem 
instare non omittet, ut beneficia et bona ecclesiastica atque etiam 
secularia subditis Sue Maiestatis, quorum illa sunt, remittantur, quo 
facto ex parte sua idem faciet Maiestas Sua, in quantum salvis 
inscriptionibus potest. 


— 0 ——— ee GE EEE BEE gm Gt —— tm diem gummi Gimme 


Pro decimo septimo articulo, super Abbatia de Borsmonostra, 
et vigesimo quinto articulo, super possessione capituli ecclesie 
Castriferrei, cum istorum locorum ratione inter regem Hungarie et 
archiducem Austrie differentia vigeat, Maiestas Regia iudicio de- 
cerni et iuxta pactata inter eos inita revideri faciet. 

Pro vigesimo quinto articulo, super possessione capituli ecclesie 
Castriferrei, quam Mauritius a Fürsth possidet, Maiestas Regia iudicio 
decerni et revideri faciet, secundum confederationem inter regem 
Hungarie et Austriam initam. 


Fraknói, Magyar Országgyűlési Emlékek II. 134—140. 


411. 


Egervár, 1539 október 2. 


Nádasdy Ferencz tudósítja fiát, Tamást, hogy az egervári bortizedet meg 
akarja tartani s a haszonbert vagy a győri püspöknek vagy Bakythnak kész kifizetni. 


Magnifice fili, nobis charissime . . . Notificamus v(est)re M(agni- 
ficentie) guod decimam vinorum pertinentiarum istius castri nostri 
ad usum istius deserti castri decimari facere volumus. Nam, si alicui, 
sive episcopo Jauriensi seu domino Bakyth istam decimam pecuniis 
solvere oportebit, et nos prompti sumus solvere pecuniis. Quoniam 
iste decime tantum proficiunt, quod ex proventu illarum et solvere 
possumus decimam et nobis quoque remanebit. Propterea hac de 
re proficiscitur erga V. M. egregius dominus Franciscus Polyany 
compater noster, qui dicit, se empturum ipsam decimam ab magni- 
fico domino Bakfth florenis quinquaginta. Quod nos credere haud 
possumus. Ergo prohibuimus nos prefatum dominum Franciscum 
ab exactione ipsarum decimarum nomine V. M. et ob eam rem 


misimus prius ad Eandem, ut V. M. sciat, guid responsi ipsi Fran- 
cisco Polyany de hac re dederit (!) cum ad Eandem profectus fuerit. 
Ita autem V. M. curam habeat, quod nos hanc decimam alteri 
concedere minime possumus, cum nos iure mediante concernit... 
Ex castro nostro Egeruara feria quinta post festum s. Michaelis 


anno 1539. 
Franciscus de Nadasd 


comes comitatus castriferrei. 


Magnifico domino Thome de Nadasd comiti et bano, filio 
nobis semper charissimo. 


Eredetije a Nádasdy-levelek N. csomójában az országos levéltárban. 
Közli : Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


412. 


Bécs, 1539 október 2. 
Ferdinánd király meghagyja Thurzó Eleknek, hogy a pilisi apátsághoz 
tartozó, de Nyári Ferencz által jogtalanul elfoglalt szántai és maróthi birtok- 
részeket János pilisi apátnak, a király főalamizsnásának adassa vissza. 


Turzoni. Ferdinandus. Spectabili et Magnifico fideli dilecto 
Comiti Alexio Thurzoni... Exposuit nobis honorabilis et religio- 
sus... Joannes, abbas Pilisiensis, supremus eleemosinarus noster 
magnificum Franciscum Nyary de Bedegg aule nostre familiarem iam 
fere octo annis et ultra duas, ad abbatiam spectantes villas, Sancto et 
Maroth nuncupatas, in comitatu Hontensi habitas, eiectis inde pro- 
priis ipsius abbatis famulis et servitoribus, preter omne ius et debi- 
tum de facto occupatas detinuisse atque etiam de presenti detinere... 
spretis ab eodem Francisco iam pluribus mandatis nostris super 
restitutione, relaxationeque dictarum villarum sibi factis; quapropter 
nobis denuo idem Abbas humiliter supplicavit... quamobrem nos... 
fidelitati tue... mandamus, ut nominatas villas eidem a dicto Fran- 
cisco restitui... iure mediante facias... Datum Vienne 2-a octo- 
bris 1539. 

Ex[pedite]. 


Fogalmazat egy félív papir egyik oldalán. — Bécsi cs. és kir. házi stb. levéltár : 
Hung. 1539. Oct. 8. 
Közli: BUNYITAY VINCZE. 


413. 


Bécs, 1539 október 6. 


Ferdinánd király a Rómából visszatérő Statilius János erdélyi választott 
püspöknek, hogy urához, János királyhoz eljuthasson, útlevelet ad. 


Ferdinandus etc. Universis et singulis... Cum R[everendus] 
devotus, nobis dilectus Joannes Statilius, Electus Transilvanensis, ex 
urbe Roma proficiscens ad serenissimum principem, dominum 
Joannem Hungarie etc. regem redeat, nosque eidem tutum et expe- 
ditum iter ubique esse cupiamus: eapropter... prefatum Joannem 
Statilium... citra molestiam aut impedimentum ire, transire, stare, 
morari ac recedere sinatis et permittatis... Datum Vienne die 
6 mensis Octobris anno Domini 1530. 

Ex[pedite]. 


Fogalmazat egy félív papir két oldalán. — Bécsi cs. és kir. házi stb. levéltár: Hung. 


1539. Okt. 35. 
Kózli: BUNYITAY VINCZE. 


414. 


Esztergom, 1539 október 11. 


Révai Ferencz írja Peregi Albert királyi kincstartónak, hogy János király 
egyik biztosa, Szaniszló prépost megérkezett, ellenben a másik, Márton fejérvári 
őrkanonok útközben visszatért. Úgy látja, hogy János király részéről szándékosan 
késleltetik a biztosok küldését ; gyanítja is, hogy miért. 


Reverende Domine et Frater observandissime salutem et obse- 
quiorum meorum commendationem. Crebrius scriberem hinc ad 
Dominationem Vestram Reverendam, nisi tanta esset tabellariorum 
raritas, eaque ex presenti potissimum inundinatione aque. Pre- 
positus Stanislaus die abhinc sexta, id est quinta huius mensis 
applicuit huc, qui nuntium regis sui excusatoremque et non com- 
missarium agit. Excusat Regem suum, quominus potuerit hactenus 
commissarios suos huc expedire: Turcarum rumorem dicit in causa 
esse et preterea nunc una nunc alia. Cum viderem hominem excu- 
satione et quidem calva uti, decrevi iam aliquando hinc ad Regiam 
Maiestatem, dominum meum clementissimum accellerare, cumque 
heri iam procinctu essem, intervenit Emericus Thoth in propria 
causa sua, qui certo affirmavit, hoc triduo commissarios adventuros. 
Ad hec prepositus Stanislaus ostendit quasdam literas Martini, 


407 


408 


custodis Albensis, heri ex Salmar datas, guibus idem custos scribit 
preposito, habuisse plenum mandatum et omnem instructionem 
necessarian ad obeundam provinciam commissariatus una cum 
preposito ipso. Sed guia veniens in itinere in eam incidisset egri- 
tudinem, gue negue alvum solvere negue lotium illi reddere pate- 
retur, et propterea ex Salmar coactus fuisset redire ad Regem suum. 
Qui cum hac re ridiculosa me in officio continere prepositum velle 
cognovissem, egre obtinuit ut hoc triduo expectarem college sue 
adventum. Volens itaque vel minimam calumpniandi occasionem 
evitare, qua scilicet possent in nos reiicere culpam negotii inter- 
missi, manebo hic, donec videro finem. Si me mea coniectura non 
fallit, dilationis huius potissima causa est, quod quoniam pro re 
certa tenent Joanni....... in causa Laskani iam triumphasse, 
quod si fieret, arbitrantur ipsi (si ego rem probe teneo) in omnibus, 
que per hec induciarum tempora contra Regiam Maiestatem, domi- 
num nostrum clementissimum et contra omnes Maiestatis Eius 
subditos egerint ipsi, exinde iudicant sese de facto victores evasisse 
et sic postea minus curabunt, si Valentinus Therek et alii inciderint 
in sententiam. Quandoquidem habent et ipsi in manibus centum 
sexaginta captivos nostrates, quos ipsi (si me mea opinio non fallit) 
liberos nequaquam pronunciabunt, nisi prius et Regia Maiestas con- 
donaverit delicta omnibus violatoribus induciarum, alioqui miseri 
omnes usque ad unum interficientur. Utinam sim ego falsus pro- 
pheta futurus, id quod minus timerem, si noster Karolus Paulus ad 
Gencz tempestive venire posset. Est enim per nos optime instructus 
omnibusque remediis bene munitus. Non impinget in lapidem 
offensionis, si eo (ut premissum est) tempestive pervenerit. Discessit 
hinc quinta huius mensis, fuit enim Bude, et statim quamprimum 
illinc reversus est, nihil hic illum est remoratus. Utinam negotium 
hoc Lascani tempestivius fuisset mecum et cum domino pre- 
posito Strigoniensi communicatum, maxime cum in eo negotio 
iudicio meo agatur de honore Regie Maiestatis, fortassis minus 
timeremus. Opto semper bene valere Dominationem Vestram Reve- 
rendam. Strigonij XI Octobris anno Domini 1539. Reway. 


Kívül: Reverendo domino Alberto de Pereg, Consiliario et 
Supremo Regie Maiestatis Questori etc. Domino et Fratri observan- 
dissimo, Posonii vel alias ubicunque fuerit. Cito. Cito. Citissime. 


Egy ív papirnak három oldalán, veresviasz zárópecséttel, a kipontozott helyek 
táján avult s kirongyollott. — Bácsi cs. és kir. házi stb. levéltár : Hung. 1539. Oct. 45. 


Közli : BUNYITAY VINCZE. 





415. 


Bécs, 1539 október 18. 


Ferdinánd király Homonnai Drugeth Gábort, ki a király ismételt parancsai 
ellenére sem engedte birtokain a püspöki tizedet beszedetni, utoljára és keményen 
inti, hogy a dézmát a királyi tizedszedőknek pontosan szolgáltassa be. 


Gabrieli Drugeth de Homonna, comiti comitatus Ongh. Fer- 
dinandus etc. Magnifice . . . Certiores facti sumus te non unis guidem 
literis nostris, guibus ut de bonis tuis decimas episcopales persol- 
veres mandabamus, necdum paruisse, neque eas decimas persol- 
visse. Cum itaque molestius sane nos habere, graviusque excitare 
et commovere vix quitquam possit, quam iste tuus mandatorum 
nostrorum neglectus et pretergressio; cumque indignissimum plane 
sit, ea te onera, exactionesque detrectare, que ex equo omnibus im- 
posita sunt, queque de iure et consvetudine regni omnino ferre 
tenearis: mandamus iam tibi postremum harum serie firmiter, ne 
id in animum inducas tuum precepta nostra, uti pergas, negligere, 
sed reiectis omnibus impedimentis et excusationibus tuis absurdis 
quidem et alienis, dictas decimas episcopales, velut nobis fidelem 
et morigerum decet, sine omni defectu persolvas et ad manus 
exactorum nostrorum debite consignes... Datum Vienne 18 Oct. 
anno 1539, 

In simili ad Franc. Dobo, item Georgio, Emerico, Antonio 
Drugeth de Homonna. 

Ex[pedite]. 


Fogalmazat egy félív papir egyik oldalán. — Bácsi cs. és kir. házi stb. levéltár : 


Hung. 1539. Oct. 61. 
Közli : BUNYITAY VINCZE. 


416. 


Bécs, 1539 október 18. 


Ferdinánd király engedélyt ad Perényi Péter abaujvári örökös főispánnak, 
hogy Magyarországból Olaszországba gabonát szállíthasson. 


Ferdinandus etc. Universis et singulis... Significamus vobis 
nos spectabili ac magnifico Petro de Peren comiti perpetuo Abawy- 
wariensi, qui ex partibus Regni nostri Hungarie [kitörülve: locis 
ditioni... Joannis... Hungarie... Regis subiectis] certam frumenti 
quantitatem, videlicet centum mutorum per ditionem nostram ad 


409 














410 


Italiam traduci facere intendit, facultatem tuto atgue secure trans- 
eundi, eamque per ditiones nostras transvehendi dedisse atgue con- 
cessisse, prout presentium per tenorem damus atque concedimus : 
guapropter vobis... Datum Vienne die 18 Octobris 1539. 
Exfpeditel. 
Fogalmazat egy félív papir két oldalán. — Bácsi cs. és kir. házi stb. levéltár : Hung. 


1539. Oct. 63. 
Közli : BUNYITAY VINCZE. 


417. 


Sitke, 1539 október 24. 


Aczél Gábor meghívja Nádasdyt menyegzőjére. Menyasszonyát a római 
egyház szertartása szerint jegyezte el. 


Magnifice domine... Scio vestram Magnificentiam dudum 
intellexisse, me generosam dominam puellam Magdalenam, filiam 
condam egregii Sebastiani Sytkey, ritu et lege sancte Romane 
ecclesie mihi in uxorem desponsasse legittimam. Cuius nuptie die 
Dominica proxima post festum sancti Martini iam venturi, Deo 
auxiliante in Sywl celebrabuntur... Ex Sytke feria sexto post festum 
beate Vrsule anno 1539. 


Eiusdem vestre magnifice Dominationis 
servitor 


Gabriel Aczel. 
Kívül : Magnifico domino Thome de Nadasd Thavernicorum 
regalium magistro. 


Eredetije az országos levéltárban, a Nádasdy levelek A. csomójában. 
Közli: Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


418. 


Bécs, 1539 október 24. 


Morone nunczius Farnese viczekanczellárnak : Rorario nunczius ideérke- 
zett és közölte Ferdinánd királylyal megbizatását, mit ez jól fogadott, de meg nem 
állhatta, hogy a magyar püspökök megerősítése miatt újra panaszt ne tegyen. 


In una settimana medesima é gionto qui Monsig. Hieronimo 
Rorario Nuntio... 

Hieri il prefato Monsig. Rorario et io fossimo a questa Maesta, 
et S. S. gli expose con bon modo tutta le commissione, che havea 
da N. S, come V. S. Rma et Illma piü diffusamente conoscerà per 
le soe lettere. 





Io de doi giorni avanti havea introdutto la prattica della con- 
firmatione delle chiesie de Ungaria subdite a guesta Maesta, et 
spero fra pochi giorni si darà ordine per mandar ad pigliarla. Ma 
non ho voluto ricercarla in nome de S. Sant, parendomi sia con 
piü honore di S. B., che spontaneamente si ricerchi, come credo 
si farà. 

L'andata del prefato Monsig. Rorario in Ungaria, per quanto 
ho possuto comprender, non & pigliata in mala parte de S. M,, 
essendomi sforzato persuaderli, che tutto si fa per benefitio della 
religione christiana et utile de. S. M., come si puotrà conoscer dalli 
offitii, quali si faranno secondo il comandamento de N. S. Ma S. M. 
non si ha possuto contener, che di novo non habbia fatto querela 
della confirmatione de ditte chiese, resolvendosi peró esser il man- 
camento dil suo agente costi, qual non ha voluto publicamente 
opporse et contradire, come era il debito e£ come da me ha inteso, 
che S. Sant. desiderava. Et quivi disse molte cose contro la persona 
di Monsig. Statilio, qual l'altr' hieri gionse, et contra frate Georgio, 
vescovo Varadiense, et non men si duolse delle ingiurie, qual ogni 
giorno li fa il Re Gioanni contra le capitulationi, non ostante le 
quali S. M. promette far tutto per conservation della pace. In questo 
articulo pigliai di novo l'occasione d'esponer a S. M., quanto veneva 
a proposito l'andata dil prefato Monsig. Rorario in Ungaria, perché 
con l'auttorità de S. B. havrebbe procurato, ch'il Re Gioanni man- 
tenesse la pace, et se esse Re fosse mancato, sarebbe stato come 
testimonio della sua perfidia et havrebbe chiarito tutto il mondo, 
onde S. M. si risolse di voler considerar secondo la richiesta d'esso 
Rorario, se da lui voleva qualche offiizio, dil che darebbe risposta. 

Da Vienna alli 24 di Ottobre 1530. 

Mi pare advisare V. Rma S., che la venuta del Rndo Nuntio 
Rorario & stata tanto opportuna, quanto dir si possa, et spero, che 
la residentia sua in Ungaria sarà molto profícua al benefitio de 
christiani et alla conservatione della concordia di questi doi Prin- 
cipi. Et credo sia gratissima a questo Sermo Re, perché S. M. ha 
mostrato vederlo molto voluntieri, non altrimenti che se fosse delli 
suoi propri carissime famegliari, di che m'é parso darne adviso a 
quella per contentezza di N. S. 


Dittrich, Nuntiaturberichte Giovanni Morone's vom deutschen Kónigshofe. 1539., 
1540. (Górres-társ. kiadványa.) Paderborn, 1892. 37., 40. 1. 


411 





412 


419. 


Buda, 1539 október 25. 


Atyinai Simon Nádasdy Tamást értesíti állapotáról. Vallási ügyekkel 
nem törődik. 


Spectabilis et Magnifice Domine... Accusat me d. v. s. et m. 
de mea taciturnitate, guod hactenus nihil eidem scripserim. Ea fuit 
causa, quam eadem scribit. Suspicio illa maledicta usque ad hunc 
diem super me regnat... Laudetur Deus, sum optime unacum mea 
charissima Anna sanus. Filiolus febre egrotavit, guem iam relinguit. 
De papatu nullam habeo curam. Maior sum rege, licet proventus 
paucos habeam. Attamen nocte decem et aliguando undecim horas 
extensis omnibus membris dormio... Bude Sabbato in profesto 


beati Demetrii martiris anno Domini 1539. 
Servitor 


Simon de Atthyna. 


Kívül : Spectabili et magnifico domino Thome Nadasdi, Dal- 
matie, Croacie Sclavonie Bano. 


Eredetije az országos levéltárban a Nádasdy levelek A. csomójában. 
Közli : Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


420. 


Bécs, 1539 október 29. 


Morone János nunczius Farnese Sándor kardinálisnak: Ferdinánd király 
nyilatkozata a neki alávetett magyar püspökök megerősítéséről. — Rorario 
Magyarországba utazik. — A király azt kívánja, hogy a magyar főpapok terve- 
zett rangemelése ne történjék a béke kihirdetése előtt főleg Statiliö6 ki e megtisz- 
teltetésre méltatlan. 


— € — 0 000 000000 0000 0000 A00 (0000 GT —— GE 00 ——— 0 —— GES —— 


....Si é fatta mentione delle confirmationi delle altre chiese 
de Ungaria subdite a questa Maestà, quali sono le infrascritte: 
lauriensis, Vespertinensis (!) et Nitriensis. Et S. M. spontanea- 
mente ha ditto vuole, che piglino la confirmatione, al che noi 
(Morone et Rorario) l'habbiamo essortato mostrando il carico, qual 
S. M. n'ha appresso Dio et appresso il mondo, et dicendoli, che 
quando S. M. l'havesse fatto, sperava, chi gli denari delle annate si 
sarebbeno convertiti in benefitio dil regno. Il che ho fatto secondo 
l’ordine de V. Rma et Illma S. et per aggiongerli maggiore stimolo, 
acció che rassettandosi prima le cose spirituali di Ungaria si possi 
sperar meglior assetto delle cose temporali. 


....non altra volta S. M. a tutti doi disse, doppo ch'era fatta 
la confirmatione delle chiese de Ungaria con quelche suo danno 
et pregiuditio avanti la publicatione della pace, ne advertiva voles- 
simo far intender a S. Sant, ch'ogn' altra promotione de quelli pre- 
lati a maggior dignità avanti la ditta publicatione sarebbe di gran- 
dissimo suo danno, et peró pregava S. Sant, ch'in ció volesse esser 
advertita. 

Domani, chredo, partirà Monsig. Rorario, al qual S. M. ha dato 
bona licentia dicendo, che si confidava, ch'egli et per la commis- 
sione di N. S. et per la voluntà soa havrebbe sempre fatto bon 
offitio, et come ho già scritto, S. M. si contenta dell' andata soa in 
Ungaria, la qual io credo sia in proposito et pendentemente da 
S. S. essequita per ogni rispetto. 

Haveva pigliato licentia da S. M. essendo quasi notte, quando 
S. M. usi farse ritornar solo et mi disse, che le soprascritte parole 
del pregiuditio suo, quando li prelati de Ungaria fossero promossi 
a maggior dignità, le diceva, perché haveva inteso, che si ragionava 
del cardinalato de Monsig. de Agria et di Monsig. di Transilvania, 
et che pregava S. Sant. per schivar molti desordini non volesse pro- 
moverli avanti ditta publicatione, et maxime il Transilvano, qual, 
per usar le sue parole, erat scelestus et latro et indignus illo honore 
et dehonestaret illum ordinem. Il che S. M. dicea per verità et per 
zelo dell' honore di S. B., oltra che promovendo quelli del Re 
Gioanni sarebbe stato gran carico suo non promover anchora 
delli soi. 

Da Vienna alli 20 Ottobre 1539. 


Dittrich, Nuntiaturberichte Giovanni Morone's stb. 43—44. 1. 


421. 


Krakó, 1539 október 30. 


I. Zsigmond lengyel király ecsetelyén a protestantizmus rohamos terjedését 
(Magyarországon is egész községeket megmételyezett már ez a ragály), kéri 
V. Károly császárt, hogy valamint ő (Zsigmond) követet küldött a pápához, úgy 
a császár is vesse latba tekintélyét és sürgesse a szentatyát, hogy az egyszer kihir- 
detett zsinatot ne halaszsza már továbbra. 


Carolo V. Romanorum Imperatori Sigismundus I. Rex Polonie. 
Que nunc aguntur in Germania et quam non desint, qui principes 
et populos christianos ad defectionem ab ecclesia catholica solici- 
tent, — exploratius est Maiestati Vestre procul dubio, quam ut a 


413 


414 


nobis pluribus scribi sit necesse. Sed cum difficile est tacere, cum 
doleas: tenere nos non potuimus, quin ea ipsa de re Maiestati 
Vestre pauca scriberemus, doloremque illi nostrum, quem opinione 
omnium maiorem accepimus, impartiremus. Nam cum publice dole- 
mus, quod ita multos usque adeo desipere videmus, ut unius fra- 
terculi commenta nescio que pluris faciant, quam totius ecclesie 
consensum; tum privatim inde non mediocrem luctum hausimus: 
quod cui proximis superioribus annis filiam nostram primogenitam 
desponderamus, is quoque in eandem se nassam protrahi passus 
est; neque vero defectionis huius aliam causam videmus, quam 
quod prorogatur toties semel edictum concilium. Itaque misimus 
legatum ad Sanctissimum Dominum nostrum, atque admoneri eius 
Sanctitatem iussimus, ut ne quid cure huic de congregando con- 
cilio preverteret, ac provideret, ne ex mora ista et cunctatione ingens 
respublica christiana detrimentum capiat. Nunc a Maiestate Vestra 
maiorem in modum petimus, ut ipsa quoque suam in ea re autho- 
ritatem interponat, et urgeat, atque instet apud Sanctissimum Domi- 
num nostrum: tandem ut aliquando diu expectatum concilium 
istud congregari velit. Nam quo diutius erit cunctatum, hoc maius 
est periculum: ne plures adhuc in adversariorum castra se coniiciant. 
Nos certe undique iam sumus his circumsepti, qui pravis de fide 
opinionibus mentes imbutas habent; in ipsa etiam Hungaria tota 
oppida videre licet vicina labe infecta, quo minus prestare possu- 
mus, ut vel nostros homines sartos tectos ab ipsa peste conserve- 
mus. [n qua cogitatione etsi cura nostra omnis consumitur, tamen 
verum illud esse experimur: aliquid mali propter vicinum malum. 
Quare iterum, atque iterum rogamus Maiestatem Vestram, ut pro 
virili sua contendat et elaboret: ne qua mora longior congregando 
concilio interponatur. Rem fecerit Maiestas Vestra cum toti reipu- 
blice christiane cumprimis utilem, tum nobis vehementer gratam, quin 
et Deo nullam offerre possit Maiestas Vestra victimam gratiorem, 
quam si toto pectore in eam curam incubuerit, ut ista religionis 
dissidia tollantur, atque unitas spiritus inter omnes in vinculo pacis 
conservetur. Sed ab immani Turcarum tyranno quantum reipublice 
christiane discrimen immineat, non ignorat procul dubio Maiestas 
Vestra, cui non alia potest dari letitia maior, non aliud preberi 
spectaculum iucundius, quam si principes christianos armis inter se 
certantes, mutuaque cede sese interficientes videat. Hinc tanto magis 
ei crescunt animi, et in spem quandam erigitur, ea, que reipublice 
christiane crudelia cogitat, minore negotio perficiendi. Quamobrem 
omnes, qui salvam rempublicam esse volumus, omnia facere debe- 


mus, ut spem hanc illius debilitare potius, guam augere possimus, 
et quoniam ille ex odiis nostris, dissidiis, bellis preclaram sibi dari 
occasionem existimat ad rem contra nos gerendam: tanto maiore 
studio elaborandum nobis est, ut quo illi res erigunt animos, nobis 
vero contrahunt; que spem illius confirmant, nostram extenuant; 
que robur illi addunt, nostra contra vires exhauriunt, — ea tollan- 
tur, e republica nostra christiana eiiciantur... Cracovie penultima 
Octobris 1539. 


A mult század elején készült s megbízhatónak bizonyult másolati könyvből, 
Muray Miklós-féle 262. s köv. 11. — Gyulafejérvári Batthyány-könyvtár : K5. VI. 18. 
Közli : BUNYITAY VINCZE. 


422. 


Carpentras, 1539 október 12. 


Sadolet bíboros Frangepán Ferencznek örömét nyilvánítja, hogy a kineve- 
zett magyar püspökök végre megnyerték a megerősítést. Nagy hiány van jó püs- 
pökökben. Udvözli Brodericsot is, a kitől szintén kapott levelet. 


Accepi tuas litteras datas Viennae extremo mense Junio, ad 
me Septembri ineunte perlatas. Ex guibus cognovi, guod mihi fuit 
iucundissimum, te recte valere et apud regem Romanorum esse 
reipublicae causa, accepissegue optatum nuncium de confirmatione 
vestrarum ecclesiarum, guae diu ante debita, aliguot de causis 
dilata, postremo tandem a summo pontifice facta est. Qua etiam 
ego de re dederam ad te litteras, quas te accepisse postea arbitror 
et meam de omnibus tuis commodis laetitiam ex eis cognovisse. 
Etenim noli existimare, optime Francisce, quicquam mihi posse 
evenire optatius, quam audire, tales viros ad gubernacula ecclesia- 
rum deligi et vocari, qui tantum onus et consilio regere, et virtute 
tueri, et religione ac pietate illustrare etiam possint. Cuius quidem 
generis hominum quae sit penuria his afflictis temporibus, utinam 
potius privatis incommodis nostris, quam publicis calamitatibus sen- 
tiremus. Sed de his viderit Deus, quem tantum orare atque obsecrare 
reliquum nobis factum est. Quid autem geratur, quid paretur, quo 
tantis damnis eatur obviam, nihildum cernimus. 

Sed ut ad propositum redeam, ego honorem tibi delatum vel 
comprobatum potius, et tibi honestum et reipublicae christianae uti- 
lem esse foreque non dubito. Mihi quidem certe, qui te vehementer 
diligo proboque, iucundissimum. Qua eadem in causa Broderico 
etiam nostro gratulor, a quo habeo litteras, quibus ille a me 


415 


416 


guiddam petit: nimirum Romae me nunc esse suspicans. At ego 
nondum de ecclesia mea decessi, ubi multas habeo commorandi 
causas, nullam adhuc alio me conferendi. Quodsi Romae fuissem : 
et vobis id significassem, et nullum meum officium, guod ad vos 
guidem pertineret, desiderari essem passus. Nunc absens, id guod 
queo, vos absentes amo. Ubi proficiscar ad Urbem: omnes meae et 
operae et diligentiae fructus vobis inprimis promtos atque expositos 
esse intelligetis. 

Joannes Marsupinus tuus plane mihi satisfacit. Est enim in 
scribendis ad me rebus urbanis admodum diligens. Idem tibi apud 
me maximas saepe ait gratias tuaeque erga se benevolentiae et 
liberalitatis complura iam indicia non desinit praedicare. Quae 
mihi quoque ipsi grata sunt: eaque ut prosequere, a te vehemen- 
ter peto. 

De rebus Turcicis nihil habeo, quod placeat mihi ad te nunc 
scribere. Tu quo propior illis es, hoc melius nosse omnia potes. 
Nos illud timemus (in quo utinam fallamur), ne iam de nobis ac 
christiano nomine actum pene sit; ita laboramus intestinis externis- 
que malis, nec quicquam firmi auxilii paratum nobis esse ulla ex 
parte cernimus, nisi quod in Deo uno sunt omnia. Sed haec 
hactenus... Regi tuo, optimo et clarissimo principi, plurimam 
meis verbis salutem dic. Vale. Carpentoracti, IV. idus Octobris, 
MDXXXIX. 


Schmitth, Episcopi Agrienses II. 351. Katona, XX/2. 1235. Jacobi Sadoleti, episcopi 
Carpentoracti, S. R. E. Cardinalis epistolarum libri sexdecim. Colon. Agripp. 1572. 463. 1. 


423. 


Nagy-Kanizsa, 1539 november 8. 


Az udvarbiró értesíti Nádasdyt, hogy a főesperes és csurgai udvarbird az 
elhunyt csicsai (Somogy megye) plébános holttestét erővel Csurpón temettette el és 
összes ingóságait odahordatta. 


Magnifice Domine... Jam prioribus litteris meis occlusis et 
transmisis (!) scito (!) venit nuntius, qui retullit (!) plebanum de 
Chicho obivisse corpusque suum ad ecclesiam ibidem existentem 
importatum fuisse. Quod archidiaconus et provisor de Chorgo 
audiens, statim ducentos homines pro funere transmisit illudque ex 
ecclesia vi mediante efferri et ad Chorgo tumulandum deferri fecit, 
resque et bona ipsius, pro parte adhuc eo vivente, pro parte vero 








eo mortuo iam asportaverunt. Hec scire volui Mag(nificentiam) 
v(est)ram ut Eadem ex parte huius negotii quid facere vult... 
Ex castro Kanisa in octava Omnium Sanctorum anno 1539. 
Servitor 
Nicolaus Literatus 


provisor Kanisiensis. 
Kívül: Magnifico domino Thome de Nadasd comiti et Bano etc. 


Eredetije a Nádasdy-levelek L. csomójában, az országos levéltárban. 
Közli : Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


424. 


Bécs, 1539 november 9. 


Morone nunczius Farnese kardinálisnak: Ferdinánd király süngeti az 
esztergomi érseknek kardinálissá emelését és nagyon zokon venné ha valamelyik 
Zapolyay Jánostól ajánlott elsőbbségben részesülne. Egyébként legjobban szeretné, 
ha tekintettel Magyarország zilált viszonyaira, jelenleg senkit sem léptetnének elő. 


V. Rma et Illma S. sa, quanto & stato trattato costi per l'agente 
di questo Sermo Re per il capello de Monsig. l'arcivescovo de 
Strigonia, sopra il quale hoggi S. M. m'ha parlato a longo et mi 
ha pregato voglia in nome suo far intender N. S., che prega S. Sant. 
voglia haver per raccomandato ditto arcivescovo, ne la promotione 
dil qual si tratta non solo della dignità di esso, qual gli é bon ser- 
vitore et non é manco degno delli altri, quali ambiscono la mede- 
sima dignità, ma anchora si tratta del honor suo, perché facendosi 
altri dalla parte dil re Gioanni S. M. rimarebbe offesa non facen- 
dosi questo suo, et con minor credito, maxime appresso gli Ungari, 
et oltra il carico gli sarebbe gran preiuditio, vedendosi che fosse 
tenuto maggior cunto dil prefato re Gioanni, che di lui, et che gli 
servitori di quello fossero piü reputati, che gli soi, oltra ch'essendo 
l'arcivescovato di Strigonia la principal sede dil regno, per le pre- 
cedentie et modi delli regimenti dil paese, facilmente potrebbe 
seguir qualche desordine, et la dignità di quella chiesia metropoli- 
tana si minuerebbe. Et mi pregava volesse con queste parole sue et 
con ogn' altro modo ch'io sapessi megliore far questo offitio 
appresso S. Sant, dil qual ne scriveva anchora copiosamente all' 
agente suo costi et a S. B. propria. Nondimeno mi disse pregava 
N. S, per il presente non volesse far Cardinale né questo arcives- 
covo ad instantia sua, né altro ad instantia di re Gioanni o d'altri, 
perché sarebbe con suo grandissimo danno, sin che le cose d'Un- 


Egyhäztört. Emlékek. III. 27 


417 








418 


garia non sono bene stabilite, come per altre mie duplicate ho 
scritto. 
Da Vienna alli 9 de Novembre 1539. 


Dittrich, Nuntiaturberichte Giovanni Morone's stb. 44-45. 


425. 


Sitke, 1539 november 16. 


Ostfy László értesíti Nádasdyt Török Bálintnak és Utyeszenich Fráter 
Györgynek gesztesi találkozásáról, 


Heri mane d. Valentinus per kochys (!) ivit ad Geztes, voca- 
tus per thezaurarium monachum, qui ibi eum expectat, medio 
d. Simonis de Athyna, qui fuit in Papa apud eum. Fama est 
d. Lucam Zekel cum eis compariturum, qui vel seducat vel sedu- 
catur, iudicare nescio. 

D. socer venire huc nequivit, preter sensum visus et memorie, 
caret viribus omnium membrorum. Deus conservet vestram do(mi- 
nationem). Ex Sythke dominica post Martini anno 1539. 

Servitor 
L(adisla)us Osthffy. 
Kívül : Magnifico domino Thome de Nadasd comiti et bano. 


Eredetije a Nádasdy-levelek O. csomójában az országos levéltárban. 
Kózli: Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


426. 


Buda, 1539 november 16. 


Rorario Jeromos pápai nuncziusnak Farnese blboroshoz intézett jelentésé- 
ből. — Broderics István haláláról. 


Ali VI manco di guesta vita Misser Stephano Broderico Electo 
Vaciense: qual si era facto un grande Lutherano et capo de li altri, 
pur Dio li ha dato gratia, che nel ultimo di sua vita si é ricognos- 
suto, et non solamente da se ha ricercato tutti li ordini de la Chiesa, 
ma etiam si dolse de un suo amico, chel fusse cascato nel medemo 
errore, nel quale lui era stato, el serenissimo Re (Zapolyai) ha facto 
gratia de le entrade del Vescouato del anno, che ha venire a li sui 
heredi per pagar le debite sue. 


Közölve : Övdry Lipót id. m. 87. 1. Századok 1877. évf. 


427. 


Bécs, 1539 november 17. 


Morone nunczius Farnese kardinálisnak : Brodarics váczi püspök a hónap 
elején meghalt. Beszélik, hogy János király a püspökséget neje egyik lengyel titká- 
rának adományozta. 


Mandaró per la prima occasione la soa lettera a Monsig. 
Rorario, qual havrà trovato Broderico, vescovo Vacciense, nova- 
mente confirmato esser morto al principio di questo. Dicono il re 
Giovanni haver dato il vescoato ad un secretario della Regina soa 
consorte, Polono et bon christiano. 


‘Da Vienna alli 17. Novembre 1539. 


Dittrich, Nuntiaturberichte Giovanni Morone's stb. 52. 1. 


428. 


Bécs, 1539 november 17. 


Oláh Miklós Mária királyné ügyei miatt Belgiumból hazájába térve, 
köszönetet mond Nádasdy Tamásnak szives üdvözleteért és kéri további barát- 
ságát. Testileg ugyan elég jól érzi magát de busítja hazájának siralmas álla- 
pota és Brodarichnak imént bekövetkezett halála, kinek sírjára feliratot készített. 


Gratulatio Dominationis Vestrae Magnificae, guam litteris ipsius 
de meo reditu et, ut scribit, felici statu declarat, tam mihi grata fuit, 
quam gratissima. Vicissim calamus et litterae explicare vix possunt, 
quam gratuler ego quoque de dominationis vestrae magnificae 
felici et tranquillo statu, de quo sermonibus hic, et iam antea litteris 
amicorum in externis provinciis factus fueram certior. Conservet 
Deus dominationem vestram magnificam et dominam coniugem 
suam charissimam in omni et animae et corporis felicitate quam 
diutissime. Quod scribit se eundem esse meum fratrem et amicum, 
qui prius fuerat, et deinceps quoque talem futurum, de hoc sincero 
et amantissimo dominationis vestrae magnificae in me animo habeo 
gratias cumulatas et ubi meae erit facultatis, etiam re ipsa referam. 
Nihil dubito, quin eum in me, dum vivemus, praestet semper ani- 
mum, quem scribit. Nam neque ego causam ullam ab adolescentia 

27" 


419 





420 


mea praestiti, cur aliud de ea existimarem, negue puto dominatio- 
nem vestram magnificam ex eorum esse numero, gui crescente 
facultate et opibus, mores suos mutare consuevere et divitias prae- 
ferre verae amicitiae. Quod qui faciunt, quam fluxis haereant rebus, 
non scripta tantum maiorum, sed etiam ipsa sanae mentis ratio 
commonstrat. De me vicissim dominatio vestra magnifica certo sibi 
persuadeat, nulla in re Olahi sui animum non modo in dominatio- 
nem vestram magnificam, iam beneficio Dei in ea, quam virtute 
consequuta est, conditione constitutam, sed etiam in pauperes vete- 
res nostros amicos immutatum esse mutatumque unquam iri, sed 
ubi fieri possit, me cupere dominationi vestrae magnificae libenter 
inservire. 

Verum, ut ad reditum meum, unde digressus eram, revertar, 
redii quidem auspicio Dei incolumis, tum rebus serenissimae reginae 
meae quibusdam ita ferentibus, tum ut aliquando amicos veteres, 
quorum non parvo tenebar desiderio, et patriam tam longo tem- 
pore evoluto reviserem. Nihil hic tamen reperi, quod me magno- 
pere delectaret, praeter eorum amicorum meorum, quos adhuc 
videre potui, commercium. Video rerum omnium faciem tristis- 
simam, rem nostram publicam undique labefactatam, concussam, 
nutantem et vix spirantem. Omnium animos praedis agendis inten- 
tos esse, amicos factione distractos, partem iam mortuos, partem 
male affectos, vel miseros potius et spe sola, quae magnus est animi 
cruciatus, trahentes spiritum. Eos, qui post principem nostrum 
clementissimum rebus praesunt agendis, nescio, quo pacto, et leves 
et sordidos, uno aut altero excepto, vulgum adeo miserandae sortis, 
ut nihil praeter luctus, lamenta et lacrimas emittant. Haec delectare 
quempiam possunt? Credo, Deum nobis iratum merito nos his 
incommodis rebus punire. 

Non parvo ducebar desiderio dominum Stephanum nostrum 
Brodericum videndi, propter veterem nostram notitiam fraternam 
et aetatem ipsius provectam. Hanc quoque Deus facultatem mihi 
praeripuit. Nam VII. huius mensis fato ille concessisse dicitur. 
Scripserat superioribus hebdomadis, se me velle invisere (nam ego 
propter serenissimae reginae meae negotia hinc hactenus abesse 
non potui) et significaverat, se venire vel ad Saag, vel etiam ad 
civitates montanas, si quando eo proficiscerer. Ego vero responde- 
ram, me domi suae eum invisurum pauco post tempore, ex princi- 
pis nostri annuentia. Neutrum tamen mihi fato concessum est. Cuius 
morte audita, non potui non in lacrimas prorumpere. 

Quare, Magnifice Domine, sum quidem incolumis, ut domi- 








natio vestra mihi gratulatur, et in statu priore, mediocri scilicet, sed 
animo non satis bono, tum ob huius domini Broderici nostri mor- 
tem, tum ob ea, quae superius dixi, et patriae, et rerum nostrarum, 
dico communiter, incommoda. Nec video aliquod, ni fallor, reme- 
dium his adhiberi facile posse, nisi Deus sua potentia aliter res 
nostras vertat. — — Et me, et servitia mea dominationi vestrae com- 
mendo, et cum domina mihi observandissima, domina coniuge 
carissima 

Vivite felices, quibus est fortuna peracta 

lam sua, nos alia ex aliis in fata vocamur ; 
Vobis parta quies, nobis maris aequor arandum. 


Viennae XVII. Novembris. Anno 1530. 


Eiusdem Dominationis Vestrae 
servitor 
Nicolaus Olahus 


Custos Albensis. 
Epitaphium Domini Vaciensis. 


Hac iacet inclusus gelida Brodericus in urna, 
Cui decus et nomen pulchra corona dedit. 

Phoebus in aethereo donec clarescat Olympo, 
Dum tenebras densas Cynthia clara fugat : 

Semper erit Stephani virtus, doctrina perennis, 
Sancta fides, probitas et pietatis amor. 

Pontificis sacro vixit decoratus honore, 
Cuius in officio sedulus usque fuit. 

O felix! claros patriae qui vidit honores, 
Illius ast cladem cernere non voluit. 

Dum nullam potuit nostris adhibere medelam 
Hisce malis: subito migrat ad astra poli. 


Pray, Hierarch. I. p. 351. és Epistolae procerum Il. 78—82. Katona, XX. 1275. 


429. 


Veszprém, 1539 november 21. 
A veszprémi püspök Nádasdytól, az ő lelki fiától, egy török lovat kér. 


Generose et Magnifice Domine et Frater in Christo Obser- 
vandissime... Cum intelligam gregem fere equorum Thurcicorum 
nunc ad Saarwar adductum esse Magnificentie Vestre, (et si in hoc 
impudens fortasse videbor) non verebor tamen de uno bono mihi 
mittendo M. V. interpellare. Nam etsi non desint mihi equi isti 
nostrates, Thurcicum tamen nullum habeo. Mittat itaque, rogo 


421 





422 


M. V., talem, quo possim coram quovis gloriari, me hunc talem 
equum a magnifico domino meo bano et lelkyfiam (!) dono acce- 
pisse... Vesprimii 21 Novembris 1539. 

Servitor 


Vesprimiensis. 
Kívül : Magnifico Domino Thome de Nadasd... 


Az egész a püspók kezeírása. Eredetije a Nádasdy-levelek K. csomójában az orszá- 
gos levéltárban. 


Kózli: Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


430. 


Bécs, 1539 november 25. 


Morone bécsi nunczius Farnese viczekanczellárnak : Ujlaky Ferencz győri 
püspök eddig nem kérte a győri püspókségben való megerősítést, mert egyházme- 
gyéjét és székesegyházát a háborúk miatt birtokba nem vehette és püspökségéből 
semmiféle jövedelmet nem huzott. Most az annáták elengedését kéri és igért, hogy 
mihelyt a két király között a béke létrejő, mindent meg fog tenni romlásra jutott 
püspökségének helyreállítására. Morone ajánlja kérelmének tekintetbe vételét, s 
ugyanezt javasolja a veszprémi és nyitrai püspökségekre nézve is. 


Fra le chiese de Ungaria sottoposte a guesto Sermo Re, de 
quali gli eletti non sono confirmati da N. S., vi & la chiesa lauriense 
distante da qui circa a vinti leghe, nella quale molti anni fa fu 
eletto per vescovo un secretario di questa Maestä chiamatosi Fran- 
cesco Wlachi, Preposito di Possonio, homo di gravità et di mediocri 
lettere. Questo doppo la elettione soa no ha mai cercato di havere 
la confirmatione, se no da un anno in quà, perche mai ha potuto 
goder intrata alcuna né habitar in la terra roinata in queste guerre, 
né far residenza alla chiesia fatta stantia de cavalli et posseduta da 
uno capitaneo Bachikpaulo, servitor di questa Maestà, qual morse 
in rotta ricevuta doi anni fa da Turchi in Schiavonia, doppo la 
quale questo eletto con molta fatica ha pur tanto operato, che ha 
levato dalle mani d'un fratello del prefato capitaneo la chiesa et la 
rocca, nella qual soleva esser la residentia de vescovi, ma non ha 
possuto rihavere le intrate, parte occupate dal soprascritto fratello 
con inscriptione o título da questo Sermo Re, parte impegnate a 
diversi altri da S. M. et della Serma Regina Maria in quelli tempi 
tumultuosi, parte anchora possedute da Turach Valente, primo 
capitaneo et seguace del Re Giovanni, et parte desirutte dalle con- 


tinue guerre, non ritrovandosi in quella città al presente piü di 
vinti case d'habitatori, di maniera che é necessario guardar quel 
luogo et restaurar la chiesa con le proprie intrate dell’ eletto, et vi 
& poca speranza di recuperar le intrate della chiesa impegnate et 
distratte, come ho ditto de sopra. Il perché havendo io solicitato 
con questa Maestà, che faccia, che gli Prelati soi subditi pigliano 
la confirmatione, questo é stato il primo, qual é venuto a ritrovarmi, 
et havendomi narrato la soprascritte cose, delle quali già era infor- 
mato, m'ha fatto intender non obstante questo voler la confirma- 
tione della soa chiesa. Ma da questa Maestà mi ha fatto dire, che 
io voglia con la verità pregar N. S. non voglia gravarlo in l'annata, 
attento che S. Sant. se puó informar dil vero, ch'egli fin' a quest' 
hora non ha tanti redditi di quella chiesa, che possa farla recoprir 
et mantenervi tre o quattro ministri alla custodia nel luoco nuova- 
mente recuperato. 

Pertanto V. Rma et Illma S. essendo certissima, che cosi é, 
come ho detto di sopra, per sua humanitä si degnarà havere per 
raccomandata la causa di questo homo, qual sperando la pace tra 
questi doi Sermi Re vuole intrare con tutte le forze sue alla restau- 
ratione di quel vescoato, se da S. Sant. gli é fatta gratia dell' annata 
per le ragioni di sopra scritte. Et quella sarà causa, che forsi stante 
la pace detta chiesa si redurrà col tempo et possa havere uno 
mediocre vescovo, altramente credo, che né questo né altro vorrà 
arrischiarsi a farvi meglioramenti attenta la presente mala conditione 
de tempi, nelle quali in questi paesi le chiesie destrutte non si 
restaurono, ma l'entiere si destruggono. Peró quando a S. Sant. 
conosciuta la verità piacesse farli di ció gratia, potrebbe mostrar 
di farla in gratia di questo Sermo Re et con obligar l'eletto a 
spendere l'annata, qual dicono importa ottocento ducati, in la 
restauratione del vescovato overo la recuperatione de qualch' 
entrata et darne cuncto alla Sede Apostolica, et cosi S. Sant. et 
concederebbe quello, che sarà difficile per non dire impossibile 
exigere. 

Il medesimo dubito sarà necessario si faccia in la chiesia 
Vesprimiense, li beni della quale per la maggior parte sono in 
man’ delli soldati del Re Giovanni, et l’eletto non compare per esser 
quasi in misera necessità, come mi ha detto questo Sermo Re. La 
terza é Nitriense, della qual ancora non ho certa informatione, ma 
bisogna, che la Sant. di N. S. stimi la sola obedientia delli Prelati 
esser il quadagno, che si puó haver da queste parti oltra il bene- 
fitio delle anime subdite, quali haveranno suoi veri pastori, benché 


423 


questa ultima credo sia in bon termino, come a suo tempo daró 
adviso. 
Da Vienna alli 25 Novembre 1530. 


Dittrich, Nuntiaturberichte Giovanni Morone's vom deutschen Kónigshofe. 1539., 
1540. Görres-tärs. kiadványa. Paderborn, 1892. 55— 56. 1. 


431. 


Nyógér, 1539 november 26. 
Ostfy László tudósítása az egervári bücsüról és klastromröl. 


Magnifice domine... Heri profectus fui ad Egerwar, ubi come- 
diam agere sum coactus. Nam quia dominus Franciscus etc. aberat, 
volui descendere in villa, quam, cum advenissem, et ad unam 
domum divertissem, prosiliit hospes cum uno cantero vini, monens 
me, ut biberem. Cumque viderem in ea domo singulos esse ebrios, 
processi ad alteram domum, ubi similiter reperi omnes vinosos. 
Processi ad tertiam et ibi quam hilarissime me exceperunt. At, cum 
stubam intrassem, vidi quendam mensa decumbentem vomere vinum, 
alterum semivivum iacentem humo. Miratus, cepi feminas ibi querere, 
cur in tota villa lete sic convivaretur ? Relatum est, eos colere dedi- 
cationem ecclesie. Quam, cum cognoscerem, vix me posse simili 
crapula celebraturum, diverti ad monasterium fratrum, ubi, dum 
diutius pulsarem nunc in minori, nunc in altera maiori porta, 
nullum loquentem, sed clausas fores reperi. Excogitata arte ne- 
cessaria, unum meorum servitorum per murum immisi Is casu 
offendit quendam senem mendicum, qui sentiens meum servitorem 
intrasse, cepit clamare tolvaij (!) tolwaij (!) uraym (!) et satis blande 
admonebatur per eum meum servitorem, ne clamaret, tamen eo 
plus clamabat. Ex cimiterio autem videbam, iam luna lucescente, 
alios vituperiis sese in rixam provocantes, alios ense nudo dimi- 
cantes, alios jaculis mutuo petentes, cepi cogitare mecum, quidnam 
facerem? Nam timebam, si clamorem senis audiverint, actum iri 
rem meam, quia plurimi erant convivantes in villa. Interim pro- 
visus sibi meus servitor, senem in terram deiecit, nive os obstruxit, 
tandem indicavit sibi nomen meum, quod ad ostium ego pulsarem. 
Mitigatus senex, qui me et prius noverat, aperuit fores et in domo, 
que pyspekhaza! vocatur, condescendi. Ea domo purgata igneque 


! Briccius Egerváry episcopus Tinniniensis ( 1520.) aedificabat et inhabi- 
tabat, inde nomen. 


succenso quievi optime, nam in curru preter potum tum equis tum 
mihi victum attuleram, potumque tandem ille senex mihi pecuniis 
administravit Nam, uti ignotos, meorum neminem pro vino, nisi 
senem, ut mitterem, cogitavi, non esse tutum in medium plebis 
rabidi ()... Ex Newger feria quarta post festum beate Katherine 
anno 1530. Servitor 

| Ladislaus Osthffy. 


Kívül: Magnifico domino Thome de Nadasd comiti et Bano. 


Eredetije a Nádasdy-levelek O. csomójában az országos levéltárban. 
Közli : Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


432. 


Rózsahegy, 1539 november 28. 


Spettinger István levele a beszterczebányai tanácshoz. — Nem tudjà még 
magát elhatározni; de rövid idő mulya meglátogatja őket s akkor bővebben fog 
nyilatkozni. 

Salutem precor in Domino, gui cuncta moderatur et regit. 
Circumspecti ac humanissimi domini et fratres in Christo syncere 
dilecti, guam lubens suffragari velim, Deo propitio, vobis et plebe- 
cule vestre Evangelie [!, verum cum iam mei iuris homo non 
essem, neque intra me nunc recollectus, denique obstrictus vinculo 
vere vocationis, distuli sententiam, quam et Domino Deo meo 
relinquo. Tamen intra paucos dies ipse veniam. Hac in re mentem 
meam liquidius explicabo coram omnibus vobis, quid sit, quo impe- 
ditus fuerim. Considerans conditionem hominis adeo fragilem apud 
nos ut bene necesse fuerit, quo illis suppeditem verbo. Rogo D. V. 
non grauentur hac in re, vt me continuo non commodem ad petita, 
verum adhuc perpenso animo, quid diuine placuerit voluntati, 
respondebo. Siquidem vereor, ne hec postrema vocatio in mutatio- 
nem verteretur. Ob id interea ex vna et altera parte orandus est 
Dominus, vt tribuat Spiritum suum Sanctum et cedat omnis illusio 
vana, sic vt ministrum dignum et operarium verum sue ecclesie 
me habeat, eo, vbi placet, neque molestum mihi id putabo, quo- 
cumque me diuertat. Ego suo auxilio interim curabo non differre 
ad vos venire. Omnes vos in Domino bene valere opto. Plura 
scripsissem, verum in presentia loquar. Ex Rosenberga 28 Novem- 


bris Anno Domini 1539. 
Stephanus Spettinger. 


Eredetije Beszterczebánya város levéltárában Fasc. 236. Nr. 3. 
Közli: TIMON Äxos. 


425 





426 


433. 


Buda, 1539 november 29. 
Verancsics Antal Opalenszki Péternek Brodarics haláláról 


(| m GE GE (Gm GE 000 GE GE —-——— 0 ——-A GEBE 0 ————— 


Stephanum Brodericum, virum profecto, qualem diu Hun- 
garia non est habitura, amisimus. Nemo est, qui eum non defleat. 
Decessit morte admodum facili ac digna eius vita et moribus, 
adeoque cita, ut unico spirandi actu, tamquam dormiturus, non 
moriturus, ad ultimum semper cum sensu loquens, XV. kal. Decem- 
bris, in arce sua episcopatus Vaciensi, animam exhalavit. Successor 
illi in sacerdotium dignus quaeritur, neque reperitur. Adeo mores 
ac studia, quibus ipse pollebat, in hoc regno interiere. — — Budae, 
III. kalend. Dec. MDXXXIX. 


Verancsics Antal összes művei. Katona, XX/2. 1274. 


434. 


Bécs, 1539 deczember 1. 


Ferdinánd király a tihanyi apátságot Choron Jánosnak, Choron András 
szalai főispán fiának adományozza oly kikötéssel, hogy mihelyt törvényes kort 
ér el, szerzetessé legyen. Addig atyja kormányozza az apátságot s abban kellő 
számu szerzetest tartani köteles. 


Nos Ferdinandus divina favente clemencia Romanorum, Hun- 
garie, Bohemie &c. Rex semper Augustus, infans Hispaniarum, 
archidux Austriae &c. Memorie commendamus tenore presentium 
significantes quibus expedit universis, quod, quamvis ad beneficia 
ac dignitates ecclesiasticas eos soleamus nominare, qui et doctrina 
et etate idonei existimantur, tamen considerantes fidem ac servicia 
egregii Andree Choron de Dewecher comitis Zaladiensis, qui his 
superiorum annorum tempestatibus sedulo pro dignitate nostra 
navans operam, nobis in tuenda ditione nostra non inutilem se pre- 
stitit servitorem, ob que dignum eum esse iudicavimus, ut Joannem 
filium eius, bone (ut fertur) spei adolescentem, qui nunc bonis 
literis incumbit, ad aliquem honoris gradum provehamus. Vacante 
igitur nunc abbacia ecclesie de Zfyhan, que inter hos bellorum 
tumultus tam in redditibus, quam in edificiis maxime extenuata, 
corruptaque ac prope collapsa est, indiesque, legittimo (!) posses- 


sore vacans, magis ac magis collabi dicitur, cuius ruinis ac deso- 
lacioni consulere volentes, ad eandem prefatum filium ipsius Andree 
Choron, auctoritate iurispatronatus nostri Regii, guod generaliter 
in omnibus regni nostri Hungarie Ecclesiis instar precessorum 
nostrorum habere dinoscimur, eligendum duximus et nominandum, 
eo consilio, eaque fiducia, guod ipse Andreas, ut est non ignarus 
paterfamilias, claustri edificiis ac aliis eius abbacie ruinis bene ac 
decenter sit provisurus; ita videlicet, ut intra id tempus, quo ipse 
Joannes legittimam attigerit etatem, omnem gubernacionem atque 
curam ipsius abbacie bonorumque eius ipse Andreas habeat, eccle- 
siamque ipsam, uti pollicetur, in edificiis aliisque ruinis restaurare, 
monachosque et ministros ecclesie, more alias consueto, in sufficienti 
numero tenere debeat, divinaque officia omnia, quemadmodum 
aliis temporibus fuit, peragenda curet. Dum postea ipse Joannes 
ad legittimum suscipiendi ordinis tempus pervenerit, idem habitum 
eius religionis citra aliquam exceptionem suscipere debeat. Immo 
eligimus et nominamus, ipsamque abbaciam eidem Joanni, cum 
omnibus villis, possessionibus, prediis, aliisque bonis et iuribus, 
damus et conferimus, eundemque, dum postea legittime etatis fuerit, 
suo ordinario, ac illi cuius interest vel intererit, investiendum pre- 
sentamus, ita, ut ad premissa omnia, tam ipse Andreas, quam pre- 
fatus Joannes astricti esse debeant et obligati. Alioquin presens 
nostra donacio irrita, invalidaque et mortua esse censeatur. Harum 
literarum nostrarum vigore et testimonio. 

Datum Vienne, prima die Decembris, anno Domini millesimo 
quingentesimo tricesimo nono, regnorum nostrorum Romani Nono 
reliquorum vero Decimo quarto. 


Jauriensis mp. Ferdinandus mp. 

Eredetije a herczeg Eszterházy család kismartoni fólevéltárában. Fasc. B. Nr. 20. 

et A. Rep. 80. Kózli: Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 
435. 


Bécs, 1539 deczember 16. 


Morone nunczius Farnese biboroshoz. 


Frangepán egri püspök újra ismétli, a mit már többször írt, 
hogy nincs módjában az annátát megfizetni. Minthogy a többi 
magyar főpap is vonakodik : a dolgon valamiképen segíteni kellene, 


427 


428 


nehogy a szentatya a pénzzel együtt a magyarok jóakaratát is el- 
veszítse, «la qual pur in vn concilio sarà di qualche momento». 


Óvdry L. id. m. 102. 1. 


436. 


Bécs, 1539 deczember 20. 


Ferdinánd király Eperjesi Salamon szepesi kanonoknak sárosi plébánossá 
történt egyhangú megválasztatását helybenhagyja és megerősíti. 


Nos Ferdinandus etc. Memorie commendamus tenore presen- 
tium, quum providi, fideles nobis dilecti, iudex, iuratique cives ac 
tota communitas oppidi nostri Saros, plebanatu ecclesie parrochialis 
eiusdem oppidi nostri per mortem honorabilis guondam Michaelis 
plebani vacante, de consensu egregij Georgij Verneri, consiliarij 
nostri et arcis nostre Saros prefecti unanimi voto ac concordi electione 
honorabilem Salomonem de Eperies, ecclesie Scepusiensis canoni- 
cum in suum verum ac legitimum pastorem et plebanum elegerint, 
vocaverint et adoptaverint, quod nos consensum istum atque eam 
electionem et vocationem gratiose approbamus et ratificamus ac 
dictum Salomonem pro vero et legitimo dicti oppidi pastore habe- 
mus et agnoscimus, et a quovis habendum et agnoscendum esse 
statuimus, dando et concedendo eidem, ut omnibus libertatibus 
immunitatibus, emolumentis ac fructibus, quibus alij eius antecessores 
plebani usi sunt, fruatur et gaudeat, presentium literarum nostrarum 
per vigorem, quas sigillo nostro subimpresso curavimus com- 
muniri. Datum in civitate nostra Vienna, vigesima die mensis 
Decembris, anno Domini millesimo quingentesimo tricesimo nono, 
Regnorum etc. | 

Exp. 

Fogalmazat egy félív papir egyik oldalán. — Bécsi cs. és kir. házi stb. levéltár: 


Hung. 1539. Decz. 29. 
Kózli: BUNYITAY VINCZE. 


431. 


Bécs, 1539 deczember 21. 
Ferdinánd király megparancsolja a tihanyi apátság alattvalóinak, hogy 
Choron Andrásnak, mint az apátság kormányzójának engedelmeskedjenek. 


Ferdinandus divina favente clemencia Romanorum, Hungarie, 
Boemie, &c. Rex semper augustus, Infans Hispaniarum, Archidux 


Austriae etc. Fidelibus nostris universis et singulis judicibus ac 
juratis, ceterisgue universis colonis et subditis abbacie Thiconiensis, 
salutem et graciam. Scire vos volumus, guod nos abbaciam istam 
Thiconiensem, cuius vos subditi estis, fideli nostro nobili Joanni, 
filio egregii Andree Choron de Dewecher, comitis comitatus Zala- 
diensis, contulimus, ita, ut, dum ipse adolescens ad maturam et 
legittimam (!) pervenerit etatem, ipse Andreas habeat gubernatio- 
nem omnium bonorum ipsius abbacie. Quapropter, vobis omnibus 
mandamus, ut, quousque prenominatus Joannes ad maturam et 
legittimam pervenerit etatem, interea temporis, prefatum patrem 
eius Andream pro vestro domino recognoscere atque habere, ipsum- 
que ac homines eius, per ipsum constitutos, in omnibus licitis 
et consvetis audire, eisque obtemperare, jussa eorum exequi, pro- 
ventus eciam omnes de vestri medio provenientes, ipsi Andree, ac 
hominibus eius administrare debeatis. Secusque nullo modo facere 
presumatis; presentes autem ubique post earum lecturam reddi 
iubemus presentanti. 

Datum Vienne in festo divi Thome Apostoli, anno Domini 
millesimo quingentesimo tricesimo nono. 


Jauriensis mp. (L. S) Ferdinandus mp. 


Eredetije a herczeg Eszterházy család kismartoni fólevéltárában. Fasc. B. Nr. 20. 


et R. Rep. 80. 
Közli : Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


438. 


Buda, 1539 deczember. 


János királynak Rorario pápai küldött előterjesztésére adott válaszából. — 
A püspökök pápai megerősítéséről. 


—— ——— — „AG GR 0000 —-— RE GÉ GY — NM tm 0 —--———— ——— MEERE —e— 


De episcopatuum guogue regni sui provisione Maiestas Regia 
magnas Sanctitati suae agit gratias, optasset tamen Maiestas sua, ut 
Bullas confirmationis illorum Sanctitas Sua Maiestati suae restituen- 
das commisisset. Novit enim Sanctitas sua, guam diligentem curam 
conservationis regni Maiestas Regia hactenus semper habuerit, istas 
guogue Maiestas sua ad illius conservationem impendisset. Suppli- 
cat itague Maiestas Regia Suae Sanctitati, ut eas dignetur commit- 
tere ad manus Maiestatis suae dari. 


-—— 0 0 — £00 0 ——0000 GB GB (mm diem GE GEM mE sem 0 —-- a —— 


Quod autem Sanctitas sua hortatur Maiestatem suam, ne sua 


429 


430 


Maiestas episcopos admittat in possessionem episcopatuum, nisi 
habita confirmatione, rogatque ne ab instituto aliorum principum 
christianorum Sua Maiestas in hoc discedat: respondet Sua Maie- 
stas Sanctitatem Suam mirari non debere, quod Sua Maiestas in 
hoc usu et consuetudine antiqua sui regni usa est: cum alioqui si 
etiam sua Maiestas ab illa abuti voluisset, facere hoc sua Maiestas 
absque defectu honoris Nominis Dei non potuisset, cum his distur- 
biorum procellis, quibus tot iam annis regnum hoc undique lace- 
ratum est, in serpenti praesertim nova hac haeresi, qua nunc 
Ecclesia premitur: ecclesiae episcopatuum si suo pastore destitutae 
fuissent, penitus desertae extitissent, quod si contigisset, id merito 
magis suae Maiestati imputari potuisset; geret itaque in hoc quoque 
Maiestas sua ita se erga Sanctitatem suam, prout praedecessores 
suae Maiestatis reges se se antea gesserunt. Nam et antea quoque 
semper ita se Maiestas sua gessit. Licet sua Maiestas inter alias suae 
Maiestatis curas et a Sede Apostolica gravibus iniuriis sit affecta, 
quae tamen nunquam Maiestatem suam a recto deflectere potuerunt 


Kózólve Óvdry L. III. Pál pápa és Farnese Sándor bíbornok levelezései. Magyar 
Tört. Emlékek. Első Osztály. XVI. köt. 100—101. II. 


439. 


Kelet nélkül (1539). 


A vasvári káptalan az iránt folyamodik a királyhoz, hogy Fewrsth Móriczot 
Ilmicz felső részének, melyet a káptalantól jogtalanul elfoglalt visszaadására 
kényszerítse. 


Sacratissima Regia Maiestas, Domine Clementissime. Multis 
iam supplicationibus institimus apud Maiestatem, ut villam IImewlcz, 
que iure optimo ad nos ecclesiamque nostram pertinet, a manibus 
Mauricij Fewrsth excipere nobisque et ecclesie nostre restituere 
dignaretur. Qua in re, quamquam Maiestas Vestra aliquot iam 
mandata ad eum dederit, ut ex ea villa manus exciperet: tamen 
pertinaci animo adhuc eam tenet, affirmans persuadensque Maiestati 
Vestre, eam ipsam villam a quinquaginta annis in manibus et pos- 
sessione sua fuisse. 

Non negamus, Sacratissime Rex, a multis annis ipsum habere 
possessionem eius ville, at si bene et exacte rem aperirent Maie- 
stati Vestre, qui hoc asserunt, profecto longe aliter rem comperiret, 
sicuti litere totius illius districtus et tota nobilitas testatur. 

Distincta est villa illa: pars una, que ab aquilone est, pertinuit 


et pertinet ad ecclesiam, pars altera ipsius Mauricij est, ad castrum 
pertinens. Hoc ergo est, quod ipse Mauritius asserit, se a quinqua- 
ginta annis possedisse illam villam. Obticet autem, per quod veritas 
aperiretur, id est, quod non utramque, sed unam partem, que a 
meridie est, possedit, partem vero, que ad aquilonem est, semper 
nos possedimus, nisi quod post obsidionem Vienne ipse Mauricius 
partem quoque alteram per violentiam occupavit. 

Qua in re, si nulla nobis essent testimonia, possemus videri 
forte non satis iustam nos habere causam. Sed quum tota nobilitas 
partium illarum testentur literis, partem illam aquilonarem iuste 
optimeque ad nostram ecclesiam pertinere, supplicamus Sacre Maie- 
stati Vestre per amorem iustitie, nolit permittere, nostra et ecclesie 
nostre iura per violentiam nobis eripere. 


Sacratissime Maiestatis Vestre 
Fideles Capellani 


Prepositus et Capitulum Ecclesie 
Castri Ferrei. 


Egy Ív papir első két oldalán, eredeti. — Bécsi cs. és hir. házi stb. levätdr: Hung. 
1539. Decz. 36. 
Közli: BUNYITAY VINCZE. 


440. 


Kelet nélkül (1539). 
Budai Bornemisza Gergely kéri Ferdinánd királyt: kényszerítse Várdai 
Pál esztenyomi érseket, hogy azt a pénzt, melylyel neki tartozik, de a melynek 
visszafizetéséről semmit sem akar tudni, térítse meg. 


Sacratissima Romanorum Hungarie Regia Maiestas, Domine, 
Domine Clementissime. Suplicaveram Maiestati Vestre, qualiter 
ipse dominus Paulus de Warda, archiepiscopus Strigoniensis obli- 
gatur michi florenos mille in monetis Hungaricalibus, in auro 
similiter centum et quinquaginta. Ex quibus saltem restituit in rebus 
valentibus florenos centum et quinquaginta, de residuis vero obli- 
gatur, quos prefatus reverendissimus dominus archiepiscopus 
optime scit neque ad hanc horam denegavit, se michi non debere. 
Per tot autem annos, Clementissima Regia Maiestas, nullis meis 
instantijs et supplicationibus efficere potui, sed ne spem quidem 
ullam facit alicuius satisfactionis. Nunc autem propter eliberationem 
capitis mei omnia bona mea impignoravi: quare Maiestati Vestre, 
uti Domino et Principi Clementissimo et iustitie amatori, supplico 
humillime, dignetur ex innata sibi clementia et amore Dei atque 


431 








432 


iustitie eius prefatum dominum Strigoniensem ad satisfaciendum 
de iustis meis creditis compellere, et ex parte illius, si forte adhuc 
in huiusmodi dura recusatione persistere vellet, michi secundum 
Dei iustitiam debitam satisfactionem administrare et impendi facere. 
Dignetur gratiose, ne in extrema mendicitate et per hos annos ad 
vite sustentationem tot contractis debitis mori debeam. Certissimum 
autem est, non aliter habiturum aliquam satisfactionem posse, quam 
si Maiestatis Vestre gratiosa auctoritas accesserit, que ne mihi desit 
ob amorem pietatis iterum atque iterum supplico. Ft gratiosam 
expecto a Maiestate Vestra relationem. 


Eiusdem Maiestatis Vestre Sacratissime 
fidelis Servitor 
Gregorius Bornemyza Budensis. 


Egy félív papir egyik oldalán, kelet nélkül. — Bácsi cs. és kir. házi stb. leveltár : 


Hang. 1539. S. d. 15. 
Közli : BUNYITAY VINCZE. 


441. 


Brassó, 1539. 


«Eodem Anno (1539). Ist kumben Magister Jonas Tauberus 
Medwischiensis, so in Witteberg ist gewesen, und hat bemeldet, 
wie Khunig Ferdinandus hat entlassen den Hochwohlgelahrten 
Herrn Wolphgangum Schieferum, der ist gewesen Lehrer beym 
Maximiliano, so ein Sohn des Khunig Ferdinandi ist, weil er ein 
Freund und Discipulus des M. Lutheri et Melanchthonis ist, und 
ihme Lutheri dogmata vera beizubringen bemühet. — Perdidimus 
iterum defensorem et patronum in Aula.» 


Egykorü feljegyzés az «Album Oitardianum»-ban. Trauschenfels : Deutsche Fund- 
gruben zur Geschichte Siebenbürgens. Kronstadt, 1860. 12. 1. 


442. 
1539. 
Sopron városában az Urnapjdt még szentmisével és zsolozsmäval ünneplik. 


«item schuelmayster fier das frustuech, fleiss, khrautt, praydt 
und wein sandt jering tag 1 schill. 

Item dem pharrer von goczleichmans (!) ampt, von den tag- 
czeytten, dy man singt zu goczleichmansstag (!) 3 tl. 





433 


Item den sanck herrn 2 tl. 1 schill. 
Item den schuelmayster 1 tl. 6 schill.» 
1539. «Item schulmayster vier das frustueck raytt ich 28 d.» 


Sopron város levéltára. Rationes eccl. s. Georgii, Nr. 4. 
Kózli: BÉKEFI REMIO. 


443. 


Selmeczbánya, 1539 táján. 


Panicula János selmeczbányai plébános megírja a selmeczbányai bírónak, 
miként lehetne az iskola bajain és hiányain segíteni. Sürgeti a vallás tanítását is. 


aJoannes Panicula parochus» scribit iudici Schemniciensi se 
audisse querelam nonnullorum, qua asserebant: «iuventus in scholis 
nostris negligitur, quod non alia sit ratio scholarum, quam publi- 
corum gymnasiorum. Nam lectiones quidem prelegi, sed ita, ut 
omnibus liberum relinquatur repetendi negotium neque quidquam 
exigi a pueris». Ipse recte ideo scripsit ludimoderatori Jegersdor- 
fensi et vocavit eum pro ludirectore Schemniciensi. At simul Schem- 
nicienses procurent ei solutionem pinguem atque generatim provi- 
deant de tali ludirectore: «qui non solum politicas verum etiam 
sacras doceret litteras, quas vel religio vel puerilis institutio requi- 
rit... Ego vero hac in re pro meo officio, quod ad veram sancti- 
ficationem gloriosi Dei nominis et ad profectum ecclesie, civilem 
amicitiam ac concordiam reipublice spectat atque concernít, sine 
ineptis et dissolutis ritibus haud una ero segnis». 


: Eredetije Selmeczbánya levéltárában. Fasc. XXIV. 
Kózli: Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


444. 


Bécs, 1540 januárius 3. 


Ferdinánd király a vele együtt Belgiumba utazó győri püspök birtokait 
Nádasdy Tamás védelmébe ajánlja. 


Ferdinandus... magnifico Thome de Nadasd, Thavernicorum 
nostrorum magistro et regnorum nostrorum Dalmatie, Croatie et 
Sclavonie Bano salutem et gratiam. Quoniam fidelis noster reve- 
rendus dominus Franciscus Wylaky, episcopus ecclesie Jauriensis, 
vicecancellarius noster, profecturus nobiscum est ex voluntate et 
mandato nostro ad Flandriam, iussimus itaque fideli nostro, magni- 

Egyháztórt. Emlékek. III. 28 





434 


fico Joanni Zalay de Kerechen, comiti Posoniensi, consiliario nostro, 
ut in ista absentia ipsius domini episcopi idem comes bona sua 
tum episcopatus tum alia omnia auctoritate nostra regia manutenere 
debeat. Quare tibi quoque committimus firmiter, ut, dum et quando- 
cunque per prefatum comitem Posoniensem presentibus requisitus 
fueris, pro tuitione et defensione bonorum, servitorum seu subdito- 
rum dicti domini episcopi ac ecclesiarum suarum omni ope et 
auxilio adesse debeas... Datum Vienne tertia die Januarii anno 
Domini millesimo quingentesimo quadragesimo. 


Ferdinandus (mp.) 


Eredetije papiron, aljára nyomott pecséttel, az Országos levéltárban a Nádasdy- 
levelek F. csomójában. Közli : Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


445. 


Veszprém, 1540 jannárius 28. 


Kecseti Márton veszprémi püspök Veszprémvár falainak kijavítására 
segélyért folyamodik Anna királynéhoz. 


Sacratissima Regina ac Domina, Domina mihi Clementissima. 
Servitiorum meorum humillimam in gratiam Maiestatis Vestre com- 
mendationem. 

Cum intelligam Sac. Regiam Maiestatem, Dominum meum 
clementissimum, nunc longius abesse, quam ut suam Maiestatem 
certiorem facere de his, que in dies fere emergunt hisce in partibus, 
possim ac presertim de necessitatibus meis, cogor in absentia Sue 
Maiestatis Sac. Maiestati Vestre suplicare. Sciat itaque Sac. Maiestas 
Vestra, magnam partem meniorum huius arcis Vesprimiensis vetu- 
state collapsam esse, quam ego absque auxilio Sac. Maiestatis Vestre 
nulla ratione reficere possum, ex quo et bona huius Episcopatus 
mei adversa pars possidet, et ea, que habui iam pridem propter 
Sac. Maiestates Vestras exposui, ut saltem nudas has arces meas in 
fidelitate Maiestatum Vestrarum tenere ac ab hostium insultu defen- 
dere possem. Supplico itaque Sac. Maiestati Vestre, dignetur curam 
aliquam huiusce rei primo quoque tempore habere, ne ob non 
restaurationem horum meniorum maiora incommoda dicio S. Maie- 
statum Vestrarum (quod Deus avertat) accipiat. Nam hisce in parti- 
bus he sole arces, quas ego teneo, sunt Maiestatum Vestrarum. 
Quod si et he peribunt, subsequentur paulatim longe etiam peiora. 
Hec in presentiarum volui Sac. Maiestati Vestre significare, ne 
siquid postea acciderit, negligentie mee ascriberetur. Oratiosum 


expecto responsum. Christus Optimus Maximus Sac. Maiestatem 
Vestram servet guam felicissime, cui mea servitia tanguam Domine 
mee clementissime unice dedo ac defero. Vesprimij 28 Januarij 1540. 
Eiusdem S. Maiestatis Vestre 
humillimus obedientissimusque Servitor 
Martinus de Kecheth 


Episcopus Vesprimiensis. 


Kivül: Sacratissime Romanorum, Ungarie, Bohoemieque Re- 
gine etc. Domine mee Clementissime. 


Egy Ív papir két oldalán, piros zárópecséttel. — Bécsi cs. és kir. házi stb. levéltár: 
Hung. 1540. Jan. 47. Kózli: BuNYITAY VINCZE, 


446. 


Bécs, 1540 februárius 4. 


Anna királyné a veszprémi püspök kérésére meghagyja a kormánynak, 
hogy a veszprémi vár megrongált falainak helyreállításáról gondoskodjék ; figyel- 
mezteti a püspököt is, hogy ez ügyben maga is mozogjon. 


Episcopo Vesprimiensi. Anna. Reverende, Devote, Fidelis, 
Dilecte. Reddite sunt nobis litere tue, quibus scribis, moenia arcis 
istius Vesprimiensis magna ex parte corruisse, nostram ob id opem 
humiliter imploras, guatenus in ijs restaurandis et reficiendis tibi 
auxiliares manus nostras prebere velimus. Nos itague petitionis tue, 
ut quidem nunc res sunt, benigne plane rationem habere et tem- 
pestive incommodis, que emersura ostendis, occurrere volentes, 
statim ea de re literas nostras, quibus etiam tuarum ad nos exem- 
plum insertum erat, ad Regimen Regni nostri Hungarie transmisi- 
mus, eique iniunximus et pro sarcienda ista ruina et reficiendis 
collapsis moenibus nihil cure diligentieque pretermittant, atque eas 
ad prevertenda futura mala omnino rationes ineant, que et opor- 
tune et necessarie fore videbuntur. Sed volumus tamen, ut tu quo- 
que, tua enim res agitur, in eam curam non minus incumbas, 
studeasque, tibi ipsi non deesse, quantum enim in nobis situm est, 
vides nos tui curam clementer gerere nilque pretermittere eorum, 
que in presens tibi usui esse videbantur. Quare te ad dictum Regi- 
men nostrum reijcimus, a quibus indubie te adiutum senties, prout 
clementer confidimus. Datum 4 Februarij anno 1540. 

Exp. 

Fogalmazat egy félív papir két oldalán. — Bácsi cs. és kir. házi stb. levéltár : Hung. 
1540. Febr. 7. Kózli: BuNviTAY VINCZE. 

28* 


435 





436 


447. 


Buda, 1540 februárius 5. 


Frangepán Ferencz egri püspök tudósítja Thurzó Elek királyi helytartót, 
hogy a királyok legközelebbi találkozása Magyarországnak is sokat használhatna, 
kivált ha oda Thurzó is elkisérné királyát; tudósítja továbbá valami rendkívüli 
drága aranyról; a Laszkiröl szárnyaló kalandos hirekröl és saját bíborossága 
ügyének mibenlétéről. 


Spectabilis et Magnifice Domine, Domine et Amice Colendis- 
sime. Salutis et servitutis commendationem. Tanti mei silentij cause 
due fuerunt, altera absentia mea, alteram dicam domino Sibrik, 
quum veniet. Gratias ago Dominationi Vestre Magnifice de novis 
ad me scriptis. Utinam Dominus Deus faciat ex sua immensa gratia, 
ut iste Regum congressus, iste affinitates eorum sint stabiles et 
firme, et sincera amicitia plene in beneficium totius Reipublice 
Christiane et presertim nostris miseris Regnis, que profecto nullam 
aliam spem habent, nisi hanc pacem inter nostrum Cesarem et 
Christianum Regem. Si enim hec erit pura et nitida, poterit sperari 
aliquid boni. Miror, quod Dominatio Vestra Magnifica non iverit 
cum 5.n° Rege Suo, multum enim (mea quidem sententia) condu- 
ceret rebus Ungaricis, si Dominatio Vestra Magnifica esset ibi in 
colloquio illorum Principum. Pauci tamen sunt, qui pro publico 
velint vel sumptus vel labores sumere. 

Preterea Dominatio Vestra Magnifica ad me scribit, ut aurum 
mitterem ad Eam lavatile, cuius unicum granum ponderaret 200 flore- 
nos. Dominatio Vestra sciat, quod huiusmodi grana raro reperiun- 
tur. Ego nunquam vidi adhuc huiusmodi, preter apud Regiam 
Maiestatem, Dominum meum Clementissimum. Libenter Domina- 
tioni Vestre Magnifice servirem profecto in ijs et maioribus, et hic 
Bude feci querere inter amicos, nusquam tamen reperire potui. 
De debito rogo Eandem, patientiam habeat in me et omnia reddam. 
Mea mala sors voluit, ut non possem facere satis amicis; certe 
molestius est mihi, quam illis, quibus debeo. Omnia tamen ferenda 
sunt, que Deus vult. De Domino Lazki conatus sum persuadere 
Regi, Domino meo, ea que Dominatio Vestra Magnifica scribit, 
isti tamen non credunt et dicunt non esse verisimile, quod Domi- 
nus Lazki ruisset in Turciam ad tentandam fortunam, quia hoc 
esset nedum stultum, verum et impium. Non enim posset aliquis 
Turce prodesse, nisi vehementer Christianis obesset. Item ipse testa- 
tur literis suis, quas scripsit ex Valachia in Poloniam ad amicos, se 


ire in Turciam Orator nomine S.ri Domini Romanorum Regis. 
Utinam volendo choriczare, non imbricet omnia. Nostra ligatio 
videtur potius retrogredi quam progredi, timeo ne hec mora quoque 
sit nobis futura nociva. Nos sumus inter sacrum et saxum et tamen 
adhuc non acquiescimus sanis consilijs. De Cardinalibus nihil aliud 
scio, nisi me non habere pecuniam neque munera pro illa dignitate 
assequenda, licet sciam S. D. N. non creare Cardinales, nisi propter 
eorum excelsas virtutes et doctrinam. De hac re quicquid habui, 
effutivi D. V. M. illud totum Deo commendans, sive sit de ancilla 
sive de libera. 

Rogo D. V. M, significet mihi, si Cesar cito venturus sit in 
Imperium, et in qua civitate intendit comitia celebrare et domino 
Reverendissimo Strigoniensi mittere curet literas presentibus alliga- 
tas et bene valeat. Infra 8 dies intendo discedere hinc Agriam versus. 
Bude 5 Februarij 1540. 

Serenissima Regina nostra est gravida, speratur parere mense 
Maio futuro. 


Servitor 


Agriensis subscripsit. 


Kívül : Spectabili et Magnifico Domino Comiti Alexio Turzo, 
Judici curie et Locumtenenti Serenissimi Domini Romanorum etc. 
Regis etc. Domino etc. Amico Colendissimo. 


Egy ív papir két oldalán, piros czimeres zárópecséttel. — Bécsi cs. és kir. házi stb. 
levéltár : Hung. 1540. Febr. 8. 
Kózli: BuNviTAY VINCZE. 


448. 


Kapornak, 1540 februárius 6. 


Antal apát és a kapornaki konvent tekintetbe véve azt, hányszor fette kocz- 
kára fejét Mezőlaky Ferencz deák a kapornaki monostor szolgálatában, monos- 
toruknak vöczköndi (Szala m.) birtokát 200 frtig neki zálogul lekötik. 

Antonius abbas et conventus Kapornakiensis possessionem monasterii sul 
Vörzkönd vocatam (in comitatu Szala existentem) Francisco Mezólaky lifterato 
pro 200 florenis impignorant ob merita in defensione monasterii cum vitae peri- 
culo praestita. 

Eredetije a vasvár-szombathelyi káptalan levéltárában. Litt. eccl. f. A. Nr. 29. 


Közli : Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


437 


438 


449. 


Bécs-Ujhely, 1540 februárius 8. 


A bécsujhelyi pálosok tudósítják Sopron városát, hogy «bruder Gorpen im 
Tall» vicariusok engedélyével az «im Goltperg bey Medwisth» eső s egykoron 
Grafeneck Ulriktöl a baumgarteni pálos kolostornak adott, e kolostor pusztultával 
pedig rájuk szállott puszta szóllót eladták «Hern Gorgen von Wolffenreits-nek. 

Eremitae s. Pauli de Nova Civitate senatui Soproniensi significant, se 
vineam penes villam Meggyes, possessionem civitatis Soproniensis sitam, olim ab 
Uldrico Grafeneck claustro eremitarum s. Pauli Baumgartensi donatam, huius 
vero desertione sibi altinentem indultu vicarii sui Georgii apud Mariatall habi- 
tantis vendidisse Georgio de Wolffenreit. 


Eredetije Sopron város levéltárában. Lad. II. et B. f. 1. Nr. 6. 
Kózli: Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


450. 


Tapolcza, 1540 februárius 17. 

Szala vármegye tisztikara bizonyítja, hogy Choron András (a tihanyi 
apátság kormányzója) a fajszi templomnak Arácson (a tihanyi apátság birtokán) 
Jekyó szóllejét megbecsültette és a becsü árát a templom gondozóinak átküldötte, 
de azok nem fogadták el. 


Nos Petrus Pethew de Gerse ac Andreas Baso de Czab vice- 
comites et Judlium comitatus Zaladiensis memorie commendamus, 
guod nos ad... petitionem egregii domini Andree Choron de 
Deweczer Johannem de Deregd unum ex nobis Judlium ad infra- 
scriptas estimationem et ammonitiones faciendas duximus desti- 
nandum, qui... retulit, quod... ad possessionem Aracz in comi- 
tatu Zaladiensi existentem habitam accessisset, ibique... unam 
vineam ecclesie beate Walpurge virginis in possessione Fayz fun- 
date quatuor iugeribus terrarum se extendentem in promontorio 
Aracz in terris videlicet ecclesie beati Aniani confessoris de Thy- 
konio adiacentem ad valorem viginti quinque florenorum estimasset, 
factoque ipsa estimatione prefatus dominus Andreas Choron expo- 
nens in persona predicte ecclesie beati Aniani confessoris de Thy- 
konio... predictos viginti quinque florenos ad possessionem Fayz 
misisset ibique nobilem Colomannum Czodi de Wamos et provi- 
dum Thomam Marton de dicta Fayz, vitricos! ecclesie predicte 
ecclesie de Fayz in eo ammonuisset, ut ipsi in persona ecclesie 


1 Erronee : vitrices. 


beate Walpurge virginis predictos viginti guingue florenos, pretium 
videlicet vinee predicte... levare deberent... gui... contumacia 
ducti . . . levare noluissent... Datum in opido Thapolcza feria guarta 
proxima post Dominicam Invocavit anno Domini millesimo guin- 
gentesimo quadragesimo. 


Eredetije 4 pecsét nyomaival, hg. Eszterhäzi It. f. R. Nr. 424. 
Közli: Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


451. 


Bécs, 1540 februárius 20. 
Anna királyné meghagyja a magyar helytartötandcsnak, hogy a pozsonyi 
Jerenczrendüleket, kik klastromukban a katonaság zabjának helyet adni nem 
akarnak, engedelmességre szorítsa. 


Regimini Regni Hungarie. Anna. R. Spectabilis, Magnifici, 
Egregij Fideles Dilecti. Scripsimus superioribus diebus religiosis, 
devotis, fidelibus nobis dilectis, gardiano ac conventui Fratrum 
sancti Francisci de observantia Posonij, eisque serio iniunximus, 
ut egregio lodoco a Liligenberg serenissimi principis domini et 
conthoralis nostri carissimi commeatuum magistro, qui nobis ex- 
posuit, se habere congestam Posonij avenam, sed male a muribus 
volucribusque tutam, in locum quendam vacuum in eodem mona- 
sterio reponendi facultatem darent. Tamen illi iam mandatis nostris 
istius modi rebelles inobedientesque sunt, eumque locum aperire 
recusant, id quod non sine gravi animi nostri displicentia intellexi- 
mus, mandantes propterea vobis harum serie, ut si posthac obstinati 
esse pergent, eisdem gravi sub poena mandetis, immo per oportu- 
nas rationes compellatis, ut dictam avenam imponi permittant, 
nullasque excusationes et tergiversationes pretexant. Nostram in 
eo seriam exequuturi voluntatem. Datum Vienne die 20. Februarij 
anno 1540. 

Exp [edite]. 


Fogalmazat egy félív papir egyik oldalán. — Bécsi cs. és kir. házi stb. levéltár: 


Hung. 1540. Febr. 22. 
Közli: BuNYITAY VINCZE. 


430 


440 


452. 


Bécs, 1540 februárius 24. 


Anna királyné parancsa, hogy a király által Triesztbe menesztett nyolczvan- 
egy anabaptistát a háromevezős gályákra vitetni el ne mulaszszák. 


Andree de Auria. Anna. Illustris, sincere Dilecte. Ex literis 
serenissimi principis, domini et Conthoralis nostri dilectissimi procul 
dubio cognovistis, quemadmodum Maiestas sua per viam Tergesti 
octoginta et unum anabaptistas ad vos se mittere velle demonstra- 
verit, quo nimirum eos ad remigia triremium adhibere possitis. 
Quoniam autem dicti anabaptiste iam Tergestum usque pervene- 
runt, ibique donec pro illis miseritis ipsos detinendos iussimus, 
nullumque tamen a vobis ad dictas literas serenissimi domini et 
Conthoralis nostri responsum allatum est: idcirco vos hac de re 
subito admonere visum nobis fuit, rogantes vos et inhortantes 
gratiose, ut prefatum anabaptistarum numerum primo quoque tem- 
pore abducendum et in triremes imponendum curetis, neque eos 
diutius istic haerere sinatis, prout de vestre nobis gratificandi studio 
atque desiderio plane confidimus, idque ipsum, sicubi dabitur 
occasio, benigne compensabimus. Datum Vienne die 24. Februarij 
anno 1540. 

Expledite]. 


Fogalmazat egy feliv papir egyik oldalán. — Bécsi cs. és kir. házi stb. levéltár : 
Hung. 1540. Febr. 31. 
Közli: BUNYITAY VINCZE. 


453. 


Boroszló, 1540 márczius 2. 


Moibanus Ambrus és Hessus János boroszlai plébánosok levele Bártfa 
városához. — Nagy sajnálkozásukra nem tehetnek eleget kérésóknek, mert maguk 
is szükében vannak a jámbor és tudós lelkipásztoroknak. Ilyeneket a szomszéd 
meisszenieknek és brandenburgiaknak sem tudnak küldeni, jóllehet ezek nem 
törődve az emberi hagyományokból eredő akadályokkal, örömmel fogadnák őket, 
«sive essent mariti vel bigami, sive non uncti, sive non rási». 


Literas vestras legimus, in Christo charissimi! non absque 
ingenti dolore animi, non tam propter matrimonium in aula 
exosum — id, quod non ignoramus — quam quod precibus ac 
desideriis vestris, tam piis, a nobis satisfieri non potest. Utinam 
haberemus viros multos, pios ac doctos, quibus carere possent, 


maxime hoc tempore, quo satan nihil molitur contra Christum, 
nostre ecclesiae. Non sine magno gaudio vicine regiones, Misna 
et Marchia, nam verbum Dei receperunt, pastores christiani gregis 
a nobis peterent, nihil curantes impedimenta ex humanis traditio- 
nibus orta, sive essent mariti vel bigami, sive non uncti, sive non 
rasi, modo vite et doctrine integritate essent ornati a Domino. 
Quare rogamus, animi nostri promptitudinem pro re ipsa et officio, 
quod libenter prestaremus, Vestra benevolentia interim complecta- 
mini. Valete in Christo. Wratislavie secunda Martii M. d. XXXX. 
amici vere vestri parochi Wratislavienses Ambrosius Moibanus et 
Joannes Hessus. 


Kívül: Prudentissimis et pietatis et iustitiae studiosissimis 
viris et dominis: iudici, iuratis ac universis civibus civitatis Bartpha, 
dominis et amicis observantissimis (!) suis. Bartpha. 


Eredeti, egy Ív papiron, két zárópecséttel. — Bártfa város levéltára. 
I Közli : BUNYITAY VINCZE. 


454. 


Pozsony, 1540 márczius 3. 


A helytartótanács értesíti a királynét, hogy Magyarországon az egyházi 
rendek házait csak a legvégsőbb szükségben lehet törvény szerint elszállásolásra 
vagy magtárul felhasználni, azért a pozsonyi ferenezrendüek a zab befogadására 
nem kényszeríthetők, kivált mikor még királyi kiváltságpal is bírnak. 


Serenissima Reginalis Maiestas, Domina nobis Clementissima. 
Fidelium servitiorum nostrorum humillimam commendationem. 
Accepimus literas Vestre Maiestatis, quibus de reponendis avenis in 
claustro fratrum sancti Francisci huius civitatis iuxta requisitio- 
nem domini Jodoci, magistri commeatuum, nos admonet. Maiestas 
Vestra non ignorat, ut putamus, que sint iura et privilegia in hoc 
Regno ecclesiasticorum hominum cuiuscunque ordinis aut status. 
Illud siquidem observatum est ab antiquo ad venerationem Dei Optimi 
Maximi, ut in locis cultui ipsius dicatis aut domibus ministrorum 
eius, nisi maxima urgente necessitate nulla unquam impedimenta 
pacis aut belli tempore locata sint, ij vero Fratres preter institutum 
hoc vetus habent literas a Regia Maiestate, quibus cavetur, ne qua 
ipsis in huiusmodi molestia inferatur. Proinde videtur convenire, ut 
Maiestas Vestra contenta sit, pauperes hos ministros Dei hac in re 
non perturbari, et cum non desint in hac civitate ampliora loca, 
quibus avene huiusmodi longe maiori quantitate reponi possint 


441 








442 


commode, poterit Eadem iubere civibus per literas, ut capax locum 
reperiant absgue mora, quo ille locentur, atque ita sine ullius in- 
commodo Maiestati Vestre abunde erit satisfactum. Deus Optimus 
Maximus Eandem conservet ad vota quam diutissime. Posonij die 


III Martij 1540. 
Serenissime M estatis Vestre fideles ser- 


vitores 
Locumtenens et Consiliarij Regie 
Maiestatis. 
Kívül: Serenissime Reginali Maiestati Domine nobis Clemen- 
tissime. 


Egy ív papir első oldalán, régy piros zárópecséttel. — Bácsi cs. és kir. házi stb. 


levditdr : Hung. 1540. Marz. 7. 
Közli: BUNYITAY VINCZE. 


455. 


Gyulafehérvár, 1540 márczius 7. 


Verancsics Antal az egymás közt vallási kérdések miatt viszálykodó 
Jacobinus (Jekel) Jeremiás brassai plébánost és Honter Jánost, mint mindakettónek 
közös barátja, kibékíteni igyekszik. 


Rediens a curia (Budáról) in Transsylvaniam, unas ad te et 
Hontherum dare litteras erat animus, ut guos civitas, mores, studium 
et verbi evangelici professio coniungebat, litterae meae non disiun- 
gerent. Sed quum intellexi, simultates quasdam inter vos exortas ex 
palinodia quadam falsa, quam tu recantare incepisti et more aegro- 
tantium, qui ab institutis et vivendi regula per medicum demon- 
strata discedentes in graviorem infirmitatem coniiciuntur, a veritate 
recidisti, seorsum tum ad te, tum ad Hontherum scribendum mihi 
esse existimavi. Inimicitias istas vestras quam iniquo ac dolenti 
animo accepi, Deus testis est quod vix effari possem, et alioqui nec 
plane credam adhuc, donec aut tuis aut Hontheri litteris certior 
fiam, quod ut tuis quamprimum consequar, mirifice desidero. Illud 
autem interim memineris, et Paulum Petro erranti a veritate evan- 
gelii! in facie restitisse, et Petrum aequo animo sanam fratris admo- 
nitionem pertulisse. Noluit enim Deus hominem solum esse, ne si 
caderet, quum ad cadendum semper est pronus, sublevantem non 
haberet. Si itaque Hontherus, quemadmodum verum apostolum 
convenit, tibi sese et Paulum et Achatem et Theseum (profanorum 
exemplum adiiciam) exhibuerit, quem in solitudinem ab ecclesia 


malus forsan quispiam homo segregavit, num pro pane lapidem, 
aut pro pisce serpentem porrexit? quod haudquaquam mihi de isto 
viro et homine christiano persuadeo, cuius fides, charitas et in 
evangelicum ministerium pietas non solum apud nos, verum etiam 
apud exteros in summa celebritate versatur. Non possum illi non 
favere, nequeo te non amare, et utrumque vestrum suavissime uno 
eodemque amplexu complector, dum alteri proficienti et supra 
multa a Deo Patre ob talentum non segniter auctum constituto 
gratulor, alteri divinam gratiam et ad veritatem receptum precor ac 
suadeam. Haec ad te, pauca quidem nunc, a charitate invitatus, qua 
tibi in Christo sincere afficior, perscripsi. Quodsi tu quoque certam 
causam dissidii vestri significare non gravaberis, scribam alia et 
plura his, quantum Spiritus sanctus mihi suggeret, adnitarque, ut 
infirmitati tuae tum verbo tum oratione, ut fratrem decet, succurram. 
Hoc unum addo. Cave, mi Hieremia, ne quod hucusque, cognita 
iam veritate et gratia, in terra bona cum spe maxima centupli semi- 
naris, ad aratrum respiciens, tribulos ac spinas colligas et, ut 
Euridice a Plutone, corripiaris. Etenim in virtute omnibus momentis 
non proficere, magis deficere est: et qui cum Christo indies non 
colligit, indies dispergit. Perseverantes igitur et constantes coronam 
immortalis gloriae accipient et in dexteram Dei cum benedictis 
promoventur servati. Vale. Albae Juliae Transsylvanae. Nonis Martii 
MDXL. 


Verancsics A. 6sszes munkái. VI. (Magyar Tórt. Emlékek. 2. Oszt. IX.) 71—73. 


456. 


Hirschbe rg (Szilézia), 1540 márczius 7. 


Wolfgangus Sustelius levele Bártfa város tanácsához. Nőtlen papot nem 
küldhet, mert ilyet sem ő, sem más nem találhat. Mindamellett elküldi emberöket 
dr. Hesshez, ha netalán ő tudna segíteni, 


Omnis boni incrementum. Spectabiles domini! Optatis virum 
doctum, eumque celibem ac verae religionis concionatorem, quem 
nec ego, nec alter quisquam reperire potest. Omnis enim christia- 
norum concionator aut in statu legitimo constitutus vel eundem 
suscepturus reperitur. Remittam tamen nuncium vestrum ad docto- 
rem Hessum, quatenus ipse boni consulat. Deficiunt revera apud 
nos veri ac christiani non tam praedicatores, quam capellani etiam 
coniugati. Cum his Vestras Dominationes in Christo quam felicis- 


443 


444 


sime (valere opto). Ex Hersperga, dominica Letare 1540. Wolff- 
gangus Sustelius vester ex animo. 


Kívül: Optimo, eidemque equissimo Senatui Bartphensi, 
dominis ac amicis suis summe observandis. 


Eredeti, egy nyolczadív papiron, zóldviaszba nyomott zárópecséttel. — Bdrtfa 
város levéltára. 
Közli: BUNYITAY VINCZE. 


457. 


Gyulafehérvár, 1540 märczius 8. 


Verancsics Antal Pesti Gáspár panaszlevelére válaszolja, hogy a megigért 
óbudai kanonokságut azért nem adományozhatta neki, mert utóbb értesült, hogy 
egyik kezének mutatóujja hiányzik. 


Antonius Wrancius Gaspari Pestino s. Accepi litteras tuas et 
querimonias intellexi. Equidem doleo, rem tibi de sacerdotio cano- 
nicali in ecclesia mea Budensi ex sententia non successisse. Causa 
est, quod iam post litterarum tuarum, ut dicunt expectativarum 
emanationem, idque paulo ante discessum meum Buda, ab amicis 
quibusdam monitus sim, te uno digito, et quidem indice, celebranti 
sacerdoti praecipue necessario mutilatum et hac de re inhabilem 
ad obeunda eiusmodi beneficia in ecclesia esse, quippe cui cele- 
brare cum decore et artuum externorum integritate sic manco non 
liceret. Igitur canonicatum, quem tu iure inire debebas, in alium 
contuli. Id ego quum non negem me fecisse, tum te citra iniuriam 
a me accipere, fraterne hortor et oro. Alioqui si haec mutilatio pro- 
motioni tuae nihil obsit, disquiras a iurisperitis, paratus sum pro- 
fecto optatam tibi in hac parte navare, ut fratri, operam. Plurimum 
autem falleris, si secus hoc interpretabere, quam a me profectum 
est. Cavi enim mihi etiam cum tuo incommodo, ne in posterum a 
maioribus meis reprehensione aliqua inscitiae perstringerer, cui non 
assuevi. At si aequo id animo pertuleris, prudenter facies: et quod 
contendendo pervicacia obtinere non potueris, patientia atque aequa- 
nimitate suo tempore copiosius, Deo dante, consequeris. Vale. Albae 
Juliae Transsylvanae VIII. id. Martii MDXL. 


Verancsics A. összes munkái. VI. (Magyar Tört. Emlékek. 2. Oszt. IX.) 77. 1. — 
Katona, XX. 1332. 


458. 


Grenevicz, 1540 márczius 11. 


Dyck Erazmus levele Bártfa város tanácsához. — Nőtlen papot nem küld- 
het, mert a kiket ismer, mind házasok. 


Gratia et pax a Deo patre nostro et Domino Jesu Christo vobis 
multiplicetur. Nihil est, quod animum meum magis oblectare poterit, 
Cives amantissimi, quam quod audiam verbum Dei apud vos etiam 
non infoeliciter sparsum. Incrementum illius in orationibus meis 
semper precor, id enim unum in votis habeo, ut ex corde optem, 
ilud ubique terrarum et apud omnes gentes invulgari, gloriamque 
Christi innotescere. Cum vero sine doctore illud habere non pos- 
sumus, flagitant Dominationes Vestre, ut tam pio operi officiis 
meis inservirem et de praedicatore probo et docto consulerem, et 
eo quidem non marito. Fateor quitquid officii in communi omnibus 
debeo, id primum et potissimum Dominationibus vestris et patriae, 
que me genuit et enutrivit, debeo. Sed quam rara sit copia eorum, 
qui verbum Dei ca-dide et sincere annuncient, testabitur nunc 
doctissimus Leonhardus, schole vestre praefectus. Sectis nam 
apud Silesios nostros scatent omnia, exceptis paucis quibusdam 
civitatibus et pagis, ubi sinceriter verbum Dei annuntiatur, et illi 
ipsi, qui verbum annuntiant, quos ego novi, omnes mariti sunt. 
Quare D. V. enixe rogo, ne segnitiei id mihi adscribatur, quod 
nunc votis vestris per me satisfieri nequit. Deus ipse novit, quem 
nihil celare licet, quam promptum animum habeam in hoc officii 
genere servire omnibus et presertim vobis, sed non video, quo 
pacto id fieri possit, cum talem optetis, nempe coelibem et doctum, 
que dona nostro evo apud paucos reperiuntur; polliceor tamen 
operam meam, me non defuturum, si quo modo per me, vel amicos 
D. V. de tali viro provideri poterit. D. V. me humillime commendo, 
quas in Christo perpetuo bene valere cupio. Datum in pago Grene- 
wicz XI. Martii anno redemptionis nostre 1540 Vestrarum Domi- 
nationum subditus Erasmus Dyck. 


Kívül: Sapientia et prudentia ornatissimis viris et dominis 
iudici et iuratis civibus civitatis Bartphe, dominis et patronis suis 
semper observandissimis etc. 


Eredeti, egy félív papiron, zárópecséttel. — Bártfa város levéltára. 
Közli : BUNYITAY VINCZE. 


445 





444 


440 


459. 
Gent, 1540 märczius 17. 


. vja az esztergomi érseket, hogy Tranquillus Andro- 
nicus Ferdindud HT posdgra vagy más üresedésbe jövő Javadalomra 
nevezze Ki. 

Strigoniensi. Ferdinandus etc. Reverende Pater, Devote, Fidelis 
et syncere Dilecte. Magnopere cupimus egregio Tranquillo Andro- 
nico, secretario nostro, propter sua erga nos, remque publicam 
Christianam exhibita servitia gratiam favoremque nostrum osten- 
dere, illiusque fidelitatem beneficio aliquo ita devincire, ut nobis ad 
inserviendum accomodandumque operam suam in dies reddatur 
promptior, ferventiorque. Quare, cum Devotio tua propter sacerdotia 
prebendasque, que in ecclesia sua vacant, multas occasiones habeat 
explendi desiderium nostrum, Eandem enixe hortamur et requiri- 
mus, ut dicto Tranquillo, veluti persone digne nobisque grate vel 
preposituram Strigoniensem, vel aliquod aliud beneficium primo 
quoque tempore in ecclesia illa sua vacaturum nomine nostro con- 
ferre non gravetur, nostram in eo benegratam executura voluntatem. 
Datum Gandavi 17. Martij 1540. 

Exp|[edite]. 


Fogalmazat egy félív papir első oldalán. — Bécsi cs. és kir. hdzi stb. levéltár : Hung. 


1540. Marz. 55. 
Kózli: BUNYITAY VINCZE. 


460. 


Pozsony, 1540 márczius 18. 


Kophart Lipót pozsonyi prédikátor levele a beszterezebányai tanácshoz. — 
Szivesen vette prédikátorukká történt meghivatäsdt, de nem mehet, mer! nem hagy- 
hatja pozsonyi híveit; hanem ajánlja maga helyett Radaschinus Mihály volt 
hainburgi prédikátort, ki épen most szabad s csak azt várja, hogy valahová meg- 
hivják. Ugyszintén ha tanítóra volna szükségök, igen alkalmas személyt tudna 
ajánlani, Sacherreiter Ulrik hainburgi iskolamestert. 


Gratia nobis et pax a Deo Patre et domino nostro Jhesu 
christo, unico seruatore nostro. Prudentissimi uiri in Christo Jhesu 
michi semper collendissimi (!). Vestris ex literis percepj iustum et 
pium desiderium atque affectum ad succurrendum medelamque 
afferendam quibusdam perturbatis anxijs errabundisque conscientijs 
hominum uestrorum. Idque fieri posse speratis atque confiditis meis 
suppeciis adhibitis, nempe uerbi diuini administracione, petitisque 


me in dominici gregis ductorem, verbi diuini preconem, et rerum 
spiritualium dispensatorem. Quibus nil mihi unguam optabilius 
acceptabiliusgue sit presertim, guum percepero Domini uocem uocan- 
tem et mittentem in messem suam. Insuper scio, me esse debito- 
rem et seruum omnium. Quantum igitur in me est, omnibus quibus- 
cumgue possum, debitum reddam seruiamque, ut eos Domino lucri- 
faciam sumque promptus et uoluntarius ad seruiendum uobis, ad 
euangelizandumque euangelium Jhesu Christi, cuius minime me 
pudet, in quo nequaquam aggrauor Domino uocante atque mittente. 
Detineor tamen nunc Posonii asstrictus, uictusque clamore et desi- 
derio paruulorum esurientiumque petenciumque panem verbi Dei, 
quoniam quidem etiam apud nos magna et ingens admodum est 
audiendi verbi Dei fames, ita ut non sit, qui non misereatur et 
compatiatur huiusmodi esurientibus, quum paucissimi rarissimique 
inueniantur integre et sincere verbi coelestem panem frangentes 
paruulis. Quum igitur sciam et compertum habeam dominica ordi- 
nacione disposicioneque huc me uocatum ac missum, ut panem et 
lac paruulis prebeam, quibus lacte opus, exercitatum ac solidum 
cibum in tempore oportuno: non possum dimittere commissos 
paruulos nec deserere nunc parumper exercitatos. Quapropter rogo 
D. V. P., ut non moleste ferant, me non acquiescente peticionibus 
uestris: sed equo animo diuinam ordinationem dispositionemque 
amplectentur atque suscipiant. Habete fiduciam in Domino, quem 
et rogabitis: et ipse mittet procul dubio operarios in messem suam. 
Nunquam enim suos deseret Ex quo autem nunc subscribere et 
acquiescere uestre petitioni et uoluntati non possum, prepeditus 
nescio quousque, velim tamen quoque lubentissime, D. V. uigilan- 
tissime non fraudarentur desiderio affectuque suo, ita quidem, quod 
in me denegatur, in alio suppleretur. Est quidam verbj diuinj 
preco apud nos, nomine Michael Radaschinus, Liburnus, uita et 
doctrina clarus, integer, sincerus et totus euangelicus, a quocumque 
nunc condicione liber et absolutus — qui quidem si uocatus fuerit 
(quum nil aliud expectat quam uocationem) ad quemcunque locum, 
credo ipsum cum gaudio iturum atque profecturum illuc. [s nempe 
anno nunc elapso seminauit dei uerbum Hainburgensibus, sed iam 
nunc totaliter ab illis absolutus, qui ut ut uocetur et mittatur vel 
ad nos vel ad alios, inspirare dignetur omnipotens Deus gratia sua. 
Insuper sciant D. V. P. ludi literarij moderatorem Hainburgensem, 
nomine Vdalricum Sacherreitter, ad festum S. Georgij a sua con- 
ditione illic habita absolutum iri, hominem doctum, studiosum et 
omnem diligentiam apponentem circa iuuentutem instituendam, ita, 


441 


448 


guod sciam, me nunguam uidisse hominem diligentlorem in pueris 
instituendis. Magnum habet ad iuuentutem affectum : et non minime 
pueri et iuuenes ad ipsum afficiuntur, quem (quod mirandum est) 
omnes sui discipuli timent insuper et amant. Quapropter si D. V. P. 
indigerent huiusmodi homine : possent illi scribere et ipsum uocare. 
Promptus esset proficisci ad uos vel ad alias partes montanas. 
Si prouisi estis, rogo, ut, si D. V. P. sciuerint, quempiam locum 
indigere homine tali, illuc hominem prefatum commendare (sicutj 
commendabilis est) atque promouere uelint. Idque idem cum pre- 
fato concionatore facere conabiminj, precor. Sunt ambo homines 
pacifici, non sediciosi, doctrina et uita clari, atque ita, quocunque 
uenerint, literis commendaticiis non indigebunt, sed uita et doctrina 
de illis testificabuntur. Faxit igitur optimus Deus, ut haec omnia 
prefata debitum (secundum diuinam uoluntatem) sortiantur effectum: 
et in laudem suam et euangelii gloriam cedant. Insuper D. V. D. 
precor in Christo Jhesu bene ualere. Actum Posonj. 18. Marcii anno 
M.5.40. 


Dominacionum V. P. 
Leopoldus Kophart Concionato [!] 


Posoniensis frater in Christo Jhesu uester. 


Eredetije Beszterczebánya város levéltárában. Fasc. 236. Nr. 7. 
Közli: TIMON Ákos. 


461. 


Gyulafehérvár, 1540 márczius 20. 


Verancsics Antalt, Mihály öcscsével szemben védi nagybátyjukat, Statilio 
püspököt és felsorolja a tőle vett jótéteményeket. 


,., ||| —ö  ——ö u 0 —— Gt ÖR 0 A00 00 000 AER Sum 800000 —— 


Patere me meo iure tecum logui, natu enim maior sum. Ex 
contumacia tua et malo animo, guo semper in eum (Statilio) 
fuisti, ferum ac malitiosum existimas: illumque accusando, qui 
putas te excusatum iri apud eos, qui et nos, et ipsum cognoverunt ? 
Etenim quae ipse ductu inprimis solius Dei, virtute dein ac ingenio 
suo, toti Europae celebratissimo, cuius et avo et patri perexigua res 
domi fuit, non est assecutus ornamenta, dignitates, honores, divitias ! 
Et ut omittam multa, quae in multos tam suae, quam nostrae 
familiae contulit: quo me honore, nomine, beneficio non affecit ? 
Puerum saepe in ulnis, ut filium dissuavians, gestavit: et in ephebis 
constitutum Scardonae canonicum feliciter fecit; in Hungariam 


postmodum, adulta iam aetate, adductum, Vesprimii, tamguam 
praecipua illius cura fuissem, archidiaconatu Simigiensi auxit; illinc 
in Italiam misit et in Patavino gymnasio fovit, egue rudi et barbaro 
homine latinum reddi curavit; revocatum tandem ad se, in secre- 
tarium Joannis regis creavit et in consilio tanti principis locum 
mihi obtinuit; ornavit dehinc praepositura Budae Veteris, Transsyl- 
vana ditavit, quibus adhuc fruor, nisi saevitia et tyrannis Mayladi 
hanc, illam Germanus princeps interceperit. Regiis ad haec legatio- 
nibus quinque: ad pontificem Romanum, Clementem, ad Gallia- 
rum regem Franciscum, ad Anglorum Henricum, ad Polonorum 
Sigismundum, et ad Senatum Venetum illius studio atque opera 
honestatus, et multis claris urbibus virisque cognitus exstiti. Quid 
memorem spes, ad quas me sua pietate, non mea ambitione erexit, 
qui iam bis episcopum me Joannis regis munificentia fecerat, nisi 
alterum tempora rapuissent, alterum nota culpa mea denegasset, 
Te puerum diu ubique secum habuit; sua omnia tuae fidei credidit; 
regiis Cracoviae et Viennae Pannoniae civitatibus litteraria erudi- 
tione imbuendum tradidit et de suo suppeditavit; sacerdotio dehinc 
non contemnendo in Transsylvania donavit, quo tametsi delatione 
malevolorum postea privavit, non tamen per eum defuit, quin longe 
maiora beneficia in te contulisset, si aequo animo sustinuisses tanti 
avunculi, alioqui ultra humanum modum iracundi, voluntatem, 
inque illius correptione non feritatem, sed paternam pietatem intueri 
voluisses. Scis, me non ignorare, quod te ei semper durum, diffici- 
lem, intractabilem vel indomitum potius exhibuisti; et nunc tam 
vehementer admiraris, quod tantus dominus tanta contentione cum 
pulice litiget et immortale, ut ais, bellum gerat — — — — Quod 
ad me attinet, abiicere te nequeo, nec volo. Nihil in me tibi prae- 
sidii aut opis unquam deerit, quantacunque res mihi fuerit, modo 
desinas in avunculum esse iniquior, qui in utrumque nostrum 
aequissimus est. De indignatione vero illius in me, non est, quod 
multum afficiaris. Ultronea mea criminis confessio et tolerantia 
solita, qua ipsum alias saepe placabilem in me converti, veniam 
suo tempore impetrabit Laetus equidem omnia perpetiar, deprimi 
etiam non recusabo, ut ipse evehatur et maximus fiat, contentus ego 
vel tenuissima umbra Statilii ero. In quo si tu me, frater, imitabere, 
non te poenitebit, et vives valebisque. Vale. Albae Juliae Trans- 
sylvanae XIII. kal. Aprilis MDXL. 


Veruncsics A. Összes munkái. VI. Magyar Tört. Emlékek. 2. Oszt. IX. 87—89. 11. 
Katona, XX. 1322. 


Egyhäztört. Emlékek. IH. 29 


449 








450 


462. 


Nagyvárad, 1540 márczius 22. 


János király a veszprémi egyháznak kezében levő birtokait elzálogosítja 
1000 frtért Podmaniczky Jánosnak. 


Nos Joannes, Dei gratia Rex Hungarie, Dalmacie, Croacie, 
recognoscimus per presentes litteras nostras, guod totales posses- 
siones episcopi et capituli Wesprimiensis Ewsy, Berenhyda, Pere- 
marton et Zentystwan vocata in comitatu Wesprimiensi existentes 
habitas, que nunc in manibus et potestate nostra haberentur, fideli 
nostro magnifico Joanni Podmanyczky de Podmanyn pro ea summa 
mille florenorum, quam ipse in servitiis nostri et regni nostri arduis 
exposuit, cum omnibus fructibus et utilitatibus earundem duximus 
inscribendas et obligandas et per eum tamdiu tenendas, donec ipsa 
summa mille florenorum eidem Joanni Podmaniczky per nos aut 
per eos, quibus intererit, effective persolutum fuerit; imo inscribi- 
mus et obligamus harum nostrarum vigore et testimonio litterarum. 
Datum Waradini feria 2 proxima post Dominicam Palmarum Anno 
Domini millesimo quingentesimo quadragesimo, regnorum vero 


nostrorum decimo quarto. 
Joannes rex manu propria. 


Hiteles másolat a veszprémi kápt. mag. 1t. Capsa 13. f. Peremarton. 27. 
" Kózli: Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


463. 


Bécs, 1540 márczius 25. 


Anna királyné kéri János királyt, hogy Par Márk ügyében, kit Frater 
György tartozása miatt fegva tartat, közbenjárjon és annak kiszabadítását 
eszközölje ki. 


Regi Joanni. Anna etc. Serenissime etc. Miseret nos sane 
plurimum calamitatis et miserie fidelis nostri egregij Marci de 
Par, gui propter debita, guibus reverendo devoto sincere nobis 
dilecto fratri Georgio episcopo Waradiensi, consiliario et thesau- 
rario Serenitatis Vestre, obstrictus est, in longa durissimaque capti- 
vitate detinetur. Quoniam autem liquido constat, habere illum 
vicissim quosdam debitores Serenitatis Vestre subditos, qui haud 
paulo ampliorem ei summam debeant, quam que ad solvendum 
istud debitum suum sufficiat, sicut Serenitas Vestra ex syngraphis 


eorundem his adiunctis facile intelliget, idcirco tum precibus tum 
lachrimis, guibus eius nomine toties interpellamur et ad miseri- 
cordiam commovemur, tum ipsa rei eguitate et pietate adducte, 
facere non potuimus, quin iam hasce literas ad Serenitatem Vestram 
daremus, Eamque impense rogaremus, ut nostre coniunctionis intuitu 
afflicti et calamitosi illius hominis vicem sublevet, studeatque dictum 
thesaurarium suum inducere, ut vel ea debita ab illis, qui isthic 
huic debent deposcat et exigat, id quod a Devotione sua fieri haud 
difficulter poterit, vel admittat Serenitas Vestra mandetque serio, ut 
ijdem debitores simili modo detineantur et ad solvendum compel- 
lantur. Si enim debitores illi immunes esse et ad custodiam, si 
satisfacere nollent, itidem deposci non deberent, hic vero nihilo- 
minus tam duris vinculis astringi, moeroreque confici, postquam alia 
ratione solvendo non est, nisi ab ijsdem debitoribus suis creditum 
recuperet, certe causa esset, cur et nos quoque dictum Marcum 
inique detineri putaremus. Quapropter efficiat Serenitas Vestra, ut 
per utrimque habeatur debitorum exigendorum ratio, neve quis- 
quam aequo amplius gravetur, quo et nos has literas magnum 
pondus apud se habuisse sentiamus, et miser homo eiusdem Sere- 
nitatis Vestre benignitate adiutus non modo debito, sed et carcere 
tandem liberetur. Que felicissime valeat. Datum Vienne die 25 Martij 
anno 1540. 
Ex[pedite]. 


Fogalmazat egy félív papir egyik oldalán. — Bácsi cs. és kir, házi stb. levéltár : 
Hung. 1540. Marz. 71. 
Közli : BUNYITAY VINCZE. 


I 464. 
Gent, 1540 április 4. 


Ferdinánd király Sibaholyi Mártonnak a koronára szállt birtokait Ujlaky 
Ferencz győri püspöknek és unokaöcscsének, Farkasnak újra adományozza. 


Nos Ferdinandus etc. Memoriae commendamus etc. Quod 
quamquam nos annis superioribus ad singularem supplicationem 
reverendi domini Francisci Wylaky, tunc praepositi ecclesiae Poso- 
niensis, nunc episcopi ecclesiae Jauriensis, vicecancellarii nostri, ob 
fidelia eiusdem nobis a multis iam annis impensa servitia bona 
egregii condam Martini Sybaholy de Hradna, possessiones videlicet 
Wedred, Feheregyhaz et Olyncz, ac portiones possessionarias in 
possessionibus Maythe et Kerthwelyes vocatis, item domos in civi- 

29% 


451 


452 


tate nostra Tirnaviensi, omnino in Posoniensi comitatu, et praeterea 
alia etiam universa bona et iura possessionaria eiusdem Martini in 
quibuscunque comitatibus adiacentia, quae per mortem et defectum 
seminis eiusdem Martini rite et legitime ad sacram regni nostri 
Hungariae coronam devoluta esse perhibentur, una cum iure nostro 
regio, si quod in eisdem bonis qualitercunque habuissemus, eidem 
domino episcopo ac nepoti eiusdem Michaeli de Wylak contulera- 
mus; sed tamen, quia ipse Michael e vita decessit, neque nomen 
alterius nepotis eiusdem domini episcopi, Wolffgangi videlicet, 
litteris donationis fuerat insertum, supplicavit nobis ipse dominus 
episcopus, ut bona ipsa novae nostrae donationis titulo eisdem 
donare dignaremur. Moti igitur eius supplicatione, praescripta bona 
etc. memoratis domino episcopo et Wolffgango de Wylak nepoti 
eiusdem ipsiusque Wolffgangi haeredibus et posteris universis prae- 
misso donationis titulo denuo dedimus etc. salvo iure alieno: harum 
nostrarum etc. Datum Gandavi in Dominica Quasimodo. Anno 
Domini 1540. Regnorum nostrorum Romani anno decimo, reliquo- 
rum decimo quarto, 


Steph. Kaprinat, Collectan. Msc. B. Tom. XXVIII. 84. 1. 


465. 


Gent, 1540 április 8. 


Ferdinánd király kéri az esztergomi érseket, hogy a tanulmányait Bur- 
gundiában folytatni szándékozó Herberstein Zsigmond bárónak a kanonoki jöve- 
delmek távollétében is hét évig kiadassanak. 


Strigoniensi Archiepiscopo. Ferdinandus. Reverende Pater, 
Devote, Fidelis et syncere Dilecte. Quum ab honorabili Capitulo 
ecclesie Devotionis tue magnopere obtinere cupimus, ut, quum 
nobilis Sigismundus liber Baro ab Herberstein, consiliarius noster, 
fidelis nobis dilectus, qui de nobis multifarie benemeritus est, 
quendam suum ex fratre nepotem, Sigismundum ab Herberstein, 
qui in ecclesia Devotionis tue canonicatum et prebendam assecu- 
tus sit, ad aliquod celebre Burgundie gymnasium discendarum 
bonarum literarum gratia ablegare decreverit, eidem iuveni, quem 
bone spei et indolis esse intelleximus, fructus dictorum canonicatus 
et prebende seu canonicam portionem etiam absenti et die pre- 
stituta de more non comparenti per septennium reddi administrari- 
que velint, quo sese in literarum studio commodius sustentare 
possit, eaque de re ad dictum Capitulum literas dedimus, idque a 


plerisque Germanie ecclesiarum capitulis admitti concedique con- 
suevisse sciamus: idcirco Devotionem tuam omni studio hortandam 
et requirendam duximus, ut hanc nostram intercessionem et requi- 
sitionem auctoritate sua promovere velit, presertim cum una nobis- 
cum Devotioni tue cure esse debeat, ut Respublica et ecclesia 
Christiana viris doctis ornetur illustreturque et ij, qui apti esse 
videntur ad bonarum literarum studia promoveantur, faciet utique 
in eo Devotio tua rem se suoque officio dignam et nobis valde 
gratam erga se gratia nostra Regia recognoscendam. Datum Gan- 
davi 8. Aprilis 1540. 
Expf[edite]. 


Fogalmazat egy félív papir egyik oldalán. — Bácsi cs. és kir. hdzi. stb levéltár: 


Hang. 1540. Apr. 9. 
4p Kózli: BUNYITAY VINCZE. 


466. 


Gyulafehérvár, 1540 április 12. 


A gyulafehérvári káptalanban ezidőben a préposttal együtt tizenhárom 
méltóság és huszonnégy egyszerű kanonokság volt. 


Antonius Wrancius Ludovico Tomoreo S. Heri in aedibus 
meis facta est ratio, guantum guisgue nostrum in summam mille 
florenorum, gui nunc regi pendentur, conferre debeat. Eius rei 
rationem misi ad te in hac scheda huic epistolae inclusa. Videas 
rogo, guonam pacto nobiscum agatur. Summa haec soli capitulo 
iniuncta est, et archidiaconi cum praeposito, qui suas decimas sine 
communione capitularium habent, maximam illius partem persol- 
vunt. Qui quidem capitulares quantum numerum colonorum habeant, 
probe novisti, nec est opus nunc me recensere, quod forsan igno- 
rat etiam ipse rex. At si videbitur, agas apud eius Maiestatem pro 
tua prudentia ac dexteritate, quam citius fieri possit, ut aut levemur 
tanto pondere nos, qui dignitates vocamur, aut pensatis ambabus 
partibus, aequa lance ac bipartito iugum feramus, potissimum quum 
pretia decimarum nostrarum a nobilibus non reddantur. Ad me 
etiam, qui in omnibus ferme bonis capituli partim tertias, partim 
quartas, alicubi etiam quintas proventuum portiones, cunctorum vero 
censuum ordinariorum, et quos osforadó, id est flagelli census 
appellant, tertias precipio, horum dumtaxat, quod (rectius: quae) 
causa regis exiguntur, nihil attinere dicunt. Quod quum mihi non 
probaretur, satis diu cum eis contendi, sed quum nihil proficerem 


453 


454 


sine iudice, distuli ad regiam et praelati nostri cognitionem ; sortem 
alioqui meam dudum numeravi, ut mandato principis refragari non 
fuissem visus. Quodsi nihil in rem nostram efficies, effice saltem, 
guod e re regis erit, ut Maiestas eius imponat tributa seorsum 
canonicis, seorsum dignitatibus; facile certe pro guingentis mille, 
pro mille duo millia accipiet. Quum enim centum ducati omnibus 
ex aeguo iniungantur: canonici XXVIII dumtaxat, dignitates reli- 
guum explent. Vide, guid in maiori numero oneris nobis impo- 
nunt: illi sunt XXIV, nos XIII. Forsan, hoc intellecto, aut exaudie- 
mur a rege, aut iis fratribus nostris par referemus, cum maiore 
tamen damno nostro, guod interdum leve facit indignatio. Cura, ut 
valeas, neque huius negotii obliviscere, nisi magis onerari velis. 
Vale. Albae pridie id. Aprilis MDXL. 


Verancsics A. összes munkái. VI. (Magy. Tört. Emlékek. 2. Oszt. IX.) 102. 


467. 


Somogyvár, 1540 április 24. 


Gergely büi prépost a somogyvári konvent előtt Fáncsy János alispänt 
4 forint megadásáról nyugtatja. 

Gregorius prepositus de Bu coram conventu Somogyváriensi fatetur Joan- 
nem Fanchy de Gordova vicecomitem comitatus Somogyiensis florenos 4 sibi 
exolvisse. 


Eredetije a gr. Bánffy cs. It.-ban f. 114. Nr. 20. 
Közli: Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


468. 


Bécs, 1540 május 20. 


Anna királyné Rizano János, trieszti alkapitánynak az anabaptisták meg- 
szökésére vonatkozó mentségét elfogadja ugyan, de a vizsgálat folytatását sürgeti, 


Joanni Rizano, Vicecapitaneo Tergesti. Anna. Magnifice Fidelis, 
nobis Dilecte. Ex literis tuis, quas ad Inferioris Austrie nostre 
Regimen dedisti, excusationem tuam, guam adfers, te scilicet in 
culpa non fuisse, guod anabaptiste, gui istic, donec Princeps de 
Auria pro illis mitteret, inclusi detinebantur, extra muros nocturno 
tempore duplicatis etiam excubiis evaserint, nihil enim te, quo bene 
custodirentur pretermisisse, quam quidem excusationem tuam, etsi 
clementer admittimus, teque extra culpam esse facile agnoscimus, 
tamen non possumus non valde mirari, eos ita catenis vinctos et 


non sentientibus custodiis absque alicuius auxilio civitatis muros 
exire potuisse. Quare tibi mandamus, uti porro etiam diligenter 
eius rei investigationem habeas et prosequaris neque in eo quic- 
quam studii pretermittas, ac nos sive dicti Regiminis nostri Con- 
siliarios, quicquid ita demum exploratius deprehenderis, confestim 
certiores facias, nostram in eo benegratam omnimodamque exequu- 
turus voluntatem. Datum Vienne die 20 Maij anno 1540. 
Expfledite]. 


Fogalmazat egy félív papir egyik oldalán. — Bácsi cs. és ker. házi stb. levéltár: 
Hung. 1540. Mai, 47. 
Közli : BUNYITAY VINCZE. 


469. 


Bécs, 1540 május 20. 


Anna királyné meghagyja Thurzönak, hogy Ruszt lakósait Nádasdy 
Tamás és Patshy (Pacsa) János sopronı fópresbyter igazságtalan zsarolásai 
ellen védelmezze. 


Thurzoni. Anna etc. Spectabilis et Magnifice, Fidelis, Dilecte. 
Exposuerunt nobis humiliter non sine gravi guerela fideles iudex 
et communitas Rustensis, se indebite et preter observatum hactenus 
morem a magnifico et venerabili fidelibus nobis dilectis, Thoma 
Nadasdy et Joanne Patshy Archipresbitero Soproniensi gravari atque, 
ut ipsis decimas anni proxime elapsi, episcopo Jauriensi iam per- 
solutas, persolvant compelli usque adeo, ut illis etiam arestatio- 
nem bonorum comminentur, quemadmodum ex hic incluso eorum 
supplici libello fusius intelliges. Cum autem nobis plane iniquum 
videatur, subditos illos nostros preter debitum ita premi, idcirco te 
hortamur gratiose, ut eosdem Russtenses ab omnibus illicitis bono- 
rum arestationibus defendas dictisque Nadasdy et Patschi, ne quid 
extra ius agant mandes, nostram in eo benegratam exequuturus 
voluntatem. Datum Vienne die 20 Maij 1540. 

Expfledite]. 


Fogalmazat egy félív papir egyik oldalán. — Bácsi és kir. házi stb. levéltár : Hung. 


1540. Mai. 44. 
Közli: BUNYITAY VINCZE. 


455 


456 


4 70. 


Pozsony, 1540 június 21. 
Thurzó válaszolja a királynénak, hogy János király tanácsosait fölkérte, 
hogy Balassa Zsigmond embereit, kik a bozóki prépostságot birják, a korponaiak 
háborgatásától eltiltsa. 


Sacra Reginalis Maiestas, Domina Clementissima. Premissa 
servitiorum meorum humili commendatione. Paulo ante Maiestas 
Vestra de infestatione Korponensium, subditorum serenissime Do- 
mine Marie Regine, per homines Sigismundi Balassa, qui Bosok 
preposituram possident, suas ad me literas dederat, quibus acceptis 
illico consiliariis Joannis Regis omnem huius rei seriem perscribere 
curavi admonuique eos, quod authoritate Principis eorum dictum 
Sigismundum Balassa suosque ab huiusmodi insolentiis coherceant. 
Quod si consiliarii ipsi eam ad requisitionem meam relationem 
fecerint que Maiestatis Vestre in hac parte voluntati votisque civium 
ipsorum respondere videbitur: bene quidem, alioqui opinione mea 
ita in re ipsa procedendum est, ut vim vi propulsare liceat, preser- 
tim cum civitas illa serenissime Domine Marie Regine existat, nec 
eo facto, si iniurie in territorio eorum propulsabuntur pactis et 
induciis aliquod derogamen inferri puto. Maiestatem Vestram Deus 
Optimus Maximus servet felicem et incolumem diu ad vota, cui 
mea servitia humiliter commendo. Posonii 21 junij 1540. 

humilis Servitor 
Thurzo. 


Kívül: Sacre Reginali Maiestati Romanorum Hungarie Bohe- 
mie etc. Domine mee Clementissime. 


Egy ív papir egyik oldalán, piros zárópecséttel. — Bécsi cs. és kir. házi stb. levéltár : 


Hung. 1540. Jun. 76. 
Kózli: BUNYITAY VINCZE. 


411. 


Gyulafehérvár, 1540 június 24. 


Verancsics Antal Statilio János püspököt az erdélyi események felól értesíti 
s hosszabb levele végén ezeket írja : 


— — — Stephanus Druget a Homonna et Bernardus Thamasy 
decesserunt. Gaspar Dragffy ab ipso sepulchro revocatus est, et 
ductus Lutheranismi poenitentia, quo deflagrabat ad libertatem 


carnis sine spiritu, iuravit se in posterum catholicum christianum 
acturum et more patrio ecclesiam culturum. Petrus Perenneus idem 
fecit de sacerdotibus, guos ad coniugia compulerat. Magna mutatio 
dexterae excelsi, si non caecutirent. — Cancellarius, tuus Werbőczi, 
et Quinqueecclesiensis episcopus ceterigue consiliarii regii recte 
valent seque tibi commendant. Vale. Albae Transsylvanae VIII. kal. 
Jul. MDXL. 


Verancsics A. összes munkái. VI. (Magyar Tört. Emlékek. 2. Oszt. II.) 108.1. — 
Katona, XX. 1366. 


472. 


Patak, 1540 július 3. 


Perényi Péter kéri Thurzó Eleket, hogy Ferdinánd királyhoz való pártolá- 
sát mozdítsa elő, igérvén, hogy mindenben hű alattvalója leend a királynak ; 
egyszersmind kivánalmait adja elő, melyek jövőjének biztosítására szolgálnának. 


Spectabilis et Magnifice Domine, Domine et Frater Observan- 
dissime. Post servitiorum meorum commendationem. His duobus 
diebus non parum cogitabam, gue esset causa, ut Magnificentia 
Vestra in tam arduis negotiis tam breves dederat ad me literas. 
Sed hodie, postquam accepi mentem Maiestatis Regie diffusius ex 
literis S. M. V., iam de brevitate literarum V. S. et M. D. sum con- 
victus. Maiestatis Regie propensum animum erga hunc miserum 
Regnum et nos omnes, ut Maiestas Sua est paratus nos auxiliari ad 
repellendam tyranniditatem etc. etc. non possum, nisi probare et 
pro parte mea totis viribus conabor Sue Celsitudini reservire et 
puto omnino, ut et alii boni viri Sue Maiestati reservient. Quantum 
ad optata Sue Maiestatis, ubi optat Sua Maiestas, ut domini vay- 
vode, ego et alij fratres et amici adherentes daremus firmas et 
efficaces literas de fidelitate etc. etc. de dominis wayvodis, quid 
respondeam aliud, quam ut res se habet. Domini wayvode sunt in 
calamitate, illi nunc promittere non possunt, quia ad eios (!) ingre- 
diendi et tractandi occasio non datur. Hoc unum scio, quod, qui- 
cunque illos liberaverit, illum perpetuo pro eiorum (!) domino re- 
cognoscent. [lli enim me per unum adolescentem rogaverunt, ut 
pro illis apud Maiestatem Regiam pro auxiliando eios (!) rogave- 
runt (), promittentes, ut ego eiorum nomine promittam perpetuam 
fidelitatem et in isto nuntiatu credo me in una cedula manu- 
scriptum (!) eiorum. Propter brevitatem nichil aliud scripserant, 
quam Stefanus Maylat propria et Emericus Balasi propria. Possum 


457 





458 


testis esse et de his certificare Suam Maiestatem, sed guod ego pro 
aliquo fide iubeam, hoc nullo pacto possum, quia nolo pro nemine 
fidem amittere. Ipsi nunc sunt in maxima calamitate et, ut video, 
auxilium tarde, quid scio, sicut Veneti in necessitate positi quid 
cogentur facere. Ego pro nemine audeo, si etiam uterinus frater 
esset, fidem meam amittere, quia quilibet pro se in curia regis, quid 
scio ego, quis, quomodo suam fidem conatur servare. Hoc de me 
sufficiat, quod, si ego pro me promittam, cupio et volo totis viri- 
bus omnes omnes omnes (!), quos potero, ad Maiestatem Suam 
sincero corde trahere. Nemo plus tenetur, quam quod potest: illud 
autem, quod possum, eiotunc totum do, quod possum, quando 
promitto. 

De mea promissione quantum attinet, ego sum paratus Sue 
Maiestati promittere, ne negotia pacis et libertatis fratrumque meo- 
rum super me obauditum videatur, et mitto M. V. meam promis- 
sionem, ut M. V. pro me iuxta meam promissionem regi suo ob- 
liget. Tamen M. V. prius de petitionibus meis et de optatis certus 
sit, ut nulla via mundi in his ego frustratus esse possim. Nam dedit 
M. V. Deus Maximus tantum ingenium, ut in rebus fratrum suorum 
scit procedere, ut amici et fratres, qui negotia sua in Vestram 
Magnificam Dominationem confidunt, non frustrabuntur. Sciet cavere 
illos. Ubi autem scribit M, D., ut Dominus Seredi tractasset mecum, 
est verum, quod quandocunque convenimus, videns meam turba- 
tionem, semper, ut fidelis servus domini sui, me ad hoc monuit, ut 
ego omnino regem suum pro rege meo agnoscerem. Multa de 
eius probitate, ut in illo non defraudarer, et multa similia etc. Et 
certe michi ipse multa nomine Maiestatis Regie promisit, sed ego 
nunquam sine Magnificentia Vestra quidquam conclusi, nisi omnia 
ad V. S. et M. D. reieci, ut ad fratrem meum singularissimum et 
confidentissimum, prout nunc quoque rogo, ut negotia mea ita agat, 
ut sua propria. 

Primum est, quod caveat D. V. quia multum timeo, ut nec 
liberatio fratrum neque libertatis liberatio sequetur, quia auxilium 
tardum, parum, et timeo, ut nichil aliud sequetur, quam nostra pro- 
missio, quod retrahere non possumus; nos autem non ob aliam 
causam hoc fecimus, nisi propter istam iam sepius scriptam causam. 
Miror nunc etiam, ex cuius consilio mota est Maiestas Sua, nunc 
istam expeditionem 4 milia Huzaronum expedire. Huzarones in 
rebus seriis, tam ego bene cognosco, res magna est. Extraneis potius 
militibus opus est, quam huzaronibus et nescio, ubinam apreciabunt 
tot Huzarones in externis Regnis. Si autem nos conducent, Deus 


videat, si nostros amicos et fratres pretio auxiliare debemus et etiam 
pro vindicatione libertategue patrie etc. Nobis unum aliguid atten- 
tandum pro pretio oporteat, ista est ne ultima attentatio. Ouod 
scribitur pro fratribus etc. ego consulo, ut Maiestas Regia et nos 
unum guasi ultimum attentemus, ut si non in toto, saltem in parte 
semel e iugo eliberemur. Magnum est negotium sive Buda sive 
Cassovia sive Transilvania, sed non fit hoc verbis. Paucos ego credo 
moveri cum istis hussaronibus. Huzarones Rex Johannes plures habet 
guam 4 millia, pyxidarios Transilvanie inveniet plus guam mille. 
Dicat unusquisque, guantum vult, quod statim movebuntur Siculi, 
Saxones, Nobilitas et Regnum Hungarie. Credo, quod movebuntur, 
si nos videbunt bene armatos et fundatos, sed si non, imo faciemus 
omnes desperatos, et vim Regis nostri augebimus in duplo: attentet 
Rex et nos quasi ultimum, spero omne bonum, omne bonum (|), 
nisi expeditio sit bona et durabilis. 

Secunda, quod D. V. debebit caveri et certificari a Principe 
suo et etiam medio Principis sui a Serenissimo Carolo Cesare, 
nihilominus sit D. V. contenta saltem Regis sui assecuratione, sed 
bene D. V. istud negotium caveat Si enim rex meus D. sentiet 
negotium istum cum suo monako (!), curabit omnibus banditiis (!) 
etc. etc. regem vestrum seducere et procurare periculum meum. 
Medio etiam oratoris Cesaree Maiestatis videbitis quot inventiones 
procurabunt, quia iam credo, ut rex meus sentiat de nunciatibus 
meis, ut ego male contentus sum pro tirraniditate ista. Et Monacus 
meus bene sentit etiam a meo Bebek, multis artibus apud Regem 
vestrum procurabit rex meus perditionem meam, si magnum quid 
debebit facere, si ego regi vestro adherebo. Ergo D. V. in isto arti- 
culo cautus sit et bene provideat. 

Tertia, ut D. V. bonam assecurationem acciperet, ut sua Maie- 
stas nunquam vel directe vel indirecte recordabitur et ulciscetur, ut 
ego contra Maiestatem suam Regi meo servierim et Maiestatis Sue (!) 
pro posse meo turbaverim. Protunc, si Deus me ad Suam Maiesta- 
tem ducet plura de his. Si ego sim in causa alienationis vel non, 
nihilominus D. V. bene provideat assecurationem. 

Quarta, ut donationes priores, quas Sua Maiestas de bonis 
Palocii dederat, illas renovet et ex novo donet, et ut omnia bona, 
que nunc possideo et pre manibus habeo, sua Maiestas donet et 
manuservabit et omnes donationes regis mei, quocunque nomine 
vocentur, que nunc possideo et pre manibus habeo, illa donet et 
manutenebit me a quovis impetitore. 

Quinta, ut si qui tractatus fierint posthac cum rege meo, nun- 


459 





guam me sua Maiestas excludet, sed ex tractatoribus ego ero unus. 
Hoc autem pro duabus de causis cupio fieri: primum, ut negotia 
Maiestatis Sue caveam et secundum, ut et propria mea caveam, 
guia nos etiam aliguando in rebus regni et nostri providemus 
nostra mala, sicut externi. Non dico, ut externi etiam non sint, sed 
mixtim, ut et nos non omnino excludamur. 

Sexta de oficio (!). Recordatur M. V. in quibus terminis erat 
petitio mea de oficio, id est de oficio Cancellariatus. Nunc quoque 
D. V. sit certificata in hoc et non saltem in hoc, sed in omni eia (!), 
que fieri poterit ad exaltandum me et honorem statumque meum, 
ut Maiestas Sua ad omnem occasionem erit paratus me promovere, 
quia cupio a Maiestate Sua, ut in meo hordine () nemo me vel 
oficio vel auctoritate aput Suam Maiestatem precellat, excepto 
V. Set M. D, cui in omnibus cedere volo, nec cupio, nec volo 
ante V. S. et M. D. nec oficium nec dignitatem querere, sed totis 
viribus dignitatem et auctoritatem M. V. querere, promovere, licet 
sciam V. M. D. sine me etiam scire et posse rebus suis providere, 
imo et meam (!) D. V. erit promovendum. Nihilominus, ut semper 
debeo, satisfaciam oficio veri fratris. Breviter non cupio cuiquam 
cedere preter M. V. et D. V. In his rebus etiam sit bene assecurata, 
ut possit me post se exaltari et Maiestas Sua sit in hoc et D. V., ut 
quidquid in hoc excogitari possit, ut Maiestas sua et D. V. non 
deesse videantur. 

Septima, que vere petitio videtur. 

Recordari potest D. V. ut petitio mea prius etiam ista fuit, ut 
Maiestas sua Trincinium michi det, ut ubi, si fortuna ita atulerit, 
habeam unum locum tutum prope Maiestatem suam, ubi filios et filias 
et totam domum meam quiete relocare possim. Nunc etiam idem 
est, ut Maiestas sua Dominationem Vestram de eio contentet et michi 
donet vel Munkacy vel tale aliquid et istud de facto cupio non per 
promissiones. Scit enim M. V. bona mea, que statim statim (1!) erunt 
ad fortunam rote exposita, tum per Turcas, tum per Valentinum 
Turuc, que certe valent tantum et arxi (!) et pertinentie, quantum 
petitio mea. Et illud Maiestas Sua recordetur, ut debet, ex priore 
promissione Giula. Licet Maiestas Sua potest hoc allegare, ut exces- 
serim contra suam Maiestatem, potero tamen, Deo propitio, tantum 
servire, quantum excesserim, et, ut superius scripsi, nescio, quis 
. deberet magis in hoc inculpari, si ego vel Sua Maiestas. Sed de his 
plura solus, si Deus concesserit, ut ego cum Maiestate sua con- 
venire potero. Trincinium non opto cum damno vel molestia Domi- 
nationis Vestre, quia non det Deus, ut nec in eio nec in maiori nec 


in minimo D. V. S. offendam, sed priores quoque petitiones fere 
erant iste, Si autem Maiestas sua quovis modo de Trincinio dubi- 
taret in me et non auderet in manus meas mittere, paratus sum, ut 
D. V. teneat pro media parte homines suos licet proventibus regiis, 
ut proventus, quos modo D. V. ad ipsum castrum possidet, mei in 
totum possideatur (!), et homines illi, qui nomine Dominationis 
Vestre debebunt ibi, saltem ad illud tempus, donec ego personaliter 
cum sua Maiestate conveniam et mea presentia, mea voce assecu- 
rabo suam Maiestatem. Maiestas autem Sua, ut ego in petendo ita 
sum molestus, non miretur: Maiestas sua et hoc consideret, ut ego 
vitam meam et omnem meam substantiam Maiestati Sue do, et ero 
suus in omnibus rebus suis, et quam pulcerrima (!) bona mea fortune 
committo pro Maiestate sua. Maiestas sua credat, ut omni posse 
meo Maiestati sue reserviam id, quod Maiestas sua michi dederit, 
ne forte cum fenore redibit Maiestati sue, Deo favente. Credo 
Deum, ut id, quod michi dederit, suam Maiestatem non penitebit. 
De Saros quoque, si Maiestas Sua indiget, illo non curo, saltem 
Maiestas sua contentet me de illo aliis bonis, illud etiam pronunc. 

Walpo quoque provideat Sua Maiestas, ut possimus illa loca 
retinere, si Cesarea Maiestas proposuit in terris agere cum Turcis, 
illa duo loca valebunt inextimabilem tezaurum ad fidem meam. 
Si enim illa duo loca Cesarea Maiestas occupabit et muniet genti- 
bus, Budam relinquet viginti quinque miliaribus retro. Cesar nun- 
quam illa loca post tergum relinquet muniendo illa loca per Cesa- 
ream Maiestatem, sed nunc ista vadant, tantummodo Sua Maiestas 
provideat pulveribus et aliis necessariis et provisione pecuniaria, ut 
retineri possit. 

Octavum de fide, ut, sicut prius, idem est petitio mea, ut 
coacte non cogar vel istud vel illud credere. Suficiat (!), ut Christum 
credo, et Christo credo. 

Postmodum, ad quot videbitur Maiestati Sue et D. V. stipen- 
dium ad aliquot centum equites, quot Sue Maiestati et D. V. vide- 
bitur, in eio nolo multum molestus esse Maiestati Sue et non ad 
istam expeditionem nisi de statu scribo. 

D. V. multum caveat, ut superius etiam rogavi V. S. et M. D., 
quia Monacum (!) et regem meum omnino scio, ut aput Maiesta- 
tem Regiam omnem lapidem movebit, ut subordinare posset per- 
niciem meam, si etiam ipse ex suis deberet in favorem vestrum 
imolare, curabit et medio regis Polonie et regine, matris regine 
nostre, et per filium regis Polonie, et quia iam filius regis Polonie 
accepit filiam serenissimi Regis vestri. Amore Dei vitam et statum 


461 


462 


meum D. V. bene securum reddat et omnino D. V. in assecuratione 
ita ponat, ut nunquam me sua Maiestas oprimet ad nullius sugge- 
stionem, nisi iure Regni iuridice. Et ego promitto sue Maiestati, ut 
semper quandocunque per suam Maiestatem monebor, statim para- 
tus ero me expurgare et iuri stare, quia ita me geram, ut semper 
pura facie ante Suam Maiestatem stare possim. Dominus Seredi 
proficiscitur ad V. S. et M. D., quem, ut bonis oculis D. V. intuea- 
tur, multum rogo. Vult enim et potest esse bonus servitor D. V. S. 
et ego multum locutus sum cum eio de multis rebus, de quibus 
cum D. V. S. loquatur. D. V. ipsum ulterius ne permittat ire. Quis 
scit in his partibus, qualis ignis succendi possit. Tempus esset Cas- 
soviam coque (!) introclaudere, quod ipse sciet magis facere quam 
alii. De Buda, de Cassovia, de alijs quoque locis nunciavi V. M. D. 
per eiundem dominum Seredi. 

D. V. tempestive me moneat, ut ego honorifice a rege meo 
licentiari possim in tempore, ne honori meo satisfactum ne videatur. 

Ut autem sua Maiestas constituit presentem expeditionem non 
suo nomine facere, michi consultum videtur, non propter respectum 
regis nostri, quia in suo negotio nichil naturalizandum censeo vel 
simulandum, sed aperte in suis rebus agere. Sed aliud est, pro quo 
videtur ista simulatio, propter Turkas, quia ad bonum tempus nos 
poterimus cum simulationibus Turcas alere, imo spem illis dare, 
quod nos erimus fideles obedientes idest Cesari Turcarum. Saltem 
nos non impediat et ne nos sub tiraniditate illius subdet, quia est 
impossibile tollerare eius iugum. Nunc etiam propterea nostros 
fratres exterminat, qu [. . . . . ] sepius monuimus illum, ut ipsi, id- 
est Cesari Turcarum tanquam tanti (!) benefactori suo complaceat 
solutione et omnibus modis, quod tantummodo semel trecenta 
milia exegit et quottidie aliis quoque exactionibus vexat et infinitis 
et non illuc misit, sed tantummodo illi cum suo sancto Monaco 
replentur et nos oportebit pro suis excessibus iram Maiestatis sufferre. 
Pro talibus monitionibus sufferunt fratres nostri et modernam oppres- 
sionem. Possem ego aliqua addere ad Memetbegum, quo facerent 
aliquid et cum his auxilia Turcica amovere. Magis enim solent in 
magnis rebus artes valere, quam aliquando copie alique, ne forte 
ego possem in his rebus non parum prodesse per istos tractatus 
cum Memetbego et illis partibus multum prodesse et etiam auxilio 
vestro [...] Turuk Balint multum nocere, saltim omnino Domino 
More Laszlo, Capolnai et Tahi Ferency, nihilominus omnia sanis 
consiliis D. V. committo, ego servitium, laborem non recuso. De 
Capitaneis consulo, ut extranei boni sint, et exercitus bonus sit et 


Hungari boni sint, non discordes. Dominus Seredi, dominus Nadasdi, 
dominus Balasi Sigmund, tantummodo sint concordes isti, omnes 
sunt boni. 

De Domino Bebek ego, in quantum possum, totis viribus ad 
hoc tenebo, sed est et hodie in eio statu, ut D. V. novit eium. De 
Dominis Batori unus est illic. Dominus Valens gubernat illum, in 
quantum potero, ambos monebo, monebo et matrem; non erit 
dubium, quod ego facere potero. De rebus novis ita audivi, ut Rex 
iam se movit ad Scebinium cum bombardiis (!) suis, quomodo stet 
Fogaras, ab homine Cawasi D. V. bene intellexise arbitror. D. V. S. 
et M. servitia mea commendo tanquam domino et fratri singula- 
rissimo et mea negotia commendo. Datis ex Patak 3 Julij 1540. 

Si autem aliquo casu Maiestas Regia in petitionibus meis non 
posset deliberare, rogo M. V. ita se gerat in his rebus, ut ista animi 
mei patefactio michi non noceat. 

Servitor p. p. subscripsit. 


Kívül : Spectabili et Magnifico Domino Domino Alexio Turzo 
de Betlenfalwa Judici curie et Locumtenenti Regie Maiestatis Domino 
et Fratri observandissimo. 


Három ív kilencz oldalán, piros zárópecséttel, egészen egy kéz írása, hihetóleg 
Perényi Péteré ; pecsétje czímeres, de az egészen elmosódott. — Bécsi cs. és kir. házi stb. 
levéltár: Hung. 1540. Jul. 9. 

Közli: BUNYITAY VINCZE. 


473. 


Beszterczebánya, 1540 jálius 6. 


«Bartholomsus Ecclesiastes Germanicus Novisoliensis» [rja egyik ismerósc- 
nek, hogy Bártfán kapott állást és körülbelül szeptember 8-án oda megyen. 

Bartholomeus (Frank) ecclesiastes Germanicus Novisoliensis guendam ami- 
cum suum certiorem reddit, se Bartfam esse vocatum et 8-a Septembris illuc pro- 


fecturum. 


Eredetije Selmeczbánya levéltárában. Fasc. XXV. 
Kózli : Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


463 





404 


474. 


Hagenau, 1546 július 8. 
Ferdinánd király kéri az esztergomi érseket, hogy Tranguillus Andronicus- 


nak az esztergomi prépostságot, vagy más kiválóbb, közelebbröl üresedésbe jövő 
méltóságok egyikét adományozza azon esetben is, ha az a király kinevezésétől függ. 


Strigoniensi. Ferdinandus etc. Reverende Pater, Devote, Fidelis, 
syncere Dilecte. Magnopere cupimus egregium Tranguillum Andro- 
nicum, secretarium nostrum aliquam sacerdotalem dignitatem, unde 
se suosque fortunas [!] sustinere tuerique commodius possit, in 
ecclesia Devotionis tue consequi, non solum, quia tali officio pre- 
bendaque propter singularem doctrinam suam admodum dignus et 
idoneus sit, verum etiam, quia sua servitia, quibus nunc utimur, 
non nobis tantum, sed toti Reipublice Christiane impendere non 
dubitat, unde sane fit, ut ingenii sui dexteritas, magnaque in rebus 
gerendis experientia nobis in dies gratior accidat, postquam ope- 
ram studiaque sua tam addicto animo nobis conservavit. Quapropter 
Devotionem tuam maiori, quo possumus, studio hortamur et requi- 
rimus, ut nostra causa efficere velit, quo dictus secretarius noster 
preposituram Strigoniensem meliori, quo fieri possit, modo con- 
sequatur, vel saltem ex precipuis dignitatibus seu officiis proxime 
vacaturis illi aliqua, etiamsi sit de collatione nostra, per Devo- 
tionem tuam conferatur, ita ut sentire possit, has literas sibi 
magno adiumento fuisse. Factura est enim in hoc Devotio tua rem 
nobis exoptatissimam et summopere certe gratam. Datum Haganoa 
8"* Julii 1540. 

Expledite]. 


Fogalmazat egy félív papir egyik oldalán. — Bécsi cs. és kir. hdzi stb. levéltár > 
Hung. 1540. Jul, 16. 
Közli : BUNYITAY VINCZE. 


475. 


Bécs, 1540 július 15. 


Anna királyné válaszolja Gerendy Miklós erdélyi püspöknek, hogy Pithian 
Jánosnak a pilisi apátságra való kinevezését királyi férjénél szorgalmazni fogja. 


Nicolao Gerendy, Episcopo Transsylvaniensi. Anna etc. Reve- 
rende, Devote, Fidelis syncere Dilecte. Supplicasti nobis proximis 
literis tuis pro abbatia Pylisiensi, servitori tuo, homini erudito et 


idoneo Joanni Pithian conferenda. Nos guidem istiusmodi petitioni 
intercessionique tue clementer aquiesceremus, si modo collatio 
penes nos esset et de ea privatim statuendi potestatem haberemus, 
Quamquam tamen non pretermissure sumus, hac de re serenis- 
simum principem, dominum et conthoralem nostrum dilectissi- 
mum, primo quoque tempore admonere instareque apud Maie- 
statem Suam, ut tui rogati et intercedetis [!] dignam rationem 
habeat, illumque familiarem tuum pre ceteris ea dignitate clemen- 
ter exornet et spem, de qua scribis, gratiosa collatione confirmet. 
Id quod nunc tibi benigniter respondendum duximus. Datum Vienne 
die 15 Julij. Anno 1540. 

Exp][edite]. 

Fogalmazat egy félív papir egyik oldalán. — Bécsi cs. és kir. házi stb. levéltár : 


Hung. 1540. Jul. 38. 
7 Közli : BUNYITAY VINCZE. 


476. 


Kelet nélkül (1540 július közepén). 


Perényi Péter fogadja, hogy Judica vasárnapig nem fog János kirdlylyal 
megegyezni, de azon föltétel alatt, hogy azon esetre, ha János király ezen idő alatt 
megtámadná, a király serege segítségére legyen; továbbá hogy vallásában soha 
se háborgassák; a sági prépostságot pedig a leleszi prépostnak, a magyar törvé 
nyekben jártas férfiúnak kéri adatni. 


Dominus Petrus [Perényi] vehementer aggravat perditionem 
temporis sui, in qua in hanc diem versatus est cum maximo suo 
incommodo, presertim vero nunc amissa Cassovia et quum D. Petro 
non solum filii restitutio, verum illa, que D. Laski intellexit, offerun- 
tur realiter et sine procrastinatione. 

Tamen D. Petrus propter bonum publicum et propter Maie- 
statem Regiam contentus est abstinere usque ad Dominicam Judica, 
neque interim cum Joanne Rege concludere, ita tamen, ut iste copie 
serenissimi Romanorum etc. regis, que huc venerunt cum dominis 
Ebersdorff et Seredi, teneantur ei ferre suppetias, si sub id tempus 
rex Joannes vellet eum offendere, id, quod iam D. Laski cum 
Seredi futurum promiserunt verbo suo et manu stipulata. 

In primis autem cupit D. Petrus per suam Maiestatem assecu- 
rari: ne a religione sua unquam prohibeatur, quandoquidem verum 
et bonum se christianum profiteatur et scientem fidem christianam 
per Christum iuxta evangelium. 


Egybáztört. Emlékek. III. 30 


465 


466 


Item rogat D. Petrus Maiestatem Regiam pro prepositura 
Schaag Preposito Leleziensi, viro docto et legum Hungaricalium 
experto... 


Egy Ív papir három oldalán, kelet nélkül. — Bécsi cs. és kir. házi stb. levéltár : 


Hang. 1540. S. d. 11. 10/3. 
Közli: BUNYITAY VINCZE. 


477. 


Beszterczebánya, 1540 július 18. 


Pausius Antal értesíti a körmöczbányai jegyzőt, Quglinger Farkast, hogy 
levelét nem küldhette tovább. Remenyli, hogy ha a beszterczebányaiaktól meg- 
szabadulhat, selmeczbányai tanító lesz. 

«Dominica ante festum dive Marie Magdalene virginis» (sic!) ex Novisolio 
Antonius Pausius nuntiat «magistro Volfio Guglingero, Archigramateo Crem- 
nitiensi» se epistolam suam non potuisse ulterius expedire. Nuntiat etiam hoc: 
«Si modo bona pace meorum Bistriciensium ab officio ludilitterarii eliberari 
potero, Deo volente, Schemniciensis ero.» 


Eredetije Selmeczbánya levéltárában. XVI. század. Vallási tárgyü levelezések. 
Közli : Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


478. 


Bártfa, 1540 július 23. 


Stöckel Lénárt levele Révay Ferenczhez. Tudósítja, hogy Dévay Mátyás az 
oltáriszentség felől táplált eltérő nézetei miatt hagyta el Perényi Péter udvarát s 
onnan Serédi Gáspárhoz ment, ki őt Szikszón tanítóul szándékozik alkalmazni. 


S. P. D. De Matthia Deuai tantum ad Magn. vestram proximis 
literis scripsi, guantum ego ex aliis cognoram. Sciebam enim domi- 
num Pereni ei inimicum esse factum, sed guam ob rem, adhuc 
mihi notum non erat. Intellexi postea ex sacerdote quodam Uyhe- 
liensi, qui eandem ob causam per dies aliquot in carcere habitus, 
visendi mei aliorumque amicorum gratia, huc ad nos venerat. Idem- 
que ad me scripsit ipse Deuai his verbis: «Turbas et causas disces- 
sus mei a priore principe meo, tenere te credo. Summa contro- 
uersiae, Panis circumlatus, aut in cancellos inclusus, sacramentum 
non est. Ille pro sacramento habet, conditiones ad integritatem 
sacramenti pertinentes non admittit». Habet igitur Magn. vestra ex 
ipsius Deuai verbis, quare inter eum et dominum Pereni discessio 


facta est. Nam in eum nihil praeterea crudelius est consultum, ita 
ut nescio, quibus rumoribus falsis ad nos allatum erat. Contulit se 
ad dominum Seredi, gui eum ad docendi munus in oppido Zickso 
adhibere cogitat. Multi hic dysenteriae morbo affliguntur. Quae res 
nos de filiis vestrae Magn. nonnihil facit anxios. Habemus tamen 
spem bonam in Dei benignitate, quaeque ad nos pertinebunt, 
summa cura omnia providebimus. Et speramus una cum aestu horum 
dierum etiam vim morbi desituram esse. Vestrae Magn. me studiose 
commendo, quam ego beatissimam esse percupio. Bartpha postridie 
Magdalenae Anno 1540. 


V. m. observantissimus 


Leonhardus Stöckel. 


Frankl Vilmos : Réwai F. fiainak iskoláztatása. Pest, 1873. 56. I. 


419. 


Szklabinya-vár, 1540 jálius 31. 


Révay Ferencz helytartó és turöczi főispán levele Beszterczebänya város 
tanácsához. A bártfaiak nevében kéri őket, engedjék át Frank Bertalan prédiká- 
torukat amazok részére. 


Prudentes et Circumspecti domini Vicini, et Amici honorandi 
salutem, et mei commendacionem. Scribunt michi domini iudex et 
iurati ciues ciuitatis Barthphensis, rogantes me diligentissime, vt 
apud dominationes vestras partes meas interponerem, quo quendam 


dominum Bartholomeum Frank ad eos ire dominationes vestre per- 


mitterent. Et quia charissima pignora mea illic in ciuitate Barth- 
phensi educantur et instituuntur, ipsis dominis ciuibus et in hac re 
et in majoribus alijs operam meam denegare non possum. Quare 
rogo dominationes vestras tanquam bonos vicinos et amicos meos, 
velint illum bonum virum, ministrum vtpote verbi Dei, illuc per- 
mittere. Id, quod dominationes vestras tum ex pietate christiana, 
tum mei habita ratione facturas non diffido. Ego vicissim omnibus 
officijs amicicie dominationibus vestris complacere curabo, facilius 
enim hic, cum sint crebriores eiusmodi homines, reperiri poterunt, 
qua in re opera diligentiaque mea non deerit. Ceterum mitto domi- 
nationibus vestris literas prefatorum dominorum ciuium ad domi- 
nationes vestras et ad illum bonum virum, ac ad nonnullos alios 
datas. Ad quas relacionem quamprimum dominationes vestre per 
hunc meum tabellarium, huc mittere velint, nuncius enim eorum 
30* 


467 


hic apud me expectat. Dominationes vestras bene valere opto. Ex 
arce mea Sclabynya, vltima die mensis July, Anno 1540. 
Franciscus de Rewa pp. 


locumtenens et comes comitatus de 
Thwrocz. 


Eredetije Beszterczebánya város levéltárában fasc. 160. Nr. 44. 
Közli: TIMON Áxos. 


480. 


1540 jálius. 


Frangepán Ferencz kalocsai érsek, egri püspök a hitujítás terjedéséről. 
(Scepper Kornél császári tanácsosnak V. Károly császárhoz intézett emlékiratából) 


Le XIII de juillet estant de retour de la Transsylvanie a Agria, 
et recouurant aulcument ma sante, jeuz plusieurs propos auec 
larcheuesque de Colocan, euesgue dudict Ágria, sur ce que jauoie 
en mon chemin trouue quasi partout le peuple et encoires plus les 
gentilzhommes jnfectez dopinions contraires a nostre foy, les curez 
et maistres descolle, auec lesquelz jauoie eu communication pour 
le langaige latin, quasi tous sortiz hors de lescolle de Philippus 
Melanchton ; dont je preuoiz tresmauuais presaige. Sur quoy ledict 
archeuesque me respondist, que quasi tous les hongrois tant ceulx 
que teniont le party du Roy des Rhomains, que du Roy Jehan, 
estient entierement desvoiez de la foy et ne tenoient plus compte 
de dieu ne des sainctz, ains tachoient subuertir le populaire, qui 
nestoit point tant jnfecte que les chiefz, adjoustant que leur jnten- 
tion estoit de entierement destruyre les esglises et prestres, et occuper 
les biens des gens desglise, et les applicquer a leur proufit, et en 
partie a payer le tribut quilz boilleroient aux turcqs a lexemple des 
vayuodes de Transsyluanie, qui auoient fait leur compte, furnir le 
paiement du tribut par eulx offert et presente au Turcq des biens 
de lesglise, et le surplus appliquer a leur prouffit particulier sans 
en faire recognoissance aulcune enuers personne que seroit Et 
que lexemple desdicts hongrois seroit apres ensuiuj de ceulx de 
Slesie, Morauie et Austrie a la ruyne et destruction du Roy des 
Rhomains et des siens en cas quil ne pouruoiast mieulx a son fait 
que du passe. Et continuant ledict euesque Dagria son propos dist 
audict Scepperus, estre tout certain et bien scauoir, que tous les prin- 
cipaulx Daustrice, Moravie, Boheme, Slesie et principallement ceulx 


ausguelz le Roy auoit fait le plus de bien, ne cherchoient gue con- 
firmer, establir et accroistre leur puissance au detriment et dommaige 
de sa Mat craindrans, gue vng jour sadicte Mate leur demanderoit 
compte et religua de leurs administrations. Et sur tout tenoient 
suspecte la puissance de lempereur, doubtans que sa Mat Imperiale 
en ce assisteroit et ayderoit le Roy son frere. Que aussi plusieurs 
dentre eulx tachoient a venger la honte faicte a... Jehan Cadtzianer 
leur parent et allye. — — Pareillement que aucuns entre lesdicts 
grands naviont encoires point oublie la mort de leurs peres et 
parens executez a Newstadt au commenchement du Regne du Roy. 
Estre plusieurs diceulx jnfectez de malheureuses opinions et avoir 
le cueur lutherien; aultres estre sans loy ne foy; aultres encoires 
pejeurs, nonchaillants de Seigneur, sil seroit Turcq ou Christien, 
moiennant que jcelluy les laissast vivre a leur mode et facon 
acoustumee. — — Touchant la Hongrie, que presques tous les 
puissans personaiges dudict Royaulme, excepte bien petit nombre 
diceulx, estiont gens nouueaux et de nouuelle et basse extraction, 
estans deuenuz riches et puissants en partie par les biens de leurs 
femmes dont les peres ou primiers mariz, ausquelz ceulx cy auiont 
este varletz et seruiteurs, estiont morts en guerres passees; les 
aultres par larrecin et roberies; les aultres pour estre souuent trans- 
fugez de lung Roy vers lautre, denommant pour exemple Nadasdy 
Thomas, Cheredy Gaspar et semblables. En consideration de quoy 
lon ne debuoit trouuer merueilles, si a tels gens nouueaux conseilz 
seriont aggreables, et que nulle chose ilz hayssent tant, que destre 
rengez a la raison et justice et a mener vie christienne et honeste; 
comme ilz seriont constrainetz de faire en cas que le Roy venist au 
dessus de ces affaires, que nullement ne seruiroit a leur propos et 
lempescheroient a leur possible; Y adjoustant ledict euesque, quil 
scauoit bien, que le Seigneur Alexius Thurzo estoit ung des prin- 
cipaulx de ceste lighe, et que nullement ne desiroit, que la paix se 
faist entre le Roy des Rhomains et le Roy Jehan, ne aussi que le 
Roiaulme Dhongrie tombast entierement en mains de la Mat dudict 
Seig' Roy des Rhomains; ce que se veoit notoirement parce que 
ledict Thurzo auoit jusques Ihors empes che, et encoires empesche- 
roit, que la restitution du Scepuz ne se feroit au Roy Jehan, sans 
laquelle restitution jamais le Roiaulme Dhongrie paruiendroit entie- 
rement en mains de la Mate du Roy des Rhomains. Ce que ledict 
Thurzo faisoit pour son prouffit particulier et tendant a aultre fin, 
et que non sans grand respect jl auoit puis naguaires practicque le 
mariage dentre la fille de sa femme, de son primier mariage, et le 


469 





470 


Conte Nicolas de Salm; et que ce auoit este affin de gaigner a leur 
lighe ledict Conte Nicolas, et par conseguent encoires deuaintage 
la maison de ceulx de Roghendorff, le tout au prejudice du Roy 
et affin de mectre a execution en vng jour leur damnable jntention 
contre sa Mat et se faire libres et joindre ensemble toute la masse 
desdicts pays, et pour jcelle payer au Turcq quelque tribut. De 
laquelle practicque-ledict Dagria chargeoit bien fort le Seg" Leonard 
de Fels, le nommant mauluais larron, sans dire a Scepperus les 
causes pour quoy. Et concluyant, dist audict Scepperus: en cas quil 
viueroit encoires aulcunes annees, quil verroit choses estranges et 
merueillieuses, et que pourtant ledict Scepperus feroit bien de 
retenir en memoire les propos que dessus, et auec le temps les 
conferer a ce quil verroit passer et trouueroit quil luy auroit dit 
la verite. 


Hatvani, Magyar tórténelmi okmánytár, a brüsszeli országos levéltárból és a bur- 
gundi könyvtárból. Pest, 1858. II. 84—86. II. 


481. 


Kelet nélkül (1540 július végén). 


A király Perényi Péternek azon kérését, hogy vallásában ne akadályozzák, 
helybenhagyja, ha különben jó keresztény módjára megtartja, mit az igaz katho- 
likus vallás rendel. A sági prépostságot azonban már előtt Bánffy Boldizsár 
rokonának adományozta. 


Responsum Sacre Regie Maiestatis... ad articulos petitionis 
Petri Perényi. 

Ad articulum primum, ubi petit assecurari per Maiestatem 
suam, ne a religione sua prohibeatur : concedit Maiestas sua, uti [!] 
se gerat verum et bonum christianum, ut cuiusque erga Deum pie- 
tas, fidesgue nostra vera et catholica dictare et postulare videtur. 

Ad secundum articulum — — — — — — — — 

De prepositura Schaag : cum Maiestas Sua eam cuidam Baltha- 
saris Banffy affini contulerit, iniquum esset eandem repetere; nihi- 
lominus operam dabit Maiestas Sua, ut vel hanc vel aliam non 
peiorem consequatur prepositus Leleziensis, si modo idoneus et 
habilis sit... 

Expledite]. 

Fogalmazat egy Ív papir három oldalán. — Bécsi cs. és kir. házi stb. levéltár: Hung. 
1540. S. d. 9. Közli : BUNYITAY VINCZE. 


482. 


Beszterczebánya, 1540 augusztus 2. 


Beszterczebánya városa Bártfa városának. — Német prédikátorukat, 
(Frank) Bertalant : nem bocsájthatják el hozzájok, mert maguknak is nagy szük- 
ségök van rá, sok önérdekét hajhászó prédikátor után ez lévén az első, ki a pápista 
visszaéléseket megszüntetni s az evangéliumi intézményeket — bár sokak ellenzésére — 
életbeléptetni törekszik. Nincs is kívüle plébánosuk, vagy más német papjok, a ki 
az evangéliomot némileg hirdetni tudná; merta kik vannak, öregek és afféle 
hasznavehetetlen misemondök. — A mit a nős papokra vonatkozólag írnak : nekik 
is ismételve, írásban is, szóval is meghagyta a király, hogy ilyeneket körükben ne 
szenvedjenek; de a szentírás mást mond, s azért ők is azt mondják, hogy inkább 
kell Istennek, mint az embereknek engedelmeskedni. Frankért ne küldjenek, mert 
ők semmi szin alatt nem bocsátják el. 


Vnnser gruess sambt williger, freundtlicher, nachparlicher 
dinst, er, vnnd freundtschafft, erbietung sein E. W. alzeit zuvor. 
Ersam, weis, besonder gunstig Herrnn vnnd freundt Wir haben 
E. W. schreiben des datum den 27. Julii verschinen, zw Bartpha 
geben, alhir den 2. Augusti emphangen, vnnd seins inhalts ver- 
numen. Darinnen vnns dieselben E. W. vnnder anndern freundtlicher 
maynung anlangen inen herrnn Bartlmeum, vnnsern deutschen pre- 
diger, eurem berueff nach zue khumen nicht hindern, sondern Euch 
denselben eurer wichtigen nodturfft vnnd eifer nach, so Ir zue dem 
rechten wort Gottes tragt, vergónnen wolten, vnnd anfengglich 
melden, als sollen wir hoch gedachte wort Gottes nu lange zeit 
ghabt, vnnd ein recht christlich religion, vnnd gottlichen schrifften 
gemass ceremonien auffgericht haben. Wolten wir demnach E. W. 
nicht verhalten, das wir bei vnnser kirchen, ia auss sonderlichen 
Gottes gnaden zimblich predicanten, doch mer oren, pauch vnnd 
Seckl prediger, dann seelsorger bisher gehabt, welch vill mehr auff 
Ir ergeizigkait vnnd wie vermelt, das so in di kuchl getragen vnnd 
den pauch gefult, dan fur die armen irrenden gewissenn gesorgt 
haben, vnnd nichts vnnder Inen Irer leren frucht, dan beschwerung 
der armen gewissen vnnd Baptisch verplendung, der wir all winckl 
voll vnnd im prauch bei vnnser kirch noch habenn, verlassen. 
Allain was yczo diser arm, ainfeldig, frumb, vleissig man, welichen 
vnns E. W. ab zue fordern sich hefftig bemuen, mit sonnderrn 
vleis, müe vnnd arbeit aus sonnderlichen Gots, des heiligen geists 
gnaden vnnd hulf etlich unspreuch aufgehebt, vnnd etlich in 
christlicher, nach gotlicher schrifften prauch verendert, so aber noch 
in khainem bestandigen thun vnnd yebung, sonnder erst auf- 
zurichtenn furgenumen. So wissen auch E. E. W. woll, das der 


411 


472 


laidig Theuffel nicht leiden mag, das man Im sein, das ist des Papst 
reich in der Kirchen zerstoeren vnnd Got zue aignen soll, hat der- 
halben seine treue helffer vnnd aposteln vnnd der nur vill alhie, 
so der gleich gotlichem vnnd christichem furnemben mit allem 
chrefften in embsiger yebung auff das dasselb ia kain furgang 
gewint, sonnder gehindert vnnd geplagt werde, das widerumb 
bevlissen sein. So mügen wir auch mit grundtlicher warheit E. W. 
anzaigen, das wir diser zeit khainen pfarher, Ia auch sonnst nit ain 
ainzigen teutschen priester, wie wir E. W. in vnnserm vorigen 
schreiben gleichermassen verstendigt, so vnns, vnnd einer armen 
Gemain ainiges Evangelion furtragen vnnd predigen khundt oder 
mocht; sonnder etlich alt, vnnd sonst vnuz missierer, so man der 
schwachen vnnd sonnst [rer alter halben, noch mit zeit bis bass 
erlernt werden, verhalten muess haben. Vnnd soll nun berurter her 
Bartlmeus euren beruef, des er willens gewesen, vnnd noch ist, 
nachkhumen, vnnd wir Ím des stat geben, haben E. W. als die ver- 
stendigen selbst zuermessen, was Irthumb, vnordnung, misbreuch, 
auffruer vnnd annder vnradt bei der kirch vnnd Gemainer stat sich 
erheben wurde, des vnns, dan vnnsers achten, E. E. W. nicht gunnen, 
sonnder mit aigem rat vnnd beistande, des wir vnns zue denselben 
ganzlich versehen, Ia mit demselben nochtaill zue vnnder khumen 
vnnd zewenden helffen sich willig vnnd genaigt finden wurden 
lassen. Aus dieser vnnser offenlichen vnnd augenschinnlichen grossen 
nodt ist vnns nit muglich diesem E. W. ernstlichen anlangen dieser 
zeit stat zue geben, vnnd den prediger von vns zuelassen. Sowi es 
aber furan, wen nun furgenumen vnnd angefangen christliche 
ordnung in preuchlicheren schwung gepracht, vnnd dem Gemaine 
man pass eingepildet, vnnd E. W. alsdan derselben zeit sein des 
predigers nodturfftig sein wurden, wolten wir Inen fur alle ander 
E. E. W. zue furdern vnnd schicken. 

Wo vnnd als E. W. der Rho. Khu. Maiestet etc. vnnsers aller- 
gnedigsten herrnn beuelch anzaigen, das Ir derhalben khain ver- 
elichten prediger oder prister bei euren kirch befordern dorfft, noch 
solt, wir haben eben gleich dieselben mandat vnnd beuelch. Ia es 
ist vnns auch schrifftlich vnnd mundtlich mermallen aus Irer khu. 
Maiestet aigen khuniglich mundt beuolhenn, dieselbe vnnd sonnder- 
lich sturmer, auffrurer, widerteuffer vnd Irs anhangs vund der- 
gleichen priester nicht zueleiden. Weill aber E. H. eins reichen ver- 
standts vnnd vill woll vnnd hochgelert leit bei sich haben, die 
wissen auss gotlicher schrifften, das der Eestand von got aufgesetzt 
vnnd in der gotlichen schrifften gegrundt, vnnd hat zwischen khainen 


personen, gaistlichen, noch weltlichen khain oder ainigerlai vnn- 
dershaidt: so halten wir vnns dem gotlichen beuelch nach, vnnd 
sagen, das Got mehr, als den menschen (doch von Got verordnete 
oberkhait in pillichen sachen vnausgeschlossen) zue gehorchen say, 
vnnd bekhennen solchs offenlich, vie pillich. Es haben auch disen 
artickl di kay. unnd Rho. khu. Maiestet sambt andern pebstischn 
fursten zue Augspurg Im 30-ten Jar verschinen, so Inen durch. 
evangelischen fursten in Irer Confession eingeraicht nicht verworfen, 
noch verwerfen mugen; allain was etlich vneelich pfaffen so gern 
vill weiber vnnd sonst khain gewissen haben, sich damit vergeblich 
geubt vnd widerstrebt, vnnd doch auch auff diese stunde bleiben 
mussen lassen. Derhalben bedurffen sich E. E. W. khains evan- 
gelischen, christlichen predigers so eelich vnd sonst ein erlichen 
wandl vnd leben furet, scheuchen. Got, des wort Ir nachuolgt, wirt 
fur E. E. W. verfechten vnnd dieselben von widerwertigkait bewarnn. 
Aber doch wissen auch E. W. das das Evangelion on Creuz nicht 
sein khan, noch mag, aber der herr hilffts tragenn. Wie dem allen 
N. Weise herren, wie woll wir E. W. mangl des worts gotts auch 
grossen eiffer darzue vernembn vnnd derhalben ein sonnder freundt- 
lich mitleiden mit derselben tragen, vnpitigs willens denselben 
willigclich, wo es on vnsern grossen nachtaill beschehen kundt, 
radsam vnnd hilfflich zue sein: So bitten wir doch freundtlich, 
wellen also hierin in diesem faal mit abforderung vnnseres offtge- 
dachts predigers diser zeit stilstanndt halten vnnd denselben zu- 
uorden, noch vmb denselben auff euch bestimbten lag zue schickhen 
sich nicht vnndersteen, sonnder solchen vergeblichen vncosten 
sparen, dan wir Inen aus obgezognen vnd sonst vill anndern treff- 
lichen vrsachen khains wegs von hinnen verruckhen lassen mugen, 
dorffen, noch wellen. Versehenlich E. E. W. werden vnns solches 
der grossen nodturfft noch, wie zum taill obuermelt, nicht in vn- 
willen aufnemben, dan worinnen wir sonst in annder weg E. E. W. 
vnnd derselben vnnderthanen mit leib, eer, vnnd guet, gunst, freundt- 
schafft vnnd gueten willen erzaigen vnnd dienen mugen, sein wir 
gannz genaigts gemuets vnnd willfertig, vnnd wunschen E. N. H. 
auch hiemit Gottes gnad vnnd alles guets. Geben Im Neuensoll den 
2 tag Augusti des 1540 Jars. Richter vnnd Rat der Stat Neuennsol. 

Kívül: Den Nambhafften, Ersamen vnnd Weisen Herren 
Richter vnnd Rat der Stat Bartpha, vnnsern sonderen Herren, gun- 
stigen vnnd lieben freundten. 


Eredeti, másfél iv papiron, veresviasz pecséttel. — Bdrtfa város levéltára. 
Közli: BUNYITAY VINCZE. 


473 


474 


483. 


Carpentras, 1540 augusztus 10. 


Sadoletus kardinális Frangepán Ferencz egri püspöknek: Csodálkozását 
nyilvánítja, hogy a magyar püspökök még most sem vették kézhez a megerősítő 
bullákat. Részvétét fejezi ki Brodarics halála fölött. 


Diplomata vestrarum ecclesiarum nondum vobis esse reddita 
demiror : videoque, ubi resideat culpa. Est enim genus guoddam in 
nonnullis hominibus sapientiae, guod guibus modis res geri tractari- 
que conveniat, penitus nescit. Itaque etiam, quae bene facta sunt, 
saepe ingrata accidunt illis, in quorum gratiam et utilitatem sunt 
facta. Sed tamen habebam ex Urbe a Marsupinis litteras, ius tibi, 
consecrationem et pontificatus (ut mos est) insignia accipiendi, esse 
datum. Quod idem valere debet, acsi ipsum diploma commendatae 
tibi Agriensis ecclesiae testimonium habuisses. Quod libertatem 
tuam homines perperam interpretentur, eamque magis velint super- 
biam existimare quam libertatem: noli mirari, Francisce optime, in 
tam corrupto seculo, tamque servilibus moribus. Utinam vero sem- 
per apud principes libera vox valeret: cuius inopia et egestate est 
factum, ut aut nulla aut rara consilia ineantur, per quae decus 
atque splendor, salus etiam et incolumitas christianae reipublicae 
restitui possit... Litterae tuae, quamquam tristioribus curis refertae 
me quoque tecum in eandem pene sollicitudinem et societatem 
moeroris attraxerunt, tamen in eo mihi fuerunt periucundae, quod 
magnum mihi dederunt testimonium tui erga me amoris: qui me 
potissimum delegisti, cum quo omnia, quae te angebant, communi- 
cares. De qua re velim sic constituas, te neque fideliorem deli- 
gere potuisse quenquam, neque amantiorem tui. Vale. Brodericum 
nostrum diem suum obiisse molestum mihi fuit; amicum certe 
hominem, et eundem virum bonum prudentemque amisimus. Iterum 
Vale. Carpentoracti, X. Augusti M. D. XL. 


Jacobi Sadoleti, episcopi Carpentoracti, S. R. E. Cardinalis epistolarum libri sex- 
decim. Coloniae Agrippinae. Anno 1572. 466—907. 


484. 


Bécs, 1540 augusztus 13. 


Ferdinánd király ecsetelyén a Magyarországon János király halála követ- 
keztében előállott helyzetet, kéri a pápát, hogy neki 100.000 aranyat küldjön; a 
Zapolyay-párti püspökök részére kiállított megerósító bullákat pedig mindaddig 
ne szolgáltassa ki, míg ezek Ferdinándnak meg nem hódolnak. 


Beatissimo in Christo Patri et Domino, Domino Paulo III. divina 
providentia Sacrosanctae Romanae et Universalis Ecclesiae Summo 
Pontifici, Domino nostro Reverendissimo. 


Beatissime in Christo Pater et Dne, Dne Rme. Post humilem 
commendationem filialis observantiae nostrae continuum incremen- 
tum. Nullum dubium nobis est, quin Sanctitas Vestra antea satis 
edocta sit, quibus titulis ius nobis in regnum nostrum Hungariae 
pridem competat. Idque primum vigore contractuum inter serenissi- 
mum quondam dnum Ladislaum regem Hungariae et maiores nostros, 
de unanimi omnium eiusdem regni ordinum consensu atque sen- 
tentia solempniter firmatorum; deinde haereditario iure conthora- 
lem nostram dilectissimam immediate concernente; postremo etiam 
rite et legitime iuxtaque regni ordinationes et statuta facta publica 
electione et coronatione; quorum tamen omnium non habito respectu, 
pro salute et quiete afflicti illius regni proque totius reipublicae 
christianae commodo, cum rege Joanne pacis et concordiae tracta- 
tus inire, non sine gravi iurium nostrorum praeiudicio et detri- 
mento, sustinuimus, sicque potiorem apud nos communis boni 
rationem quam privatae utilitatis ducendam putavimus. At vero 
cum in istiusmodi pacis tractatibus inter alia diserte puris verbis 
expressum et sancitum sit, ut nos et haeredes nostri statim mortuo 
ipso Joanne rege sine omni controversia in universum istius regnum 
succedere deberemus, non obstante quod filium post se relinqueret, 
cui iuxta eosdem pacis tractatus ex patrimonio genitoris sui pro- 
videre teneremur. Cumque iam idem rex Joannes e vita deces- 
serit, sane statutum apud nos firmiter habemus, ut ad tam multi- 
plicia nostra iura tuenda et conservanda, adque capessendum regni 
imperium nos propius conferamus. 

Quia autem fidedigno exploratorum relatu accepimus, Turca- 
rum magnas copias in confiniis adesse, eosque assiduis accessioni- 
bus augeri, velleque omnino aut Budam regni metropolim, aut 
aliquod aliud insigne eius propugnaculum violenter in potestatem 


475 


476 


suam redigere: non tam opportunum, guam pernecessarium visum 
nobis fuit, nos quoque ad arma accingere, et contractis nostris 
regnorumque ac provinciarum nostrarum viribus, Turcarum crude- 
litati et tyrannidi obsistere. Hoc vero quominus sufficienter, et sic- 
uti volumus et res ipsa postulat, absque adminiculis et subsidiis 
praestari a nobis queat, satis constat id impedimento nobis esse, 
quod superioribus continuis temporibus, atque nunc etiam in varios 
necessarios usus, et maxime ad reprimendos Turcarum insultus, 
plurimos maximosque sumptus fecerimus. Et quoniam Sanctitas 
Vestra et novit et prudenter perpendit, quam perniciosum foret, si 
regnum Hungariae, tanquam pomeria quaedam munitissima ac 
veluti murus totius Christianitatis, sub Turcarum ditionem et iugum 
veniat, et quam parum spei deinceps reliquum futurum sit, illud 
rursus e manibus illorum extorquendi et recuperandi, praesertim 
ubi iam patefacta fuerit ianua Turcis, ut in omnes christianas regio- 
nes pro libidine sua grassentur. 

Et praeterea pro certo denunciatum nobis sit, non minus 
funesto quam pernicioso consilio fratris Georgii sociorumque suo- 
rum solemnes oratores, nempe Werbecium et Joannem Ezeky 
Quinqueecclesiensem, cum muneribus ad Turcam abivisse in hoc, 
ut tributi nomine a Turca obtineant, quo relictum filium regis Joan- 
nis in gratiam et defensionem suam suscipiat illumque in eo statu, 
quo pater illius apud se fuit, permanere sinat, creato interim guber- 
natore regni. 

Facere plane non potuimus, quin ad Sanctitatem Vestram 
tantam periculi magnitudinem litteris nostris primo quoque tem- 
pore perferri curaremus, rogantes et obsecrantes Eam maiori et 
ardentiori, quo possumus, animi studio, ut tum rerum omnium 
pondus, quae in hoc negotio vertuntur, tum maxime periculorum 
magnitudinem multitudinemque, quae ex regni divisione mutuaque 
eius populosissimae gentis discordia expectanda sunt, etiam atque 
etiam attente consideret, neque nos in hac tam urgenti necessitate, 
et vicissim tuendi regni et publicae tranquillitatis constituendae hac 
oblata occasione deserat aut destituat, sed potius pro paterna sua 
in rempublicam christianam nosque pietate et affectione iustas 
suppetias ferat, et centum millia ducatorum contribuat, quo id, quod 
ad Christi nomen et gloriam tuendam atque propugnandam et 
omnium christianorum res stabiliendas pertinet, magno cum fructu 
promovere possimus; quantum enim ad nos attinet, omnes opes 
nostras nostrorumque omnium, que ditionis nostrae sunt, effundere 
parati sumus, ut regnum hoc, cum cuius conservatione universae 


etiam rei christianae salus incolumitasgue coniuncta est, in interi- 
tum ne ruat, neve Turcarum immanitati obtemperet. 

Praeterea petimus a Sanctitate Vestra maiorem in modum, ut 
simul in nostrum favorem brevia ad omnes praelatos in ditione 
quondam regis Joannis existentes expediri iubeat, additis etiam 
minis, nisi obtemperetur, ut nos, quemadmodum ex aequo debent 
et tenentur ac virtute tractatuum pacis praedictae obstricti sunt, pro 
eorum legitimo et naturali rege recognoscant, nobis obedientes et 
audientes sint et debitum fidelitatis iuramentum sine mora prae- 
stent; eosque, qui rebelles et inobedientes fuerint, in iuribus suis 
ecclesiasticis nequaquam confirmet, quin potius eosdem de autho- 
ritate et plenitudine potestatis apostolicae dignitatibus suis privet. 
Denique mandet etiam Nuncio suo apud nos agenti, quo dictorum 
praelatorum nulli sine scitu nostro, et nisi prius fidem et obedien- 
tiam profiteantur, et propter annatas Sanctitati Vestrae dandas nobis- 
cum concordaverint, confirmationem Sanctitatis Vestrae tradat aut 
consignet, sed tantisper eam consignationem confirmationum, donec 


praemissa exequuti fuerint, suspendat et extrahat, et quod Sanctitas - 


Vestra illic etiam nullam eiusmodi inobedientibus confirmationem 
concedat; eo enim pacto fiet, ut quos ratio iuris nostri non move- 
ret, hii authoritate et aequitate Sanctitatis Vestrae coherceantur et 
ad officium perducantur. In quo Sanctitas Vestra rem Deo apprime 
gratam faciet, et nos id una cum caesarea et catholica Maiestate 
fratre et domino nostro charissimo ita fideliter et obsequuenter 
promerebimur, ut nos prorsus gratos et bene memores tantorum 
beneficiorum pietatis et moderationis suae fuisse Sanctitas Vestra 
perpetuo sentiat. Quibus de rebus omnibus honorabili Gabrieli 
Xantho internuncio nostro, ut diffusius uberiusque cum Beatitudine 
Vestra verbis nostris loqueretur, iniunximus, cui Sanctitas Vestra 
fidem solitam (adhibere), nosque pro devota et humili nostra in se 
observantia paterne commendatos habere dignetur. Datum in civi- 
tate nostra Vienna die XIII. mensis Augusti Anno Dni MDXL. 
Regnorum nostrorum Romani decimo, aliorum vero decimoquarto. 
E(iusdem) S(anctitatis) V(estrae) 
Humilis et obsequens filius 


Ferdinandus. 
Ad. Carolus. 


Theiner, Vetera monum. Slavorum merid. I. 648. 


477 


478 


485. 


1540 augusztus 16. 


Thurzó Elek királyi helytartó Selmeczbánya város tanácsát meghívja mos- 
toha leánya és gróf Salm Miklós lakodalmára. 


Prudentes et circumspecti domini et amici honorandi salu- 
tem! Significare voluimus D. vestris, nos privignam nostram, gene- 
rosam dominam Margaretam Zechy puellam magnifico domino 
Nicolao comiti de Salm, supremo cubiculario et consiliario Regie 
Maiestatis rifu Romane ecclesie in legitimam coniugem dedisse, 
cuius elocationem et nuptiarum celebrationem die dominico pro- 
ximo ante festum divi Michaelis archangeli iam iam venturum per- 
agendam in castro nostro Galgocz statuimus. Quare v. dominatio- 
nes rogamus, velint solemnitati nuptiarum ipsarum interesse. Quod 
nos d. vestris omni amicicia refundemus, easque feliciter valere 


optamus. Vienne 16. Augusti Anno 1540. 
Comes Alexius Thurzo de 
Bethlenfalwa 


Judex curie et locumtenens 
Regie Maiestatis. 
Kívül: Prudentibus et circumspectis iudici iuratisque civibus 
civitatis Semniciensis. 


Eredetije Selmeczbánya levéltárában XVI. század. Vallási tárgyú levelezések. 
Közli : Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


486. 


Kelet nélkül (1540 augusztus 19). 


Perényi Péter a királynak a vallásra vonatkozó válaszával meg van elé- 
gedve; nem is óhajtott uj felekezetet ápolni vagy indítani, csak irigyeinek és vádas- 
kodóinak útját akarta elyágni. 


Responsio verbalis Petri Pereny privata 19 huius mensis ad 
resolutionem Maiestatis V. per me ei propositam. 


— (En 0000 — GT (EMmmEmmI —— GEM a—— 


De responso Maiestatis V. benigno super religione /Kifórülve : 
gratias agit] contentus est; et dixit hoc sibi concedi non optavisse, 
quod novam aliquam sectam alere vel instituere vellet, sed saltem, 


ut invidie et accusationi emulorum suorum, que pro honore apud 
Maiestatem V. contra eum fieri possent, obviaret. 


— 0 — Cd GE GE 4-0 0400 0000 00 0 AA-00 R80 8088888 EEE a EEE 


Egy fv papiron, kelet nélkül, de János király halála után, mert annak halálát em- 
líti. — Bácsi cs. és kir. házi stb. levéltár: Hung. 1540. S. d. II. 7/2. 
Közli: BUNYITAY VINCZE. 


487. 


Bécs, 1540 augusztus 23. 


Ferdinánd király Paksy Barnabás, Tholnay Imre, Romanus János és 
Lovász Mihálynak, az egri püspök Olaszországba és Rómába utazó embereinek 
utlevelet ad. | 


Ferdinandus etc. Universis et singulis... Cum Barnabas Paxy, 
Emericus Tholnay, Baptista Romanus et Michael Agazo familiares 
Episcopi Agriensis ad Italiam et Romam versus petituri sint, nosque 
eisdem tutum et expeditum iter ubique patere cupiamus... pre- 
dictos Episcopi Agriensis familiares... libere, expedite et absque 
aliquo impedimento seu molestatione ire, transire, stare, morari ac 
recedere sinatis... Datum Vienne 23 Augusti 1540. 

Exp[edite]. 


Fogalmazat egy félív papir két oldalán. — Bácsi cs. és kir. házi stb. levéltár : Hung. 


1540. Aug. 23. 
Kózli: BuNYITAY VINCZE. 


488. 


Pécs, 1540 augusztus 24. 


Sulyok Ferencz pécsi tanuló levele édesanyjához, Sulyok Istvánné Kende 
Klárához. 


Tisztelendő és én szerelmes asszonyum és anyám, öröké való 
alázatos szolgálatom után kévánum te Kegyelmednek mind házad 
népével egésségét hallani. Jól lehet én Kegyelmednek régulta egy 
ígét sem Írtam, melyet, kérem Kegyelmedet, hogy Kegyelmed rest- 
ségemnek ne tulajdonícson, mert tuggya Isten, hogy írtam vóna, 
de nem tehettem akor, mikor valaki oda ment, mert azkor leczkét 
olvastak. De ma mind addig kerestem idét hozzá, míg nem találtam. 
Azzért kérem Kegyelmedet mint szerelmes asszonyomat, hogy Kegyel- 
med szóljon uramnak, hogy az mesterrel szerzéggyék meg és aggyon 
valamit neki, mert óránként kéntat: ha hosztak valamit neki, avagy 


479 


480 


ha jütt valaki Kegyelmedtől? Én mindenkor mondom, hogy meg 
leszen az övé, de uramnak sok dolga vagyon; de ő azt mongya, 
hogy ha uram akarná, hát meg lehetne, mert uram ede kül[d]hetné 
egy szolgáját és küldhetne néki valamit. Azzért kérem Kegyelme- 
det, hogy Kegyelmed gondoljon reá, hogy ne leg[yJen erre gon- 
dom. Továbá doktoramnakis kite[lt] esztendeje s még nyócz forintal 
tartozu[n]k nekiis, őis kenyereg : hogy valamivel meg totná (tódná ?) 
Kegyelmed, mert nincs mivel élni. Továbá az gazdánális ki telljt az 
esztendő, őis kér, hogy meg adnúk néki, az mivel tartozunk, mert 
kértem vót tűle én uram szavával egy nadrágra való posztót és alá- 
valót, az posztó vót purgamál, fertálheán két seng, annakutánna 
kértem egy imegre való patkos gyócsot, mellyet bizzon nem kértem 
vóna, de nem vala egy ingemis. Továbá Kegyelmed ne feleggyen 
el éngemis, hanem külgyen Kegyelmed valami kevés pénzt nékemis, 
kit meg akarok szolgálni te Kegyelmednek mint erekül öreké Amen. 
Pécsen az skólába szent Bertalan napján. Isten tarcsa meg Kegyel- 
medet mind uramal és egyib tagaimalis esszen [össze?] nagy sok 
ideig. 1540. 
Az te K. alázatos fia Swlyok Ferencz 
ő maga kezével. 


Továbá szerető asszonyom, szóljon Kegyelmed uramnak, hogy 
Tamás merterrelis végezne, mert igen szorgalmaztat. Imár az mas- 
tani mestert kérte[i]s, hogy zálagokat vég|y]e azoknak, az kik tar- 
toznak néki. 


Kívül: Tisztelendő és én szerelmes asszonyomnak Kende Kalárá- 
nak Swlyok Istvánnénak. Nékem öröké való tisztelendő asszonyom- 
nak és anyámnak addassék. etc. 


Gróf Kuun Géza marosnémeti levéltárából közölte Peffkó Béla, Történelmi Tár 
1887. évf. 802. I. 


489. 


Bécs, 1540 augusztus 25. 


Ferdinánd király beleegyezik, hogy Pozsonyban a török veszedelem alkal- 
mával a város védelmezése végett lerombolt két szegényház összevonassék és a kla- 
risszák klastromába a pápa kikérendő jóváhagyásával áthelyeztessék. 


Erectio seu consensus in erectionem hospitalis. Nos Ferdi- 
nandus etc. memorie commendamus tenore presentium significan- 
tes guibus expedit universis, nos ex suplicatione fidelium, dilecto- 
rum nostrorum, prudentium et circumspectorum iudicis, magistri 
civium, iuratorum civium ac totius communitatis civitatis nostre 


Posoniensis intellexisse, gualiter dum retroactis disturbationum tem- 
poribus de anno scilicet Domini millesimo quingentesimo vicesimo 
nono immanissimus Tyrannus, Turcarum Cesar, inclitum istud Re- 
gnum nostrum Hungarie igne ac ferro invadendo, civitatem nostram 
Viennam obsedisset ascendendoque navalibus suis viribus dictam 
Civitatem nostram Posoniensem relictaque obsidione Viennensi de- 
scendendo eandem preteriisset, consiliarii bellici et capitanei nostri 
tunc temporis ex speciali nostra commissione in ipsa Civitate nostra 
Posoniensi presidia agentes, timentes Turcarum Cesarem iisdem 
navalibus suis viribus reversurum, quantum ad defensionem eiusdem 
Civitatis nostre Posoniensis attinuisset, sollicite et mature delibe- 
rantes non solum domos quam plurimas in suburbiis existentes, 
verum etiam duas ecclesias parrochiales et duo similiter hospitalia 
extra, attamen prope muros civitatis Posoniensis prefate adiacentia, 
dirui et solo adequari fecissent. Non habentes autem eotunc com- 
modum seu capacem aliquem locum pro pauperibus, perpendentes 
ad salutem animarum ipsorum attinere, ne pauperes (quorum inpri- 
mis tunc gentium nostrarum Germanorum, Hispanorum et Bohemo- 
rum magna fuisset copia) fame et inedia perirent, haud vulgari sane 
pietatis zelo impulsi fuissent hospitalia huiusmodi duo in unum 
commutare et ad Cenobium claustri Monialium dive Clare virginis, 
Ordinis Fratrum Minorum sancti Francisci intra muros dicte Civi- 
tatis nostre Posoniensis existens, quod ipse Moniales virgines propter 
metum Turcarum ad alia loca transmigrantes vacuum dimisissent, 
transferre, ubi edificia necessaria ad usum pauperum mendicorum 
extruxissent hodieque pro tenuitate facultatum suarum extrui face- 
rent. Postea vero tempore tranquilliori redeunte, cum nulla penitus 
dictarum virginum Monialium (dempta unica Abbatissa) ad pre- 
fatum claustrum ipsorum, ita extenuatis incendio et variis aliis 
casibus claustri eiusdem proventibus, ut vix unice Abbatisse susten- 
tationi sufficerent, reversa esset, neque adhuc redire intenderent, 
immo fere omnes e vivis decessisse dicerentur, ipsiusque Abbatisse 
nunc in lecto mortis decumbentis ultima esset voluntas, ut claustrum 
ipsum deinceps hospitium pauperum esset et hospitale permaneret, 
redditusque et proventus claustri eiusdem admodum exigui susten- 
tationi commodiori pauperum accederent, suplicarunt igitur nobis 
prefati iudex magister civium, jurati cives ac tota Communitas 
dicte civitatis nostre Posoniensis, ut quando idem claustrum suo in 
loco ex consensu et voluntate progenitorum suorum per serenis- 
simum quondam dominum Andream, Hungarie Dalmatie Croatie etc. 
regem, felicis reminiscentie, predecessorem nostrum, fundatum et 
Pgyháztórt. Emlékek. III. 31 


481 


482 


extrui inceptum ac successu temporis per nonnullos pios homines 
olim cives Posonienses perfectum fuisset, collatiogue nostre Maie- 
stati cederet, neque in facultatibus eorum situm esset aliud hospi- 
tale alio in loco erigere seu instaurare, presertim quod ipsi innu- 
meris et quottidianis structuris, communitionem predicte civitatis 
nostre Posoniensis necessarie concernentibus, gravati et occupati 
forent, quibus aerarium eorum plane exhausissent, dignaremur pre- 
fatum claustrum, sic ut premissum est, pro pauperibus deputatum 
et extructum, in tali statu et ordine relinquere, et ut in hospitale 
pauperum commutaretur consensum nostrum Regium gratiose pre- 
bere. Cum itaque Regie nostre Celsitudini congruat, inter alias pias 
sollicitudines nostras etiam pauperum mendicantium iuxta divinum 
verbum curam habere, et re ipsa edocti simus, pauperum hospi- 
talia duo solo adequata, presertim vero perpendentes, eomodo 
claustrum ipsum redditusque et proventus eiusdem non ad pro- 
phanos sed rursus pios usus converti, illis et aliis respectibus supli- 
catione eorum exaudita et admissa, regia nostra authoritate et vera 
in pauperes eleemosyna consentimus concedimus et permittimus 
prefatis exponentibus, ut prememoratum claustrum deinceps in pau- 
perum mendicantium hospitium et receptaculum commutare, red- 
ditusque et proventus claustri eiusdem universos et singulos in 
usum et sustentationem commodiorem pauperum mendicantium 
convertere possint et valeant. Hoc tamen specialiter adiecto, quod 
huic nostro consensui, concessioni et permissioni regiis etiam eccle- 
siastice superioritatis idest Sanctissimi Domini nostri Pape dispen- 
satio accedi curetur. Harum nostrarum vigore et testimonio litera- 
rum mediante, quas manu nostra subscripsimus sigillique nostri im- 
pressione communiri iussimus. Datum Vienne 25 Augusti 1540. 
Expf[edite]. 


Fogalmazat. — Bécsi cs. és kir. házi stb. levéltár: Hung. 1540. 
Kózli: BUNYITAY VINCZE. 


490 e 


1540 augusztus hó. 


Beszterczebänya város birája és tanácsa Kephart Lipót pozsonyi prédiká- 
tornak ír, hogy egy Haimburgban időző tanult és jó paedagogus fiatal embert a 
város nevében hivjon meg iskolamesternek. 


Venerabilis Domine. 
Intelleximus preterea guendam virum doctum iuventutisgue 
erudiende studiosum ac diligentem Hamburgi agere. Cui, ut accepi- 


mus, illic manendi, et hoc certis rationibus, animum nullum esse. 
Quare re sic se habente, ipsoque ad spartam nostram ornandam, 
hoc est scholam nostram, reipublice nostre seminarium, regendam 
et instituendam idoneo, Dominatio Vestra venerabilis dignetur et 
eum nostro nomine vocare, habiturus conditionem non conternpnen- 
dam. Quam si acceptare voluerit, absque mora animi sui erga nos 
voluntatem scripto aperiat. Nam dies Georgii ad prodendum ludi- 
moderatorem nobis sacratus est. Vocamur preterea in spem illi, 
Christo authore, non defuturam parem fortunam labori, modo 
scholam nostram pro dignitate literarum et tueri et ornare non 
gravabitur. Iterum bene valeat venerabilis vestra C(aritas). 


Papirosra írt fogalmazvänya, mely egy 1540. aug. 3-iki levéllel függ össze, Besz- 


terczebánya város levéltárában : Fasc. 97. nov. 36. 
Közli: BÉKEFI REMIO. 


491. 


Bécs-Ujhely, 1540 szeptember 4. 


Ferdinánd király felhivja az esztergomi érseket, hogy Kollonich Szigfrid 
Ferdinánd nevű fiának az első üresedésbe jutó kanonokságot adományozza. 


Strigoniensi. Ferdinandus etc. Reverende Pater, Devote, Fidelis 
et syncere Dilecte. Ostendit nobis honorabilis, doctus, fidelis nobis 
dilectus Seyfridus a Kollonisch, Consiliarius noster in Regimine 
Austriaco, se nepotes tres ex fratre et tres item filios habere, bone spei 
atque indolis adolescentes, quos magnopere cupiat in continuato 
bonarum literarum studio alere sustinereque. Et quod id eo com- 
modius facere possit, nobis humiliter supplicavit, ut unum ex filijs 
suis, nomine Ferdinandum, de se pre ceteris egregij ingenij speci- 
men prebentem Devotioni tue commendare non dedignaremur in 
hoc, ut ei primo vacaturum canonicatum in Ecclesia ista Strigo- 
niensi conferre nostra intercessione velit, presertim non refraganti- 
bus Regni nostri Hungarie statutis, cum ipse filius ex Croatia, Croata 
avo paterno, eiusdem Regni subdita oriundus sit. Nos itaque con- 
siderantes tum grata fideliaque prefati Consiliarij nostri servitia, 
que adhuc hodie nobis prestat, adeoque sua et maiorum suorum 
de serenissima domo nostra Austrie benemerita, tum etiam quod 
opus pium et nostra clementia non indignum id existimemus, non 
potuimus nisi benigne eius petitioni annuere, eandem proinde 
Devotionem tuam clementer hortantes et requirentes, velit intuitu 
et commendatione nostra, que ex iusta et pia causa procedit, dicti 

31* 


433 


484 


Consiliarij nostri filio Ferdinando de primo vacaturo canonicatu 
istius Ecclesie favorabiliter providere. Faciet in eo Devotio tua rem 
nobis apprime gratam, erga se gratia nostra Regia recognoscendam. 
Datum in nova Civitate nostra, die 4% Septembris 1540. 

Expledite]. 

Fogalmazat egy félív papir egyik oldalán. — Bécsi cs. és kir. házi stb. levéltár: 


Hang. 1540. Sept. 10. 
Bid t. Közli: BUNYITAY VINCZE. 


492. 


Lelesz, 1540 szeptember 7. 


Gyakfalyi Eufrozina a leleszi konvent előtt házát, az ahhoz tartozó ingat- 
lanokkal együtt bizonyos föltételek alatt, örök alamizsnául a Mindenszentek gyak- 
falvi (most nevetlenfalvi) templornának adományozza. 


Nos Joannes Prepositus et Conventus Ecclesie Sancte Crucis 
de Lelez memorie commendamus per presentes, quod nobilis domina 
Ewffrosina, filia nobilis condam Michaelis de Oyakffalwa, coram 
nobis personaliter constituta spontanea sua voluntate est confessa 
hoc modo: quomodo ipsa matura in se deliberatione prehabita, 
cupiens id seminare in terris, quod tandem multiplicato fructu col- 
ligere posset in celis; cum itaque ipsa, Deo ita volente, nullum 
heredem et successorem, ad quem bona sua infrascripta devolve- 
rentur, haberet, ob illam igitur singularem spem et devocionem 
specialem, quas... (kiszakadt) erga Beatos omnes Sanctos dei, quo- 
rum nominibus gloriosissimis Ecclesia p....nis Gyakfalwa predicte 
fundata existit, gereret et haberet: dictam Ecclesiam omnium Sancto- 
rum heredem et successorem in huiusmodi bonis suis constituere 
et efficere volens, domum et curiam nobilitarem dicti olim patris 
sui, postque illum suam, quam nunc eadem inhabitat, in posses- 
sione Gyakfalwa prescripta in comitatu de Wgocha existentem 
habitam simulcum cunctis eiusdem utilitatibus et pertinenciis quibus- 
libet, terris scilicet arabilibus, cultis et incultis, agris, pratis, pascuis, 
fenetis, silvis, nemoribus, montibus, vallibus, vineis, aquis, fluviis, 
piscinis, piscaturarum, aquarumque decursibus, molendinis et locis 
eorundem, generaliter vero quarumlibet utilitatum et pertinencia- 
rum suarum, quovis nominis vocabulo vocitatarum, ad eandem de 
iure et ab antiquo spectancium et pertinere debencium integritati- 
bus prefate Ecclesie omnium Sanctorum in perpetuam elemosinam 
dedisset et donasset ac in perpetuum contulisset et inscripsisset, 
imo dedit, donavit, contulitque et inscripsit coram nobis tali autem 


condicione adiecta mediante, quod eadem domina et mater ejusdem 
vita ipsarum durante prescriptam domum et curiam nobilitarem 
simulcum omnibus predictis utilitatibus et pertinenciis atque pro- 
ventibus quibuslibet pacifice possidere et manutenere valeant atque 
possint, hoc denique non pretermisso, quod si aliqui fratres eiusdem 
prescriptam fassionem suam quodam modo violarent aut infringe- 
rent, extunc non aliter, dummodo prius quinquaginta florenis hun- 
garicalibus eidem Ecclesie persolutis, quantum redempcioni magis 
competit, eandem occupare valeant, atque possint. Datum in vigilia 
festi Nativitatis Beatissime Marie Virginis. Anno Domini millesimo 
quingentesimo quadragesimo. 


Eredeti, félív papiron, melynek vízjegye egy lépő medve ; hátpecsét nyomaival. — 
Bölöni család levéltára a biharmegyet mizeumban. 
Kózli: BUNYITAY VINCZE. 


493. 


Kelet nélkül (1540 szeptember 7 kórül).1 


Ferdinánd királyhoz intézett follerjesztés, melyben Perényi Péternek Izabella 
királyné és fia, valamint önmaga és a törökök fogságába került saját fiára vonat- 
kozó kivánalmai adatnak elő. 


Articuli postulationum spectabilis ac magnifici domini Petri 
de Peren, comitis perpetui Abawywariensis a Sacratissima Roma- 
norum, Hungarie et Bohemie etc. Regia Maiestate. 

Imprimis ut Maiestas sua Regia dignetur gratiose curare, ut 
serenissimam dominam Isabellam, reginam viduam de suis, filiigue 
sui iuribus contentam reddat; et guoniam Maiestas sua plane videt 
nec Budam, nec alia munimenta Regni esse in manibus vidue 
Regine, dignetur ita se gratiosam erga illam, eiusque filium exhi- 
bere, ut siquid preter voluntatem Regine attentarent fortalitiorum 
officiales et prefecti, nihilominus vel affinitatis, que intercedit, respectu 
Maiestas Regia clementia sua erga illam uti dignetur, id quod uni- 
versi sibi de Maiestate sua persuadent. 

Deinde ut Maiestas Regia, memor veteris sui promissi, digne- 
tur regnum Hungarie sive uno, sive alio modo illud assequatur, in 
suis libertatibus, iuribus et iustitie administratione conservare, quem- 
admodum et in articulis transactionum cum serenissimo Joanne 


! Mivel a 7. pontban kért levelet a királyi kanczelläria szeptember 14-én 
már kiállította, e fölterjesztés azelőtt kelt. 


485 


486 


rege initorum est expressum, et Maiestas sua literas superinde 
dare dignata est. 

Item, ut cum ipse D. Petrus ad Maiestatis sue servitia, fideli- 
tatemque et obedientiam se contulit: dignetur ipsum gratiose amplecti 
et se clementem in illum exhibere, exclusa et perpetue oblivioni data 
omni memoria veterum casuum, nec preteritos casus ad quorumvis 
suggestionem refricare velit. 

Preterea cum Maiestas sua non ignoret filium ipsius Domini 
Petri in Thurchia captum detineri: dignetur opera et medio tam 
invictissimi Imperatoris Caroli, quam serenissimi Gallorum Regis, 
aliorumque amicorum suorum laborare, ut quibuscunque poterit 
modis per omnem occasionem e manibus Thurcharum liberetur. 

Ut Maiestas sua de postulationibus Domini Colocensis in 
restituenda arce Zarwaskew et aliis proventibus illius; item de peti- 
tionibus Francisci Bebek et Sigismundi Balassa transigere dignetur. 

Ut si contingeret Fratrem Georgium et Valentinum Therek 
ad aliquos tractatus et conditiones descendere: Maiestas Regia ita 
se cum iliis gerere dignetur, ne sine consilio D. Petri et D. Colo- 
censis transigat. Idque propterea, ne quid periculi vel insecuritatis 
aut ignominie ipsi Domino Petro, fratribusque, et amicis suis con- 
tingat (a lap szélén más kéztől: In missilibus). 

Ut Maiestas Regia, quemadmodum gratiose obtulit, literas 
super episcopatu Vaciensi in personam Nicolai filii sui dare digne- 
tur et cum hoc firmiter mandare Dominis Capitaneis cum exercitu 
descendentibus, ne bona illius episcopatus diripiant aut vexent, sed 
potius defendant. Item ut iam nunc expediantur mandata ad sub- 
ditos episcopatus, ne proventus debitos alteri, quam domino Petro 
ac filio suo administrent; castraque ipsa episcopatus in descensu 
liberentur et D. Petro reddantur. 

Ex quo Maiestas sua gratiose promittit dare aut castrum 
Trinciniense aut illius loco 40 millia florenorum intra semestre 
tempus: petit, ut horum sex mensium initium a prima die huius 
mensis Septembris computetur. 

Item ut arx Kewesd iam nunc de facto restituatur cum omni- 
bus illis iuribus et pertinentiis in Bodrogkewz existentibus, cum 
quibus scilicet arcem illam D. Seredy possedit et modo possidet. 

In negotio castri Saros quid molestum et difficile iudicat 
D. Petrus, cognoscet Maiestas Regia ex D. Locumtenente; in hoc 
quoque gratiosam relationem et deliberationem expectat. 

Quod vero ad officium cancellariatus attinet, contentus est 
illud acceptare, modo in aliis officiis quoque, que per occasionem 


conferri poterunt, dignetur Maiestas sua ipsius D. Petri habere ratio- 
nem, prout per Reverendum Nicolaum Olahum nunciavit. 

Quod Maiestas sua pretextu religionis ipsum ad nullius instan- 
tiam vel suggestionem molestabit; in ea tamen re idem D. Petrus 
studebit se bono modo gerere. 

Preterea ut Maiestas sua castra et bona quondam Antonii 
Paloczy, que post felicem coronationem suam D. Petro donaverat, 
dignetur denuo datis literis recognoscere, quod bona illa nemini 
prius, quam illi donasset, que et nunc donare dignetur simulcum 
omnibus iuribus, si qua Maiestas sua in illis qualitercunque habe- 
ret; literas etiam super eisdem per quondam Joannem Regem datas 
confirmet et alias etiam universas literas ad ista bona necessarias 
expedire et dare dignetur. 

Ut super ducatu de Soklyos, sive quem alium locum domi- 
nus Petrus ex castris aut bonis suis pro titulo ducatus elegerit: 
literas confirmationis a Sacra Imperiali Maiestate ordinare dignetur. 

Ut apud eandem Imperatoriam Maiestatem et ceteros con- 
fratres efficiat, quo in ordinem aurei velleris acceptetur (más epy- 
korú kéztől a lap szélén: In missilibus). 

Ut castrum Lypocz e manibus eorum, apud quos est, elibere- 
tur et restituatur sibi. 

Ut confirmet Maiestas Regia illud ius, quod Joannes Rex con- 
tulerat Domino Petro in fodina de Telkybanya. 

Ut honorem comitatus Zempliniensis Maiestas Regia con- 
ferat Gabrieli filio Domini Petri, quem quidem honorem idem et 
nunc habet. 

Item ut Maiestas sua castrum Walpo victualibus et aliis neces- 
sariis rebus providere et illius intertentionem suscipere dignetur; 
aut si Maiestas sua id pro sufficientia non curaret: extunc dum et 
quando ipse Dominus Petrus predictum castrum Maiestati sue 
resignaverit, dignetur Maiestas sua ipsum castrum ad manus suas 
accipere, illiusque curam agere. 


Két ív papirnak öt oldalán, kelet nélkül. Kivéve az első, továbbá a negyedik, 
ötödik, hatodik és az utolsó pontot, mindenik pont mellé ugyanaz a toll, mely a már jel- 
zett két megjegyzést írta, ilyen tt jegyet tett. — Bácsi cs. és kir. házi stb. levéltár: Hung. 


1540. S. d. IIl. 2. 
Kózli: BUNYITAY VINCZE. 


487 


488 


494. 


Bécs-Ujhely, 1540 szeptember 14. 


Ferdinánd királynak nyilt levele, melyben a váczi püspöki megye lakosai- 
nak tudtára adja, hogy Perényi Miklóst váczi püspökké nevezte ki. 


Fiant Patentes. Ferdinandus etc. Universis et singulis, pruden- 
tibus, circumspectis ac providis judicibus et juratis, cunctis etiam 
alijs civibus subditis et incolis in omnibus civitatibus oppidis villis 
et possessionibus episcopatus Vaciensis existentibus et commoran- 
tibus fidelibus nobis dilectis salutem et gratiam nostram Regiam. 
Quum nos episcopatum Vaciensem fideli nostro dilecto reverendo 
Nicolao de Peren donavimus et contulimus eundemque in dominio 
et perceptione universorum proventuum et reddituum ipsius epi- 
scopatus manutenere volumus: Fidelitati idcirco vestre ac vestrum 
cuilibet harum serie firmiter committimus et mandamus, ut pre- 
fatum de Peren pro vestro domino et episcopo tenere et recog- 
noscere, eidemque debitam obedientiam prestare et exhibere, uni- 
versos etiam proventus de medio vestrum iuxta consuetudinem ab 
antiquo observatam provenire debentes eidem Nicolao de Peren 
aut ipsius hominibus et officialibus et nemini alij administrare et 
de eisdem respondere debeatis et teneamini, secus nullo modo 
facturi. Presentibus perlectis exhibenti restituendis. Datum in nostra 
Civitate Nova, die XIIIJ septembris, anno 1540. 

Expfedite]. 

Fogalmazat egy félív papir egyik oldalán. — Bácsi cs. és kir. házi stb. levéltár : 


Hang. 1540. Sept. 53. — U. i. az 58. sz. a. is ide tartozik. 
. Közli : BUNYITAY VINCZE. 


495. 


Eger, 1540 szeptember 14. 
Az egri püspök kéri a királyt jelölje ki az időt és helyet, amikor és ahol 


az idézésre meg kell jelennie, de kikött, hogy akkor Thurzó is a királyi udvar- 
ban legyen. 


Sacra Regia Maiestas et Domine, Domine Clementissime. Post 
orationum et servitutis perpetuam commendationem. Heri ex literis 
domini Cornelij, oratoris Sacre Cesaree et Catholice Maiestatis et 
Hyeronimi a Durin (lehet : Durni is), Prepositi Ecclesie mee minoris 
intellexi, Maiestatem Vestram S. id a me cupere, ut accedam ad 
curiam Vestre Maiestatis et licet non sine periculo rei domestice id 


fieri poterit, tamen faciam id, quod iubet Vestra S. Maiestas, dum- 
modo mihi per literas Vestre Maiestatis innotescat tempus et locus, 
quo ire debeam. Supplico tamen, ut pro illo tempore dominus 
Turzo sit in curia V. M. quam Deus felicissimam conservet longis- 
sime. Agrie 14 Septembris anno Domini 1540. 


Eiusdem M. V. S. | 
Servitor et Capellanus 


Agriensis subscripsit. 


Kívül: Sacre Regie Maiestati Romanorum Hungarie Bohe- 
mie etc. Archiduci Austrie etc. Domino meo Clementissimo. 


Egy Ív papir első oldalán, zárópecséttel. — Bécsi cs. és kir. házi stb. levéltár: 


Hang. 1540. Sept. 44. 
Mid P Közli: BuNvYITAY VINCZE. 


496. 


Bécs-Ujhely, 1540 szeptember 15. 


Ferdinánd király Várallyai Szaniszló székesfejérvári prépostot, ki János 
király elhaltával Ferdinánd hűségére visszatért, állásában megerősíti ; a szekszárdi 
apátság és több javadalmak és jószágok adományozását számára kilátásba helyezi. 


Nos Ferdinandus... Recognoscimus et fatemur per presentes 
guod guia reverendus Stanislaus, prepositus ecclesie Albensis et 
loci eiusdem perpetuus comes etc. in sinum nostre clementie 
iuxta pacta ac conditiones et conclusiones pacis, gue inter nos et 
serenissimum condam dominum Joannem, Dei gratia Hungarie etc. 
Regem super reali et integra consequutione predicti regni nostri 
Hungarie illiusque dominii et partium eidem subiectarum inter- 
cesserunt et firmate sunt, rediit debitamque fidelitatem et obedien- 
tiam se nobis ultro prestare obtulit: ob hoc nos quoque volentes 
eundem Stanislaum prepositum gratia et liberalitate nostra Regia 
prosequi, eidem in verbo nostro Regio promisimus ipsumque asse- 
curavimus, quod illi ad preposituram dicte Ecclesie Albensis, quam 
a certis annis possedit et nunc possidet simulcum iure patronatus 
omnium dignitatum et beneficiorum eiusdem ecclesie, abbatiam 
Saxardiensem cum omnibus iuribus emolumentis et proventibus 
suis duximus annectendam, dandam donandamque et conferendam 
in eisdemque prepositura et abbatia in omnem eventum conser- 
vandum et protegendum a manibusque alienis eandem abbatiam 
eliberandam; preterea totalem possessionem Kayatha nuncupatam 
prope civitatem nostram Eperyes existentem, in cuius quieto et paci- 


489 


490 


fico dominio se ipse prepositus pacifice fuisse eamgue possedisse 
asserit, item totalem portionem domus honeste condam mulieris 
Sophye, Myllerne vocate, Bude existentis, quam egregio Cristo- 
phoro Batthiany testamentaliter legatam dicit-cum roboratione iurium, 
que idem Stanislaus prepositus super eadem integra domo haberet, 
item universa bona et quelibet iura possessionaria egregii condam 
Wolffgangi Bwzlay de Gergellaka quocumque nomine nuncupata 
per mortem et defectum seminis sexus masculini simul cum iure 
nostro regio in eisdem bonis et castro Symonthornya appellato, 
partim in Albensi, partim vero in Tholnensi comitatibus adiacente, 
a manibus eiusdem Wolffgangii Bwzlay utcunque alienato, eidem 
Stanislao Preposito et nemini alteri dabimus donabimus et confere- 
mus, ita tamen ut ipse eam nobis semper fidelitatem et obedientiam 
integre et syncere prestare curet, per quam se nobis magis ac magis 
gratum et acceptum reddere et non solum acceptum, verum et uti- 
lem pro posse suo servitorem prebere debeat Imo promittimus 
ipsumque Stanislaum Prepositum assecuramus ac predicta omnia 
eius postulata ex gratia nostra speciali eidem damus donamus et 
conferimus predictamque abbatiam Saxardiensem ad memoratam 
preposituram Albensem annectimus et a manibus alienis eliberabi- 
mus, in realem pacificamque possessionem collocabimus ipsumque 
protegemus, necnon ius suum in iamfata totali domo et curia 
lapidea dicte Myllerne habitum roboramus et confirmamus harum 
nostrarum vigore et testimonio literarum mediante. Datum in Civi- 
tate nostra Nova Austrie, die vigesima quinta mensis septembris 
anno Domini millesimo quingentesimo quadragesimo, regnorum 
nostrorum Romani decimo aliorum vero quarto decimo. 
Expfedite]. 


Fogalmazat. — Bácsi cs. és kir. házi stb. levéltár: Hung. 1540. 
Közli : BUNYITAY VINCZE. 


497. 


Győrszentmárton, 1540 szeptember 25. 


Mikály apát a pannonhalmi várnagy testvérének érdekében Nádasdyt kéri, 
hogy annak lovát visszaadassa. 


Magnifice domine... Intelleximus iamdiu germanum egregii 
Gregorii Kamanczf, castellani istius domus nostre sancti Martini, 
consequenterque servitorem istius ecclesie, unum equum suum per- 
didisse et, ut nobis datur intelligi, in exercitu v(est)re M(agnifice) 


D(ominationis) inven[... Quare plurimum rogamus ipsam, velit 
tum contemplatione nostri tumque servitiorum prefati Oregorii 
Kamanczy prefatum equum suum secundum veram suam compro- 
bationem sibi restitui facere... Ex domo nostra sancti Martini 
sabbatho post festum sancti Mathei apostoli 1540. 


Michael abbas Sancti Martini. 


Kívül : Magnifico domino Thome de Nad[asd] Thavernicorum 
regalium magistro. 


Eredetije veresviaszba nyomott pecsét tóredékével a Nádasdy-levelek M. csomó- 


jában az országos levéltárban. 
Kózli: Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


498. 


Székesfejérvár, 1540 szeptember 27. 


Várallyai Szaniszló fejférvári prépost fogadja, hogy mivel az ország, a 
János és Ferdinánd közt létrejött szerződés folytán amannak halálával Ferdinándra 
szállott, ennek rendületlen híve leend. 


Nos Stanislaus, prepositus ecclesie Albensis ac loci eiusdem 
comes perpetuus etc. recognoscimus et serie presentium fatemur, 
quod quia vivente serenissimo principe et domino domino Joanne, 
Dei gratia Rege Hungarie, Dalmatie, Croatie etc. Domino nostro 
clementissimo pie memorie, eam fidem fidelitatem et obedientiam, 
quam debuimus, usque ad ultimum finem vite sue prestavimus, 
sed cum ordinatione divina e vivis iam discesserit et iuxta pacta et 
conclusiones pacis super hoc regno Hungarie cum serenissimo et 
invictissimo principe domino, domino Ferdinando, Dei gratia Roma- 
norum dictorumque Regnorum Rege etc. per ipsum sponte factas, 
consecutio dominij istius Regni et partium eidem subiectarum ad 
prefatam Sacram Regiam Ro. Maiestatem pertineat, quibus con- 
ditionibus, honestis rationibus factis, nos refragare nolentes, prout 
neque debemus, eam fidelitatem obedientiamque, quam prefate 
defuncte Maiestati prestavimus, eam prestaturi prefato Ro. Regie 
Maiestati iuxta assecurationem Sue Maiestatis nobis factam offeri- 
mus et promisimus, prout promittimus ad fidem nostram Deo debi- 
tam fidelitatemque Sue Maiestati observandam, harum nostrarum 
manu nostra, sigilloque nostro proprio consignatarum et communi- 
tarum vigore et testimonio literarum mediante. Datum in domo 
nostra prepositurali feria secunda proxima ante festum Beati 


491 


492 


Michaelis Archangeli. Anno Domini Millesimo quingentesimo 


Quadragesimo. 
Idem Prepositus Albensis manu propria. 


Nyilt levél egy ív papir egyik oldalán keresztben írva, alján piros pecséttel, mely- 
nek paizsán jobbra (herald.) ágaskodó oroszlán jobb lábával liliomot tart. — Bácsi cs. & 


kir. házi stb. levéltár: Hung. 1540. Sept. 131. 


Közli: BuNYITAY VINCZE. 


499. 


Bécs-Ujhely, 1540 szeptember 29. 


Ferdinánd király Ormosdi Székely Magdolnának, Thurzó Elek nejének és 
ettől, valamint előbbi férje, Szécsi Tamástól született leányainak és mindkét nemű 
örököseiknek a szentgothärdi apátságot Vasmegyében és annak kegyuri jogát 
adományozza. 


Nos Ferdinandus etc. Memorie commendamus tenore presen- 
tium significantes quibus expedit universis. Quod nos moti suppli- 
catione fidelis nostri spectabilis et Magnifici Comitis Alexij Thurzo 
de Bethlenffalwa, Judicis curie et in Regno nostro Hungarie Locum- 
tenentis nostri, per eum nomine et in persona generose et magni- 
fice domine Magdalene Zekel de Ormos, alias Relicte Magnifici 
guondam Thome Zeechy de Felsewiyndwa, nunc vero consortis 


sue, nostre propterea porrecta Maiestati, consideratis etiam fidelis- 


simis ac gratis servitijs eiusdem Comitis Alexij Thurzo per eum 
cum summa constantia et diligentia Maiestati nostre exhibitis et 
impensis, ius patronatus abbatie Ecclesie Beati Gothardy in comi- 
tatu Castriferrei existentis et fundate, quod etiam antea ad castrum 
Felsewlyndwa et consequenter eiusdem castri priores possessores 
pertinuisse dinoscitur, memorate domine Magdalene Zekel et per 
eam generosis et magnificis domine Margarethe Zeechy, filie 
eiusdem Domine Magdalene, ex prefato condam Thoma Zeechy 
suscepte, consorti videlicet Magnifici Nicolai Comitis de Salm et 
Neuburg ad Enum, Consiliarij et supremi Camerarij nostri, fidelis, 
nobis dilecti, item puellis Anne et Elizabeth, filiabus ipsius Domine 
Magdalene Zekel ex prefato Comite Alexio Thurzo susceptis, ipsa- 
rumque dominarum et puellarum heredibus et posteritatibus utrius- 
que sexus universis dedimus, donavimus et contulimus, reddentes 
easdem ipsarumque heredes et posteritates prenotatas quittas et 
expeditas super universis causis et litibus, nomine et in persona 
Maiestatis nostre contra Magnificum condam Stephanum Zeechy 
de dicta Felsewlyndwa pretextu predicte abbatie Sancti Gothardy 


annis superioribus coram fideli nostro spectabili et magnifico 
condam Stephano de Bathor, alias Palatino dicti Regni nostri Hun- 
garie et Judice Cumanorum nostrorum motis, vertentibus et habitis. 
Immo damus, donamus et conferimus, reddimusque et committimus 
iure perpetuo et irrevocabiliter predictam abbatiam ecclesie Sancti 
Gothardi cum ipso iure patronatus tenendam et possidendam, 
abbates pro tempore nominandos et eligendos, divina officia et 
ecclesiasticos cultus in eadem ecclesia celebrari et peragi facientes, 
harum nostrarum secreto sigillo nostro, quo ut Rex Hungarie uti- 
mur, communitarum vigore et testimonio literarum mediante. Datum 
in nostra Civitate Nova Austrie in festo beati Michaelis Archangeli, 
anno Domini millesimo quingentesimo quadragesimo, Regnorum 
nostrorum Romani decimo, reliquorum vero decimo quarto. 


Egy Ív papir két első oldalán, aláírás és pecsét nélkül, — Bácsi cs. és kir. házi stb. 
levéltár : Hung. 1540. Sept. 158. és 162. 
Közli : BUNYITAY VINOZE. 


300. 


Gönyő, 1540 szeptember 29. 


Fels Lénárt a király nevében és meghagyásából felszólítja Baranyay 
Mátyást, a tatai várnak hadnagyát és a keze alatt álló többi tisztviselőket, hogy 
a szentmártoni pannonhegyi várhoz tartozó Themerd nevű birtokot és monostori 
apátságot, melyeket igazságtalanul elfoglaltak és bitorolnak, a szentmártoni apát- 
nak minden javaival rögtön visszaadni el ne mulaszszák. 


Nos Leonardus etc. Magnifico Mathie Baranyay, prefecto arcis 
regie Thatha necnon castellanis, provisoribus cunctisgue familia- 
ribus et servitoribus suis salutem et cum favore, Quia ex supplica- 
tione reverendi in Christo patris, domini Michaelis Abbatis Sancti 
Martini Sacri Montis Pannonie prelibata Sacra Regia Maiestas, 
dominus noster clementissimus intellexit, qualiter vos possessio- 
nem ipsius arcis Sancti Martini Themerd vocatam, necnon mona- 
sterium sive abbatiam Monasthor ad ipsam arcem pertinens ad 
prefatam arcem regiam Thatha minus iuste ac indebite per violen- 
tiam occupassetis et usurpassetis, modo quoque occupatas in grave 
ipsius abbatis damnum et preiudicium ipsius abbatis detineretis ac 
fructus, redditus et obventiones eorundem universas in proprium 
converteretis usum atque commodum, eidem humiliter supplicando, 
quatenus illius indemnitati subvenire, illumque in iure suo manu- 
tenere dignaretur. Quod cum pro cause equitate tanquam a nostro 
officio minime alienum, immo maxime eidem consentaneum, Sacra 


493 


Regia Maiestas nobis decernendum commiserit: vos itaque omnes 
et singulos antenominatos harum serie tam prelibate Sacre Regie 
Maiestatis, guam ex sue Maiestatis auctoritate nobis in hoc sufficien- 
ter tradita nostro etiam nomine omni serio requirimus ac quam 
strictissime etiam mandamus, quatenus iam dicta bona, monaste- 
rium videlicet Monasthar et possessionem Themerd, sicut premit- 
titur, violenter erepta atque occupata, ad prefatam arcem Sancti 
Martini pertinentia, ipsi domino Abbati aut eius procuratori in hoc 
constituendo cum omnibus iuribus et pertinentijs suis absque omni 
mora, tergiversatione et subterfugio libere cedere et restituere velitis 
atque omnino curetis. Quod, si fiet, sciatis, vos rem in eo Regie 
Maiestati singulariter gratam facturos, sua vicem Regia gratia in vos 
recognoscenda. Quodsi vero huic nostre amicabili requisitioni refra- 
gaturi inobedientesque fueritis, vos ignorare nolo me pro conserva- 
tione Regij iuris ac pro manutentione et defensione sue Maiestatis 
fidelium subditorum ea remedia adhibiturum, quibus vobis invitis 
ac nolentibus bonorum restitutio ac in possessionem missio debita 
subsequetur. Quod tam Magnificentijs Vestris quam vobis per pre- 
sentes significare intimareque voluimus. Datum in castris ex villa 
Genew. die 29 mensis Septembris 1540. 
Ex[pedite]. 


Fogalmazat egy félív papir két oldalán. — Bécsi cs. és kir. házi stb. devéltdr : 


Hang. 1540. Sept. 149. 
e Közli: BUNYITAY VINCZE. 


501. 


Kolosmonostor, 1540 szeptember 30. 


A kolosvári domonkosrendüek gyulatelki (Doboka m.) birtokukat, a major- 
házat kivéve, zálogba vetik. 

«Gregorius prior fratrum ordinis beati Dominici in claustro Beate Marie 
Virginis intra muros civitatis Colosvariensis constructo, ac frater Petrus cantor 
necnon frater Theodorus ! nomine universorum fratrum» coram conventu Colos- 
monostoriensi impignorant portionem suam in possessione Gyulatelke (comitatus 
Doboka) existentem excepta domo ipsorum allodiali. 


Egykorü fogalmazvány a kolosmonostori konvent levéltárában. Doboka 14. 
Közli : Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


1 Erronee Thedorus. 


302. 


Róma, 1540 október 3. 


III. Pál pápa Várday Pál esztergomi érseket kéri és inti, hogy János király 
halála után az ország békéjét fentartani és a török beavatkozást kizárni minden 
erejével igyekezzék. 


— — Audito per nos obitu clarae memoriae Joannis regis, 
sane praeter dolorem ex morte christiani principis susceptum a 
nobis, non parum etiam perturbati fuimus, guod veriti sumus ex 
proximis istius regni cladibus, ne guid ea res non solum vobis, sed 
etiam caeterae christianitati periculi adferret, neque aliqui istic 
motus in his tantis christianorum perturbationibus nunc orirentur. 
Id autem eo magis timere cogimur, quod intelleximus (id quod 
cupimus omnino esse falsum), profectos iam istinc oratores publi- 
cos ad Turcarum tyrannum, qui cum eo agant tributumque pol- 
liceantur, ut is relictum filium Joannis regis in suam defensionem 
suscipiat et in eo statu, quo pater eius fuit, remanere sinat, guber- 
natore regni interim constituto. Qua quidem re nihil potuit nobis 
accidere acerbius. Quum enim istud regnum, ex discordiis vestris 
antea afflictum ac lacerum, postea ex pace inter eundem Joannem 
et charissimum in Christo filium nostrum Ferdinandum Romano- 
rum regem inita recreatum videremus, bonaque spe duceremur 
eandem pacem omni studio a vobis, qui praesertim in ea inter- 
venissetis, esse conservandam, quum praecipue, sicut a fide dignis 
relatum nobis est, hic ipse casus fuerit ante in dicta pace praevisus 
ac decisus: quid audiri potuit vestro nomine indignius, quam pace 
turbata spretisque foederibus tum novis tum priscis, etiam ab hoste 
Christi auxilium petere eidemque hosti viam patentiorem ad caetera 
christianitatis [regna] aperire, et Hungariam Turcis facere vectiga- 
lem? Sed nos, ut diximus, falsa haec esse cupimus et speramus; 
non enim modo de praelato insigni, qualis tua fraternitas est, sed 
nec de christiano quidem homine facile credi possunt, quum im- 
pietatem multis modis contineant Quidvis certe pati ac subire 
satius fuisset, quam ad haec confugere. Licet igitur a fraternitate 
tua nihil expectare debeamus, quod indignum ea sit, tamen quum 
[de] istius regni, quod etiam antemurale caeterae christianitatis est, 
salute tantum simus solliciti, quantum nostri officii ratio nostrorum- 
que praedecessorum consuetudo ac noster erga vos amor postulat: 
fraternitatem tuam cum affectu omnique instantia hortandam duxi- 
mus et pro bono istius regni omniumque christianorum universali 


495 


496 


monemus et urgemus: ut pro tua virili pacem in isto regno omni 
tuo studio et opera conservare pacisgue foedera tueri cures; nihilo- 
minus in virtute sanctae obedientiae et sub nostrae indignationis 
poena praecipientes, ut omnium hostium Christi consortium, tanto 
detrimento a vobis expetitum, ab eodem penitus excludas, ne belli 
causis et seminibus inter vos renatis atque ex vestra, quod Deus 
avertat! discordia nova occasio Turcis praebeatur istius regni ad 
extremum interitum deducendi ac sibi tandem subiiciendi, sicut in 
Graecia fecerunt, cuius miserabile exemplum ante oculos vobis sit. 
In hoc fraternitas tua rem, pietate, prudentia ac persona tua dignam 
et nobis, qui nihil aliud quam istius regni salutem et communem 
securitatem ex hoc petimus, faciet valde gratam. Datum Romae 
apud S. Marcum, III. Octobris MDXL; pontificatus nostri anno sexto 


Pray, Annales V. Katona, XX. 1472. 


503. 


Bécs-Ujhely, 1540 október 10. 


Morone nunczius Farnese kardinális, viczekanezellárnak : Ferdinánd király 
nagyon el van keseredve, hogy a pápa a Magyarország elfoglalására kért segélyt 
(v. ö. feljebb 484. sz.) tőle megtagadta; ingerülten nyilatkozik a szentszék ellen 
és megtorlásokkal fenyegetőzik. — Mellékelve küldi azt a beszédet, a melylyel 
Frangepán egri püspök nyilvános kihallgatáson Ferdinándhoz való átpártolását 
megokolta. 


Sapendo per bona via la risposta data da N. S. sopra l'aiuto 
d'Ungaria allagente de questo Sermo Re, come per altre mie 
scrissi, et la mala contentezza di S. M., né havendo adviso alcuno 
da Roma, come potessi iscusar S. Sant, stava alquanto sospeso et 
per otto giorni non sono andato alla corte, sperando pur d'hora in 
hora ricever qualche lettere. Havendo doppo il Francapano, vescovo 
d'Agria, dimandato a S. M. publica audientia in presentia delli 
ambasciatori, S. M. mi ha fatto dimandar, et finita l'audientia mi 
disse apertamente, che havea havuto la negativa resoluta et senza 
alcuna speranza da N, S. sopra l'adiuto ricercato. II che non 
havrebbe mai creduto essendo la cosa di tanta importanza, come 
m'havea ditto et come sapea, a tutta la christianità et al honor di 
S. Sant, et sapendosi pur, che le intrate ecclesiastiche et massima- 
mente l'annate si doveano spender in tali usi, nondimeno spera in 
Dio non gli mancarà alla recuperatione et conservatione del suo. 
Io non risposi altro a S. M, se non ch'anchora non havea havuto 


risposta, al che mi replicó: Imo credo, quod habuistis, et quia erat 
mala et inexcusabilis, noluistis venire ad me. Gl’affirmai di novo, 
che non havea risposta, come é il vero, et mi fü creduto. Questa 
negativa preme estremanente nel animo di S. M., et da buon luoco 
ho inteso, che ha havuto a dire: La Sede Apostolica non havrà 
piü annate d’alcun benefitio delle mie provincie, et l'Imperatore 
dovrebbe far il medesimo, perché per gli boni effetti gli Pontefici 
mai hanno modo alcuno, ma per sodisfar alle soe voglie sono 
abondantissimi. Dubito questa cosa potrà portar qualche innova- 
tione, benché meco S. M. non lo mostra et io anchora dissimulo. 

Qui alligate sono le parole dette dal vescovo de Agria in 
obedientia, quali mi é parso mandar per esser piene di sugo et 
perché comprendeno quasi tutta la summa del presente stato d'Un- 
garia. Ha voluto giustificar il caso suo publicamente et é stato repu- 
tato fatto notabile et degno della soa prudentia et utile a questo 
Sermo Re, la parte del quale ha mostrato voler seguire non per 
appetito, ma per giuditio et per giustitia. Et credo sarà causa, che 
quasi tutti gl'altri faranno il medesimo, benché la maggior parte a 
quest' hora sia alla devotione di S. M. 

Da Neustat alli 10 de Ottobre 1540. 

(Allegato) 

Solon ille, unus ex septem Greciae sapientibus, Atheniensibu 
legislator, Sacratissime Caesar, Domine clementissime, eos, qui orta 
in civitate seditione neutram partem sequuti fuissent, pari cum par- 
ricidis poena suis legibus mulctavit, mali civis esse ratus, quum 
proprias rationes in tuto collocarit, nulla communi cura, sollicitu- 
dine teneri. Itaque videns ego defuncto serenissimo domino Ioanne 
rege Hungariae domino quondam meo clementissimo, regnum 
Hungariae multis nominibus recidisse in Sacram Maiestatem Vestram, 
praesertim eo contractu, quem dictus serenissimus rex et dominus 
meus sanus, sanae mentis, (ob Turcarum, quod regno aperte immi- 
net, ingens periculum) longa et matura praehabita deliberatione 
cum sacratissimo Carolo, Imperatore Augusto, fratre Maiestatis 
Vestrae germano, et cum Vestra Sacra Maiestate ante hoc biennium 
iniverat litterisque manu propria subscriptis, sigilli regalis appen- 
sione et (quod maius omnibus est) reali iuramento sancte et invio- 
labiliter servandum, me et aliis consiliariis praesentibus firmaverat. 
Videns nihilominus vita defuncto dicto serenissimo quondam rege 
et domino meo nonnullos tumultus in regno subortos sententiasque 
aliquorum in diversum non obstante dicto contractu pendentes, 


Egyhäztört. Emlékek. III. 32 


497 





498 


nolui segui eos, gui regis guondam domini mei filio apparenter 
videntur velle regnum struere, revera autem suis potius privatis 
guam filii Regis vel regni commodis consulentes. Non enim fui 
astrictus teneriori affectu prosegui parente filium domini regis mei, 
ut guem pater ob insignem et aeterna memoria dignam in patriam 
pietatem regno privaverit, malens filium regni titulo, guam christia- 
nam rempublicam regno Hungariae carere, ego patriae periculo 
contra Regis patris decretum, contra promissa mea, in regnum 
niterer reponere (ut de aetate taceam, guam nullo pacto in hoc 
rerum statu regno iudico salutarem). Promissionis mentionem ideo 
inieci, quia serenissimus quondam rex et dominus meus cupiens 
firmiora esse ea, quae cum Maiestate Vestra Sacra transegerat, 
voluit, ut omnes Maiestatis Suae consiliarii, qui ad hos tractatus 
admissi fuimus, communes litteras sigillis nostris munitas Vestrae 
Maiestati daremus, uti et dedimus, quibus promisimus nos bona 
fide sine dolo et fraude operam daturos sinceram in dieta publica- 
tionis pacis apud omnes fratres et amicos, ut tractatus initi inter 
Vestras Maiestates finem ad plenum sortiantur; et licet pro illo 
tempore dumtaxat nos obstrinxerimus apud nostros hanc concor- 
diam fideliter promoturos, credo tamen et ita mihi persuadeo, nullo 
unquam tempore nos potuisse aut posse in posterum salvo honore, 
salva fide diversum suadere vel sentire. Nolui neutralis esse, ne 
malum membrum iudicarer, qui in patriae discrimine commodis 
tantummodo privatis prospicere vellem; volui igitur posthabitis 
omnibus vanis respectibus Maiestati Vestrae, Serenissime Rex, ad- 
haerere, tum quia coronatus rex Hungariae est et magnam eius 
partem possidet, tum quia Serenissimus quondam rex et dominus 
meus, qui et ipse, dum viveret, rex fuit Hungariae coronatus, totum 
et omne ius, quod vel Sua Maiestas, vel filius Suae Maiestatis in 
regno habuit, in Vestram Maiestatem et suos post suam transtulit 
mortem, ut patet ex contractibus utrinque iuramento et litteris 
firmatis, tum potissimum, quia neminem christianorum principum 
video, quem iudicarem vel iuste iudicare deberem plus posse pro- 
desse afflictis rebus patriae meae, quam Sacratissimas Imperialem 
et Vestram Maiestates. Sub alas igitur Vestrarum aquilarum et me 
et, quantum in me est, patriam dedo, nedum nullis muneribus, 
nullis privatis commodis illectus, nullis oneratus promissis, verum 
et principatum amplum, quam ultra mea merita divina providentia 
et serenissimi quondam regis domini mei liberali munere pos- 
sideo, illi, quem utiliorem Vestra Maiestas vel suis vel regni com- 
modis iudicaverit, consignaturus, sola hac fretus spe, ut sicut sub 





duobus regibus (quo nihil potest infoelicius regnis accidere) vidi 
non sine ingenti moerore animi feracissimam Hungariam per intrin- 
secos et extrinsecos hostes pene extinctam, ita sub solius Vestrae 
Maiestatis foelici regimine laetus videam eam pacatis omnibus 
rursus florentem et in pristinum decorem usquequaquam restitutam. 
Tunc enim omnibus rebus meis privatis, quas nunc contempsi, 
habunde consulam. Nam respublica incolumis et privatas res facile 
salvas prestat, publica vero perdendo sua ne cuicquam servat. Con- 
tuli autem me ad Vestram Maiestatem non mutabili, sed firmo et 
constanti animo, ut aut per Maiestatem Vestram de ore leonis libe- 
ratus brevissimae, quod superest, vitae quietus in libera transigam 
patria, aut cum Vestra Maiestate (quod omen dii boni procul aver- 
tant) omnia extrema patiar. Servivi serenissimo quondam regi 
domino meo constanter neque inutilis ei fui, vel Vestra Maiestate 
teste, neque toties victum unquam deserui, exilium et omnia alia 
discrimina cum eo et pro eo fortiter pertuli. Nec aliud quid, quam 
mors me ab eo potuit separare, nunquam enim volui habere fidem 
ex fortuna pendentem. Nunc quum ita visum est superius, ut sere- 
nisimo rege et domino meo e vivis sublato Suae Maiestatis 
voluntate et decreto ad Vestram Sacram Maiestatem perveni, eandem 
fidem, integritatem et constantiam, quam illius (dum viveret) Maie- 
stati praestiti, Vestrae Sanctae Maiestati et suis (melioribus tamen 
avibus) me perpetuo praestiturum polliceor, hoc unum syncero 
corde ob defuncti quondam. regis domini mei in me beneficia 
humiliter postulans, ut filio Suae Maiestatis et Serenissimae Dominae 
Reginae, relictae eius, secundum contenta in contractibus utrinque 
(ut dixi) iuramento firmatis plene fiat satis. 


Dittrich, Nuntiaturberichte Olovanni Morone's stb. 211—214. 


504. 


Bécs-Ujhely, 1540 október 15. 


Morone bécsi nunczius Farnese kardinális viczekanczellárnak : Ferdinánd 
király Frangepán Ferencz egri püspököt, legjobb tanácsadóját a magyar ügyek- 
ben, úgyszintén az esztergomi érseket kardindlissägra ajánlotta ; ellenben Statileo- 
ról nagy elkeseredéssel nyilatkozott. 


Questo Sermo Re usa in gli negotii dUngaria con ogni secu- 
rita del opera et consiglio del Francapano, vescovo d’Agria, et si 
trova ognhora piü contento et satisfatto, non cessando comendar 
non solo la prudentia, ma anchora la lealtà et ingenuità soa, sopra 

32* 


500 


che havendo S. M. hoggi fatto longo ragionamento meco mi ha fatto 
grande instantia, chio voglia raccomandar cosi degno prelato a 
S. Sant., quale vivendo anchora il Re Gioanni d’Ungaria fu rac- 
comandato dal Imperatore, et fu pregata S. Sant. si dignasse hono- 
rarlo del cardinalato come persona non solo grata alle loro Maestä, 
ma veramente degna di tal luoco et utile alli presenti tempi alla 
Sede Apostolica et alla religione. Et mi disse, che di questo havea 
dato cura al Sig. Don Diego Lasso, fratello del cavalarizzo maior 
suo, qual in breve venerà a Roma in luoco del protonotario 
Sanchiez, al presente agente suo costi, acció che ne,facesse ogni 
caldo offitio con S. Sant, come anchora havrebbe fatto l'Impera- 
tore. Et tenea per fermo, che S. Sant. in ció non sarebbe stato 
difficile per compiacer al Imperatore in tal subietto, qual senza 
mezzo et senza intercessione alcuna per benefitio della religione et 
honor della Sede Apostolica meritava esser fatto Cardinale, acció 
che con maggior autorità havesse possuto affaticarsi in conservar 
la religione nel regno d'Ungaria et assettar le censure et mal ordi- 
nate cose delle chiese, quali ne hanno extremo bisogno. 

Credo la qualità di questo prelato esser ben nota a V. Rma 
et Illma S., a S. Sant. et quasi a tutto quel sacro collegio. Per questo 
non é bisogno, ch'io lo descriva; il testimonio universale in Ungaria 
et in queste parti della bontà soa & amplissimo da ogni uno. 

S. M. doppoi mi soggiunse non potersi mancar della mede- 
sima dignità al arcivescovo di Strigonia, qual restaria vergognato 
non ottenendola. Di che quantunque similmente ne sarà trattato 
per questo novo agente, nondimeno mi pregava volesse scriverne 
a S. Sant. con ogni efficacia et anche per le bolle delli vescoati, 
quali sono in mano del Rorario, gli dice S. Sant. havere promesso 
all agente suo mandarle qui in mano di S. M. Venne doppo sopra 
la persona di Statilio, vescovo di Transilvania, et con tanta com- 
motion d'animo disse, ch'egli era pessimo, scelerato et infame, ch'io 
mi maravigliai persuadendomi, che quel mal animo già fosse par- 
tito, et m'impose, che in nome di S. M. scrivessi a N. S., che questo 
pessimo si iattava, che S. Sant. lo volea far Cardinale, il che S. M. 
non potea creder, in perché sa, che con presenti et doni ha ammor- 
bato il mondo, per advertir S. Sant, che non faccia tanta vergogna 
a se stessa et a quel sacro collegio, che si dica per danari o cor- 
ruttione de doni un tal monstro esser posto in tanta dignità, oltra 
che a se reputari esser fatta gravissima ingiuria. Et piü volte mi 
replicó, che in nome di S. M. diligentemente scrivessi quanto 
mi dicea. 


Ho subodorato, che contra costui vogliono far processo de 
homicidio, furti, stupri violenti et altre simili ribalderie, tamen non 
lo so anchor di certo. 

Da Neustat alli 15 de Ottobre 1540. 


Dittrich, Nuntiaturberichte Giovanni Morone's vom deutschen Königshofe. 1539., 
1540. (Görres-tärs. kiadványa.) Paderborn, 1892. 215. 1. 


505. 


Bécs-Ujhely, 1540 október 16. 


Ferdinánd király meghagyja a szepesmegyei uraknak és nemeseknek, hogy 
az egyházi tizedeket ne bitorolják. 


Ferdinandus stb. Fidelibus nostris magnificis, egregiis, ac nobi- 
libus comitatus Scepusiensis salutem et gratiam. Ex supplicatione 
et guerimoniis fidelis nostri, venerabilis Joannis Horvath, Praepositi 
Ecclesiae Scepusiensis, secretarii et consiliarii nostri accepimus, 
plerosgue vestrum proventus decimales aliguorum canonicorum et 
plebanorum jurisdictionis ipsius Praepositi violenter tenere, idgue 
lam adeo consuevisse facere, ut aliquot annis eos sibi retinuerint, 
et nunc quoque retinere velle; nominatim autem esse magnificum 
Hieronymum Laszky, consiliarium nostrum, ac egregios Melchio- 
rem Varkots, Benedictum Bornemisza et Laurentium Öoergey, alios- 
que plurimos, qui id faciunt. Eam Nos rem non sine displicentia 
audivimus; quae enim pii ac religiosi homines, maiores vestri, ad 
Dei omnipotentis laudem Ecclesiis dicarunt, impium maxime est 
ad usus profanos rapere, futurum enim est, ut divinus cultus in 
Ecclesia illa non modo imminuetur, sed etiam in toto tolletur, si 
ministri Ecclesiae suis priventur redditibus, prout iam imminui 
etiam et labefactari coepisse dicunt, quod nulla ratione ferre volu- 
mus. Nostro etiam regio officio incumbit, ne Ecclesiae, quarum 
generalis Patronus sumus, aut in redditibus antiquis, aut in cultu 
divino detrimentum patiantur. Quamobrem vobis mandamus, ut 
qui proventus ipsos decimales temere in bonis suis retinent, eos 
Nomine nostro admoneatis eisque committatis, prout Nos etiam per 
praesentes mandamus firmissime, ut proventus ipsos citra omnem 
retinentiam, iis, ad quos pertinent, integre ex bonis suis administrent. 
Nam certo sciatis, quicunque illi fuerint, eorum temeritatem impu- 
nitam non praetermittemus; nullo enim pacto ea, quae ad Dei 
gloriam sunt instituta, permittemus ab Ecclesiis distrahi; secus ergo 


501 





502 


ne feceritis. Datum in Nova Civitate nostra Austriae, decima sexta 
die Octobris, anno Domini millesimo quingentesimo quadra- 
gesimo. 


Wagner, Analecta Scepusii. III. 81. 


506. 


Bécs-Ujhely, 1540 október 18. 

Ferdinánd király meghagyja Révay Ferencznek, hogy a Horváth János 
szepesi prépost ellen Bersawiczky Frigyes által folytatott pernek iratait neki a 
nevezett prépost útján felküldje. 


Ferdinandus... Fideli nostro magnifico Francisco de Rewa, 
personali presentie nostre in iudicijs locumtenenti, salutem et gra- 
tiam. Venerabilis Joannes Horwath, prepositus ecclesie Scepusiensis, 
secretarius et consiliarius noster fidelis dilectus nobis per supli- 
cationem exponendum curavit, dum ipse superioribus temporum 
tempestatibus sese in nostris servitijs exerceret delegataque sibi a 
capitaneo nostro Joanne Caczianer, qui tum in partibus Regni 
nosti Hungarie superioribus exercitum nostrum ducebat, pro- 
vincia esset, ut quos a nostra fidelitate aversos factionemque adver- 
sarii nostri Joannis sequentes cerneret, eos ad nostram fidem etiam 
invitos, prout tunc ratio temporum postulabat, curaret trahendos, 
volens ipse Prepositus (uti sua in nos fides delegatumque sibi 
ministerium exigebat) nostros, quos posset, rebelles in nostram tra- 
here ditionem fidemque, captivasset nobilem Fridericum Bersawitzky, 
factionis adverse hominem, quem quum ad manus tradidisset quon- 
dam Christophori Perner tum capitanei nostri arcis Scepusiensis 
et per eum tandem sub cautione fideiussionis dimissus fuisset, post 
tempus aliquot indigne ferens ipse Fridericus captivitatem, qua 
ipso preposito fuisset affectus, evocavit eundem Prepositum in ius, 
tuam videlicet ac ceterorum Regni iudicum in presentiam, ubi dum 
procurator ipsius Prepositi in verificationem cause sue literas pre- 
fati capitanei nostri coram vobis produxisset, vos suspicionem 
rasure alicuius in literis ipsis animadvertentes easdem falsas, ab 
ipsoque Preposito dolose confectas dixissetis. Qui quidem Preposi- 
tus ingenue ac bona conscientia fatetur affirmatque, se literas ipsas 
incorruptas et omni suspicione carentes assignasse manibus sui 
procuratoris Blasii, directoris causarum nostrarum. Itaque etiamsi 
sit falsitas in iis aliqua, tamen se eius falsitatis insontem immunem- 
que et inscium, supplicavit igitur nobis, ut ei in causa ipsa gratiam 


novi iudicii concedere dignaremf[ur]. Cuius suplicatione accepta, ne 
ipse Prepositus alieno dolo malitiaque hanc male suspicionis macu- 
lam, uti opinari potest, incurrisse videatur, eidem nostra Regia pote- 
state gratiam novi iudicii clementer concessimus. Volentes autem 
causam ipsam nos ipsi cum consiliarijs nostris cognoscere ipsam: 
que literarum suspicionem nos ipsi conspicere: mandamus tibi, ut 
ipsas suspectas ac nostras et alias suas literas, quas te retinuisse 
tunc et eas etiam nunc tenere ait, cum toto processu vestri iudicii 
absque omni gravamine prefati exponentis ipsi exponenti ad nos 
perferendas sub sigillo dare debeas. Nos deinde, prout temporis 
ratio tulerit, designaturi sumus eisdem partibus tempus ac diem et 
locum, ubi in causa ipsa iudicium accepturi comparere debeant. 
Secus nulla ratione feceris. Datum in Nova Civitate nostra Austrie, 
die decima octava Octobris. Anno Domini milesimo quingentesimo 
quadragesimo. 


Ferdinandus. 
Jauriensis. 


Fogalmazat. — Bécsi cs. és kir. házi stb. levéltár : Hung. 1540. 
Közli: BuNvITAY VINCZE. 


507. 


Szentendre, 1540 oktöber 21. 


Parancs a vizsegrádi kapitánynak és tábori föllelmezönek, hogy az ottani 
Jerenczrendüeknek azon károk pótlásául, miket klastromuknak a tábor katonái 
okoztak, két hordó bort, azonfelül pedig bizonyos számú száritott halat adjon. 


Capitaneo et magistro commeatuum in Visegrado. Egregij, 
Amici, Dilecti. Donavimus venerabili patri guardiano Monasterij 
beate Marie Virginis, Ordinis minorum Fratrum in Vissegrado in 
recompensam damni illi monasterio per milites nostros, dum ibidem 
castra metati fuimus illati duo vasa vini ex illo vasorum numero, 
que ratione decime necnon muneris per cives oppidi Maros ad 
castellum vestre cure commissum prestanda atque consignanda 
sunt, vos ob id benigne requirentes, ut cum a civibus predictis eam 
decime medietatem vel viginti sex illa vasa per eos honorarij 
nomine pendenda collegeritis, prefato guardiano duo ex eisdem 
vasis consignare, necnon exnunc aliquem certum numerum piscium 
passorum seu aridorum eidem ex eo acervo, quem in castello 
habetis pro eius victu ac sustentatione tradere velitis. Que sic per 


503 


504 


vos in dictum usum erogata in computo per vos reddendo pro rite 
et legitime expensis poni et deduci curabimus; vobis insuper iniun- 
gentes, quatenus prefatum monasterium ac fratres in eodem habi- 
tantes ab omni tam militum, quam quorumvis aliorum iniuria ac 
violentia defendere et in vestra tutela conservare manutenereque 
velitis et curetis, Regie Maiestatis in eo expressam executuri volun- 
tatem, nobis autem rem plurimum gratam facturi. 

Insuper exposuit nobis etiam judex predicti oppidi Maros, se 
nonnullos saccos cum farina in castellum prefatum, priusquam 
illud expugnassemus, depositio [!] nomine, ut illud a militum 
depredatione tutum conservaretur, intulisse ac ibidem reliquisse. 
Ne itaque in eo prefatus iudex damnum patiatur, vobis pariter com- 
mittimus, ut illi ex commeatibus ibidem repertis aliquot saccos pro 
eius contentatione eidem tradere velitis, quod pari modo in com- 
putis vestris pro rite expositis deduci curabo. Datum S. Andree 
21 Octobris 1540. 

Expledite]. 

Fogalmazat egy félív papir két oldalán. — ácsi cs. és kir. házi stb. levéltár : Hung. 


1540. Oct. 93. 
Közli: BUNYITAY VINCZE. 


508. 


Bécs-Ujhely, 1540 október 24. 


Ferdinánd király Frangepán Györgyhöz és társaihoz intézett válaszában 
arról értesíti őket, hogy a ferenczrendüek zengi klastromát az ország és a város biz- 
tonságdért kellett leromboltatnia. 


Ferdinandus... Magnifici, Fideles, Dilecti. Accepimus literas 


. vestras, guibus satis indigne molestegue vos ferre demonstratis, 


monasterium scilicet sive claustrum Divi Francisci, quod extra 
civitatem nostram Segniensem constructum erat, superioribus men- 
sibus solo eguatum fuisse. Ne autem existimetis id temeritate guadam 
seu levem ob causam actum esse, vos latere nolumus, nempe guod 
nos prehabita matura et diligenti informatione de situ iam dicti 
cenobij ac multorum fidedigna constantigue relatione edocti, guam 
periculosum prefate civitati Segniensi foret, permittere hoc tempore, 
guo nihil a continuis Turcarum infestationibus presertim istis in 
locis tutum esse videatur, memorati claustri structuram in suo 
robore manere, ex qua veluti ex oportunissimo propugnaculo 
receptaculoque, si, quod Deus avertat, Segnia a Christiani nominis 
hostibus obsideri contingeret, civitas ipsa vexari et ad deditionem 


cogi posset, Et ob id volentes tum precavere pericula eriperegue 
Turcis eiusmodi loci oportunitatem, quominus ad obsidendam 
Segniam animum adiicerent, tum etiam fidelium Regnicolarum 
nostrorum vestrumque omnium securitati consulere, de consilio 
eorum, qui civitati Segniensi nihil non timoris periculique ex pre- 
nominato claustro expectandum fore ardentibus rationibus osten- 
disse visi sunt, illud ipsum monasterium dirui demolirique iam 
tandem mandavimus, idque non aliam ob causam, nisi ut iam pre- 
missum est Quare cum pro bono et securitate non solum civitatis 
Segniensis sed finitimorum etiam locorum et consequenter Christia- 
nitatis ita actum esse constet, vos omnes et singulos clementer 
requirimus et commonemus, ut id quod ex usu commodoque vestro 
sic fieri debuit propter evitanda nimirum graviora pericula, equiori 
animo feratis, presertim cum capellam Sancti Spiritus intra muros 
civitatis nostre Segnie sitam loco destructi claustri per capitaneum 
nostrum devotis fratribus Franciscanis assignatam, nos quoque 
datis desuper literis nostris confirmaverimus, ubi aliud monasterium 
reedificare religionique et cultui divino quiete attendere possint. 
Id quod vobis ad literas vestras gratiose significandum duximus. 
Datum in nostra Civitate Nova die vigesima quarta mensis Octobris 
anno Domini MDXI. Regnorum nostrorum Romani decimo, alio- 
rum vero decimo quarto. 
Expledite]. 


Ferdinand. 
B. Bienger D. 


Vizecantzler. 


Kívül: Magnificis Georgio de Frangepanibus comiti Zluny. 
Stephano Ursino comiti Blagay. Wolfgango de Frangepanibus 
comiti Modrussie, Nicolao de Frangepanibus Comiti Trsath, fideli- 
bus nobis dilectis. 


A király már aláírta, de javítás történt rajta s Így fogalmazat maradt egy Ív papir 
két első oldalán, — Bécsi cs. és kir. házi stb. levéltár: Hung. 1540. Oct. 97. 


Közli: BUNYITAY VINCZE. 


505 


506 


509. 


Boroszló, 1540 október 24. 


«Joannes Saltzer» értesíti a selmeczbányai tanácsot, hogy azon három év 
alatt, míg Boroszlóban tanult, mesterének, Winckler Andrásnak házában kapott diel- 
met és lakást, ennek tartozik 39 forinttal. Kéri, hogy ezt fizessék ki Wincklernek. 
Moiban Ambrus (scholarum Vratislaviensium praeses) buzdítására szeretne még 
Wittembergbe menni két évre. Kéri a tanácsot, adjon neki erre költséget" ez mások- 
nak 50—60 aranyba kerül évenkint; neki még kevesebb is elég lesz. 

Joannes Saltzer, Wratislaviae sub magisterio Andreae Winckler iam tribus 
annis studiis vacans, rogat senatum Schemniciensem, ut 39 florenos pro ali- 
mento el habitatione Andreae Winckler debitos solvat. Hortatu Ambrosii Moi- 
bani, praesidis scholarum | Wratislaviensis optaret etiam Wittenbergam | adire 
ibique duobus annis studere. Petit necessarios hunc in finem sumptus. Alüs cir- 
citer 50—50 aureis sunt necessarii annue, sed illi pauciores sufficiunt. 


Eredetije Selmeczbánya levéltárában. XVI. század. Vallási tárgyü levelezések. 
Közli : Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


510. 


Bécs Ujhely, 1540 október 25. 
Ferdinánd király Pelsőczi Bebek Ferenczet, mivel hűségére visszatért, kegyeibe 


visszafogadja, javait és életét, valamint szolgáinak is életüket és javaikat bizto- 
sítja és igéri, hogy a multakért őket semmi felelősségre vonni nem fogja. 


Nos Ferdinandus... fatemur et recognoscimus tenore presen- 
tium, quod quia Magnificus Franciscus Bebek de Pelsewcz ad 
Maiestatis nostre servitia, fidelitatem et obedientiam ultro redijt, 
nos ideo tam persone sue proprie quam etiam bonis suis universis 
ac etiam servitoribus suis quibuslibet ad nostram fidelitatem rever- 
tentibus ac ipsorum bonis et capitibus universis gratiam perbenigne 
facientes, ita quod deinceps nec palam nec occulte de ipsorum 
factis seu excessibus preteritis unquam recordabimur, eidem et 
heredibus ac posteritatibus suis universis omnium bonorum castro- 
rum et possessionum donationes, quas ille de annis supra millesi- 
mum quingentesimum trigesimo quarto et quinto iuxta binas literas 
nostras superinde emanatas fecimus, authoritate nostra Regia con- 
firmavimus atque adeo ea ipsa bona omnia de novo donavimus, 
nec non oppida Rosnobanya et Rudabanya ex manibus suis here- 
dum atque posteritatum suarum non prius quam quingentis joba- 
gionibus seu colonis a nobis fuerint redempta, excipi permittere 
promisimus, imo donamus et in verbo nostro Regio promittimus, 


salvo iure alieno. Harum nostrarum vigore et testimonio literarum 
mediante. Datum in nostra Civitate Nova Austrie die XV mensis 
Octobris anno Domini M.D.xl. Regnorum nostrorum Romani decimo 
aliorum vero decimo quarto. 


Ferdinandus. ' A Ad mandatum Sacre Regie Maiestatis 
B. Bienger D. proprium 
Vicecantzler. Ad. Carolus scripsit. 


Nyilt levél papiron, a javítások miatt újra iratott, bár a király aláírása már rajta 
volt. — Bácsi cs. és kir. házi stb. levéltár: Hang. 1540. Oct. 73. 
Közli : BUNYITAY VINCZE. 


511. 
Bécs, 1540 november 2. 


Morone nunczius Farnese kardinálisnak. 


Alli 28 del passato hebbi le lettere di V. Rma et Illma S. de 
5 et de 7 del medesimo, nelle quali con tanta instantia mi comenda 
et carica, ch'io vada a Vormatia. Queste lettere furno ritenute in 
Roma sin'alli 14 dal protonotario Sanchiez, qual non essendo con- 
tento del dittato delli brevi alli vescovi de Ungaria sperando muta- 
tione, intratenne la posta, di che io ne ho visto soe lettere. 

Soa Maestà ringratia assai N. S. et V. S. Rma... delle bolle 
delli vescoati d'Ungaria, per le quali S. M. ha voluto espedir un 
messo a posta al Rorario, acció siano portate qui con diligentia in 
mano del mio secretario Monsig. Alessandro Confallonero, qual 
essendo persona fidata le darà secondo l'ordine di V. Rma S... 

Delli brevi per gli prelati d'Ungaria é rincresciuto a S. M., ch'a 
Roma sia stata tanta difficultà, et dice, che l'agente suo ha fatto piü 
della commissione, perché non dovea far molta instantia di cosa, 
della qual non usarà, tanto piü ch'el proemio et molte altre parti 
d'essi brevi non gli piaceno. Ho escusato N. S. et ditto, che S. Sant. 
per la molta affetione, qual porta a S. M., non ostante le molte 
conditioni scritte dall’agente suo ha peró voluto espediali in tal 
forma, che S. M. se ne potea servir; non mi fece altra replica. 

Feci doppoi l'escusatione del negato subsidio per Ungaria con 
quelle ragioni, quale V. S. Rma mi scrive, dicendo ch'el pontificato 
estenuato non potea patir tanta gravezza di spese dal Turco, da 
Lutherani et da molte altre particularità del stato proprio; ma ces- 
sando il pericolo del Turco et de Lutherani S. Sant. havrebbe non 


507 





solo seguitato, ma avanzato gli predecessori soi per la conserva- 
tione del regno dUngaria S. M. mi rispose: Ego non possum 
neque volo cogere Sanctitatem Suam, quam semper observabo, 
tamen spero, quod faciet id, quod nunc aut noluit aut non potuit 
facere, neque patietur nos, qui semper laboramus pro religione 
christiana, et regnum Hungariae accipere tantum detrimentum. 


Da Vienna alli 2 de Novembre 1540. 


Dittrich, Nuntiaturberichte Giovanni Morone's stb. 228—230. 1. 


512. 


Bécs-Ujhely, 1540 november 6. 


Ferdinánd király kéri III. Pál pápát, hogy Várday esztergomi érseket kar- 
dinálissá emelje. 


Beatissimo in Christo Patri et Domino, Dno Paulo III. divina pro- 
videntia Sacrosanctae Romanae ac Universalis Ecclesiae Summo 
Pontifici, Domino nostro Reverendissimo. 


Beatissime in Christo Pater ei Domine, Dne Rme. Post humi- 
lem commendationem filialis observantiae nostrae continuum incre- 
mentum. Quemadmodum et antea a Sanctitate Vestra magnopere 
contendimus, uti rev. Paulum de Warda archiepiscopum Strigo- 
niensem, regni nostri Hungariae primatem ac Sanctitatis Vestrae 
istiusque Sedis Apostolicae observantissimum, rogatu nostro in col- 
legium Cardinalium cooptare dignaretur, ita etiam nunc pluribus 
de causis adducti Beatitudinem Vestram impense rogamus, velit 
iam tandem votis nostris benigne respondere, dictumque archiepi- 
scopum Strigoniensem vel nostri causa, vel propter illius ecclesiae- 
que suae merita cardinalem facere, sicque plane ostendere, ut hasce . 
litteras nostras ad rem istam impetrandam idem archiepiscopus 
magnum pondus habuisse re ipsa sentire queat. Id quod de Sancti- 
tate Vestra singulari diligentia promereri studebimus: Cui nos reve- 
renter et devote commendamus. Datum in Civitate nostra Nova 
Austriae die VI. mensis Novembris Anno Domini MDXL, Regno- 
rum nostrorum Romani X., aliorum vero XIIII. 


E(iusdem) S(anctitatis) V(estrae) Humilis et obsequens filius 
Ferdinandus. 


Ad. Carolus. 
Theiner, Vetera monum. Slavorum merid. I. 649. 


513. 


Ö-Buda melletti täbor, 1540 november 10. 


Felhivás a pécsi káptalan tagjaihoz, hogy a Nándorfehérvárról egyházuk 
és az egész püspöki megye kirablására készülő törökök ellen önerejükből s a 
vidék segítségével védekezzenek, igérvén, hogy a legközelebbi tavaszon a római 
császár és a római király hozzájárulásával a szükséghez képest katonákat vagy 
hadiszert fognak kapni. 


Capitulo Quinqueecclesiensi. In simili civibus. Reverendi, Vene- 
rabiles et Honorabiles Domini Amici plurimum honorandi. Salutem 
et obseguiorum amicabilium commendationem. Non sine magna 
animi nostri perturbatione nonnullorum fidedignorum hominum 
exploratione cognovimus Turcas Nandoralbe existentes scelerato- 
rum aliguorum hominum persuasione inductos in ecclesiam vestram 
totumque episcopatum Quinqueecclesiensem excursionem irruptio- 
nemque facere illudque ipsorum tyrannidi sive violenta manu sive 
blanditijs subiugare plane statuisse. In quo eorum pravo pernicioso- 
que instituto, cum nedum capitis viteque Dominationum Vestrarum 
extremum exitium, id quod pro nostra tum in omnes Christifideles, 
tum vero maxime Dominationes Vestras benevolentia atque favore, 
quo easdem, ut Regni huius haud obscura sed preclara potius 
membra, singulari prosequimur, maximo nobis dolori exacerbationi- 
que futurum esset, agitetur, sed et in eo totius Reipublice Christi- 
ane adeoque innumerarum Christifidelium animarum periculum et 
discrimen irrecuperabile versetur, haud merito sane pro earundem 
defensione protectioneque omnes Sac. Regie Maiestatis, domini 
vestri clementissimi vires promptissimo libentissimoque animo pro 
debito nostro in Rempublicam Christianam animo adhibere inten- 
dereque optassemus ac constituissemus, nisi iniquo sane impioque 
ac religioso homine indigno bello contra omnes leges contraque 
ius gentium ac iura huius celeberrimi Regni federaque publica in 
eius Regni capite detineremur ac ita quidem coarctaremur, ut nedum 
cum uno hoste, perturbatoribus scilicet pacis publice ac inimicis 
concordie huius Regni nobis agendum dimicandumque sit, verum 
etiam is ipse, cuius Dominationes Vestras commonefacimus, Turco- 
rum incursus atque oppressio nos moveat sollicitosque teneat, ac 
ob id hoc presertim tempore hyberno tam incommodo ac impor- 
tuno eisdem suppetias, quas libenter certe vellemus, ferre nequea- 
mus. Easdem itaque Dominationes Vestras omni quo possumus 
studio ac benevolentia hortandas rogandas ac obsecrandas et ob- 


509 





510 


testandas duximus, guatenus sua primum ipsius salute ac post non 
minus patrie ipsorum, Regni huius statu iam antea in se plus guam 
satis lacero scissogue, ut taceam totius Christianitatis malo inde 
dependenti, considerato, exempla vobis non externa, sed intranea 
potius ac in Regno hoc sepius nunc cum magna eiusdem ruina et 
desolatione visa declarafaque ob oculos ponere ijsdemque bene 
perpensis et consideratis animos earundem ad defensionem, potius 
vindicationem (adhibitis provincialium regnicolarumque sibi vici- 
norum auxilijs, quibus pariter hanc ipsam in formam scribimus) 
sue ipsius libertatis per tot iam annos tanta huius Regni fidelium 
ac ceterorum etiam tam Germanorum quam aliarum nationum sudore, 
labore ac sanguinis perfusione in hunc usque diem a tanta crudelis- 
simorum hostium subiugatione extinctioneque obtenta viriliterque 
defensa omnia convertere impijsque eorundem machinationibus 
Obstrepere potius, quam colla sua patriamque totam inhumanis 
hostium illorum iugis ac servituti subijcere instituant velintque. 
Quod et Dominationes Vestras Reverendas pro debito pietatis sue 
tam in religionem quam patriam et amicos propinquosque suos certo 
ac omnino quidem facturas confidimus. Ita hoc earundem officium 
ac pios conatus, rei id necessitate expostulante, ad ver proxime futu- 
rum condigno aliquo memorabilique seu militum seu munitionis 
subsidio juvandum promovendumque tam Sacre Cesaree quam 
Romanorum Regie Maiestatis Domini Vestri Clementissimi ope ac 
adminiculo omnino curabimus studebimusque. His nos eisdem 
dominationibus vestris reverendis plurimum ex animo offerentes. 
Datum ex castris regijs ad Budam Veterem positis, die 10 mensis 
Novembris 1540. 
Expl[edite]. 


Fogalmazat egy ív papir három oldalán, a sok javitästöl nehezen olvasható. — 


Bécsi cs. és kir. házi stb. levéltár : Hung. 1540. Nov. 35. 
Közli : BUNYITAY VINCZE. 


514. 


Bécs-Ujhely, 1540 november 23. 


Ferdinánd király köszönetet mond Rorario nuncziusnak irányában tauu- 
sított szolgálatkészségéért s egy vagy több magyarországi apátság terhére 2—300 
magyar arany évi járadékot engedélyez számára. 


Dno Hieronymo Rorario. Ferdinandus etc. Honorabilis devote 
nobis dilecte. Redditae sunt nobis litterae Devotionis tuae, guas 


per Nuncium proprium unacum bullis Apostolicis ad nos dedit, ex 
guibus satis perspeximus illius fidem et animi erga nos resgue 
nostras bene gerendas affectionem, propensumgue inprimis studium 
satisfaciendi ea in re desiderio et voluntati nostrae. Id guod nos a 
Devotione tua plane clementi animo suscipimus, negue eidem 
defuturi sumus nostra protectione, ne guicguam oppressionis pro- 
pterea patiatur a guoguam. Quo vero Devotio tua nostrae erga se 
clementiae testimonium habeat, annuimus facere eidem reservatio- 
nem annuae pensionis a ducentis usque ad trecentos ducatos Hun- 
garicales super una vel pluribus abbatiis et illarum fructibus in 
regno nostro Hungariae positis; super qua reservatione, rebus 
nostris in dicto regno paulo iam pacatioribus redditis, litteras neces- 
sarias expedire iubebimus: ita ut Devotio tua eiusmodi pensione 
pro suis de nobis benemeritis, vita eius durante, frui atque gaudere, 
et in eo, quo erga nos esse testatur, deditissimo animo constanter 
perseverare queat, sicut Devotionem tuam facturam minime dubi- 
tamus, cui haec ad litteras suas clementer resporrdendum et signi- 
ficandum duximus. Datum in Civitate nova die XXIII. Novem- 
bris 1540. 


Theiner, Vetera monum. Slavorum merid. I. 650. 


515. 


Bécs-Ujhely, 1540 november 24. 


Ferdinánd király a szentgotthárdi apátság kegyuraságát Thurzó Eleknek 
és Salm Miklós grófnak adja. | I 


Anno 1540 in Nova Civitate Austriae, die vigesima quarta 
Novembris datae sunt litterae, manu regia subscriptae, quibus median- 
tibus sua Maiestas consideratis fidelibus servitiis spectabilis ac magni- 
fici comitis Alexii Thurzo, locumtenentis suae Maiestatis, iuspatro- 
natus abbatiae ecclesiae S. Gotthardi in Comitatu Castriferrei exis- 
tentis fundatae, generosae magnificae Dominae Magdalenae Zekel 
de Ormosd, coniugi ac puellis Annae et Elizabeth, filiabus predicti 
Comitis Alexii Thurzo, ipsarumque haeredibus et posteritatibus 
universis utriusque sexus, pro dimidia parte, similiter autem con- 
sideratis fidelibus servitiis generosi et magnifici Nicolai comitis 
a Salm, consiliarii ac supremi cubicularii suae Maiestatis, gene- 
rosae Dominae Margarethae, filiae olim magnifici Thomae Zeechy 
de Felsew-Lyndwa ex praedicta domina Magdalena susceptae, ipsius 


511 








512 


Nicolai coniugi, eiusdemque haeredibus ac posteris utriusque sexus 
universis pro eadem dimidia parte dedit et contulit, tali conditione, 
ut praedictae dominae ac puellae, ipsarumque haeredes universi 
curent, ne cultus et officia divina per abbatem aliasque personas 
ecclesiasticas in praedicta ecclesia negligantur, nec bona ad alios 
usus, quam ecclesiae utilitatem ac necessitatem convertantur, cassans 
insuper et annihilans sua Maiestas universas causas et passus iuri- 
dicos, qui contra magnificum quondam Stephanum Zeechy aut 
praedictam dominam Magdalenam nomine suae Maiestatis moti 
fuissent, aut propter praeteritam possessionem Abbatiae vel proven- 
tuum perceptionem in futurum suscitarentur. Litteras etiam cau- 
sales, adiudicatorias et alias quascunque in huiusmodi processibus 
emanatas prorsus inutiles ac viribus destitutas reddit et pronunciat 
harum vigore litterarum. 


Stephani Kaprinai Collectaneorum Msc. B. Tomulus XXVIII. 114—115. 1. 


316. 


Särvär, 1540 deczember 4. 


Sylveszter János Nádasdy Tamásnak jelenti, hogy az Újszövetség nyom- 
tatásával nemsokára kész lesz. Abádi Benedekkel egyenetlenkedik. 


Magnifice domine mihi plurimum observande. Servitiorum 
meorum perpetuam commendationem. Novum Testamentum brevi 
optatum sortietur finem. Propterea Dominatio Vestra Magnifica 
gerat curam de privilegio coram regia Majestate, ne laborem nostrum 
alii suffurentur, ut solent typographorum plerique. Cui praeterea 
Dominatio Vestra Magnifica velit dedicari ? hac quoque de re statuat 
et nobis scribat, maxime si diu Eadem a nobis abfutura est. Bene- 
dicto mandet, ut in his, quae eadem Dominatio Vestra Magnifica 
instituit imprimenda, nobis auscultet. Insolentior nam est factus 
praetereaque malum nactus et socium, Michaelem scilicet perditum 
adolescentem. Claudicare discit, ut in proverbio est, qui cum claudo 
habitat. Si hic posset avelli ab illo, nobiscum ille optime conveniret. 
Cetera, quae scribenda erant, prudens volensque omitto. Ex Sarvar 
sabbato ante Nicolai Anno 1540. 

Servitor 
Joannes Sylvester. 


Czím: Magnifico domino Thomae a Nadasd Thavernicorum 
regalium Magistro, ac Comiti Comitatus Castriferrei etc. domino et 
patrono observandissimo fideliter. 

Eredetije félív papiroson 2-rét, a melyből azonban elvágtak. Zärlatän papirossal 
borított zöldviaszba nyomott pecséttel, amely Hygieiät ábrázol. Az Országos Levéltár 


kincstári osztályában. (A Nádasdy-levelek G csomójában.) Közölte Szílády Áron: Iro- 
dalomtórténeti Közlemények III. évf. 90. 


517. 


Bécs-Ujhely, 1540 deczember 15. 


Ferdinánd király parancsa, hogy a Remetén lakó pálosrendüeknek azt 
a 190 magyar forintot, melyet nekik néhai Wgrinovich Simon hagyományozott 
adják meg. 


Ferdinandus etc. Fidelis Dilecte. Demonstrarunt nobis religiosi 
Fratres Ordinis Sancti Pauli, primi heremite in Monasterio Remethe 
degentes, devoti nobis dilecti, ante guadriennium legatum illis 
factum fuisse a quondam Simone Wgrinoich, nempe florenos Hun- 
garicales centum et nonaginta, quas quidem pecunias, quoniam 
legatarius ipse in manibus tuis, ut ipsi asserunt, deponi fecerit, hac 
scilicet intentione, ut dictis fratribus per te redderentur, idque te 
nondum exequutum esse ostendentes, supplicarunt nobis humiliter 
pro debito iustitie complemento, quorum petitionem (si ita se res 
habet) iustam et equitati consonam esse censentes, tibi harum tenore 
firmiter et serio precipientes mandamus, ut sine ulteriori dilatione 
dictos centum et nonaginta florenos Hungaricales prefatis Fratribus 
Heremitanis de Remethe restituere debeas, secus minime facturus. 
Datum in Nova Civitate 15 Decembris 1540. 

Ex|[pedite]. 


Fogalmazvány. — Bécsi cs. és kir. házi stb. levéltár: Hung. 1540. 
Közli : BUNYITAY VINCZE. 


518. 


Győri tábor, 1540 deczember 16. 


A császári hadak vezére tudósítja a veszprémi püspököt, hogy püspöksége 
védelméről már csak néhai nagybátyja, az egri püspök emlékeért is szívesen gon- 
doskodnék, de a törökök közeledése miatt most nem teheti; kéri egyszersmind, 
hogy Török Bálint üzelmeiről őt értesítse. 


Vesprimiensi Episcopo. Reverendissime in Christo Presul et 
Domine Domine Colende, salutem et propensam obsequiorum 
Egyhäztört. Emlékek. III. 33 


513 





514 


commendationem. Ex literis Vestre Dominationis Reverendissime 
XI huius Decembris ad me scriptis cognovi, gue Eadem et de bene- 
ficiis per reverendissimum quondam dominum Cardinalem Tri- 
dentinum in se collatis non sine ingenti, ut video, animi gratitudine 
refert, simul et sua de me concepta spe liberandi scilicet episcopa- 
tus sui ab hostium, non minus toti Christiane Reipublice quam 
serenissimo regi nostro perniciosissimorum, oppressione atque cala- 
mitate confidenter explicat. Que sane declaratio sui in prefatum 
reverendissimum quondam dominum Cardinalem Tridentinum gra- 
tissimi ac memoris omnino officiorum animi ut non potuit mihi 
non esse perquam grata ac iucunda admodum, ita Vestre Domina- 
tioni Reverendissime omnino persuasum esse cupio, nihil prius me 
constitutum vel antea habuisse vel nunc quidem habere, quam ut 
pro meritis tam reverendissimi quondam domini avunculi sui, epi- 
scopi Agriensis, quam suis etiam ipsius in se collatam episcopatus 
amplitudinem multis nunc malis iniquissimorum hominum labe- 
factatam ac extenuatam in pristinum fastigium statusque decorem 
restituerem atque ex eorundem potestate vindicarem redimeremque, 
id quod iam nunc Dei benignitate plane terminari posse sperarem, 
nisi novus nunc rumor ille, qui ante triduum ad me de Turcorum 
valida ad has partes expeditione, que nunc pre manibus esse debet 
fidedigno iudicio, perlatus est, suspensum me iam dubiumque reti- 
neret cogeretque ad dies etiam aliquot institutam meam ad Papam 
expeditionem differre ac Danubii ripe tamdiu immorari, quoad de 
prefata Turcorum expeditione certus securusque esse queam. Quarum 
rerum notitia cognitioneque habita, qua celeriori potero commodi- 
tate mox illuc me, si id per Turcos liceat, cum exercitu conferam 
ac Dominationis Vestre Reverendissime aliorumque fidelium sacre 
regie Maiestatis saluti et liberationi iustissime pro viribus incum- 
bam. Vestram interim Dominationem Reverendissimam plurimum 
rogans atque adhortans, quatenus per suos familiares eam in rebus 
per Valentinum Terek suosque complices circa Pape munitionem 
resistentiamque nobis faciendis, agendis, tractandis, indagandis et 
investigandis explorationem instituat, quo illius cepta et studia et 
consilia Vestre Dominationis Reverendissime vigilantia nota mihi 
fieri et ad me perquam diligentissime perferri queant. Factura in 
eo Dominatio Vestra Magnifica rem admodum pro rei presentis 
statu necessariam opportunamque, sibique non minus, quam Regie 
Maiestati proficuam et accomodam. Cui mea studia officiaque omnia 
defero utenda fruendaque quam paratissima, illaque de equitum 
familiariumque suorum in castris intertentione nihil diffidere ac 


sollicitam esse volo. Datum ex castris Regiis Jaurini positis. Die 
XVI mensis Decembris anno MDXL. 
Expledite)]. 


Fogalmazat. — Bécsi cs. és hir. házi stb. levéltár Hang. 1540, 
Közli: BUNYITAY VINCZE. 


519. 


Bécs-Ujhely, 1540 deczember 21. 


Ferdinánd király meghagyja Balassa Imrének, hogy Statileónak Erdélybe 
menetelét akadályozza meg; egyszersmind igéri, hogy János doktornak a szol- 
noki esperességet fogja adományozni, titkárja számára pedig a püspöknél valami 
Javadalmat kieszközöl. 


Emerico Balassa. Ferdinandus etc. Spectabilis et Magnifice . . 
De Joanne Statilio ex guo iste vacillans, imo potius fidei et iura- 
menti sui proprio sigillo firmati oblitus non erubescit nostra negotia 
turbare, nosgue admoniti simus, eundem cogitare regnum istud 
intrare: optamus a vobis omnibus singularem curam adhibere, ut 
ab ingressu in Transilvaniam penitus prohibeatur et si absque stre- 
pitu et tumultuatione fieri possit et ipse intercipiatur et castra sua 
e manibus officialium suorum eripiantur vel cum ipsis aliquo pacto 
concordetur, prout antea ad te scripsimus. 

De archidiaconatu Colos, quem pro doctore Joanne petiisti, 
nolumus te latere, quod illum iam dudum filio Joannis Castellanphy 
dedimus et contulimus; nihilominus pro laboribus et fidelitate 
ipsius erga nos ei archidiaconatum Zolnock dare promittimus. 

Mathie vero Secretario tuo, quem ita fidelem tibi servitorem 
esse intelligimus, aliam, cum primum per occasionem licebit, gratiam 
facere popensi sumus, atque ita ei providebimus, ut cum tempore 
ex voluntate et consensu episcopi aliquod beneficium non con- 
temnendum assequatur... Datum in nostra Civitate Nova Austrie 
die XXI. Decembris 1540. 

Expfedite]. 


Fogalmazat egy ív papir három oldalán. — Bécsi cs. és kir. házi stb. levéltár: Hung. 
1540. Decz. 43. 


Közli : BUNYITAY VINCZE. 


33" 


515 


516 


520. 


Bécs, 1540 deczember 24. 


Az egri püspök jelenti a királynak, hogy Szent-István vertanu napján fel- 
szentelteti magát; egyszersmind bocsánatot kér rövid távolléteért; végül Horváth 
Ferenczczel és Serédivel való ügyének elintézését kéri. 


Sacratissime Rex... Bona venia Maiestatis V. suscipiam munus 
consecrationis hic Vienne in festo Divi Stephani Prothomartyris 
proximo futuri, presertim cum nunc ex ista mutatione aeris satis 
bene sentio et ob rumores Turcarum ac gravitatem expensarum 
episcopos et meos Capitulares hic detinere diutius non possim. 
Maiestati V. tanquam Domino meo clementissimo supplico, velit 
boni consulere hanc meam brevem absentiam et clementer ignoscere. 
Preterea dignetur ex sua gratia cum hoc domino Francisco Hor- 
wath et domino Seredi in rebus meis finem facere, quia si nunc 
nihil cum eis transigetur, timendum est, ne minus fiat, cum fuerint 
extra curiam V. Maiestatis. Me et mea omnia Maiestati V. com- 
mendo, tanquam Domino meo, cui Deus concedat hunc novum 
annum cum multis sequentibus felicissimum. Vienne 24 Decem- 
bris 1540. 

E. M. V. Sacratissime fidelis servitor et capellanus 

Agriensis subscripsit. 

Kívül: Sacratissime Romanorum, Hungarie, Bohemie etc. Regie 
Maiestati, Domino et Domino meo clementissimo. 

Egy Ív papir első oldalán, pirosviasz zárópecséttel; egészen az érsek irása. — 


Bécsi cs. és kir. házi stb. levéltár: Hung. 1540. Decz. 47. — U. 1. 49. sz. a. a fentebbiekre 


Ferdinánd kedvező válasza. 
Közli : BUNYITAY VINCZE. 


521. 


Bécs-Ujhely, 1540 deczember 28. 


Ferdinánd király meghagyja Fels Lénártnak, hogy Bebek Ferenczet, Ráskay 
Istvänt és Gyarmathi Balassa Zsigmondot és Menyhértet az esztergomi érsekség 
kezükön levő birtokainak kiadására — ha ezt tenni vonakodnának — erővel is 
kényszerítse. 


Leonardo a Vels. Ferdinandus... Nobilis, Magnifice, Fidelis, 
Dilecte. Commiseramus superioribus diebus fidelibus nostris magni- 
ficis Francisco Bebek, Stephano Raskay ac Sigismundo et Melchiori 
Balassa de Gyarmath per líteras nostras, ut bona fidelis nostri, in 


Christo Patris devoti, syncere nobis dilecti, Pauli, archiepiscopi 
Strigoniensis etc. ac oppidum Paloytha ad preposituram de Saag 
pertinens, in comitatibus Gewmeriensi, Newgradiensi et Honthensi 
existentia et per eos iamdudum occupata eidem archiepiscopo aut 
hominibus suis libere remitterent, simul et in decimas eorundem 
comitatuum ipsius Archiepiscopi vel capituli ecclesie sue se post- 
hac nullo modo ingererent, sed potius ex eorum officio et quia nos 
ab omnibus fidelibus nostris erga ipsum archiepiscopum et alios 
nostros fideles id mutuo fieri volumus, ipsi Archiepiscopo et homi- 
nibus suis in perceptione ipsarum decimarum omni auxilio esse 
deberent. Hactenus tamen mandata huiusmodi nostra ab illis con- 
tempta et pro nihilo habita sunt. Quod nos magnopere egreferentes 
unicuique ipsorum super his denuo preceptorias literas nostras con- 
scribi iussimus. Licet itaque arbitremur, illos pro fidelitate ipsorum, 
qua nobis tenentur, secus non facturos, quam nos illis commisimus, 
tibi tamen serie presentium iniungimus, ut si intellexeris, aliquem 
ex predictis nostris fidelibus mandatis nostris huiusmodi minus 
obedientem fore, eum et unumquenque ipsorum ad restitutionem et 
remissionem bonorum huiusmodi archiepiscopi per omnia remedia 
cogere et compellere debeas, dempto videlicet oppido Rosnobanya 
in comitatu Gewmeriensi existente, de quo per nos Francisco 
Bebek ad tempus inscripto iussimus Archiepiscopum pronunc super- 
sedere, eosdem insuper singillatim admoneas, ne se ulla ratione 
posthac ad decimas dictorum comitatuum et Thornensis insuper 
ingerere presumant, sed ubiubi opus fuerit, in exigendis perci- 
piendisque eisdem hominibus ipsius archiepiscopi modis omnibus 
auxilio esse debeant et teneantur, nostram in eo expressam execu- 
turus voluntatem. Datum in Nova Civitate nostra Austrie in festo 
Beatorum Innocentum, anno Domini millesimo quingentesimo 
quadragesimo. 
Expledite]. 


Javított fogalmazat. — B&si cs. és kir. házi stb. levéltár : Hang. 1540. 
Közli : BUNYITAY VINCZE. 


522. 


1540. 


Sopron városában még Rorátét és az Oltáriszentség tiszteletére minden 
csütörtökön szentmisét mondanak. 


«Samstag vor Georgii dem herrn pharer und dem schuelmeister 
vom Rorate im Advent bei sant Georgen zu singen geben 5 tl. ; 





517 


518 


von dem ampt Corporis Christi all phinstag durchs Jar bei sant 
Michael zu singen 3 tl. d. Thuet 8 tl. d.» 


Papirosra {rt eredetije Sopron város levéltárában. 
Közli : BÉKEFI REMIO. 


523. 


1540. 
Henckel János sírirata a boroszlói székesegyházban. 


Joannes Henkelius Leutschoviensis 
Jurium Doctor Hoc Sub Saxo Conditus Meliorem 
Vitam Exspectat. V. Novembris MDXXXIX. 
Petrus Prockendorff U. J. D. Canonicus Vratislaviensis 
Et Mathias Auctus Decretorum Doctor Venerabili et 
Praeclaro Viro D. Joanni Henkelio Decretorum Doctori 
Canonico huius Ecclesiae Extructores F. F. Anno 1540. 
Imus ab hac vita morientes: nec mora, sic vos 
Ibitis, in quibus est nunc vita vigorque manendi: 
Ibunt sic omnes, qui posteritate sequentur. 


Frankl: Henckel János, Mária királyné udvari papja. 12. 1. 


324. 


Körmöczbánya, 1540 körül. 


A körmöczbányai tanító panasza a latin iskola elhanyagolásáról. 


Memoriale. Scholam Cremniciensem collabi, non mea, sed 
dominorum meorum culpa, gui scholam germanicam (si modo ea 
schola appellanda est et non potius interitus aut calamitas doctrinae 
coelestis et honestae disciplinae) latinae praeferant. Scholae germa- 
nicae pestes sunt (ut apparet) honestarum disciplinarum et corruptelae 
optimorum optimaeque spei ingeniorum. In iis enim pueris, per se 
quidem morigeris ac modestis, fenestra aperitur ad nequitiam et qui 
alioqui viri doctissimi nec non sapientissimi evasuri erant... nunc 
ibi miserrime depravatis moribus aliorum puerorum, quibus frena 
laxantur, corrumpuntur. Quod sane diabolo, qui vult honestas 
disciplinas et organa Christi penitus extincta, res est gratissima. — 
Schola autem a dominis meis circumspectis mihi tradita (in quas 


non Vlenspiegel, ut quidam pro certo affirmarunt, traditur pueris, 
nec tradetur, dum ego hic ero) quid aliud revera est, nisi procreatrix 
quedam et seminarium idoneorum episcoporum, pastorum, docto- 
rum, concionatorum, diaconorum et ne dicam, hominum ad rem- 
publicam (ad quas res eos pro mea virili et ingenii tenuitate sedulo 
et summa diligentia informo) aliquando idoneorum. Sicut ergo 
ministerium Verbi sanctum est... ita ordo scholasticorum, qui 
discunt artes utiles... ad explicandam et conservandam doctrinam 
Evangelii, est genus vitae honorificum divinitus institutum... 

Mihi ad festum Galli more solito et honesto instituto vete- 
rum... agenda esset comoedia, sed pueri ad istiusmodi exercitia 
utilissimi confluxerunt in colluviem et sentinam scriptoris germanici. 
Ille igitur cum suis, mea caussa (!) comoediam Hautontimerumenos 
agat, dann ich khan mith ochsen nicht hasen jagenn. Erasmus, 
futurus cantor qui esse debebat, recusat munus. Caussa est, quod 
optimi quique puerorum, qui sua voce musicam hactenus ornarunt 
et iuuverunt (!) e schola nostra... evolarunt... Haec scripsi non mea 
caussa, sed scholae fidei meae commissae. 

Kívül: Domino Guglingero (1536—40. kórmóczbányai jegyző). 


Egykorü másolat Selmeczbánya levéltárában. Fasc. XXIV. 
Közli : Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


525. 


Bécs-Ujhely, 1541 januárius 1. 


Ferdinánd király az obszerváns ferenczrendűeket oltalmába és pártfogá- 
sába veszi. 


Ferdinandus... Romanorum, Hungarie, Bohemie etc... Rex... 
Fidelibus nostris capitaneis ac vicecapitaneis . . . aliisgue guacungue 
prefectura officiogue in regno nostro Hungarie fungentibus, cunctis 
etiam aliis minoris status et conditionis hominibus, qui cum pre- 
sentibus nostris litteris requisiti fueritis, salutem et gratiam. Scire 
vos volumus, quod nos religiosos fratres ordinis Minorum s. Fran- 
cisci de observantia universos in nostram recepimus tutelam et pro- 
tectionem. Quamobrem vobis omnibus presentium tenore firmiter 
committimus, ut ipsos fratres aut aliquem eorum, cuiuscunque 
claustri sint, nullo impedimento iniuriare, afficere presumatis, quin 
potius nomine et auctoritate nostra ab aliorum etiam molestatione 
et offensa defendendos curetis, nostram in eo voluntatem executuri. 


519 


Datum in Nova Civitate nostra Austrie prima die mensis Januarii 
anno Domini millesimo quingentesimo quadragesimo primo. 
Ferdinandus mp. 

Joannes prepositus in Lelez. 


Eredeti, papir, alján a királyi kis pecséttel. — A ferenczrendüek gyöngyösi levélt. 
Közli : BUNYITAY VINCZE. 


920. 


Bécs-Ujhely, 1541 januárius 4. 
Gonfallonero Sándor pápai követ jelentéséből. 
Intendo che Terech Valente fa ricercar a guesta Maesta il 
vescouato de Cingue Chiese per vn suo figliolo. 


Óvdry L. 111. Pál pápa és Farnese bíbornok diplom. levelezései. 125. I. 


327. 


Bécs-Ujhely, 1541 januárius 14. 


Ferdinánd király Szarvaskő várának az egri püspökség részére leendő 
visszaváltása iránt intézkedik. 


Nos Ferdinandus etc. Recognoscimus per praesentes, guod 
nos spectantes fidelia servitia egregii Francisci Horwath arcis 
Zarwaskew praefecti, guae idem nobis hoc fluctuante regni statu 
semper sedulo bonague fide exhibuit et impendit, volentes ergo de 
omnibus tam servitiis salariisque et aliis debitis eundem contentum 


. reddere, arcemque Zarwaskew, quam a Rndo quondam Dno Thoma 


ecclesiae Agriensis Eppo, Cancellario nostro pro servitiis suis in 
summa sedecim millium florenorum sibi obligatam [fuisse ait, a 
manibus eiusdem eliberare, ipsique ecclesiae Agriensi et eius prae- 
lato rmo domino Francisco de Frangipanibus nostro fideli dilecto 
restituere, eidem Francisco Horwath pro praescripta summa sedecim 
millium florenorum illos ducentos colonos Cumanorum, quos per 
haec superiora tempora Stephanus et Blasius Swlyok nostri rebelles 
habuerunt, inscripsimus et obligavimus tali conditione: ut cum- 
primum nos praescriptos ducentos Cumanorum colonos in potesta- 
tem et possessionem eiusdem Francisci tradiderimus, et deinde 
bona etiam uxoris suae, quae apud manus magnificorum Bebek et 
Raskai habentur, eidem eliberare poterimus, idem Franciscus arcem 


ipsam Zarwaskew citra omnem renitentiam difficultatemgue prae- 
fato dno eppo Francisco cedere, manusgue suas hominumque suo- 
rum ex ea excipere debebit. Deputamus etiam ipsi Francisco Hor- 
wath ex proventibus taxarum nostrarum comitatus Hevesiensis in 
solutionem praescriptae summae sedecim millium florenorum sin- 
gulis annis usgue dum totalis summa explebitur singulos mille 
florenos, guos etiam ipse dnus eppus, tanquam supremus comes, 
ex ipso comitatu Hevesiensi quotannis ante omnes alios (si forte 
quibus in eo Comitatu deputationes per nos factae fuissent) eidem 
Francisco solvere debebit; ita ut cumprimum ipsa summa sedecim 
millium florenorum explebitur, aut alia bona ad rationem eius 
pecuniae ei donaverimus, vel parata in pecunia ipsa bona et colo- 
nos Cumanos ab ipso Francisco redimere voluerimus, extunc idem 
colonos ipsos Cumanos citra omnem moram exceptionemque nobis 
remittere teneatur. Casu autem quo antequam ipsa summa sedecim 
florenorum expleretur, praefatum dnum eppum e vita decedere 
contingeret, tum solutio praedictorum mille florenorum annuatim 
solvendorum in nos, vel nobis etiam decedentibus, in filios et 
successores nostros reges Hungariae deventa redactaque esse cen- 
seatur. Aut si ipsum etiam Franciscum Horwath intra id tempus 
emigrare e vita contingat, tunc nos, vel successores nostri ipsam 
solutionem annualem, usque dum tota summa praedictorum sedecim 
mille florenorum complebitur, filiis et haeredibus, ac fratribus ipsius 
Francisci solvere et continuare teneantur. Immo inscribimus et obli- 
gamus assecurantes ipsum Franciscum, quod eundem in bonis ipsis 
citra quosvis legitimos impetitores defendemus ac manu tenebi- 
mus. Harum nostrarum vigore et testimonio litterarum. Datum in 
nova Civitate nostra Austriae, die decima quarta Januarii Anno 
Domini 1541. 


Steph. Kaprinai Collectaneorum Msc. B. Tom. XXVIII. 115—116. I. 


528. 


Bécs, 1541 januárius 15. 
Tranquillus emlékezteti Ferdinánd királyt, hogy Erdélyben frater Donatus 


elhalálozásával egy fdesperesség  üresedésbe jött, és (gy elhelyezéséről gondos- 
kodhatik. 


Sacratissime Rex et Domine Domine Clementissime, post 
humilem servitiorum commendationem meorum. Audio nunc vacare 
unum archidiaconatum in Transsilvania per mortem Fratris Donati. 


521 


522 


Hoc volui tantum revocare in memoriam V. S. R. M. ut sciat, ubi 
mihi providere posset. Opto succedere omnia feliciter V. S. R. M. 
Vienne 15 Januarii 1541. 

V.S.R.M. servus 

Tranguillus.! 

Kívül : Sacre Regie Maiestati Romanorum, Hungarie, Bohemie 
Regi etc. Domino meo clementissimo. 

Egy félív papir egyik oldalán, czímeres zárópecséttel. — Bécsi cs. és kir. házi stb. 
levéltár : Hung. 1541. Jänner. 26. — U. o. 27. megvan Frangepán F. egri püspök levele is 
Ferdinándhoz, ugyancsak Bécsből 1541 jan. 16-áról, melyben ajánlja Tranquillust, «qui 
iudicio meo potest Maiestati V. S. in multis servire... et preterea orationem quandam 


composuit opportunam admodum in rebus Ratisbone pertractandis, quam mihi ostendit . . .» 
Kózli: BuNYITAY VINCZE. 


520. 


Eperjes, 1541 janudrius 18. 
Werner Gyórgy nagysárosi kapitány Réwai Ferenczhez. 


Az 50 forintot megkapta és Dévay kezéhez fogja juttatni. 
Azután így Ír: «Redditae mihi sunt a nostro Dewai litterae, quibus 
significat se aliquid vini (Szikszóról) ad liberos Magnificentiae 
Vestrae dono mittere, quod nondum vidi. Stephanus (Oálszécsi ?) in 
Zantho diem suum obiit. Putat Dewai eum monachali arte esse 
extinctum». 


Töredekesen közölve Frankl, Réwai F. fiainak iskoláztatása. 24. I. 


530. 


Beszterczebánya, 1541 januárius 22. 


Beszterczebánya város Bártfa városának. — Ismételve kijelentik, hogy 
Bertalan prédikátorukat nem eresztik. Ne is hozzák elő többé az ügyet. 


Ersam, Nambhaft, Weis, sonder gunstig Herrnn freundt vnnd 
libe Nachparen. Nach vnserm gruss vnd williger freundtlicher dinst 
erbietung. Haben wir E. H. schreiben vnnsers predigers, herrnn 
Barthimenn halben an vnns gethan, emphangen, vnd noch lengst ver- 
numben. Vnd gebenn hierauff E. H. allen euren anzogen beschwe- 
rungen Eur (sic) Stat volkhumen glauben. Wolten auch den selben 
gannz gern vnnd willig verholffen sein, wo es an vnsern, auch ayner 
ganzenn Gemain alhie nachtaill vnnd schaden beschehen khundt; 


! Tranquillus Andronicus Ferdinánd király egyik titkára volt. 


aber wir haben noch auff dise stundt, wie wir vormallen E. e. W. 
schrifftlich vnnd in vnnserm schreiben anzaigt, weder pfarrer, noch 
annder mehthier (sic) zue teuglich personen; allain disen ainigen 
armen man bei vnnser Kirchen wie sollen wir dan den E. W. volgen 
lassen, dweil wir noch mehr darzue bedurffen. Was durffen auch E. H. 
die aussred mit den verelichten (verehelichten helyett) priestern, 
so doch nit wider das wort gottes ist suchen. Wir haben mit E. H. ain 
Khunig, ainen Bischoff vnnd annder cristlich oberkhaitten, vnd sizen 
den selben gar vndernn angesicht, vnnd sein darzue teglich in 
vnnserm mitt. Wir habenn des auch von Inen gar khain ver- 
villigung solliche weibler vnnd priester zue furdern, sonnder sehen 
den lauttern, klaren bevelch gottes an, dem wir sovil menschlich 
muglich nachkumen vnd vnns nach seiner gnaden conformieren. 
Vnnd thuen nicht weniger derselben gedachten oberkhait, was Ir 
Recht vnnd pilliche vorderung sein, doch Got mehr in diesem faall 
vor augen dan sy habent vnnd an gesehen. Wie wir dem E. e. W. 
in vnnserrn bemelten vorig schreiben all vnnser maynung weit- 
leuffiger zuversteen geben, vnnd derhalben an E. n. H. vnnser gar 
frondtlich vnnd in chrislicher bruderlicher lieb vnnd frondtschafft 
vermanen vnnd bitten: wellen sich nit weitter dieses guetten mans 
halben alhieherr gegen vnns bemuen, vnd denen von vnns abzu- 
vorden, oder zue E. H. dorthin zuuocieren vnndersteen, dan vns 
E. H. begeren hierin stat zuegeben, nit muglich, vill weniger dem 
guetten man E. H. berueff nachzuekhumen in ansehung vnnser 
hohen vnd mermallen anzaigten nodt gepurlich vnnd stathafft; den 
E. H. mue, vncosten vnd arbeit sein in diesem faal gannz vergeblich, 
darfur wir E. H. gern warnnen wolten, auch hiemit treulich gewarnet 
haben wellen. Warinnen wir aber sonnst E. n. H. alles vnseres ver- 
mugens dienen vnd frondtlichen willen erzeigen khunen sein wir 
gannzs (sic) vrputigs (sic) vnd genaigts gemuets. Das wolten wir E. N. H. 
zue fronndtlicher andtwurt sich haben darnach zuerichten anzaigt vnd 
vnns darneben derselben beuolhen haben. Geben im Neuennsoll, 
den 22 Januar des 1541 Jars. Richter vnd Rat der Stat Neuennsoll. 

Kívül: Den Namhafften Ersamen vnnd Weisen Herrnn Richter 
vnnd Rat der Stat Bartpha vnnsern sondern Herrnn, gunstigen vnd 
lieben frondten. 


Egy ív papirosnak három oldalán veres viasz zárópecséttel. — Bdrtfa város levéltára. 


A fent említett beszterczebányai pap, mint egy másik, 1540 szept. 29-én kelt levél- 
ből kitetszik : Franckh Bertalan. — U. o. — Egy másik, 1540 júl. 19-én kelt levélben 
pedig : «Bartlomen Franzikh», de ő magát 1541 január 23-iki levelében «Franck»-nak 
írja. U. o. Közli: BUNYITAY VINCZE. 


523 











524 


531. 


Sárvár, 1541 januárius 26. 
Sylvester János Nádasdy Tamásnak. 


Magnifice domine patrone, mihi plurimum observande. Ser- 
vitium et mei ipsius commendationem. Misi unum exemplar Novi 
Testamenti Vestrae Magnificae Dominationi per puerum Koczy, 
missurus eram et plura, sed egre impetravi a puero, ut he (így) 
quoque unum ferret. Quod velim eadem curet exhiberi per aliquos 
suorum illis quibus inscriptae sunt ac munus hoc verbis ornari. 
Quae voluit Magnifica Dominatio Vestra, ut omitterem in epistola 
nuncupatoria, omisi, nec sane copiosior in hac parte laudum vestra- 
rum fuissem, nisi Sarckan ipsetale quiddam mihi in aurem susurras- 
set Vestram Magnificentiam a me exigere tum, cum una cum illo 
consultaremus, cui opus dedicandum esset. Quamquam nossem 
hominis mores, tamen non putabam illum in re tam seria ludere. 
Veniebat enim mihi tum quoque in mentem, nos in vivorum laudi- 
bus parciores esse debere. Non tamen Vestra Magnifica Dominatio 
sua fraudatur laude et justa et debita ob hoc ipsum. Nemo enim 
meretur laudem, nisi qui illam spreverit. Virtutes enim vestras ultro 
laus sequetur debita. Et nos vestras laudes alio reservamus operi. 
Decorum in omni scripti genere maxime observandum est. Nihil 
autem difficilius quam in omnibus rebus perspicere quid deceat, 
quid non. Fabius Quintilianus optimus instituendae juventutis 
magister vitio vertit et Ciceroni, alioquin oratorum omnium discre- 
tissimo, quod decorum in suis laudibus recensendis non semper 
servaverit. Scripsi et principibus de his, quibus Vestra Magnifica 
Dominatio mandavit, quod ita demum ratum erit, si studium hac 
in re ejusdem intercessit. Ex Sárvár feria quarta post Pauli apo- 
stoli 1541. 


Servitor 
Joannes Sylvester. 


Czím: Magnifico Domino Thomae a Nadasd, Tavernicorum 
Regalium Magistro etc. domino et patrono plurime observando. 


Eredetije félív 2-rét, az alja levágva. Zárlatán zöldviaszba nyomott pecsét nyoma. 
Található az Országos Levéltár kincstári osztályában. — Közölte Szüddy A. Irodalomtört. 
Közlemények III. évf. 91—92. II, 


532. 


1541 januárius. 
Sylvester János Nádasdy Tamásnak. 


Novi Testamenti totius extremam tandem imposuimus manum, 
guod precamur Vestra Dominatio Magnifica grato suscipere velit 
animo et obviis, guod ajunt, manibus. Ostentant alii Vestrae Magni- 
ficae Dominationi fossas, stabula, piscinas in ejusdem felicissimo 
reditu et id genus alia, nos his omnibus opus longe praeclarius. 
Nam illa post Magnificam Dominationem Vestram et legitimos 
ejusdem successores alium atque alium sortientur dominum, hoc 
nunquam Vestrae Magnificae Dominationis desinet esse, cum semel 
ceperit Ob hoc enim eidem gloria, laus et aeternitas debetur, 
autorve extitit tam sacrosancti operis apud suam gentem. Nos non- 
nisi indignos agnoscimus ministros. Insultabant nobis reliquae natio- 
nes ante aliquot annos, quod cum et Mosci suum haberent in sua 
lingua evangelium, Hungari non haberent. Tantum autem abest ut 
de cetero nobis nationes Christianae insultent ob hoc ipsum ut 
etiam invideantur ob linguae scilicet praestantiam, quam ne imitari 
quidem possunt. Quis enim exterarum nationum non admiretur posse 
aliquem in lingua Hungarica versus omnis generis scribere post 
Graecam et Romanam ? Quis credat de tropis, ponderibus, mensuris 
in hac ipsa lingua quemcunque quodcunque tradere? Nemo sane. 
Adjecimus Evangeliorum summaria versibus conscripta, qui tum 
demum habebunt gratiam, cum quis illos ad lyram canat aut saltem 
moduletur, habent enim jucundissimam harmoniam. Quam vellem et 
pueri et virgines in aula ediscerent et cantillarent. Optat Hierony- 
mus, ut agricola ad somnia cantet alleluia, itidem ego in mea gente 
imprimis optarim. Dictu mirum, quantum hi versus habeantur mo- 
menti ad memoriam firmandam. Legat itaque Dominatio Vestra 
Magnifica nova carmina, legat tropos etc. cum per otium licebit. 


Huic addidi et cautionem Geneseos. 
Servitor 


Joannes Sylvester. 


Czíme nincs, de a tartalom világosan tanusítja, hogy valamely Sylvester által 
Nádasdyhoz intézett levélnek mellékelt utóirata. — Eredetije csonka félív 2-rét. Az Orszá- 
gos Levéltár kincstári osztályában. Közölve Irodalomtórt. Közlemények III. évf. 90—91. II. 


525 


526 


333. 


Bécs-Ujhely, 1541 januárius 27. 


Ferdinánd király Decsi Jánosnak, ki több nyelynek és különösen a fran- 
cziának megtanulása és a külömböző nemzetek szokásainak tanulmányozása 
végett külföldre utazik, ajánló és útlevelet ad. 


Passus. Ferdinandus etc. Universis et singulis... Cum fidelis 
nobis dilectus Joannes Decius aulicus et familiaris noster [kitörülve: 
per aliguos annos fideliter et honeste in curia nostra nobis inser- 
vierit, nunc vero] tum ingenii excolendi, plurimarumgue lingvarum 
addiscendarum causa, tum etiam perlustrandi varias urbes, pre- 
clarague loca, necnon mores hominum aliarum nationum cogno- 
scendi ac partim etiam gallice lingve addiscende gratia peregre 
proficisci et ab aula nostra aliguandiu abesse statuerit, nosgue, gui 
supradictis causis adducti, illum cum bona venia nostra dimitten- 
dum putavimus, eidem tutum ubigue et securum iter obtingere 
cupiamus: vos itague supradictos omnes . . . hortamur . .. guatenus 
eundem Decium guocungue diverterit... libere et expedite... trans- 
ire... morari ac recedere... permittatis... Datum in nostra Civi- 
tate Nova die XXVII. Januarii 1541. 

Ex[pedite]. 


Fogalmazat egy félív papir két oldalán. — Bécsi cs. & kir, házi stb. levéltár : Hung. 


1541. Jänner 37. 
Közli: BUNYITAY VINCZE. 


534. 


Bécs-Ujhely, 1541 februárius 1. 


Ferdinánd király biztosítja Serédi Gáspárt, hogy a váradi káptalannak 
birtokait: a borsodmegyei Aszalót és Felsőzsolczát, továbbá Kassa város bir- 
tokait: Garadnát és Forrót Abaujmegyében csak akkor lesz köteles kezeiből 
kibocsátani, ha azt a négyezerótszáz forintot, melylyel neki szolgálataiért tartozik, 
ugyanöneki egészen megfizetik. 


Nos Ferdinandus divina favente clementia Romanorum, Hun- 
garie, Bohemie etc. rex semper Augustus, Infans Hispaniarum, 
Archidux Austrie etc. recognoscimus tenore presentium, quod quo- 
niam fidelis noster magnificus Gaspar Seredy, superiorum partium 
regni nostri capitaneus noster, nobis in presenti expeditione nostra 
duos menses cum dimidio quadringentorum equitum numero ser- 
vivit, ratione quorum, simulque ratione capitaneatus eidem, iuxta 


calculationem consiliariorum nostrorum et iuxta literas nostras super- 
inde ei datas, debemus florenis Renensibus quatuor millibus et 
quingentis, super quibus eundem assecurandum duximus, quod capi- 
tuli ecclesie Waradiensis possessiones, videlicet Azzalo et Fewlsew- 
solcza in comitatu Borsodiensi et Cassoviensis [civitatis] Garadna 
et Forro vocatas in comitatu Abawywariensi existentes, quas nunc 
ipse Caspar possidet, non teneatur restituere, nisi persoluta sibi pre- 
fata quatuor millium et quingentorum florenorum Renensium summa 
fuerit, imo assecuramus harum nostrarum vigore et testimonio lite- 
rarum. Datum in Nova Civitate nostra Austrie prima die Februarii 
anno Domini millesimo quingentesimo quadragesimo primo. 

A pozsonyi káptalannak 1553 évi átiratában. — Ugyanazon kdptalan országos levél- 


tdra : Protocollum 10. fol. 21. 
Közli : BUNYITAY VINCZE. 


535. 


Bécs-Ujhely, 1541 februárius 1. 
Ferdinánd király néhai Parlaghy Bertalannak bószürményi (Biharmegye) 


és gyömrei (Pestmegye) birtokait Pécsi János leleszi prépostnak, az ő alkanczellär- 
jának adja. 


Anno 1541. in vigilia Purificationis Be Virginis in Nova 
Civitate Austriae datae sunt litterae manu Regia subscriptae, quibus 
mediantibus sua Maiestas ad supplicationem venerabilis Joannis de 
Quinque Ecclesiis, praepositi ecclesiae de Lelez, vicecancellarii 
suae Maiestatis, ob eius merita, totales possessiones utramque Bezzer- 
men in Byhoriensi, ac portionem possessionariam in possessione 
Gewmerew in Pesthiensi comitatibus, item alia etiam universa 
bona et iura possessionaria in quibuscunque comitatibus sita, quae 
egregii quondam Bartholomaei Parlagi fuissent, sed per defectum 
seminis eiusdem ad suam Maiestatem devoluta sunt, simul cum 
cunctis utilitatibus Barbarae sorori praefati Joannis Praepositi ute- 
rinae, et Wolffgango, Joanni et Caspari filiis, et Helenae filiae eius- 
dem, nepotibus videlicet prenominati Joannis Praepositi, ipsorum- 
que haeredibus et posteris universis perpetuo contulit, salvo iure 
alieno. 


Kaprinai Collect. Msc. B. Tom. XXVIII. 118. 1. 


527 


528 


530. 


Bécs-Ujhely, 1541 februárius 2. 


Ferdinánd király ax Ernuszth-család budai házát Bornemissza Pál királyi 
titkárnak adja. 


Anno 1541. in Nova Civitate Austriae in festo Purificationis 
Beatae Mariae Virginis sua Maiestas domum magnifici Casparis 
Ernwsth de Cháktornya in civitate Budensi fere in opposito eccle- 
siae beati Georgii Martyris à parte orientali versus Danubium sitam 
per defectum seminis donavit Paulo Bornemisza Secretario Regio. 


Kaprinai, ugyanazon kótet és lap. 


931. 


Bécs-Ujhely, 1541 februárius 8. 


Ferdinánd király a hűségére tért Bebek Imrének a multra nézve teljes bocsá- 
natot ad; ezenfelül meghagyja őt ideiglenesen Szent-Miklós székesfejérvári pré- 
postságának birtokában; neki adja a borsodmegyei Csorbakó várát; gömör- 
megyei Ösisegenek pedig, valamint Budán az Olaszok-utczájában levő házának 
birtokában megerősíti. 


Nos Ferdinandus etc. Recognoscimus et tenore presentium 
profitemur, guod guia venerabilis Emericus Bebek de Pelsewcz 
[kitörülve: Prepositus Custos Minoris Albensis] etc. ad Maiestatis 
nostre servitia, fidelitatem et obedientiam ultro rediit: nos ideo tam 
persone sue proprie, quam etiam bonis suis universis atque capiti 
gratiam perbenigne facientes, ita, quod neque de illo excessu, cum 
alias ad partes serenissimi quondam domini regis Joannis etc. a 
nobis descivit, neque de aliis etiam omnibus, quecunque infra hec 
tempora ab eo contra Maiestatem nostram ac subditos nostros 
quoquo modo facta aut patrata sunt, unquam recordabimur aut 
ulciscemur: eidem in verbo nostro Regio promisimus nempe, quod 
ipsi circa negotium fidei et religionis nostre ad nullius instantiam 
vel suggillationem molestiam ullam seu negotium ullum exsilere (?) 
volumus, dummodo tamen in hac re se bono et honesto modo 
gerat, iisque acquiescere teneatur, que vel per generale concilium 
vel communes synodos catholice christiane ecclesie ab omnibus 
observanda, recipiendaque determinabuntur; item quod eidem pre- 
posituram Sancti Nicolai in civitate nostra Alba Regali fundatam 
manibus suis ex integro pacifice possidendam tantisper permitte- 


mus, guoad eundem cum hac vel aliis bonis contentabimus; pre- 
terea totale castrum Chorbakew in Comitatu Borsodiensi existens 
cum omnibus pertinentiis suis iure hereditario prefato Emerico, 
suisgue liberis utriusgue sexus gratiose donandum duximus et 
spectabilem ac magnificum Petrum de Peren etc, modis omnibus 
super iure suo, guod in prefato castro habere dinoscitur, contentum 
reddere ; necnon eidem Emerico Bebek bona sua hereditaria, gue 
hactenus possedit et nunc possidet, ut sunt: totale oppidum Pel- 
sewcz cum pertinentis et totale oppidum Gemer et portiones pos- 
sessionarie in oppidis Chyttnak et Rakos cum eorundem pertinentiis 
ac domum quandam in civitate nostra Budensi et platea Italorum 
vocata existentem perpetuo possidendam donavimus et contulimus, 
ac insuper eundem assecuravimus, quod circa totales possessiones 
possessionarias utriusque Panyth in annotato comitatu Gemeriensi 
existentes habitas, ad quas nobilis Stephanus Herenczeny ius quod- 
dam habere perhibetur, eas rationes clementer inibimus, quibus vel his 
antedictis bonis vel equivalentibus idem Emericus contentari possit ; 
quodque ex parte magnifici Francisci Bebek, fratris sui germani, 
ius et iustitiam sibi debitis modis administrabimus, imo promitti- 
mus assecuramus, donamus et conferimus harum vigore et testi- 
monio literarum mediante. Datum in nostra Civitate Nova Austrie 
feria tertia post Purificationis Beate Marie Virginis anno Domini 
M. D. XLI. 
Ex|[pedite]. 


Fogalmazat egy félív papir két oldalán. — Bécsi cs. és kir. házi stb. levéltár : Hung. 
1541. Febr. 11. — Ugyanezen oklevél egész terjedelmében megvan a pozsonyi társaskáp- 
talannak «nominibus et personis liberorum Venerabilis quondam Emerici Bebek de 


Pelsewch» előterjesztett kérésre kelt 1555 évi átiratában. 
Közli : BUNYITAY VINCZE. 


338. 


Bécs-Ujhely, 1541 februárius 8. 


Ferdinánd király köszönetet mond Xanchez Gábornak azért, hogy Fran- 
gepán Ferencz egri püspököt a pápa előtt az ellene emelt vádakból kitisztította 
s óhajtja, hogy azt tovább is tegye. 


Gabrieli Xanchez. Ferdinandus etc... Que cum ita sint, eant 
nunc isti belli homines, nostrasque copias in fugam coactas esse 
preclare nugentur, virumque gravem et prudentem Franciscum de 
Frangepanibus, episcopum Agriensem, ambitionis impudentissime 
taxent in eo, quod pro sua animi integritate et singulari in patriam 

Egyháztórt. Emlékek. III. 34 


529 








amore maiorem et meliorem sane partem magnatum, procerumgue 
regni secutus, sese ab ipsis statim segregandum putavit, qui nobi- 
lissimum Regnum (quod velut validissimus guidam murus reipu- 
blice christiane semper habitum est) Turcorum faucibus dilanian- 
dum, devorandumgue obiicere parant... recte tu guidem fecisti, 
qui Agriensem ipsum tam aptis rationibus, quibus adhuc plures 
addi possent, ab improborum calumniis apud Sanctissimum Domi- 
num nostrum tutatus, idque ut imposterum facias, impense cupimus 
et volumus... Datum in Civitate Nova die 8 Februarii 1541. 
Ex|[pedite]. 


Fogalmazat másfél fv papir öt oldalán. — Bécsi cs. és kir. házi stb. levéltár : Hang. 
1541. Febr. 125. 
Közli: BUNYITAY VINCZE. 


339. 


Sárvár, 1541 februárius 13. 
Sylvester János Nádasdy Tamásnak. 


Magnifice domine mihi gratiosissíme. Servitium et mei ipsius 
commendationem. Gratulor et quidem vehementer, quod meas litte- 
ras eadem opportune acceperit, gratiasque eidem ago immortales, 
quod humillimi sui servuli curam gerat maximam. Orpheum volo 
pingi stantem, lyra canentem, fronde coronatum, a tergo silvam, 
saxa, volucres ferasque. Innuunt enim nobis prophetae, illum sic 
pingi debere. Dominus officialis mihi et vas illud vini et cubulos 
decem frumenti secundum eiusdem Vestrae Magnificae Dominatio- 
nis mandata reddidit. Reperi schedam inclusam litteris ejusdem, in 
qua scriptum erat, ut aliquot exemplaria mitterem Cantionis, quae 
est velut Epitome Geneseos. Misi itaque, cum qua et arma magni- 
ficorum dominorum Stephani Maylad et Johannis Zalay, quae 
hexastico nostro illustrare utcumque studuimus. Argumentum e 
rebus sumpsimus scribendum. Perill. dominam sororem vestram 
comparavimus viti, alludentes ad illud Regis prophetae versiculum: 
Uxor tua sicut vitis abundans in lateribus domus tuae, filii tui sicut 
novellae olivarum in circuitu mensae tuae etc, Caper depascitur 
vitem gravidam, hoc est domina soror viro pulcherrimos gignit 
liberos parentibus dignos. Caprum et Virgilius, po&tarum optimus, 
virum alibi vocat: Vir gregis ipse caper deerraverat etc. 

Idem fecimus et in versibus reliquis, quos subjunximus armis 
domini comitis. Ista iam curaveram imprimi, cum accepi et Vestram 


Magnificam Dominationem et religuos principes novis gaudere 
titulis, guae res nihil obstat, guominus haec publicentur, perfacile 
enim est his novos addere titulos. In hoc eram totus, ut omnibus 
principibus ad hunc modum illustrarem arma, guod jam fieri non 
potest, cum Strutius noster discesserat Ingolstadium, gui in for- 
mandis imaginibus peritissimus fuit, qui vestigia saltem artis suae 
apud nos reliquit. Credebam me hoc conatu favorem principum 
consequi non tam in me, quam Vestram Magnificam Dominatio- 
nem, cui favere certum est et Musis, quas video propensas esse ad 
bonas litteras in patria suscitandas. Si minus scite arma domini 
generi vestri sunt depicta, id non mihi, sed famulis quibusdam suis 
imputet, qui hanc nobis armorum illius ministrarunt picturam. Nam 
nullibi nos illorum invenire potuimus effictam imaginem. Credo nos 
minus errasse in pictura armorum domini comitis, hanc enim e tor- 
mentis mutuati sumus tonitruariis, quae dominus comes Vestrae 
Magnificae Dominationi fundere curavit. Cui etiam opto Eadem me 
unice commendare dignetur ac velit. Dictu enim mirum, quanto 
studio hostes nominis Christi non tam me, quam et Vestram Magni- 
ficam Dominationem apud illum deferant. Quae scribo, vel me 
tacente eadem poterat intelligere tam esse vera, quam quae veris- 
sima. Ecce coram Deo non mentior, me crebro audivisse ab ipso 
capellano, habenas esse impositas eidem Vestrae Magnificae Domi- 
nationi ita, ut facere nullo modo possit, quod vult in fidei Christianae 
negotio, seque id accepisse in mensa domini comitis ab eo ipso et 
quibusdam episcopis. Quoties aliquo mittitur, non tam Vestrae 
Magnificae Dominationis negotium agit, quam suum, id quod brevi 
intelligere poterit, idque certissimis argumentis. Talem fovere homi- 
nem est anguem in sinu fovere. Et Michaelem presbyterum prorsus 
a Vestra Magnifica Dominatione alienavit, cum prius diceret, se ad 
exitum usque vitae suae apud Vestram Magnificam Dominationem 
vivere velle. Nunc contrarium dicit. Non patitur illum a latere suo 
discedere, circumfert illum ubique, idque facit, non ut illi bene 
velit, sed ut aliis male. Atque sic ab initio remora fuit omnis pii 
incepti Vestrae Magnificae Dominationis. Confert in dies et cum 
domino officiali caput consusurrat, utinam non cum summo detri- 
mento eiusdem Vestrae Magnificae Dominationis et subditorum etc. 
Haec scribo non quod illius ambiam beneficium. Dignus enim 
pastore populus. Jubet dominus, ne margaritae porcis projiciantur, 
jubet, ut insanabiles relinquantur. Cum enim hic cum suo grege, fidei 
Christianae repugnantia ex diametro semper inculcet populo atque 
id odio magis quam judicio, quis est Deum immortalem, qui inter 
3A4* 


531 


532 


hos ad spatium temporis exiguum vivere possit? guis istorum ob- 
stinatam perferre malitiam? Nemo sane. Nonus jam agitur annus, 
ex quo hic perditus semper dorsum meum fabricat. Ab hoc homi- 
num genere semper metui. Eo enim ego facto ratus sum, ut a tali- 
bus pseudopresbyteris ubique terrarum vim patiar, si ad extremos 
venirem Garamantes, credo et apud illos esset aliquis pseudopresby- 
ter, qui me nihil commeritum exerceret. De Antonio Kayari multa 
aliquando Vestrae Magnificae Dominationi retuleram et ceteris, inter 
quos nullus isto mihi pestilentior fuit Video jam me dolorem eo 
impulisse, ut modum excederem epistolae, simul et benignas ejus- 
dem Vestrae Magnificae Dominationis aures offenderem importu- 
nitate scribendi, pro qua Eadem mihi ignoscat rogo. Ex Sarvar 


dominica Septuagesimae Anno 1541. 
Servitor 


Joannes Sylvester. 

Czím: Magnifico domino Thomae a Nadasd, Comiti Comi- 

tatus Castriferrei, Consiliario Regio etc, domino et patrono gratio- 
sissimo. 

Eredetije egész iven 2-rét. Zárlatán papirossal borított, zöldviaszba nyomott 


pecséttel, a melynek alakja kivehetetlen. — Található az Országos Levéltár kincstári 
osztályában. Irodalomtört. Közlemények. III. 92—93. 


540. 


Liegnitz, 1541 februárius 27. 


Faber Egyed liegnitzi pásztor levele a beszterczebányai tanácshoz. — Szive- 
sen engedne kérésóknek és elmenne hozzájok lelkésznek, de nem teheti, mert csak 
mostanában jött Liegnitzre és megigérte, hogy ez évben itt fog maradni, annál is 
inkább, mert a wittenbergiek is folyton erre intik. Ne vegyék azért rossz néven 
tagadó válaszát. Isten, ha buzgón kérik, bizonyára fog küldeni számukra alkalmas 
lelkipásztort. 


Gnade vnd fride von goth, durch Christum vnsern Herrn, 
Amen. Gunstigen, Ersamen lieben herrn, gutte genner vnd freundt. 
Ewr brieff an mich, mit verwilligung der gemeyne, hab ich ent- 
pfangen, darynnen auch jr begeret ewr pharrer vnd seelnsorger 
zu werden, vnd werde damit gar vnuersehens angemuttet. Nu weyss 
ich etzlicher massen, das yr des, sampt den anderen Pergstetten, 
nicht klainen mangel habt, etlicher Vrsachen, dy mjr etwa sind 
angezeigt yn vergangen tagen. Nu wold ich von heréczen gantz 
gerne mich yn ewr liebe bitt vnd begere ergeben, wenn ich nicht 
sso new gen lingnicz khomen wer, da myr got der herr mit vyl 
rotten vnd yerigen geistern zu thun geben vnd befolhen hat, 


daczu auch mich dy Hocherleuchten menner von Wyttemberg brifflich 
stecz vermanen, anhalten, vnd bitten, ich szold mich sso bald von 
lignicz nicht wenden, vmb der ausserweletten gottes, weil sy sich 
versehen, es seyen der noch vil alda, welche durch gottes wort zum 
erkentniss christj sollen geruffen werden; demnach hab ich yhnen 
zugesagt, noch dyss Jar alda bey yhnen zu werharren, ob noch 
etliche mit dem schwerdt des geistes dem leidigen Satan móchten 
abgedrungen werden, vnd Christo dem herrn zugebracht. Demnach 
khan ich noch (gunstigen lieben herrn) dyssmall nichts gewysses 
zusagen, vnd wenn ichs gleich thette, mócht ichs nicht wol kunnen 
verantwortthen, byss das dyss Jar ein ende hatt, wo es aber dermal 
eyns ynn Zukunnfft sich fueglich möchte schiken, wil ich mich 
gerne schiken vnd lenken lassen nach den willen gottes, vnd bitte 
euch Ersamen, gunstigen, lieben Herrn gancz vleyssig vnd demutig, 
wollet myr dysen abschlag nicht verkherenn, noch ym vnwillig 
annehmen, vnd danék auch allesampt gancz trewlichen, dyser an- 
gebotner wirde vnd Ehre auff dyssmal, als meynen lieben Herrn. 
Ich versehe mich aber, das wo yr mit rechten Herczen, hicziger vnd 
ynbrunnstiger Zuuersicht vnd glauben den Herrn der erndte werdet 
bitten vmb eynen trewen Arbeitter vnd bawmeister, Er werde vn 
allen &zweyffel segnen den weingartten, welchen er erkaufft hat 
durch das vnschuldige blutt vnd bittern todt seines eyngebornen 
sones, seines allerhöchsten schaczes, nich verwusten, sondern durch- 
akern, bawen, befeuchtigen, vnd fruchtbar machen, daczu wil ich 
auch mit sunnderlichem gebet vnd flehen helffen austehen vnd 
anhalden. Der fride gottes vnd das recht erkentniss ihesu £hristj 
sey mit euch alzeit, Amen. Grüssend auss lignicz am sontag nach 


Mathie. 1541. 
Egidius Faber 


pharer zur lignicz. 


Eredetije Beszterczebánya város levéltárában fasc. 209. Nr. 1. 
Közli: Tımon ÁKOS. 


541. 


Regensburg, 1541 márczius 2. 


Frangepán Ferencz egri püspök válaszolja Nausea Frigyes bécsi püspök- 
nek, hogy őt nem a vallásügyek tárgyalása, hanem a végett küldték a birodalmi 
gyűlésre, hogy Magyarország bajairól értekezzék a császárral és német feje- 
delmekkel. 


Litteras tuas, una cum opusculis quibusdam sane doctissimis, 
recepi, quae mihi pergratae fuere. Verum quod ad res religionis 


533 








534 


attinet, nunc nihil mea interest. Delecti enim sunt doctissimi homi- 
nes utriusgue partis, catholicorum et protestantium, gui haec negotia 
ad amussim tractent et discutiant. Id autem oneris nunc mihi iniun- 
ctum est, ut una cum magnificis collegis meis de calamitatibus 
regni nostri Hungariae et cum catholica Caesarea Maiestate, et cum 
illustrissimis imperii principibus agam. Id quod pro viribus, Deo 
dante, perficere conabor. Interim tamen optassem te adesse, ut in 
hoc celeberrimo conventu cum his doctissimis viris agere posses 
de his, quae christianam pacem et concordiam fidei concernunt. 
Crediderim enim tuam praesentiam catholicorum rebus admodum 
profuturam. — Datum Ratisbonae die 2. Martii 1541. 


Katona, Hist. Crit. XXI. 16. és Hist. metropolitanae Colocensis ecclesiae II. 29. 


542. 


Körmöczbänya, 1541 márczius 6. 


Guglinger Farkas körmöczi jegyző levele Hanko Márton freistadti pl£- 
bánoshoz. — Kért, nyilatkozzék, eljónne-e Bärtfdra lelkésznek, a hol nem egy, 
hanem néhány ezer elveszett juhnak visszavezetéséról van szó. Ha késznek nyilat- 
kozik: gondja lesz (Guglingernek), hogy a bártfaiak annak rendje-módja szerint 
meghívják. A város egészséges levegőjű, szép fekvésű; vadakban, halakban bóvel- 
kedik stb. Fizetése olyan lesz, a milyent kiván. 


Etsi tibi Vir clarissime ignotus sim, tua tamen humanitas, eru- 
ditio et pietas mihi cum perspectissima sint, has meas literas, in 
quibus nihil aliud abs te, quam quod sanctum atque pium, et quod 
a tali Viro, qualis tu es, dari possit, petiturus sum, ad te dare ausus 
non solum fui, sed etiam putavi, tum quia a candido animo pro- 
ficiscuntur, tum quia in iis gloria Christi et salus Fratrum pericli- 
tantium quaeritur, pro tua erga superos pietate, erga proximum 
cura, eas tibi gratas futuras esse. Verum ne mea loquacitate limites 
verecundiae, quae et literarum et quarumcunque aliarum rerum 
principia decet, transgrediar, paucis quid velim, quid petam, accipe. 
Rogarunt me cives Bartphani, fame verbi Divini ferme extincti, ut 
eis fidum aliquem Apostolum, qui Ecclesiae eorum praeesse posset, 
indicarem, nec etiamnum rogandi ullum finem faciunt. Ego autem, 
cum illis hominibus de me bene meritis multum debeam, et si nihil 
omnino deberem, haec quae cupiunt, sponte mea facere et curare 
tenear, cogitare summo studio coepi, quisnam tam misere errantium 
ovium votis satisfacere queat, cogitantique mihi Dei Spiritus per sua 
instrumenta te mi Hancone obtulit, teque eum esse, qui tot animas 


ab extremo exitio servare velit et possit, declaravit. Et guamvis te 
inscio Bartphanos, ut te vocarent, admonere potuissem, satis enim 
scio, te fidum Christi ministrum divinae voluntati non reluctaturum, 
maxime cum non una, sed aliguot mille oves perditae tibi redu- 
cendae sunt, volui tamen hanc epistolam ad te dare, sententiam 
tuam intelligere, et postea ut christiana et honesta vocatio sub- 
seguatur, curare. Sed inguies fortassis (de guibus tamen te sollici- 
tum esse certe non arbitror) quis populus? quae civitas? dicam 
invito etiam te. Bartpha ad radices Carpathi montis, et in confini- 
bus Poloniae, in loco amoenissimo, auraque saluberrima sita est, 
Urbs ipsa munitissima, cives habet humanissimos, feris et nobilis- 
simis piscibus abundat. Vino bono, et cerevisia triticea, et aliis ad 
vitae usum necessariis rebus omnibus, paucis populis cedit At de 
salario tuo quid? tale erit, quale tu ipse volueris. Verum imprudens 
ego plane sum, qui haec commemoro, quasi vel haec te magno- 
pere delectare possint, vel quod hoc unum, quod dixi, Christi vide- 
licet tui oves miserrime errare, tuamque opem implorare, te ad 
dandum petitis nostris locum amplissimum permovere possit, non 
sufficeret. Quare te mi Hancone rogo, et per Christi nostri gloriam 
obtestor, velis quamprimum mentem tuam et eam, quam rei 
Christianae necessitas, Dei voluntas, animarum tot periclitatio ex- 
poscit, et tua pietate, laudabilique fama dignum est, mihi pate- 
facere. Habebis me vicissim eum, qui tua causa nihil non valde 
libenter est facturus. Bene vale, et me novum, sed ardentissimum 
in diligendo et observando te amicum tuum reamato. Cremniciae 
Pannoniae die sexta Martii Anno 1541. 

Tuus, si pateris, 

| Wolfgangus Guglinger 

Cremniciae a Libellis. 

Wagner, Diplomatarium Comitatus Sarosiensis 498. 1. 


543. 


Boroszló, 1541 märczius 6. 


Moibanus Ambrus boroszlai plébános ajánlja a selmeczbänyai tanácsnak, 
hogy Salcer Jánost tovább taníttassák. 

Ambrosius Moibanus, parochus Wratislaviensis, Joannem Salcer, ulterius 
erudiendum, senatui Schemniciensi commendat. 


Eredetije Selmeczbánya város levéltárában. XVI. század. Vallási tárgyú levelezések. 
Közli : Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


535 


536 


544. 


Boroszló, 1541 márczius 7. 


Wingler András mester a három évi iskolázás után Selmeczbányára vissza- 
térő Salcer Jánost (quem primis literarum rudimentis erudiendum abhinc trien- 
nium vestro nomine mihi tradidit doctor Ambrosius Moibanus) ajánlja a selmerz- 
bányai tanács figyelmébe s kéri, hogy tovább is tanfftassdk. 

Andreas Wingler, magister scholae, Joannem Salcer, tribus annis prius 
scholae traditum et prima literarum rudimenta iam edoctum senatui Schemniciensi 
commendat, rogatque, ut hunc ulterius erudiri curarent. 

Eredetije Selmeczbánya város levéltárában. XVI. század. Vallási tárgyú levelezések. 

Közli : Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


545. 


Csázma, 1541 márczius 21. 


Erdődy Simon zágrábi püspök védekezik azon vádak ellen, miket ellene 
suffraganeusa, Szondi Pált, Rómában emelt; egyúttal értesíti a pápát Horvát- 
Szlavonország szomorú állapota felől. 


Sanctissimo Domino nostro Paulo III. Optimo Maximo. 

Beatissime Pater, orationem et obedientiam. Prioribus litteris 
meis reddideram Sanctitati vestre, preter publicam totius regni huius 
Sclavonie cladem, bona huius ecclesie mee Zagrabiensis (cui divina 
benignitate etiamnum  presum) hostili furore usque adeo desolata 
proventibusque, quibus ecclesie ministri dudum alebantur, misere 
spoliata, ut non liceret iam mihi, alioqui afflicte valetudinis et in 
negotiis infelicis regni occupato, dein in curia Regie Maiestatis 


. sepius obversanti, per hoc obeundis omnibus ecclesie muniis impari, 


a suffragiis quempiam, qui in rebus sacris vices meas ageret, deli- 
gere. Sepius enim me temporum iniuria et itineris discrimen ab 
ecclesia seiungit. His nominibus precatus fueram Sanctitatem Vestram, 
ut mihi reverendum dominum Paulum Zondinum redderet, quem 
ego ante annos non ita multos ex minore penitentiario hungaro, 
dato titulo Rosonensi, a suffragiis delegeram, sperans fore, ut is ex 
animi mei sententia pro suo officio partes sacrarum rerum ageret: 
et eo adhuc in Urbe existente dignatus fueram in ecclesia mea 
sacerdotio non ingratorum proventuum, dein archidiaconatu, tan- 
dem prepositura et officio vicarii, breviter quicquid ad honestam 
illius vitam facere videbatur, quasi auctarium in eum contuleram ; 
ipse tamen visus est magnitudinem beneficiorum in se collatorum 


ingratitudine pensare, guando non habita ratione enumeratarum 
necessitatum mearum reditum suum in longinguum protrahat. Sub- 
iunxeram Sanctitati Vestre, guando ipse ad officium redire nollet, 
me beneficia ipsa tali viro collaturum, gui ecclesiam sua presentia 
et divinis obsequiis redderet decoram : dubito tamen eas litteras ad 
Sanctitatem Vestram perlatas, guando nihil habeam relationis, guin 
potius credo ipsum dominum Paulum Zondinum eas intercepisse, 
quo minus voti compos redderer. Credit enim, lite pendente, priva- 
tionem beneficiorum, se interim cessante et officio abutente, fieri 


non posse: litem autem longe iniquis causis ab ipso concitatam 


nemo prudens non intelligit. Haud dubie enim Sanctitati Vestre 
confirmo, me illi ne teruncium quidem debere, nisi quod deplorata 
avaritia vitiatum animum conatur maleficiis exerere, non potest 
sine crimine asserere ad honestum et sobrium victum quicquam 
sibi defuisse, sed moleste fert divitias infinitas non congessisse, et 
hoc nomine comminatur mihi indignationem et excommunicatio- 
nem Sanctitatis Vestre. 

Scripseram Sanctitati Vestre, et absente Regia Maiestate domini 
locumtenentes ac consiliarii regni Hungarie per litteras fidem Sancti- 
tati V. fecerant (nisi epistolam ipse dnus Zondinus intercepit), 
regnum Hungarie singulari summorum pontificum privilegio gau- 
dere, ne quis videlicet cuiusvis status et conditionis in Urbe causam 
agere posset, priusquam in curia regis per iudices regios abunde 
discuteretur. Ego quidem, ut ne latum quidem unguem ab obedientia 
Sanctitatis Vestre discessi, ita discessurus sum nunquam, fateor 
tamen citra simulationem, contra libertatem regni me non audere 
in curia Sanctitatis Vestre litigare, nisi prius tota vis cause in 
curia regia agatur; id enim mihi non solum a Regia Maiestate, 
verum etiam a totius regni proceribus vitio daretur, et crimen vio- 
late libertatis impingeretur. Proinde hortetur Sanctitas Vestra ipsum 
dominum Zondinum officii, ut videlicet redeat: promitto coram 
Regia Maiestate me illi de omnibus in me falso intentatis respon- 
surum et arbitrio iuris pariturum. Ubi vero redire nollet, resignet 
saltem titulum Rosonenserm, ut liceat de alio suffraganeo mihi cogi- 
tare et de beneficio illi debito providere. Taceo nunc inaudita illa 
et ne in somniis quidem visa convicia, quibus ipse me, praelatum 
suum, altera dignitate episcopali huius regni Hungarie fungentem, 
et patronum suum longe beneficum, et indignum, in quem illorum 
vel minimum competat, incessere non est veritus; certe si vel cen- 
tesimum illorum in aliquem quamlibet despicabilem ingessisset, 
non se continuisset a manibus: sed illis conviciis testatus est, quam 


537 


538 


sit homo afflicte virtutis. Ceterum supplex a Sanctitate V. de omni- 
bus optatam expecto relationem. 

Sed ut iterum communes huius regni Sclavonie miserias com- 
memorem, hec enim vice novorum Sanctitati Vestre scribo, nullus 
est angulus, nullus mons, nullus (!) denigue vallis, qui vel eguiti- 
bus vel peditibus plagiariis Turcicis non scateat. Agri nusquam vel 
egre a paucis colonis in casis sub fortalitiis infelicem vitam agenti- 
bus coluntur : idque ad tractum bombarde. Bona ecclesie mee, ut 
dixi, adeo desolata sunt, ut iam nihil reddant reditus. Sunt autem 
octo fortalitia, que misere contineo, et nisi agricolationem, eamque 
satis infrugiferam exercerem, iam dudum et fortalitia invitus deseruis- 
sem aut combussissem, et ipse egre atrum panem manducarem. Id 
quod cum lachrymis refero, quod reliquum erat colonorum ab 
incursionibus hostium anni superioris, dum adhuc nives starent, 
fortalitio eggressi dispersi erant per vicos, parantes que necessaria 
forent agricolationi, quarto abhinc die fatalis dies ademit. Turca 
namque equestri exercitu insperato in agris diffusos oppressit, non 
ita multis fuga salvatis. Publica opinio est plusquam mille ducentos 
promiscui sexus homines abductos. Hec sunt nostre tempestatis 
insignia. Christus Sanctitatem Vestram in edificationem reipublice 
christiane servet in sempiternum. Ex castro meo Chasmensi vige- 
sima prima mensis Martii MDXLI. 

E(iusdem) Sanctitatis Vestre 


devotus sacellanus 
Simon 
Episcopus Zagrabiensis mpp. 


Theiner, Vetera monumenta Slavorum meridionalium historiam illustrantia I. 650. 


546. 


Boroszló, 1541 märczius 31. 


Faber Egyed liegnitzi pásztor levele a beszlerczebányai tanácshoz. — Köszö- 
nettel vette második meghivásukat; mielőtt azonban végleges választ adhatna, 
óhajtaná tudni, vajjon beleegyeznének-e abba, hogy a náluk még szokásos pápista 
misét lassankint beszüntesse? továbbá, hogy ő kórust végezni ne köteleztessék, 
s hogy a misealapítványok más hasznosabb czélra fordíttassanak ? végre nem 
volnának-e hajlandók a plébániai földek művelését magukra vállalni s neki fize- 
tését készpénzben kiszolgáltatni ? 


Cnade vnd fride von got durch Christum. Ersame, gunstigen, 
lieben Herrn, ich hab nu zum andern mal Ewr freuntlich schreiben 
an mich gethan, entpfangen, vnd vernomen, damit yr mich ruffet 


Ewrn pharher zu sein, damit der rechte gottes dienst (welcher 
stheht ym reynen gepredigten Wort gottes vnd rechtem brauch 
der Sacramente) bey euch möchte auffgerichtet werden, furnemlich 
got zu lobe, vnd den armen betrubten gewissen zu sonderm trost, 
vnd nicht unbillich, denn wo die beide, wort vnd Sacrament, ym 
schwauck gehn, da yst auch ein rechte £ristliche gemeyn, darynn 
got wohnet, sampt seiner gnade, mit vollem verdienst ihesu Christj, 
wo aber nicht, da ist noch kirche, noch got, noch gnade, noch lebn. 
Derhalben sich auch Her Jorg schaffer, Ewrem befehl nach, treulich 
gegen myr bemuhet, vnd mich zu sich verschrieben von der lignicz 
gen Presslau, derhalben ich Ewr liebe Ersame gunstigen lieben 
Herrn vnd freundt, hóchlichen Danck, dy jr mich für andern zu 
solchem ampt beruffen habt. 

Ich hab aber von etlichen andern, der gelegenheit, bey ewr 
liebe kundig, verstanden, das es fast noch ym alten thun, nemlich 
auff Papistisch wirdt gehalten mit messen, seelenmessen, vnd anderm, 
welches denn wider gottes wort vnd gótliche Warheit streittet, weil 
ynn solchenn messhalten, sy sein heimlich gelesn, odder offenlich 
gesungen, das Sacrament nicht allein gemyssbraucht wirdt, sondern 
auch dy ganéze substancz vnd natur desselbigen wirdt auffgehoben 
vnd weggenomen. Nu wer es mjr fast beschwerlich solchen miss- 
brauch (wo ich ynn Ewr begern verwilliget) ynn dy lenge zu 
dulden, mochts auch nicht vor gott mit guttem gewyssen verant- 
wortten, sintenmal solche messe vnd Ceremonie ym Wortt gottes 
nicht gegrundet, noch von Christo befolhen sind. Szo hat auch der 
Herr got eynen greull an solchem gottesdienst, der gerade wider 
das Wort vnd Willen gottes strebt, daczu nicht verfasset $st ym 
befehl Cristi. 

Dem nach, gunstigen lieben Herrn vnd freundt, wollet myr 
eyntrechtig Ewr gunst, meynung vnd willen zu gelegner Zeit 
zu erkennen geben, ob yrs konnet leiden, das nach der Zeit, durch 
sorgende predigt, solcher missbrauch der messe mócht geendert 
vnd auffgehoben werden bey euch, odder nicht, vnd yr statt der- 
selbigen rhaum gebn wollet der rechten messe, das ist, dem nacht- 
mal, odder testament ihesu christj, als ers mit seynen Jungern, vnd 
noch ym dy Junger gehalten, vnd von yhnen an vns khomen 
ist, wie es denn der heilige Paulus I. cho. XI, seine Chorinther 
hat gelert. 

Zum andern, yst eynem pharrer bey euch, der auch predigen 
sol, seere beschwerlich zu Chor stehn ynn der kirchen, vnd helffen 
singen, szo er doch sunst alle hende voll voll [|] hat zu thun, mit 


539 


studiren, predigen, vnd andern besondern sachen, szo sich zutragen 
ym gemeynen folk, dy er entrichten muss. 

Zum dritten, wers auch gutt vnd götlich, das man der alta- 
risten gelt, odder stifft gelt zu den messen vnd messleser, zu 
eynem bessern, nuczern, vnd götlichern brauch anwendet, darauss 
vnser Herr got, sampt seynem son ihesu Christo, besser möchte 
gelobt vnd geprisset, vnd darézu dy ganlze gemeyn ynn goth 
tröstlicher erbawet werden. 

Ob nu etliche stifft bey euch zu messelesn ewig sein, szo 
khann man sy auch ewig lassen bleibn, sondern, weil dy messen 
(wie oben berurt) ynn yhn selbs untuchtig vnd wider got vnd 
ordnung éChristj sind, der dy messe gegrundet, gestifftet vnd ein- 
gesetzt hat, nemlich sein nachtmal: nicht darumb, das man da 
oppfern szol den leib vnd blutt cristj, fur dy lebendign vnd todten, 
sondern vilmehr, das man ym brod vnd wein szol essen den war- 
hafftign, naturlichen leib, vnd trinken sein warhafftiges blut £ristj, 
zu vergebung der sunden, vnd damit den glauben sterken, vnd 
also, das dy, dy es entpfangen, damit offentlich bekennen, das sy 
gehören ynn dy Zal, fur welche £ristus sein vnschuldig blut ver- 
gossen, und am Creucz gestorben yst, das ist der rechte brauch, 
der messe nach £ristj befehl, sunst keind [= kein anderer). 

Ob nu byssher vnter dem papstum, ynn solchen vnd der- 
gleichen stuken auss Vnuerstand vnd Vnwissenheit geyrret yst 
worden, szo wil es Vns got nicht zu rechnen, noch jemanden ver- 
werffen odder verdammen, wo wyr nur widerkhern, vnd nicht 
mutwillig, noch freuenlich gótlicher warheit widerstreben, denn 
wyr mussen got vnsern meister bleibn lassen, vnd wir algeweg 
seine schuler sein, wyr konnens ja nicht besser machen, dann er 
:selbs, ja, wie Paulus spricht, wer sich duncken lest klug vnd weiss 
sein ynn dyser welt, der wer zu eynen narren, auff das er weyss 
vnd verstendig sey ynn got, weil wjr predigen gottes weysheit, 
ym geheymniss verborgen, dy kein gewaltiger dyser welt khan 
erkennen. 

Zum letézten, Obs sich begeben möcht, das ich zu euch 
kem, szo byn nicht geubet mit acker vnd feltbawern, szo dunéckt 
mich nicht vnbillich, wenn yr solche feldsorge auff euch nempt, 
vnd ejren pharrer sonst eyn genadt jerlich ym baren gelt herauss 
gebt, damit er sich ehrlich mit den seynen mocht erhalden, auff 
das er ym studiren vnuerhindert bliebe, begere auch derhalben 
Ewr gutt meynung darauff, vnd was es sein szol, vnd dalzu, wye 
es Ewr liebe halten wóll ynn solchem fall: mit der besoldung szo 


dem prediger zustendig ist, weil Eyn pharher auch prediger mit 
sein szol, szo wer auch pillich, das wer dem Ewangelium deginet 
[! pro: gedinet], auch davon sein genyss habe. 

Demnach Ersame gunstigen liebn Herrn, hab ich das wollen 
zuuor anzeugen, auff das hindennach nicht yrrung wurde, vnd wenn 
ich auff dyss mein antragen von ewr liebe einen beqwemen be- 
scheidt erlange, alsdenn wil ich entlich anzeigen, wess ich ge- 
synnet byn, bitt auch ganéz vleyssig vnd dyemutig, wollet solch 
schreiben nicht ym Argen annehmen, denn ich versehe mich, obs 
szo ferne kempt, das ich nach gottes willen ynn Ewr begern mich 
wurde verwilligen, Es szol euch nicht gerewen, wye wol dyse sach 
allein ynn gottes Hand steht, des allein ist, seyne Arbeiter ynn 
seyne erndte zu senden, wil mich hyrmit dyemutiglich befehln: 
vnd euch allesampt Christo Vnsern Herrn: Amen. 


Aus Presslaw donerstag nach Letare 1541. 
Egidius Faber. 


Eredetije Beszterczebánya város levéltárában. Pasc. 209. Nr. 2. 
Közli: Tımon Ákos. 


547. 


Selmeczbánya, 1541 május 4. 


Selmeczbánya tanácsa Kresling János korponai plébánost plebänosd- 
nak hívja. 


Senatus Schemniciensis Joannem Kresling, parochum Korpo- 
nensem, in parochum suum eligendo et vocando scribit ei: weil 
wir... nicht anders, merers und liebers inn diesen unfridlichen 
und geferlichen zeitten von Gott unsern hymlischen Vater dan das 
lautere, klare worth seines ainigen und gelibsten Sones unsers 
Herren Jesu Christi, das di rechte waide und heilsam der selen 
spayse is... begerendt... dan wir aller inn unser religion aine 
rechte christliche reformation und pesserung auch den rechten weg 
zum ewigen leben durch die Ewere, Achtbare Erwirdigkeit ge- 
warben (!) sint. 


Fogalmazväny Selmeczbänya levéltárában. Fasc. XXV. 
Közli: Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


541 


548. 


Korpona, 1541 május 6. 


Kresling János írja a selmeczi tanácsnak, hogy meghívásukat a selmeczi 
plébánosságra elfogadja. 


Joannes Kresling munus parochiale Schemniciense acceptando 
scribit senatui Schemniciensi. «Allein das mir nich wol muglich ist, 
bis nach S. Jacobstag diesen Stand bei euch anczufachen, nith 
allein von wegen dess grossen schaden, so mir in meiner narung 
entsteen würde, wo ich mich ehe der genantten Zeits zu euch 
begebe, sunder vil mer, das nit zimpt, noch Christich ist, meine 
Körpper, die mich mit so grosser mue und unkost aus der Schlesi 
hergepracht haben, ehe den si mit einn andernn Seelsorger ver- 
sorget sein, zu verlassen, sonderlich dieweil nyemandt noch ver- 
handen ist, der in an mein Stadt das Götliche wort deutsch ver- 
kundigen kundt. E. W. aber den wolgelerten man Magistrum 
Achatium bai sich haben, des gselschaft yn diesem ampt mich 
höchlich erfreüet und umb seines willen grössen lust hab zu euch 
zekomen, mit dem kan sich euer gemein dieweil wol wertragen, 
biss mich Got zu eüch verfuget.» 


Eredetije Selmeczbänya levéltárában. Fasc. XXV. 
Közli: Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


549. 


Hodrusbánya (Hodricz), 1541 május 11. 


«Johannes Czworeth Kopplon in der Hodricz» tanácsot kér a selmeczi birö- 
tól egy új egyházfi (Kirchendiener) fogadására nézve. Panaszkodik, hogy «der 
bossernik mich hatt offenlich ein schalk und ein lotter gehassen (így geheisst 
helyett) und ein plottetin hunth und westia. Szo hab ich mein Waib zu meinem 
pruder (insz szol) un czu irem pruder Endres libettner gesanth, das sy in der soch 
sollen handellen fuer inrichten». Kér utasítást. 

Johannes capellanus uxoratus Hodrusiensis, iudicem Schemniciensem inter- 
pellat pro novo servo templi conducendo. Quaerulatur porro propter iniurias et 
convitia sibi illata. 


Eredetije Selmeczbánya levéltárában. XVI. század. Vallási tárgyú levelezések. 
Közli : Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


nn 


550. 


Korpona, 1541 május 17. 


Kresling János választott selmeczbányai plébános örömét fejezi ki, hogy az 
előbbi plébános letételében nem volt része. 


Joannes Kresling senatus Schemniciensis litteras attente per- 
legendo vehementer gavisus est: aNicht von wegen des unfalls 
und absetzens von seinem ampt Joannis Panicula, eures vorigen 
pharhers, den ich im von hertzen lieber gunte, das es mit aller 
fursichtikait treulich mit dem Göttlichen wort E. W. und gantzen 
gemeine noch furstunde, oder ja einer redlichen und ehrlichen ursach 
halben von euch abgeschiden war, sunder daher hab ich mein 
ergetzung und froloken, das nith ich ein ursach bin seinnes abferti- 
gen, und weder er selbst, noch ymandt ander mir schuldt geben 
kan, das ich in verdrungen habe». 


Eredetije Selmeczbänya levéltárában. Fasc. XXV. 
Közli: Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


551. 


Bártta, 1541 május 24. 


Bártfa város hatósága arról panaszkodik, hogy Magyarországon kevés az 
olyan pap, aki tud németül; de még kevesebb az olyan, aki az Isten igéjét tisztán 
és őszintén hirdeti. 


... «Quoniam in afflicto hoc regno Hungariae perpauci inve- 
niuntur sacerdotes, qui germanicum idioma callent, multo autem 
rariores, qui verbum Dei pure, vere, sincereque populo annunciare 
solent, quae res nobis aliquanto tempore magnam Dei verbi famem 
fecerunt... Datum Bartpha 24 maji. Anno Domini Millesimo quin- 
gentesimo quadragesimo primo... obsequiosi iudex et iurati cives 
civitatis Bartpha.» 

Hátára írva : Egregio domino Georgio Piller de Pilsen, gene- 
rosi ac magnifici domini Joannis Pernstinski etc. in civitate Freistat 
officiali, domino nobis observantissimo. 


Papirosra Írt eredetije Bártfa város levt. Zárlatán pecséttel. 
Közli : BÉKEFI REMIO. 


544 


552. 


Sárvár, 1541 május 29. 
Abádi Benedek Nádasdy Tamásnak. 


Magnifice domine domine mihi gratiosissime. Servitiorum meo- 
rum humillimam commendationem. Licet erat mihi animus abeundi 
statim post discessum Vestrae Magnificae Dominationis ad fratres 
meos vel ob hoc, ut libros a Vestra Magnifica Dominatione mihi 
donatos divendere possem, sed me mea fefellit opinio. Nam hacte- 
nus ne impensam guidem ad iter habere potui ex libris, ita bello 
adveniente refrigere cepit literaria disciplina. Excuderam ego cum 
Michaele literato, fratre domini Joannis Sylvestri, dimidiatos libros 
circiter XXV nostris sumptibus, quibus dominus Antonius Sarkan 
emit nostra pecunia papyrum in hunc usum, ut vel in quotidiano 
sumptu nos inde juvaremus. Nam ego certe prope sedecim florenos 
in artis necessaria et in pueros exposui, tum vestiendos, tum alendos, 
ideo ut dixi et illos dimidiatos libros, nempe ab actibus Aposto- 
licis usque ad finem Novi testamenti excuderam, quod Vestrae 
Magnificae Dominationi indicassem, nisi occupationes innumerae 
ejusdem me prohibuissent. Rogaveram tum pro his indicandis domi- 
num Joannem Sylvestrum, ipse autem post Magnificae Dominatio- 
nis Vestrae discessum illos libros dimidiatos a me accepit, quod ex 
Vestrae Magnificae Dominationis voluntate fecisse se dixit. 

Quare Vestrae Magnificae Dominationi quam humillime sup- 
plico, ut considerato meo servitio agat mecum benigne ac jubeat 
mihi cum Michaele libros illos restitui, nam certe sine ullis Vestrae 


. Magnificae Dominationis sumptibus illi excusi sunt, sicut dominus 


Sarkan novit, qui et papyrum mercatus est nostra pecunia. Ego pro 
hac gratia ac aliis beneficiis in me collatis perpetua servitia Vestrae 
Magnificiae Dominationi commendo. Pro novitate misi Vestrae 
Magnificae Dominationi cantiunculas a me proxime excusas. Deus 
optimus maximus Vestram Magnificam Dominationem conservet 
felicem ac incolumem atque voti sui compotem reducat. Ex Sarvar 
die dominico post ascensionis Domini. Anno domini 1541. 
Ejusdem Vestrae Magnificae Dominationis 


deditissimus servitor 


Benedictus Abadi. 


Czím: Spectabili ac Magnifico domino domino Thomae a 
Nadasd, consiliario regio, tavernicorum regalium magistro ac domino 
meo gratiosissimo. 


Eredetije félív 2-rét, zärlatän zöldviasz pecséttel, melyen Agnus Dei és B. A. betűk 
láthatók. Az Országos Levéltár kincstári osztályában. Irodalomtörténeti Közlemények. 
IH. 93—94. 


353. 


Csepreg, 1541 május 29. 
Sylvester János Nádasdy Tamásnak. 


Magnifice domine domine patrone mihi gratiosissime. Accepi 
litteras Magnificae Dominationis Vestrae sonantes de bulla sanctis- 
simi patris nostri Pauli papae. Verum eandem bullam ipsam videre 
[non] potui. Requisivi a multis, reversus a possessione ejusdem 
Goganfalva, ubi agricolationem exercere institui, nemo tamen illam 
mihi exhibuit. Nam paratus eram juxta ejusdem mandata conver- 
tere et imprimi facere. Res meae improbitate adversariorum in statu 
sunt infelicissimo, quibus amplius Eedem negotium exhibere nolo. 
Praemia nostra in quo sint rerum statu, credo egregium Georgium 
Bewd, cui Eadem negotium dedit perscribere, ut mihi necesse non 
sit Eandem hac de re compellari. Res omnes, quod equidem scio, 
Vestrae Magnificae Dominationis in statu sunt felicissimo. Mihi 
natus filius est in feriis Stanislai, cui nomen indidi Joannis. Natus 
autem est in Goganfalva, quo secesseram invidiam adversariorum 
vitare volens, quam de cetero nullo modo ferre possum, et nunc 
illic ago una cum uxore et liberis. Deus Eandem diu nobis felicem 
conservet ac reducat cum summo patriae nostrae modis omnibus 
afflictae commodo. Ex Csepreg dominica Exaudi 1541. 


Servitor 
Joannes Sylvester. 


Czím: Spectabili ac Magnifico domino domino Thomae a 
Nadasd, libero domino, Thavernicorum regalium Magistro, comiti 
comitatus Castriferrei ... domino et patrono meo mihi semper ob- 
servandissimo. 


Eredetije félív 2-rét, alul egy darab el van belőle vágva s egyébként is rongyos. 
Zírlatán papirossal borított zöldviaszba nyomott pecséttel, amely Hygieiát ábrázol. 
Az Országos Levéltár kincstári osztályában. Irodalomtört. Közl. III. 94—95. 


Egyháztört. Emlékek. III. 35 


545 


554. 


Leitmeritz, 1541 június 10. 


Ferdinánd király Koppánmonostora pusztát az apátság helyredilitásáig 
Farkas Mártonnak ajándékozza. 


Anno guo supra Lythomeritii decima Junii datae sunt litterae 
Regiae Maiestatis, manu Suae Maiestatis subscriptae, guibus median- 
tibus Sua Maiestas praedium Monostor vocatum in comitatu Coma- 
romiensi existens, guod olim ad abbatiam ecclesiae de Monostor 
pertinuit, verum ex quo Abbatia ipsa, a multis iam temporibus, 
diruta et desolata, praediumque ab aliis possideri iniuste diceretur — 
memorato Martino Farkas, usque restaurationem ecclesiae dictae 
Abbatiae, et durante vita ipsius, simul cum cunctis utilitatibus et 
pertinentiis quibuslibet, dedit, donavit et contulit, salvo iure alieno. 


Hevenessy-köziratgyüjtemeny, XLIV. köt. 305. 1. (Ex archivio Camerae Poson. 
Capsa Q. Q. Q.) 


555. 


Róma, 1541 jánius 17. 
III, Pál pápa Frangepán Ferencz egri püspököt Verallus Jeromos pápai 
nunczius által üdvözölteti és felhívja, hogy a nuncziast működésében tekintélyével 
támogassa. 


Venerabili Fratri Episcopo Agriensi. 
Paulus Papa Ill. 


Venerabilis frater, salutern et apostolicam benedictionem. Cum 
mitteremus ad istum serenissimum Romanorum etc. regem venera- 
bilem fratrem Hieronymum Verallum, episcopum Britoriensem, prae- 
latum nostrum domesticum, sua virtute ac probitate nobis gratum, 
nostrum et huius Sanctae Sedis nuncium, ei mandavimus, ut frater- 
nitatem tuam a nobis salutaret eique nonnulla nostro nomine 
referret. Quamobrem hortamur eandem tuam fraternitatem in Do- 
mino, ut et eiusdem Hieronymi episcopi nuncii verbis nunc et 
quoties audierit, fidem habere, et in nostris eiusdemque Sedis 
negotiis ei suo favore, gratia et auctoritate adesse semper velit. 
Datum Romae apud S. Marcum sub annulo piscatoris. Die XVII. Junii 
M.DXXXXI. Pontificatus nostri anno septimo. 

Blosius el[ectus] Fulginensis. 


Hevenessy-k&iratgyüjtemeny, XIII. 106. 1. 





550. 


Teschen, 1541 június 20. 


Fabianus tescheni altarista levele Beszterezebánya város tanácsához. — 
Köszöni, hogy lelkészül meghívták, de elégtelensége érzeiében nem vállalkozhatik 
a nehéz és veszélyekkel teljes lelkipásztorkodásra. 


Post paratissimorum meorum obsequiorum oblationem. Pre- 
stantissimi ac Prudentissimi Domini, fautoresque mei non vulgares. 
Vestris prudentiis precor gratiam Dei, omniumque salutiferarum 
rerum foelicem successum ac incrementum. Ornatissimi ac pruden- 
tissimi domini. Reddite michi sunt prudentiarum vestrarum littere, 
quibus me, non tantum iisdem, sed et per internuncios vestrae pru- 
dentiae ad officium pastoratus ecclesie sue vocant, et, vt eam con- 
dicionem suscipiam, vehementer flagitant. Quapropter prestantis- 
simi ac prudentissimi domini, ego primum prudentiis vestris gratias 
(quas animo concipere possem) ago maximas pro hac beneuolencia 
et animi propensione in me, quod me indignum, rudem, ineptum, 
atque imperitum hominem, tali honore dignati sitis afficere. Vtinam 
prudentiis vestris gracias non tantum agere, sed et referre aliquo 
modo possem. Ego itaque cognita voluntate prudentiarum vestra- 
rum perlubenter pedibus in sentenciam iissem, sed mecum ipse 
serio reputans, quam ardua et plena periculorum sit cura pastoralis 
meisque viribus impar negocium, que non rudem, aut rerum impe- 
ritum hominem (qualem ego me esse noui), sed eruditum ac pro- 
uidum exigat, eam ob causam vestras prudentias eciam atque eciam 
rogo, ne michi vicio detis, quod votis earundem respondere hac in 
re nequeam, et prudentiae vestrae sibi alio quopiam (qui huic 
michi oblato muneri satisfacere possit) prouideant Hiis prudentias 
vestras cum tota republica vestra Deo Optimo Maximo commendo, 
qui dignabitur in messem suam fidelem operarium extrudere. Date 
Teschini die Lune infra octavas Corporis Christi, anno virginei 
partus. 1.5.4.1. 

V. P. Fabianus 


indignus sacellanus, Altarista ecclesie Teschinensis. 


Eredetije Beszterczebány a város levéltárában. Fasc. 108. Nr. 17. 
Közli: Tımon Ákos. 


35" 


547 


548 


55 7. 


1541 július 5. 


Az egri püspök engedélyt kér, hogy az egyházi rendeket a rendes, meghatá- 
rozott időn kivül is feladhassa. 

Agriensis episcopus rogat, ut ad ordines ecclesiasticos extra statos dies 
quoque benemeritos promovere possit. 


Pármai állami levéltár. Carteggio Farnesiano. 1541. III. 
Kózli: KOLLÁNYI FERENCZ. 


558. 


Korpona, 1541 július 22. 


Cresling János (vester designatus in verbo Dei minister) értesíti a selmecz- 
bányai tanácsot, hogy adott szava szerint «die Jovis future hebdomades dtköl- 
tözik Selmeczre. Kér kocsikat. Tribus curribus omnino opus erit, at duobus plau- 
stris supellex et quidquid facultatum habeo, tertio vero uxor cum liberis advehantur. 

Joannes Cresling, designatus verbi Dei minister Schemniciensis, tres currus 
petit a senatu Schemniciensi, duos pro transvehendo supellectili et unum pro 
uxore et liberis suis. 


. Eredetije Selmeczbánya levéltárában. XVI. század. Vallási tárgyú levelezések. 
Közli : Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


959. 


Boroszló, 1541 július 29. 


«Ambrosius Moibanus pfarher zu Breslau» Ir a selmeczbänyaiaknak. 
Miután «magister Antonius Pausius» selmeczbányai városi jegyző emlékeztette a 
tanítóra (schulmeister), választott egyet számukra. Kéri, hogy gondoskodjanak 
biztos odaszállításáról. (Alleine ist seine bite es wollen E. H. die lange schuere 
reyse von hinnen auf die bergstete zu gemüte zihen, das er durch E. H. forderung 
bei den fukerischen versehen werde, das er mit seinem weib und kynd zu euch 
seliklich komme.) Ajánlja továbbá figyelmükbe «Frau Catarinat» «des hern 
Johannis verlassene witefrau»-Ját. 

Ambrosius Moibanus scribit senatui Schemniciensi, se ad exhortationem 
magistri Antonii Pausii, notarii civitatis, denuo factam elegisse quendam pro 
magistro scholae suae et rogat, ut pro secura huius conductione provideant prae- 
sertim ope domus Fukkarianae. 


Eredetije Selmeczbánya levéltárában. XVI. század. Vallási tárgyú levelezések. 
Közli : Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


560. 


Freistetlin, 1541 jálius 4. 


Hanko Márton freistetlini lelkész levele a beszterczebányai tanácshoz. — 
Hajlandó hozzájok lelkipásztorul menni, de csak bizonyos fültételek alatt; neve- 
zetesen : ha prédikátort is fogadnak melléje, mert ő már gyenge, törődött ember ; 
továbbá, ha kegyura, Pernstein János elbocsátja, kinek ez ügyben ők is írjanak ; 
azután ha megengedik, hogy csak Mártonnap után jöhessen, mert ez időre esik 
legtöbb jövedelme; végre, ha megigérik, hogy öreg napjaira gondoskodni fog- 
nak róla. 


Gnad vnd frjd jnn Gott vnserm Herrn vnd Heylandt Jesu 
Christo, vnd das Zunemen jnn seinen erkentnes, jnn welchem das 
ewige leben steet, mit erpittung meiner williger dienste vnd gebete 
zuuor. Namhafftigen Erbaren weisen lieben Herrn, besondern gun- 
stigen Freunde. Nach deme E. N. jr schreiben an mich iczt gethan, 
das bey ewrem botten mir vberfertiget, darinn mich auch erinnert, 
alles des was zwischen ewren Eydsfreunden vnd mir, nehest ver- 
gangner Zéeitt, jnn ewren namen geredt vnd gehandelt sölde sein 
wordenn : Wisse E. N., das solchs alles zwischen jhnen vnd mir jnn 
der warheit so gescheen vnd sych verloffen hat Zu deme ich 
mich denn auch noch bekenne. Nemlich, das ich auff E. N. begeren 
durch sie des pfarrerampts bey euch: ists anders gottes willen: 
mich vndersteen wil. Dieses aber jnn solcher gestalt, so ferne, so 
die wirtschafft des pfarrers, wie wol ich derselbigen jnn etlichen 
stuken gar wenig aber nichts verste, vnd darnach der Kirchen 
regiment, aber ordnung darbey zuhalten belanget. Denn das ich 
neben vnd vber die pfarrmuhe vnd sorge, welche fur sych ein 
schwere last genug ist, sóld auch des predigampts mich annehmen, 
wers mir schwachen, muden, gebrechlichem menschen vil zuschwere 
vnd zu vile, io auch vnmuglich, auszgenomen zu czeitten, aber 
auff ein kurze Czeitt, wo es wurd mangeln wóllen, krankheit halber, 
aber dergleichen, an einen prediger, noch weis ich nicht wurde 
ich deme bey euch Ewer stadt vnd volk genug thuen mugen. 
Denn es ist dem Herrn Michaeli E. N. Stadtschreiber wol wissent- 
lich, wie ein schwacher, gebrechlicher man ich bin. Vnd wenn ich 
solchem steten predigen vnd kopffbrechen mocht gestreitten, wolde 
ich zu Freistetlin bleyben, aber io andersthwo hin mich ver- 
fugen. Dann es wil mir nu auch, wie wol zu sher, das Haupt 
schwach werdenn, das gedechtnes schwinden vnd gebrechen, die 
augen dazu nicht fasz! vbrig dienen vnd wie schpiczig vber das 


ı — fast, beinahe. 


549 


550 


die welt iczt ist, jeder verstendiger merken kan, sonderlich aber die 
prediger das teglich erfaren. 

Vnd das alles verheiszhen hab jnen, an E. N. stell zuthunn, 
vnd iczt wider verheiszhe vnd zusage E. N. selbst mit diesem meinen 
schreiben, so E. N. mich von meinen gnedigen Herrn Johanne vom 
Pernstein S. G. durch ewr schreiben an S. G. aber sunst durch 
furbitte gutter Hernn vnd Freunde, muget frewen, welcher seiner G. 
ich nicht mehr zugesagt, allein on S. G. wissen nicht von hinnen 
zuscheiden, vnd dennoch mich s. g. wil also fest an meinen willen, 
lust, vnd vermugen alhie verbunden haben. 

So gibt mir E. N. iczt zuerkennen, das sie, wo ich euch mein 
thuen, lassen, vnd meinungen, zu wissen thete, vnd solchs euch 
wol gefiele, mich von s. G. zufreien vndersteen wolde. Das aber 
nu E. N. jnn solchs als der vas (?) sych wisse zuschiken (so yr anders 
die condition oben geschriben gefelt) schike ich hiemit s. g. brieff, 
nehest mir zukomen, aus der Freisteter anlangen, von S. g. ausz- 
gericht, welchen mir E. N. wirt wider mit ewren brieff vbersenden. 
Vnd kan derhalben nicht wissen, wie ich s. g. widerumb fuglich 
soll schreiben, neben E. N. schreiben, das yr furgenomen vor mich 
zuthuen, welchs ich s. g. auff ewr Vnkost wenn er kompt, sol (wie 
ich vber das Zu thuen auch bereitt bin) vbersendenn. Darnach 
auch S. g. antwort widderumb E. N. zu vberschiken. Allein schik 
E. N. geldt mit, denn es weis gott das ich meinen eigen gulden 
nicht habe. Vnd sollen dennach wir armen pfaffen Hie im der 
Slesien stewr auff kriegsknechte auszrichten. 

E. N. wolde auch wissen: das ich das ampt hie nicht eher, 
wenn ich gleich schon frey werde, lassen kan, denn auff Martini, 
denn auff die selbige £zeit gefallen erst meine beste Czinse vnn 


. hab erst denn auszgedienet, noch gewonheit vnd recht hie zuuer- 


haldenn, vnd ein Quartall dafur den dienst auszzusagenn. Darumb 
mussen wir nicht jnn der sachen saumen. Was aber belanget die 
Ceremonien, gesenge, darff sych E. N. gar nichts bekummern, so 
es gott schiken wirt das ich ewr pfarrer werde, nichts zuuerwerffen, 
was jmmer mehr gottlichem wort gemes vnd der Christlichen 
religion vnd glauben enlich, das do erbawet die gemein, nicht 
stiret, auch nicht vergifft, alles brieffende, mit E. N. wissen vnd 
willen (die do auch nicht wirt wóllen, verhoffe ich, nur was Christen 
wol ansteet) zuhalten vnd zubegeen. Dann ich halds gar nicht mit 
Schwermern vnd Sturmern. 

Weitter seint meine bitte an E. N. wo es gott ordnet, das ich 
zu euch komme, bey euch das pfarrampt ein £zeitt lang gehalten, 


vnd ich mich beschweret dem genug zu thuen, vnd E. N. selbst 
seche, das ich zu schwach were, das ich den getrawen zu E. N. 
habe vnd haben möchte, das jr mich, wo ich das bedurfft, nicht 
lassen werdet, sondern mit der Capelanerey aber sunst versorgen 
vnd ich bey der kirchen zu thuen schuldig sein wil, was mir 
muglich. Vnd hiebey das auszgeredt wil habenn, das mir E. N. ver- 
gunnen wold, kompts ihn dazu (?) ein gutte person mit hinein zu- 
bringen, so gott vber mich verhinge, mein podagra vnd chiragra, 
die meiner wartet, wie hie zur Freistadt geschen, so meiner krankheit 
erfarenheit hot, das ich nicht gar elend lege, der ich auch die 
wirtschafft, noch not, möchte vertrawen; aus dem allen mag E. N. 
erlernen alle meine meinung, Hercz, thuen vnd lassen, darnach jr 
euch grundtlich vnd genugsam richten muget. 

Gott der Almechtige erhalde E. N. jnn seiner gnade, gebe 
ihr gluk vnd Heyl. Vnd beware sie vor allen Vbel Amen. Gebenn 
zum Freistetlin,! Montag an S. procopijtag. Anno...xLjo. 

E. E. W. Martinus Hanko 


williger Caplan, pfarrer zum Freistetlin. 


Eredetije Beszterczebánya város levéltárában. Fasc. 108. Nr. 16. 
Közli: TIMON Ákos. 


561. 


Hodrusbänya (Hodritsch), 1541 augusztus 16. 


A hodrusbänyai egyház ezüst-szereinek ósszeirása és a selmeczbänyai kas- 
télyba való szállítása. 


Inventirung etzliches Sylberen Gsmeidchs zur Kirchenn inn der 
Hodritsch 

Im Jare noch geburt dess Seligmachers 1541. am 16 tag dess 
Monats Augusti... 

Erstlich eine schone verguldte monstranz wigt zusammen m. X. 

Mer ain schon ganz sylberein Maria-pildt wigt zusammen m. X. 

Item ain gancz sylbern Nicolai pildt wigt zusammen m X. 

Item ein klein Corall Pater noster Hangt an der grossen Mon- 
stranz wigt m. X | 

Item ein sylbern puxlein zu der heiligen Olung 

Zu merken: 

Die 30 Augusti «aus bevellich der Richter und Raths die ob- 


! Freistadt in Silesia haud procul a Teschen. 


551 


gemelten Kirchen geschmidt von Hern Jorgen Hanko empfangen 
und auff das Gschloss in der Schemnitz bewaren 


Eredetije Selmeczbänya levéltárában. Fasc. XXVI. 
Közli: Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


562. 


Bártfa, 1541 augusztus 18. 


Bártfa város birájának és eskädteinek levele Réwai Ferenczhez. — Hanko 
Márton freistadti plébános megigérte, hogy eljő hozzájok prédikátornak, ha földes- 
ura, Pernstein János elereszti, Kérik ennélfogva Réwait, írna Pernsteinnek, bocsássa 
el Hankót, vagy ha ez már máshová ment volna, engedje meg, hogy bármely 
alkalmas igehirdetőt hívnának is meg uradalmából hozzájok eljöhessen. Kérik 
továbbá, Irna hasonló értelemben Morvaországba is Zierotin Bédának, Titschein 
urának. 


Magnifice Domine, Domine nobis gratiosissime! Praehabita 
salute, ac paratissimorum obsequiorum nostrorum commendatione. 
Singulari Magnificentiae Vestrae in nos favori atgue benevolentiae 
confisi, eidem Magnificentiae Vestrae, etiamsi infinitis, gravissimis- 
que curis et laboribus occupetur nunc causa salutis et conserva- 
tionis hujus Patriae, eidem tamen significandum duximus, quod 
post multam, molestissimamque verbi Dei famem, elapsis his diebus, 
quendam Martinum Hanco, parochum et ecclesiasten civitatis 
Freystat in Silesia, quae nunc sub dominio est generosi ac magni- 
fici domini Joannis a Pernstein etc., ad munus concionandi verbum 
Dei vocaverimus, qui Martinus Hanco, per nuncios nostros, se pro- 
misit ad nos venturum, si modo per dominum Joannem a Pernstein 
sibi illinc abire liceret. Quoniam autem praefatus Martinus sine 
voluntate, scitu ac permissione illius domini istud, quod nobis 
promiserat, facere non audet, nos majorem in modum per amorem 
verbi Dei rogamus Magnificentiam Vestram, eadem ne gravetur 
nostri causa, intercessoriales unas ad eundem Joannem de Pernstein 
dare per harum exhibitorem, ac ab illo impetrare, ut Martinum 
Hanco a Freystat liberum, et sine omni impedimento abire, et pro- 
missis suis satisfacere, et ad nos venire sinat, aut si Martinus ille 
(ut intelligimus) interim alio vocatus, et ab illo dimissus sit, ut 
quemcunque idoneum concionatorem sub illius ditione existentem 
vocaverimus, eiusdem per Magnificentiae Vestrae literas requisitus, 
liberum ex sua ditione abire sinat. Alteras autem intercessoriales 
Magnificentia Vestra dare dignetur ad eundem modum ad genero- 





sum Bedam Zierotin, dominum Tyczeinensem in Moravia etc., ut 
idem quemcunque concionatorem in sua ditione vocaverimus, 
eundem liberum ad nos dimittere dignetur. Nos sane in inguirendo 
et vocando fideli verbi ministro negue studiis, negue impensis 
pepercimus hactenus, nihil tamen efficere potuimus. Nunc autem 
bonam spem habemus, nos auxilio Dei et opera Magnificentiae 
Vestrae voti compotes fore. Nos vicissim omni obsequiorum genere 
idipsum promereri studebimus de Magnificentia Vestra. Cujus omnia 
consilia ac facta Deus dirigere, ac cum aliis christianis militibus 
omnibus laetam adversus Turcas sociosque illorum victoriam tri- 
buere dignetur. 


Datum Bartphae 18. Augusti. Anno 1541. 
Ejusdem Magnificentiae Vestrae 


Obsequiosissimi Judex, et Jurati 
Cives Civitatis Bartpha. 


Wagner, Diplomatarium Comitatus Sarosiensis, 500. 1. 


563. 


1541 augusztus 19. 


A szepesi káptalan bizonyítja, hogy Ursinus Márton a menedekkövi kar- 
thauziak perjele és szerzetestársai Sthos nevű birtokukat Thurzó Eleknek kétszáz- 
huszonót magyar forinton eladták. 


Nos capitulum ecclesie Scepusiensis memorie commendamus 
tenore presentium, significantes quibus expedit universis, quod 
venerabilis ac religiosus frater Martinus Vrsinus, Prior religioso- 
rum fratrum Cartusiensium in claustro Sancti Joannis Baptiste de 
Lapide Refugii degentium, ipsius et ceterorum fratrum suorum 
personis cum literis procuratoriis conventus sui coram nobis per- 
sonaliter constitutus, sponte et lipere (!) confessus est in hunc 
modum: quomodo ipse et conventus suus matura et diuturna deli- 
beratione prehabita, totalem possessionem ipsorum Sthos voca- 
tam, prope Schmolniciam, in Comitatu Scepusiensi existentem, 
habitam, simul cum cunctis suis utilitatibus et pertinentiis quibus- 
libet... quovis nominis vocabulo vocitatis, ad eandem possessio- 
nem Sthos de iure et ab antiquo spectantibus et pertinere debenti- 
bus, spectabili ac magnifico domino Alexio Thurzo de Bethlenfalwa, 
Judici curie ac Locumtenenti Regie Maiestatis, heredibusque et 


553 


554 


posteritatibus eiusdem universis in et pro florenis ducentis et viginti 
quinque Hungaricalibus, in monetis Cremniciensibus modo cur- 
rentibus et integre ab eodem levatis et receptis, dedissent, vendi- 
dissent et inscripsissent, imo dederunt, vendiderunt et inscripserunt 
coram nobis iure perpetuo et irrevocabiliter tenendam, possiden- 
dam, pariter et habendam, nullum ius, nullamve iuris et dominii 
proprietatem in eadem sibi ipsis per amplius reservantes, sed totum 
et omne ius ipsorum et dominii proprietatem, quod et quam iidem 
fratres Carthusienses in eadem possessione Sthos qualitercunque 
habuissent aut haberent, sive in futurum seipsos habere sperassent 
vel habere sperarent, in prenominatum dominum Alexium Thurzo 
et eiusdem heredes transtulissent pleno iure et cum effectu; literas 
etiam et quelibet literalia instrumenta, factum dicte possessionis 
tangentia, eidem Domino Alexio Thurzo in specie tradiderunt et 
assignaverunt coram nobis. In cuius rei memoriam, firmitatemque 
perpetuam presentes literas nostras, in pergameno privilegialiter 
confectas, pendentique et authentico sigillo nostro obsignatos eidem 
domino Alexio Thurzo duximus concedendas. Datum feria sexta 
inter octavas festi Assumptionis Beatissime Virginis Marie, anno 
Domini millesimo quingentesimo quadragesimo primo. 


Szepesi káptalani levéltár: Protocollam anni 1522. alias Mr. 2. fol. 62b. Itt az egész 
szöveg keresztül van húzva, de alább fol. 556 (új lapsorozat) ismét előfordul tisztán, 
áthuzatlanul, ott azonban csak az eleje van meg, a többi része a következő levéllel együtt 


hiányzik. 
Közli: BUNYITAY VINCZE. 


564. 


Bécs-Ujhely, 1541 augusztus 23. 


Ferdinánd király az egészsége helyreállítása végett Olaszországba utazó 
Frangepán Ferencz kalocsai érseknek és egri püspöknek útlevelet állít ki. 


Ferdinandus etc. Universis et singulis... Cum reverendus in 
Christo Pater, devotus fidelis nobis dilectus Franciscus comes de 
Frangepanibus, archiepiscopus Colocensis et episcopus Agriensis, 
consiliarius noster se inpresentiarum curande valetudinis sue causa 
in Italiam conferat, nosque illi ob plurimas, egregiasque ipsius vir- 
tutes, dignitatem atque preclara de nobis, deque republica christiana 
benemerita tutum ubique, securum et honorificum iter obvenire 
cupiamus: vos supradictos omnes... hortamur... ut antedictum 
R. archiepiscopum Colocensem... ire, transire... redire libere et 








sine aliguo impedimento aut molestatione sinatis... Datum in Civi- 
tate Nova 23 Augusti 1541. 


Ex[pedite]. 


Fogalmazat egy félív papir két oldalán. — Bécsi cs. és kir. házi stb. levéltár : Hung. 
1541. August. 16. — Ugyanezen útlevél megvan aug. 28-äröl keltezve, de annyi különb- 
séggel, hogy Frangepánt nem egészsége helyreállítása végett utaztatja Olaszországbs, 
hanem «ex mandato nostro uti Orator ad illustrissimum Venetorum Dominium Venetias 
proficiscatur.» — U. o. Ang. 18. Közli: BUNYITAY VINCZE. 


565. 


Eperjes, 1541 augusztus 30. 
Werner György Serédy Gáspár kérésére aziránt folyamodik a királyhoz, hogy 
némi haderőt küldjön az egri várnak védelmére, mert különben félni lehet, hogy 
annak elestével az ellenség az egész Kassa és Buda közti tartományt elfoglalja. 


Sacratissime Rex . . . Datum Eperies 30 die mensis Augusti 1541. 
Sacratissime Maiestatis Vestre humillimus servitor 
Georgius Vernerus. 


Post scripta: reddite mihi sunt litere aDomino Caspare Seredy, 
gui ad Thokay rediit, guibus petit, ut Maiestatem Vestram orem, ut 
gentes aliquas, si non plures, saltem duo peditum signa huc mit- 
tere velit, ne totus, inquit, desperet mundus. Ac imprimis, ut Maie- 
stas Vestra provideat arci Agriensi, in qua vix viginti quinque sunt 
presidiarii, rebus domini Archiepiscopi omnibus ad alia inde loca 
deportatis et translatis. Periculum enim esse, ne occupata ea arce 
et e. Cassovia, quitquid a Buda hucusque est regionis per hostes 
occupetur. 

Kívül: Sacratissime Romanorum, Hungarie, Bohemie etc. 
Regie Maiestati . . . 


Egy ív papir három oldalán, az utóirat egy mellékelt papirszeleten, veresviasz 
zárópecsét. — Bécsi cs.és kir. házi stb. levéltár: Hang. 1541. Aug. 27. 
Közli : BUNYITAY VINCZE. 


306. 


1541 szeptember 1. 


A menedékkövi konvent szerzetesei azt válaszolják a lőcsei bírónak és 
esküdteknek, hogy klastromukat nem képesek olyan állapotban tartani, hogy az 
az ellenségnek ellenállhasson ; egyébiránt kérik tanácsukat a teendők iránt. 


Circumspecti et prudentes Domini, fautores et vicini nostri 
plurimum honorandi, post salutem, nostrique commendationem. 


555 


556 


Intelleximus avisationem Dominationum V. guam nobis heri pro- 
priis literis fecerunt, videlicet de occupatione domus nostre per 
manus adversariorum, unde tandem multa damna, iactura etc. peri- 
cula diversa huic provincie inferri possent, si per incuriam et negli- 
gentiam nostram ad proprietatem ipsorum deveniret. Dominatio- 
nes V. non latet domum istam seu claustrum minime esse munitam 
ad resistendum adversario; multique Procerum et Baronum trans- 
actis temporibus ad conspiciendam et scrutandam eandem domum 
ascenderant, qui omnes unanimi voce affirmabant montem ipsum 
magis esse ex seipso munitum et fortem, quam ipsam domum seu 
monasterium: quomodo ergo nos possumus tam amplum locum 
totius montis custodire ab adversariis et curam ipsius habere (nequa- 
quam, nisi fortassis totum Scepus auxilium preberet, et id vix fieri 
posset), cum et ipsam domum sive claustrum quilibet adversario- 
rum met sextus capere posset. Sumus enim omnes inermes, decre- 
piti et ad bella minus instructi; possessiones autem nostre et pro- 
ventus nostri minime ad tenendum milites et custodiendum locum 
istum sufficiunt, nec nobis unquam simile onus impositum est; 
semper enim sumus coacti et fuimus parati solvere in medium 
communitatis nobilium, quitquid nobis pro conditione nostra im- 
positum fuerat Fuimus quidem anteactis temporibus moniti per 
Dominationes V. si quid sentiremus adversi, deberemus citissime 
Dominationibus V. significare, quod et nunc facere volumus absque 
dilatione; nam ponatur casus, etiamsi claustrum in toto vastaretur 
et inimicus intenderet occupare montem, illico posset etiam post 
destructionem claustri facere fortalitium in alio fortiori loco ex 
puris roboribus multo magis munitum, quam nunc ipsum claustrum. 
Nihilominus rogamus Dominationes V. prebeant ipsi nobis con- 
silium in hac importunitate huius negotii; nos volumus benivolo 
animo Dominationibus V. obtemperare, quorum gratie et favori 
nos commendamus. Datum ex Lapide Refugii prima Septembris 1541. 


Conventus Lapidis Refugü 
Carthusienses. 


Kívül : Circumspectis et prudentibus dominis: dominis Judici 
ac Juratis Civibus Regie Civitatis Leuthschoviensis etc. dominis 
vicinis et fautoribus nostris honorandis. 


Egy félív papir egyik oldalán, barnaviasz zárópecséttel, mely balra (heraldice) 
néző, ülő szentet ábrázol, de hogy melyiket? a pecsét fogyatékossága miatt meg nem 
határozható. — Bécsi cs. és kir. házi stb. levéltár: Hung. 1541. Sept. 1. 

Közli: BUNYITAY VINCZE. 


567. 


Sempthe, 1541 szeptember 28. 


Bethlenfalvi Thurzó Elek meghagyja Pozsony városának és polgárainak, 
hogy a pilisi apátságnak járó összeget Pythián János ujonnan kinevezett pilisi 
apátnak fizessék. 


Prudentes et circumspecti amici honorandi, salutem. Quia 
maiestas regia dominus noster clementissimus donacionem illam 
nostram, qua abbaciam Pilisiensem egregio Joanni Pythian aucto- 
ritate sue Maiestatis contuleramus, graciose confirmavit ratamque 
habuit, prout ex eius missis litteris ternis cognoscere poteritis, igitur 
vos hortamur et requirimus, Maiestatisque sue nomine committimus, 
ut proventus abbatibus Pilisiensibus e medio civitatis aut concivium 
vestrorum provenire debentes eidem Joanni Pythian et nemini alteri 
administrare debeatis, veteri id consuetudine iureque requirente. Id 
quod vos facturos non dubitamus. Bene valete. Ex arce nostra 
Sempthe. Vigesima octava die septembris, anni millesimi quingen- 
tesimi quadragesimi primi. Comes Alexius Thurzo de Bethlenfalva, 
iudex curie et locumtenens regie maiestatis. 


Papirra írva, zárlatán gyürüpecséttel. Eredetije a pozsonyi városi levéltárban. 
Lad. XLVI. Nr. 18. Nyomtatásban kiadta dr. Békefi Remig: A zirczi, pilisi, pásztai és 
szent-gotthárdi cziszt. apátságok története. I. 468. 


568. 


Veszprém, 1541 október 16. 


Kecsethy Márton veszprémi püspök a Sághy Bálint halálával megüresedett 
kanonokságot Péter papnak adja. 


Nos Martinus de Kecheth... episcopus Wesprimiensis, secre- 
tarius regius memorie commendamus... guod nos inducti meri- 
tis... ac litteralis scientie sufficienti peritia... discreti Petri presbi- 
teri de Wesprimio, rectoris altari beati Ladislai... in... ecclesia 
Wesprimiensi fundati, quibus eum... propria etiam nostra expe- 
rientia preditum cognoscimus, eidem... canonicatum cum prebenda 
per mortem... magistri Valentini de Saagh vacantem in ecclesia 
nostra Wesprimiensi iurispatronatus nostri authoritate, qua fungi- 
mur,... conferimus... Quocirca... vicario nostro in spiritualibus 
generali et capitulo prefate nostre ecclesie Wesprimiensis... man- 
damus, ut prefatum Petrum presbiterum in dicto canonicatu cum 


557 


558 


prebenda . . . instituere, stallo illi in choro vocegue et loco in capi- 
tulo cum omni plenitudine iuris canonici assignatis, de universis 
guogue proventibus... eiusdem canonicatus... responderi facere 
debeatis... Datum Wesprimii Dominica die scilicet beati Galli con- 
fessoris anno Domini millesimo quingentesimo quadragesimo primo. 


Wesprimiensis.! 


Eredetije a püspök ép pecsétjével a vasvär-szombathelyi káptalan levéltárában. 


Litt. eccl. f. C. Nr. 21. 
Közli : Dr. KARÁCSONYI JÁNOS. 


569. 


Lincz, 1541 november 3. 


Ferdinánd király János leleszi prépost s királyi alkanczellär kérelmére inti 
az esztergomi érseket, hogy a sági prépostságot minden jövedelmével együtt adja 
át a király kiküldött emberének, annál is inkább, mert az érsek a prépostság javai- 
nak nem birtokosa, hanem védelmezője. 


Archiepiscopo Strigoniensi. Ferdinandus etc. Reverendissime 
in Christo Pater fidelis sincere dilecte. Jam aliguoties privilegia 
Ordinis Premonstratensis ab venerabili Joanne preposito de Lelez, 
vicecancellario nostro coram nobis, nostrisgue consiliariis et Devo- 
tione tua presente relata cognovimus, contineregue comperimus, ut 
ex indultu pontificie potestatis, assentientibus etiam nostris preces- 
soribus, regni Hungarie divis regibus, nullus esset prepositure 
alicuius in regno nostro Hungarie collator preter communem et 
canonicam Ordinis electionem aut eorum, guibus commissa eligendi 
ex conscientia et industria esset facultas, ita tamen, ut ex fratribus 
Ordinis professis optime eruditos ac optimi exempli viros, longam 
per experientiam vite sanctioris eligerent; nec quis ius aliquod pre- 
ter Sedem Apostolicam in eos animadvertendi censura aut excom- 
municationis innodandi quocunque vinculo non solum eos, sed 
etiam ipsis subiectos servos, colonos, vasallos et id genus ipsis ser- 
vitute servientes haberet potestatem. Cathedralem vero ecclesiam 
Strigoniensem et pro tempore constitutos archiepiscopos et pre- 
latos illius ecclesie non possessores bonorum Ordinis, sed defenso- 
res zelo Dei in hoc regno nostro Hungarie sponte et libere ita 
sibiipsis elegisse, ut piam, paternamque illorum contra quoslibet 
impetitores defensionem curamque experturi essent. Nunc in hiis 
regni nostri illius pretermodum calamitatibus ecclesia Saghiensis 
multiplices est experta bonorum et aliorum rerum contra ius Dei, 


! Propria manu. 


humanumgue iniurias; unde factum est, ut nos rationi temporum 
conniventes, eam ecclesie conditionem, ut privilegia eorum conti- 
nent, tam solide ob diversos faccionum procellas servare non potui- 
mus; nihilominus Devotioni tue, tanquam defensionis precarie 
patrono, tuendam dederamus. Nunc itaque hic Joannes Prepositus 
suo et Ordinis nomine suis supplicationibus sepe nos admonitos 
fecit, videns ecclesie illius et colonorum in divinis et humanis rebus 
non parvam iacturam et defectum, ut vos hortaremur iam tandem 
Ordini et sibi, qui primatem Ordinis illius in regno nostro Hun- 
garie gerit, curiamque nostram sine adhuc aliqua provisione nostra, 
Regni tamen nomine incolit, de manibus tuis eliberare faceremus. 
Quapropter hortamur Devotionem tuam et etiam ex animo nostro 
admonemus, ut causa nostri ipsam preposituram sine aliqua causa- 
tione, proventibus et victualibus omnibus salvis et illic ad custodiam 
domus relictis, huic homini nostro, qui has reddidit, assignare velit, 
ne posthac Ordo et prepositus ipse, alioqui nobis obsequentissi- 
mus, de Devotione tua habeat apud nos conquerendi rationem, 
nosque in hanc rem insumamus ulteriorem curam; in hac re factura 
est Devotio tua nobis rem gratissimam et se dignam, quem [!] 
nunquam aliena concupere et natura et conditio eius semper pre 
se tulit. Datum in oppido nostro Linczio die tertia Novembris 1541. 


Ex[pedite]. 
Fogalmazat egy félív papir mindkét oldalán. — Bécsi cs. és kir. hdzi stb. levéltár : 
Hung. 1541. Nov. 22. Közli : BUNYITAY VINCZE. 


570. 


Brassó, 1541 november 6. 


Brassai Bogner Bertalan Lőcsére meghivott prédikátor levele Stöckel Lénárt- 
hoz a reformáczió előhaladásáról Brassóban. 


Viro, omni scientiarum genere ornatissimo, Leonardo Stöckelio, 
scholae Bartphensis moderatori, ac amico suo honorando Barholo- 
maeus Bognerus Coronensis S. P. D. 

Quod Amicitia Vestra et Senatus amplissimae urbis Leucho- 
viensis adeo honorifice iterato postulat, id quam lubentissime statim 
agerem, nisi viarum in hac tempestate impractibilitas, intestinaque 
pericula, quibus in tanta animorum dissensione dilaceramur, omnem 
itinerandi occasionem praecluderent. Interim remittente viarum et 
temporis rigiditate, nihil antiquius habebimus, quam honorificae 
adeo vocationi manus conatusque nostros admovere, imploratoque 
Dei auxilio in vinea Domini solerter laborare, ut repurgatis errori- 


559 





560 


bus, concredito nobis muneri sacro in sensu evangelii satisfacere 
valeamus. Quod religionis negotium attinet, idin urbe nostra maio- 
res tulisset fructus purioris doctrinae, nisi pertimescendum esset, id 
male haberi eo loco, unde auxilium omne contra factiosorum 
technas, Turcarumque tyrannidem speramus; interim tamen spargi- 
tur quotidie verbum Dei et in cordibus hominum virescit jam 
purior doctrina, quae ut semet per totum orbem diffundat, opta- 
mus. Coronae Dominica proxima post festum omnium Sanctorum. 
A. D. 1541. 

Ex manuscriptis Josephi Benkő. Gr. Jos. Kemény «Scriptores Rerum Trans. mino- 


res, adjecto Auctario Epistolarum coaevarum» czimű gyűjteményből. Tom. I. p. 258. 
Ms. az erdélyi múzeumban. Közölte Fabritius Károly a Történelmi Tár 1881. évf. 247.1. 


511. 


Bártfa, 1541 deczember 6. 


Stöckel Lénárt levele Révai Ferenczhez. — Érteslti, hogy Gyulai Gábor, 
Réwai fiainak nevelője, állásáról lemondott, s hogy Melanchthon figyelmezteti 
(Stöckelt), hogy Magyarország e zavaros állapotában biztosabb helyre vonuljon. 


Gratiam et pacem in Christo Jesu. Magnifice et gratiose 
Domine, Etsi rem omnem et ex iis literis, quas ad Dominum 
Rakowski dedi, et ex commemoratione Andreae Cuatzinski (?) M. V. 
intelligere potest, tamen non mediocri afficior voluptate, quando 
cum V. M. per literas quasi colloquor. Quanto maiore studio et 
observantia affectus sum erga M. V. et liberos eius, tanto maiorem 
capio dolorem ex ista paedagogiae infelicitate, qua adhuc usi sumus 
cum in ea sola fere tota puerorum educatio sita sit. Discessit a 
nobis Gabriel ita subito, ut colloquendi potestas non fuerit, cumque 


nobis non dubiam spem sui reditus abiens fecerit, ex itinere ad 


D. Ecckium scribit, seque officio abdicat Is quoque, cuius fidei 
pueros commisit ad tempus, omnino hanc functionem recusat. Ego 
cum fidem et diligentiam Gabrielis bene norim, misi ad eum lite- 
ras, quibus eum ut redeat hortatus sum, ea spe, quam mihi de eius 
curatione fecit D. Rakowski. Forsitan aliquid valebit apud eum mea 
authoritas! Sin minus, Vestrae Magn. consilium erit, quo pacto 


! 1542 január 24-iki levelében ugyancsak Réwaihoz ezt írja Oyulairöl: 
«Gabriel ex eo tempore, quo hinc abiit, eo consilio, ut Varadinum in thermas se 
conferret, in oppido Uyhel, quod Pataco vicinum est, nescio qua spe moratur. 
Ad eum diligenter scripsi de liberali erga eum animo V. M., hortatusque sum, 
ut eo uteretur. Rescripsit se facturum, ut Sclabiniam  proficiscatur». Frankl 
i. m. 59. I. 





optime filiolis prospici possit, ut domesticum custodem et morum 
magistrum guam optimum habeant. Plura scribere me prohibent 
occupationes M. V. Illud tamen celare iam non possum, quod 
D. Philippus Melanchthon me hortatur, ut in hoc perturbatissimo 
statu Regni nostri in locum tutiorem me conferam. Quod si addi- 
disset, quomodo, non paulo faciliora mihi omnia reddidisset. V. M. 
me commendatum esse cupio, eamque bene valere. Bartpha sexto 


Decemb. Anno 1541. 
Vestrae Magn. observantissimus 


Leonhardus Stóckel. 


Eredetije a b. Réwai-család stjavnicskai levéltárában. Nyomtatva kiadta Frankl V., 
Réwai F. fiainak iskoläztaläsa. Pest, 1873. 58. 1. 


512. 


Pozsony, 1541 deczember 24. 
Pereghy Albert prépost a távol lévő egri püspök megbizásából kéri Ferdinánd 
királyt, hogy az olasz katonák kapitányát és egyéb tisztjeit tiltsa el néhai Benedek 
egri suffraganeus püspök hagyatékának elfoglalásától. 


Sacratissime Rex... Reverendissimus dominus Agriensis, dum 
proxime Venetias se conferret, rogatum me habuerat, ut si aliquando 
ex Agria sui in negotio aliquo, quod sua interesset, me require- 
rent, in eo exhiberem me diligentem procuratorem. Provisor autem 
Agriensis scribit nunc, D. Capitaneum et precipuos alios, qui pedi- 
tibus Italis in arce Agriensi presunt, velle omnia bona et facultates 
quondam Benedicti, episcopi Scopiensis et suffraganei Agriensis, 
proxime defuncti, rapere et in suos usus convertere, quod sane 
indignum est et equitati contrarium; mortuum enim illum, ut 
christianum virum decet, condito prius sana mente de omnibus 
facultatibus suis legitimo testamento certum est, ideo si quid iustitie 
loci dabitur, neminem posse testamentum hoc rescindere... Digne- 
tur Maiestas V. domino capitaneo et aliis, quorum interest, per 
literas serio committere, ut a rapina vel occupatione rerum quarum- 
cunque ipsius Benedicti episcopi abstineant... Datum Posonii 
24 Decembris anno Domini 1541. 

Sacratissime Maiestatis Vestre 

humillimus et fidelis servitor 


Albertus Prepositus. 


Egyhäztört Emlékek. III. 36 


561 





562 


Kívül: Sacratissime Regie Maiestati Domino meo clemen- 
tissimo. 


Egy ív papir két oldalán, veresviasz, czimeres zárópecséttel. — Bécsi cs. és kir. hdzi 


stb. levéltár : Hung. 1541. Decz. 11. 
Közli : BUNYITAY VINCZE. 


373. 


Eperjes, 1541 deczember 26. 
Werner György jelenti Ferdinánd királynak, hogy János király budai 
kápolnájának Eperjesre került kincseit lefoglalta s két ládába zárva megőrzi, míg 
ő felsége azokról nem rendelkezik. 


Sacratissime Rex . . . Ceterum non possum celare Maiestatem V. 
guomodo guidam sacerdos, gui fuit Bude magister Capelle regis 
Joannis, in hanc civitatem veniens, certa eius Capelle clenodia 
argentea deaurata secum adduxerit, que iudex Budensis,! cui soror 
dicti sacerdotis nupta est, cum super (iisdem ?) cum eo concordare 
non posset, per Judicem huius civitatis arestanda curavit. Qua re 
ad me delata, cum hec iure ad Maiestatem V. pertinere putarem, 
ego eiusdem V. Maiestatis nomine eundem civitatis huius iudicem 
requisivi et inhibui, ne ea citra Maiestatis V. consensum quocun- 
que auferri patiatur. Itaque Maiestas V. quid de iis faciendum cen- 
seat, significare dignetur. 

Est, ut audio, una tabella argentea, que festis diebus in altare 
poni solita est. 

Candelabra quatuor. 

Pacificalia, ad modum monstrantie facta, tria. 

Ampulle due. 

Calices duo et ornamenta quedam sacerdotalia, que omnia in 
duas ladulas composita et sigillis iuratorum civium occlusa servan- 
tur et servabuntur quoad Maiestatis V. super iis informatio et rela- 
tio afferetur... Datum Eperies vigesima sexta die Decembris in 
exitu anni 1541. 


Sacratissime Maiestatis V. 
humillimus servitor 


Georgius Vernerus. 


! A fentebb említett budai biróról ugyancsak Werner György Írja 1541 nov. 
16-án Sáros várából I. Ferdinánd királynak, hogy a király parancsolta ugyan, hogy 
a hűtlen Semsey László javait «egregio Petro Palchan alias Judici Budensi dicto- 
rum bonorum possessionem assignemus», de ő, Werner, azokat magának kéri hű 
szolgálataiért. Bécsi cs. és kir. házi stb. levéltár : Hung. 1541. Oct.-Nov. 8. 34. 


Kívül: Sacratissime Romanorum, Hungarie, Bohemie etc. Regie 
Maicstati etc. 


Egy iv papir három oldalán, záró gyürüpecséttel. — Bécsi cs. és kir. házi stb. levél- 
tár : Hung. 1541. Decz. 12. 
Közli : BUNYITAY VINCZE. 


914. 


Wittenberg, 1541 deczember 28. 


Melanchthon levele Heller Sebestyénhez, György brandenburgi örgröf kan- 
ezellärjähoz. Kéri : ajánlja ura pártfogásába a bujdosó Dévayt. 


— — — Sunt apud nos Hungari aliguot, qui ex patria propter 
crudelitatem expulsi sunt. In his est Matthias Devay, vir honestus, 
gravis et eruditus. Arbitror notum esse illustrissimo principi Marchioni 
Georgio. Quare, suo difficillimo tempore, ab eo principe praecipue 
opem et auxilium implorat. Te igitur rogo, ut causam piam exulis 
boni et docti adiuves. Fuit ante guogue in periculo apud suos 
propter pias conciones. 


Corpus reform. IV. 714. Révész, Dévay Biró Mátyás. Pest, 1863. 48. 1. 


575. 


Gyalu, 1541 deczember 29. 
Statilius erdélyi püspök vallja és elismert, hogy Ferdinánd Magyarország- 
nak igaz, törvényes, koronázott királya és fogadja, hogy mindenben hű szol- 
gúja lesz. 


Joannes Statilius episcopus Albensis Transilvaniensis fateor 
et recognosco per presentes literas meas, guod cum sacratissimi 
principis et domini domini Ferdinandi Romanorum, Ungarie, 
Bohemie, Dalmatie, Croatie etc. Regie Maiestatis erga hoc regnum 
Ungarie promptam voluntatem defendendi, eque faucibus hostium 
eripiendi et fideles subditos in regiam clementiam accipiendi medio 
magnifici domini Casparis Seredy etc. commissarii Sue Maiestatis 
intellexissem: me Sue Maiestatis fidelitati addixerim et uti verum, 
honestum fidelem decet, ea, que in rem et utilitatem Sue Maiestatis 
ac huius regni Ungarie fore cognovero, pro virili mea prestiturum 
promittens, me Suam Maiestatem pro vero, legitimo coronato Ungarie 
rege habiturum, fidelitatem et fidelem servitutem Sue Sacratissime 
Maiestati cum plena animi constantia exhibiturum harum mearum 

36* 


563 


564 


literarum sigillo, manusque mee subscriptione munitarum vigore ac 
testimonio mediante. Datum in castro meo Gyalw die vicesima nona 
mensis Decembris anno Domini millesimo quingentesimo quadra- 
gesimo primo. 

Joannes Statilius 


Episcopus Transilvaniensis manu propria. 


Egy Ív papir első oldalán, alatta veresviasz kerekpecsét nyomaival. — Bácsi cs. és 
kir. házi stb. levéltár: Hang. 1541. Decz. 20. — Ugyanitt Petrovyth Péter, Prater György 
váradi püspök, Patochy Miklós egészen hasonló, pecsétes kötelező levelei. Frater György 


levele kiadva Szilágyi S.: Történeti Lapok 2-ik évf. 1154. I. 
Közli: BUNYITAY VINCZE. 


INDEX 


NOMINUM, LOCORUM ET (MAGNA EX PARTE) RERUM 
A PAG. 1—563. 


ABA-UJVÁR comitatus 158—9, 179, 
409, 485, 527. 

ABÁDI Benedictus 512, 544. 

ABBAS — de Beel 151, S. Martini 66, 
Pilisensis 104, S. Ootthardi 511. 

ABBATIA — s. Aegydii de Simigio 
(Somogyvár) 53, s. Benedicti de Iux- 
tagron 46, 82—3, 118, 161, 273, de 
Borsmonostora 403—5; Cistercien- 
sium de Porno 2, de Schavnik 70; 
s. Gotthardi 492—3, 511, s. Jacobi de 
Zselicz 262, 355, de Kapornak 291, de 
Koppánmonostor 493, 546, de Lébény 
348, s. Martini Sacrimontis Pannoniae 
180, 191, de Monosthor 493—4, de 
Pilis 406, 464, 557, de Szekszárd 
489—90, de Széplak 159, de Tapolcza 
40, de Tihany 136, 154, 218, 427, 429, 
Zaladiensis 264, 374, de Zalavár 63. 

ABBATISSA — Clarissarum Posonien- 
sium 481. 

ABDA, possessio 226. 

ABOS, possessio 159. 

ABRAAN, possessio 159. 

ACHATIUS, v. Hensel. 

Acz£ı Gabriel 410. 

ADAMUS Carolus, secretarius regius 
118, 123, 234, 251, 378, 477, 507—8. 

ADORNUS Hieronymus, medicus Papi- 
ensis 263. 

AFRICA, 333. 

AQAZO (= Lovász) Michael 479. 

AQRIA 67—8, 125, 297, 322, 357, 437, 
468, 470, 489, 561. 

AQRIENSIS arx 150, 172, 382, 555. 

ALANI 269. 

ALBA-JULIA 12, 93, 266, 303, 443—4, 
449, 454, 457. 


ALBA-REOALIS, (de), Demetrius, littera- 
tus 373, 375. 

— (de), Valentinus 373, 375. 

ALBA-REOALIS 304— 5, 323, 339, 528. 

ALBENSIS Comitatus 305, 312, 490. 

ALBERTUS, lector-canonicus Vesprimi- 
ensis 319. 

— v. Peregh (de). 

ALEANDER Hieronymus, cardinalis 
Brundusinus, legatus a latere 269, 
271, 284, 288, 289, 203, 297, 303, 
306—7, 312, 321, 327, 331—2, 336, 
339—40, 345—6, 356, 382—3, 388—0. 

ALEXANDER, prior conv. s. Martini 4. 

ALSÓK oppidum 18. 

ALSÓ-BOOGDÁN, possessio 159. 

ALSÓ-HUTKA, possessio 159. 

ALTARE Omnium Sanctorum in domo 
rectoratus oppidi Szentmárton 4; — 
S. Ladislai de Vesprimio 557; — s. 
Emerici Quinque-ecclesiis 370; — 
Trium Regum in ecclesia Strigo- 
niensi 181. 

ALTENSOL = Solium 51. 

ALTOEBIRG — Óhegy 171. 

AMATH (Amacz), possessio 314. 

AMBROSIUS Hilarius, Frater Mathiae 
Biró de Déva 109. 

— magister 276. 

— plebanus de Szentgyórgy 60. 

ANABAPTISTAE 19, 59, 62, 332, 440, 
454. 

ANDREAS, cantor-canonicus Vesprimi- 
ensis 319. 

— capellanus Neosoliensis 228—9. 

— litteratus 373. 

— praepositus Strigoniensis 83, 86, 
264, 373. 





566 


— rex Hungariae 481. 

ANOLI 449. 

ANQLIA 114. 

ANIJA, castrum 64. 

ANNA regina, uxor Ferdinandi I. prae- 
cipit restaurationem moeniorum Ves- 
primiensium 435; cogi vult Francis- 
canos Posonienses locum dare pro 
avena militiae 439 ; Anabaptistas Ter- 
gestum missos ad remigia triremium 
adhiberi praecipit 440 ; intercedit pro 
liberatione Marci Par 450; de fuga 
Anabaptistarum investigationem ul- 
teriorem urget 454; defendi vult in- 
colas Rustenses 455; promittit abba- 
tiam Pilisiensem Joanni Pithian pro- 
curaturam se fore 464; memoratur 
332, 404, 441, 450, 456. 

— uxor Simonis de Atyina 412. 

ANTONIUS, abbas de Kapornak 437. 

— magister 292. 

— Pausinus, v. Pausius. 

APAFFY Nicolaus 65. 

APÁTI, possessio 4. 

ARA s. Emerici ducis Quinqueecclesiis 
198. 

ARACZ (Arács) possessio 438. 

ARCHIDIACONATUS Abaujváriensis 92, 
Comaromiensis 40, Dobocensis 75, 
86, Strigoniensis 449, de Tarczafö 
235, Kolosiensis 515, Szolnokiensis 
515. 

ARCHIDIACONUS  Barsensis 107, de 
Csurgó 416, Segesdiensis 319, de 
Somogy 81, de Ugocsa 313, de Zala 
81, 319. 

ARCHIEPISCOPATUS  Colocensis 300, 
324—5, Strigoniensis 297, 324, 377, 
392, 417. 

ARCHIEPISCOPUS Colocensis 24, 56. 
67—8, 204—12, 243, 260, 321, 325— 
327, 331—38, 340—42, 345, 349, 374, 
383, 397, 486. 

— Londensis (Lundensis) 74, 206—8, 
242, 241, 264, 333—4. 

— Rossanus 330; Strigoniensis 16, 65, 
227, 317, 321—327, 330—31, 338, 
341, 383, 417, 432, 437, 452, 464, 
500, 508, 559. 


ARMBRUSTER Mathias 66. 

ARTICULI Claudiopolitani 216. 

— comitiorüim  Posoniensium anni 
1535. 63, anni 1537. 126, anni 1539. 
403. 

— Nitrienses 202, pacis Varadiensis 
228. 

ARX sacrimontis Pannoniae 180. 

ASZALÓ, possessio 527. 

ASSZONYFALVA pagus 389. 

ATHENIENSES 497. 

ATYINA (de) Simon 412, 418. 

AUQUSTA civitas 161. 

AURANA, prioratus 41—2, 51. 

AURIA (de) Andreas, princeps 440. 454. 

AUSTRIA 153, 211, 324, 404— 5, 468. 

ÁROKKÖZKÉS 227. 

ÁRVA comitatus 182. 

ÁSVANYTÓ, possessio 232. 


BAJMÓCZ arx 15, 182. 

BAKYTH (Bakics) familia (de) Lak 40. 

— Michael 225—060, 231, 250. 

— Paulus capitaneus 14, 120, 130, 140— 
141, 151, 225, 231, 243, 250, 267, 423. 

— Petrus 225—-6, 231, 250, 294. 

BAKÓCZ Thomas, cardinalis, archiepis- 
copus Strigoniensis 6, 83, 85, 111— 
112. 

— Thomas, praepositus et canonicus 
Zagrabiensis 27, 34. 

BALASSA (Balassy) de Gyarmat Melchior 
118, 282, 516. 

— Emericus 457, 515. 

— Sigismundus 456, 463, 486, 516. 

BALBUS, episcopus Qurzensis 337. 

BALDUINUS, archidiaconus ecclesiae 
Vesprimiensis 202. 

BALOQD, possessio 158. 

BALTHASAR, prior claustri Lapidis Re- 
fugii ord. Carthus. 354. 

BAMBERG civitas 48. 

BARACZA, praedium 39. 

BARANYA, comitatus 112, 369. 

BARANYAI, de Öcseny Mathias, prae- 
fectus arcis Tata 200, 238. 

BARBANCIA 400. 

BARBARA, soror Joannis Pécsi 527. 

BARBEL Benedictus 295. 





BARLABÁSI Joannes, episcopus Chana- 
diensis 357. 

BARSENSIS comitatus 82, 182. 

BARTFELDER Thaddaeus, iudex Schem- 
niciae 90. 

BASÓ Mathias, capitaneus Muraniensis 
70. 

— de Csab Andreas, vicecomes Zala- 
diensis 438. 

BATHA v. Báta. 

BATIZ, possessio 314. 

BATTHYÁN (de) Christophorus 490. 

— (de) Franciscus 104, 267. 

— Perpetua, vidua Nicolai Dersfy de 
Szerdahely 262. 

— Urbanus 402. 

BAVARIA 48, 109. 

BAcsy Franciscus, praepositus Scepu- 
siensis 70, 71, 163, 166, 291, 319. 

BÁLVANYOS, castrum 278. 

BÁNFFY — 119. 

— Anna, consors Stephani Szilágyi de 
Désháza 55. 

— (de) Alsólindva, Joannes 55. 

— (de) Thallowez, Balthasar 46, 154, 
470. 

BÁRSONY, (de Berény) Balthasar 4, 45, 52. 

BARTFA, oppidum 22, 62, 166, 223, 235, 
252, 347, 381, 384—5, 400, 441, 444— 
445, 463, 467, 471, 473, 523, 535, 543, 
552, 560. 

BARTFENSIS plebanus 21. 

BATA, oppidum 36—7, 382—3. 

BATHOR (de) Andreas, comes comita- 
tuum Szatmár et Szabolcs 38, 88, 313. 

— Nicolaus 313—4. 

— Petrus 38. 

BATHORY domini 463. 

— Bonaventura 238. 

— Christophorus 88. 

— Georgius 204. 

— de Ecsed Stephanus, palatinus et 
iudex Cumanorum 53, 88, 199, 493. 

— de Somlyó Stephanus 88. 

BEATRIX, regina, consors regis Mathiae 
331. 

BEBEK 459, 463. 

— de Pelsewcz Emericus, praepositus 
s. Nicolai Albensis 30, 528—9. 


567 


— de Pelsöcz Franciscus, comes Gömö- 
riensis 39—40, 150, 486, 506, 516—7, 
520, 529. 

BEGINAE == Sorores III. ordinis s. Fran- 
cisci 308—9. 

— Budenses 105—6. 

BEOLERBEG 389, 392. 

BEHEM Bernardus, 
Cremniciensis 60. 

— Bertholdus, vicecomes camerae 
Cremniciensis 60. 

BEvcHY Demetrius 136. 

BEMBO Petrus, historiographus, postea 
cardinalis 297, 335, 344, 358. 

BENALIS (de) Franciscus, abbas de 
Porno 2, 120. 

BENCKNER Paulus, plebanus Coronae 
(Brassó) 97. 

BENEDICTUS plebanus de Tholdalag 21. 

— suffraganeus Agriensis, el. episcopus 
Scopiensis 561. 

BERDOWCZ, possessio 55. 

BEREO, comitatus 67. 

BEREGSZÁSZ, oppidum 294. 

BEREND, 136. 

BERENHIJDA, possessio 450. 

BERNTH Simon, parochus Brigensis 195. 

BERSAWITZKY Fridericus 502. 

BERYM (Vórós-Berény), possessio 35. 

BESZTERCZEBÁNYA v. Neosolium. 

BETHLEN 130. 

— vicevajvoda 65. 

— Alexius 286. 

— Catharina 315. 

BEWD Georgius 545. 

BEZTHER, possessio 159. 

BÉCS v. Vienna. 

BEcs-UJHELY v. Civitas Nova. 

BÉR (Zala) 262. 

Bıpı (Büdy) Michael 67. 

BIENOER D. vicecancellarius 505—6. 

BIHARIENSIS comitatus 527. 

BISZTRICIA (Szäsz-Besztercze), civitas 
12, 60, 92, 396. 

BISTRICIENSES 466. 

BLAQaY 505. 

BLASIUS, custos custodiae Jauriensis 
Franciscanorum 178. 

— (de) Portugallia, mercator 26. 


comes camerae 





568 


— director causarum regiarum 502. 

— litteratus 388. 

— Litteratus de Lak, castellanus 2, 4, 
26. 

— praepositus Jauriensis 205. 

BLATHYNCZ (Blatnicza), arx 119. 

BLOSIUS, electus episcopus Fulginensis, 
secretarius Pontificis 99, 358, 546. 

Boczkovicz Czernahora Ulrickus 59, 
62. 

Bop Petrus 315. 

BODÓ Franciscus 65. 

BODROGKÖZ 486. 

BOGDAN Petrus, vajvoda Moldaviae 66. 

BOHEMIA 329, 468. 

BOHEMI 481. 

BORHODY Thomas 348. 

BOLDAY Balthasar 136. 

BOLYAR, possessio 159. 

BONONIA 74, 90. 

BONSSEONIS (de) Franciscus 373. 

BONZAQNUS (de) Alexander 373. 

— (de) Joannes episcopus Chanadien- 
sis 373. 

BORDOCH (de) Ludunycz Joannes 355. 

BORNEMISZA Benedictus 501. 

— de Buda Gregorius 317, 401, 432. 

— Paulus, secretarius regius 38, 140, 
197, 203, 220, 328, 528. 

— serius episcopus Vesprimiensis 320. 

BOROSZLÓ, possessio 159. 

BORSMONOSTORA 403—5. 

BORSOD, comitatus 67, 68, 527, 529. 

BORUSSIA 195. 

BOSNIA 23. 

BÓNY, possessio 349. 

BÖSZÖRMENY, oppidum 527. 

BRABANTIA v. Barbantia. 

BRANDENBURQO 441. 

BRANDENBUROENSIS Georgius, marchio 
8, 9, 48, 101, 109, 113, 563. 

BRASSAI Bogner Bartholomaeus 559. 

BRASSÓ, oppidum 70, 97, 108, 234, 432, 
560. 


BREOA, v. Brieg. 

BRESSANI Palidorus, episcopus Oropien- 
sis 2. 

BRENTIUS, commentator Joannis Apo- 
stoli 246. 


BRIEG oppidum 8, 195. 

BROD, oppidum 23. 

BRODARICS Barbara, soror Stephani 
episcopi 372. 

— de Polonya Matthias 11, 372, 374—5. 

— Stephanus, episcopus Sirmiensis 24 ; 
a rege Joanne legatus mittitur ad 
Caesarem 57; rogat pro compe- 
scendo FranciscoKápolnay 64 ; refert 
de suo Tridentum adventu 73 ; rogat 
pro inhibitione Francisci Kápolnay 
bona sua vastantis 90 ; iam episcopus 
Vaciensis pro pace inter duos reges 
ineunda laborat 161, 170; requirit 
Cardinalem Tridentinum pro procu- 
rando salvo conductu 218; pro pace 
obtinenda obligat se ad deserendam 
Joannis partem 219; ut legatus Joan- 
nis certiorem reddit Ferdinandum de 
suo adventu 242; notum facit suum 
in Eperjes adventum 243; conqueri- 
tur de Thoma Laszky 247; refert 
Paulo III. Pontifici de tractatibus 
pacis 257; rogat, ut debitum suum 
solvatur 264 ; gratias agit, quod ab 
itinere Pragam suscipiendo relevatus 
fuerit 356 ; testamentum conficit 372 ; 
memoratur 170, 175, 176, 254—5, 
259—060, 263, 265, 289, 299, 300, 324, 
326, 333, 357, 380, 391—2, 398, 415, 
418—421, 426, 474. 

BRUMOVICZ oppidum 51. 

BRUXELLA urbs 3, 20, 40. 

BUDA 12, 25, 30, 32, 36, 65, 94, 105-6, 
113, 209, 219, 235—6, 239, 241, 243, 
258, 298, 319, 321—2, 326, 338—40, 
350, 358, 382, 390, 396, 398, 401—2, 
408, 412, 418, 427, 429, 436—7, 442, 
444, 450, 461— 2, 475, 485, 490, 510, 
528—9, 555, 562. 

— (de) Joannes, canonicus Vaciensis 
372. 

— Stephanus canonicus Vaciensis 372. 

BUDAMEER, possessio 159. 

BUESSO Joannes, elemosinarius regius 
96. 

BURGUNDIA 452. 

BÓ, praepositura 454. 

BODY v. Bidi. 





BWZLAY de Gergellaka Wolffgangus 
490. 

BYKESD (de) Stephanus, presbiter 374. 

BYRTHALMY, plebanus 374. 


CAESAREOFORUM v. Késmárk. 

CAMPEOIUS Laurentius, cardinalis 79, 
256. 

CAPELLA — ad latus ecclesiae Scepu- 
siensis 179, s. Annae Budensis 306, 
Annuntiationis B. V. M. in latere 
ecclesiae Strigoniensis 111—2, S. Spi- 
ritus Segniae 505, Ss. Trinitatis Jau- 
rini 3, in Keszihocz 10, Joannis regis 
Budae 562. 

CAPITULUM — Agriense 39, 67, 280; 
Albense Transsilvanae 75, 312—3, 
453; Alba-Regalense 398 ; Aradiense 
93, Budense 162, Castriferrei 403—5, 
431; Eremitarum S. Pauli generale 
19; Jauriense 3—4, 226, 238, 274, 
281, 295, 348; Posoniense 140, 238, 
401—2; Quinqueecclesiense 64, 509, 
Scepusiense 179, 553; Strigoniense 
82—3, 85, 107—8, 112, 282, 452, 517 ; 
Varadiense 527; Vesprimiense 527. 

CAPUANUS Cardinalis 78. 

CARAFFA Joannes Petrus, cardinalis- 
episcopus Theatinus (postea Ponti- 
fex : Paulus IV.) 335. 

CAROLUS V., imperator 56, 270, 312, 
325, 334, 364, 394, 413, 459, 468, 
486, 497. 

CARPATHI montes 535. 

CARPENTRAS (Carpentoractum), oppi- 
dum 379—80, 416, 474. 

CARTHUSIANI de Lóvóld 4. 

— de Lapide Refugii 553—4, 556. 

CASALIIS (de) Gregorius 20; Francis- 
cus 333. 

CASSOVIA, civitas, 22—3, 40, 57—8, 
127, 158—9, 209—16, 234, 241, 244, 
247, 342, 459, 462, 465, 527, 555. 

CASSOVIENSIS ludus 384. 

CASTELLANPHY Joannes 515. 

CASTILEGIO Christophorus, secretarius 
regius 96. 

CASTRUM-FERREUM (Vasvár) 281, 389. 

— Comitatus 492, 511, 513, 545. 


CATHARINA, uxor prior Mathiae Bro- 
darics 373. 

CHAAB, possessio 10. 

CHAAY, possessio 159. 

CHALAD claustrum 317. 

CHAROSIUS Gregorius, canonicus Zag- 
rabiensis 91. 

CHERNEL Ambrosius 121, 256. 

CHERUBINI, magister-capellanus 84. 

CHORON de Devecser Andreas, supre- 
mus comes de Zala 36, 40, 98, 127, 
134, 137, 320, 398, 427—9, 438. 

— Joannes, abbas de Tihany 136, 320, 
427—9. 

CHYTTNAK, oppidum 529. 

CIBINIUM 296. 

CICERO 524. 

CIECENSIS conventus 147. 

CIETIUM (Zeitz) civitas 148. 

CISTERCIENSES 2. 

CiviTAS Nova (Austriae) 104, 377, 379, 
438, 469, 484, 488, 490, 493, 496—7, 
501—3, 505, 507—38, 510, 513, 515, 
517, 519, 521, 526—390, 555. 

CLARISSE (Moniales S. Clarae) 481. 

CLAUSTRUM Augustinianorum Eremi- 
tarum s. Nicolai in insula Ercsi 162. 

— Carthusianorum S. Joan. Bapt. Lapi- 
dis Refugii 354, 553, 556. 

— deSág 246.  ' 

— Dominicanorum in Brassó 234; B. 
M. V. Colosvariense 75, 80—1, 86, 

404; s. Margarethae extra muros civi- 
tatis Alba-Regalis 305 ; Schemniciae 
s. Nicolai 89. 

— Franciscanorum in Berdowcz 55; 
Posonii 439, 441; in Sancta Goricza 
55 ; Segniense 504 ; B. M. V. in Vise- 
grad 503; in Zechen (Szécsény) 10. 

— Monialium s. Clarae Posonii 481—2. 

— Paulinorum Baumgartense 438; B. 
M. V. de Chalad 317; s. Jacobi in 
Ireg 399; B. M. V. de supra Szent- 
király 21; B. M. V. de Szent-Mihály- 
kóve 312; de Kápolna iuxta Wara- 
dinum 19. 

— v. etiam sub nomine: Conventus, 
Monasterium. 

CLEMENS VII. PP. 5, 259, 330, 337, 449. 


569 














570 


CLEMENT Nicolaus, jobagio 10. 

COENOBIUM s. Stephani in monte 
Celio 333. 

COLOCIA civitas 468. 

COLONIA (de) Barbara 54. 

COLOSIENSIS comitatus 249. 

COLOSMONOSTORA 494. 

COLOSVARIENSIS civitas 494. 

COMAROMIENSIS comitatus 49, 143, 
305, 546. 

COMITIA Posonii a. 1535. 63, 267. 

CONFALLONERO Alexander 507. 

CONVENTUS Augustinianorum S. Ste- 
phani Protom. Albae-Juliae 93. 

— Cruciferorum domus hospitalis ec- 
clesiae s. Stephani regis de Alba- 
Regali 304. 

— de Csorna 45, 52, 388. 

— Franciscanorum Sopronii 178; in 
Gyöngyös 308, 310. 

— Kapornakensis 290. 

— Posoniensis a. 1536. 155; a. 1539. 
403—4. 

— de Sellye 286. 

— Somogyvariensis 454. 

— v. etiam sub nomine: Claustrum, et 
Monasterium. 

CORNELIUS, orator Caesareus 488. 

CORNOVIA (Karnow) 197. 

CORSINUS Andreas, mercator Floren- 
tinus 218. 

CRACOVIA 173, 240, 248, 315, 334, 415. 
449. 


. CREMNICIA 15, 60, 170, 181, 183, 186, 


207—9, 221, 223, 535. 
CREMNICIENSE argentum 372. 
CREMNICIENSIS archigrammateus 466. 
— schola 518. 

CROATIA 483. 

CRUCIFERI 3; ecclesiae Soproniensis 
46; hospitalis ecclesiae b. Stephani 
de Alba-Regali 81. 

CSABA pagus 607 —8, 236. 

CSANAK, vinea 76. 

CSATÁR pagus 137. 

CSATÁRY Valentinus 38. 

CSÁZMA, oppidum 536, 538. 

— (de) Andreas, praepositus Eccl. Me- 
trop. Strigoniensis 131. 


CsÁBRÁO 85, 111. 

— (de) Stephanus 111. 

CsÁKY Alexius 131. 

CSÁNY, possessio 80. 

CSEPEL, vallis 40. 

CSEPREOH 545. 

— (de) Blasius, capellanus 181. 

CsicsÓ pagus 416. 

CSORBAKOÓ, arx 529. 

CSORNA oppidum 189. 

CSUROÓ oppidum 416. 

CUATZINSKI Andreas 560. 

CUMANI 493, 520—1. 

CZERENACZ, castrum 115. 

CZIZEVÁR (Csicsvavár) 194. 

CZODI de Vámos Colomannus 438. 

CZWORETH Joannes, capellanus Hodru- 
siensis 542. 


DALMATIA 325. 

DANUBIUS flumen 191, 219, 514, 528. 

DARÓCZ, oppidum 88. 

— possessio 314. 

DAVID 34. 

DEÁK Ambrosius, notarius com. Jaur 4. 

— Briccius, provisor curiae Petri Ba- 
kics 204. 

— Clemens 37. 

— Laurentius (Litteratus) 370. 

— Nicolaus, camerarius Tordensis 93. 

— (Litteratus) Thomas 370. 

DEAKI (Dyaky), possessio 76. 

DEBRECZINUM civitas 97, 214. 

DEBRÓ pagus 68. 

DELFINO, cardinalis 366, 368. 

DEMSEDY de Bóny Stephanus 349. 

DEREOD (de) Joannes, iudex nobilium 

DERsFY de Szerdahely Nicolaus 262. 

— Stephanus 262. 

— Wolfgangus 262. 

DESSEWFFY Ladislaus 262. 

— Margaretha 262. 

DEZSŐ (de Mera) Franciscus 249. 

DEVECSER oppidum 398, 

DÉcsi Joannes 526. 

DÉSHÁZI Stephanus 30, 77. 

DÉVAY (Biró) Mathias 30, 71, 103, 110, 
114, 163—960, 192, 216—7, 240, 248— 
249, 253, 261, 466, 522, 563. 


DIAETA Bohemica 149. 

— Posoniensis 149. 

DIETRICH Vitus, praedicator 166. 
Dió6s-QYvÓR, castrum 67. 
DOBOXKA, comitatus 494. 

DoBóÓ, de Ruszka Franciscus 59, 409. 
DOBRAVICZKY Joannes, vice-comes Ca- 
merae Cremniciensis 60, 182, 186. 

DOBRITZ oppidum 70. 

DOMBRÖ, castellum 6, 127, 256. 

DOMINICANI Bistricenses 396. 

— Colosvarienses 494. 

DoMiNIS (de) Joannes, episcopus Seg- 
niensis 325. 

DOROTHEA, consors Georgii Hencz de 
Patha 86. 

Dóczv de Nagyluche et Rewisstce Ni- 
colaus, comes comit. Bars. 182. 

DRÁGFFY Gasparus 456. 

DRÁVA fluvius 112, 121. 

DRÉOEL, arx 161. 


"""DRUGETH de Homonna Antonius 409. 


— Emericus 409. 

— Gabriel comes Ungiensis 61, 409. 

— Georgius 409. 

— Paulus 61. 

— Stephanus 456. 

DUBOVECZ (de) Joannes, comes comit. 
Árva. 182, 186. 

DUBRAVICZKY v. Dobraviczky. 

DUNAVECZ, DUNAWYCZA, arx 70, 224. 

DURANTE, de Duranti, episcopus Alghe- 
riensis 356, 360. 

— secretarius Pontificis 378. 

DURIN (a) Hieronymus, praepositus 
minoris ecclesiae Agriensis 488. 

Dvck Erasmus 455. 


EBERSDORFF (de) Ramprechtus, capi- 
taneus 134, 465. 

EccHius (Eck) Valentinus, iudex 381, 
384, 560. 

ECCLESIA (cathedralis) Agriensis 340; 
B. M. V. Budae 398, 401—2; B. M. 
V: in Chabb 10; s. Georgii Budae 
528; b. Walpurgae in possessione 
Fayz 438—909; Omnium Sanctorum 
de Gyakfalva 484; s. Crucis de 
Lelesz 61; s. Georgii Mart. in Palást 





10; (cathedralis) s. Petri Apost. in 
castro Quinque-ecclesiensi 198, 370; 
(collegiata) B. Joan. Bapt. Quinque- 
ecclesiis 370; montis s. Martini Sce- 
pusiensis 57 ; in Seefeld 190; B. M. V. 
in Somlyó 88; s Georgii Sopronii 
215; (cathedralis) Strigoniensis 1, 
483, 558; b. Aniani Conf. de Tihany 
438; Türócziensis 13—5, 119; Vaci- 
ensis 373—4 ; Veteris Budae 203, 444. 

EGERES, possessio 93. 

EGERVÄR 406, 425. 

EQGERVARY Briccius, episcopus Tinni- 
niensis 425. 

— baro Joannes 6. 

EQGYHÁZAS-SZAKALLAS, possessio 143. 

EOGYHÁZFALVA pagus 93. 

ELIAS, presbyter 244. 

— prior Augustinianorum in Ercsi 162. 

ELIZABETH, neptis Stephani Brodarics 
372. 

— principissa 187, 190. 

EMERICUS presbyter, provisor castri 
Sárvár 257, 348. 

ENS civitas 131, 287, 492. 

ENYED (de) Adrianus, archidiaconus 
Dobocensis, canonicus Transsylva- 
nus 75, 86, 93. 

ENYERE (de) Joannes, canonicus Vespri- 
miensis 320. 

EÓRS (de) Dominicus, civis Tataensis 
305. 

EóÓTvOs (de Buda) Thomas 105—96. 

EPERJES 32, 244, 241, 252, 381, 384, 
489, 562. 

— (de) Eustachius, vicarius canonicus 
Scepusiensis 355. 

— (de) Salamon, canonicus Scepusien- 
sis 422. 

EPISCOPATUS — Agriensis 20, 67, 150, 
297, 324—5, 331—2, 349, 357— 8, 
383, 392, 474 ; Jauriensis 129, 140—1, 
231, 250, 267, 330, 412, 423, 433; 
Modrusiensis 234 ; Nitriensis 96, 352, 
412, 424; Quinqueecclesiensis 64, 
121, 198, 324—5, 375, 509; Transyl- 
vaniensis 275, 299, 300, 306, 324—5, 
331; Vaciensis 393, 419, 427, 486, 
488; Varadiensis 122; Vesprimiensis 


571 


572 


79, 128, 218, 318, 412, 424, 514; 
Zagrabiensis 376, 536. 

EPISCOPUS —- Agriensis 3, 17, 28, 49, 
78 —9, 240, 243, 283, 322, 325, 332, 
338, 340, 350, 413, 479, 497, 514, 516, 
548 ; Bambergensis 49; Calcedonen- 
sis 17—8 ; Dumensis 335; Jauriensis 
247, 265—6, 320, 405, 455, 503 ; Lun- 
densis 393; Mutinensis 257, 388—9 ; 
Oropiensis 2;  Quinqueeclesiensis 
374, 457; Segnensis 11, 161, 325; 
Sirmiensis 24—5; Transylvaniensis 
12, 54, 196, 239, 345, 374, 413; Tri- 
dentinus (cardinalis) 219, 330, 514; 
Vaciensis 204, 207, 209, 211—2, 282, 
325, 331, 333, 335, 338, 342, 345; 
Varadiensis 327, 345; Verulanus (in 
Italia) 334—5; Vesprimiensis 243, 
267, 280—1, 286, 324, 338, 450, 513; 
Viennae 144, 388; Zagrabiensis 6, 
350. 

ERCSI pagus 162. 

ERCsY Petrus 45. 

ERDÓCSKE, possessio 159. 

ERDÓDY de Monyókerék Petrus, comes 
de Zala 84, 85 ; 112, 120. 

— Simon, episcopus Zagrabiensis salu- 
tat Paulum III, novum Pontificem et 
decisionem litis Joannis Egerwary 
contra barones domus Ernusth im- 
plorat 5; supplicat pro recuperatione 
rerum aurearum et pretiosarum a 
Cassoviensibus 58; intercedit pro 
plebano de Velike 95; rogat regem, 
ut Kaczyaner saltem ad chartas red- 
dendas cogeret 127 ; refert se ad Lau- 
rentium cardinalem Campegium lit- 
teras misisse 256 ; defendit se contra 
accusationes 536; memoratur 23, 
111, 113. 

— Stephanus 85. 

— Valentinus 85. 

— Wolfgangus 85. 

ERDÓHEOYI Benedictus 273. 

EREMITAE v. Paulini. 

ERNUSTH, de Csáktornya domus baro- 
num 6. 


— Gasparus 528. 


ESZÉK (de) Joannes, episcopus Quinque- 


ecclesiensis confirmatur a PP.e 
Paulo III. 357; concedit fratribus 
Sulyok restaurationem rectoratus al- 
taris s. Emerici et ius patronatus 
eiusdem confert illis 369; (occurit) : 
325, 476. - 

ESZTERY Georgius, praefectus de Patak 
59. 

ETHRURIA 337. 

EYLKER Georgius, iudex Cremnicien- 
sis 186. 

EZAIAS, concionator Bartfae 21. 


FABER Joannes, episcopus Viennae 71, 
163—5. 

— Egidius, pastor de Liegnitz 532, 
538, 541. 

FABIANUS, altarista in Teschen 547. 

FABIUS Quintilianus 524. 

FA-HID, possessio 312. 

FAjsz (Fayz) possessio 438. 

FARKAS Joannes 102, 130, 276. 

— Martinus 546. 

FARNESE Alexander, cardinalis-nepos, 
vicecancellarius PP-is 241, 254, 259, 
287, 289, 303, 306—7, 326, 335, 
345—6, 356, 361—3, 378, 395, 410, 
412, 417—9, 423, 428, 496, 499, 507. 

FAncsy de Gordova Joannes, vicecomes 
Somogyiensis 454. 

FEDERICUS, magister archid. Strigoni- 
ensis 376. 

FEHÉREOYHÁZ, possessio 451. 

FEHÉRVÁRI Thomas, canonic. Albareg. 
308. 

FELIX, mercator Venetus 218. 

FELLER Nicolaus, notarius Schemnici- 
ensis 85. 

FELS (Vels) (de) Leonardus, liber Baro, 
capitaneus generalis 29, 167, 194, 
223, 233, 397, 470, 493, 516. 

FELSÖ-BOODAN 159. 

FELSÓ-KEMENCZE 159. 

FELSÓ-LENDVA, castrum 402. 

FELSÓ-MISLEH poss. 158. 

FELSÓ-OLCHVAR, possessio 159. 

FELSÓ-ZSOLCZA possessio 527. 

FERDINANDUS, archidux Austriae 187, 
190. 





— I. rex Hungariae abbatiam de Porno 
Francisco de Benalis confert 2; in- 
terdicit plebanum catholicum a Bart- 
phensibus expelli et Esaiam haere- 
ticum recipi 21; praecipit senatui 
Soproniensi rectoratum altaris Joanni 
Pacsa tradi 33; abbatiam S. Martini 
Sacrimontis Pannoniae confert Micha- 
eli de Jaurino (Gyóri) 36; mandat 
decimas detentas capitulo Agriensi 
restitui 39 ; facultatem dat bona prio- 
ratus Auranae redimere et manu- 
tenere 41; prioratum Auranae Joanni 
Török tradit 42 ; litem inter Joannem 
Pacsa et senatum Soproniensem agi- 
tatam dirimit 45 ; consensum praebet 


contractui de abbatia S. Benedicti de 


iuxta Oron inito 46; monasterio S. 
Martini Sacrimontis Pannoniae pos- 
sessiones titulo permutationis donat 
49; pro claustro fratrumS. Francisci in 
Berdowcz quasdam litteras fundatio- 
nales ratificat 55 ; iubet Cassovienses 
depositum rerum aurearum et pre- 
tiosarum sine mora reddere 58 ; prae- 
cipit census ecclesiae Cremniciensi 
reddi 60; mandat res sacras Eccle- 
siae Lelesziensis ereptas reddi 61; 
abbatiam de Zalavár confert 63 ; prae- 
cipit senatui Schemniciensi legatos 
ab archiepiscopo Strigoniensi pro 
defendenda catholica religione illuc 
missos adiuvari 72; confert archi- 
diaconatum Aba-ujvariensem 92 ; re- 
quirit episcopum Zagrabiensem pro 
consensu de mutuo duorum canoni- 
corum cambio 94; mandat Capitulo 
Strigoniensi redditus Arnoldi de 
Prugg canonici absentis exhibere 
107; abbatiam S. Mauritii de Beel 
confert 117; praecipit Franciscum 
Benalis abbatem de Porno defendi 
120; episcopatum Varadiensem con- 
fert 122; praecipit arcem Sümeg 
episcopo Vesprimiensi, trad 127; 
praeposituram de Saágh confert 128 ; 
praecipit Andream Gerchyaker inter- 
cipi 129; ex relicta pecunia praepo- 
siti de Saágh suis quinque fidelibus 


250 florenos persolvi vult 130 ; prae- 
cipit ex bonis Alexii Csáky suis tri- 
bus fidelibus 300 florenos solvi 131 ; 
praecípit fortificandum monasterium 
de Saágh 142; possessionem Egyhä- 
zas-Szakállas donat 143 ; exhibet salvi 
conductus litteras Franciscanis in 
Italiam profecturis 146; intimat con- 
sensum Apostolicum taxae sacerdoti- 
bus solvendae praestitum 148 ; Fran- 
ciscum de Perény episcopum Agrien- 
sem denominat 149; abbatem de 
Beel dimitti iubet 151; abbatiam de 
Tihany confert 254; praepositum 
Scepusiensem dispensat a taxa per 
sacerdotes solvenda 155; Lauren- 
tium praepositum Albensem, urget 
Oenipontem proficisci ad munus 
educatoris liberorum suorum sus 
cipiendum 156; praecipit Andream 
Gerchyaker dimitti 157; praecipit 
defensionem Joannis Pacsa 169; 
duas bombardas Quilhelmo a Pue- 
chaim tradi vult 188; respondet 
Laurentio de profectu litterario prin- 
cipum 188; Matthaeum Nagy ad 
reddendam pecuniam custodiae patris 
eius commissam cogi vult 189; mo- 
nasterium S. Martini Sacrimontis 
Pannoniae ditat bonis 191; praepo- 
situram de Jászó Hieronymo Laszky 
consignari vult 194; possessiones 
Ecclesiae Veteris Budensis Paulo 
Bornemisza tradi vult 203; posses- 
siones Stephani de Pásztó Paulo 
Bornemisza et Mattheo Hencz tradi 
vult 220; eppatum Jauriensem e 
manibus laicorum recuperare vult 
225; mandat possessiones Capituli 
Jauriensis restitui 226; vetat bona 
arcis KeszÓ ulterius detineri 231; 
Bartfensibus mandat Esaiam Lang 
apostatam, uxoratum concionatorem 
statim expellere 233; tractatus cum 
Bakythonibus de reddendis bonis 
episcopatus Jauriensis fieri vult 250 ; 
Gasparo Serédy occupare vel vastare 
possessiones episcopi Agriensis in- 
hibet 263; Hieronymo Adorno, con- 


513 








574 


cedit liberum in Hungaria commea- 
tum 263; 500 florenos Stephano 
Brodarics deputari mandat 265 ; sup- 
plicat Paulo III. Pontifici pro eleva- 
tione Francisci de Frangepanibus ad 
dignitatem cardinalatus 265; abba- 
tiam S. Benedicti capellano suae uxo- 
ris tradi procurat 273; proventus 
praepositurae Agriensis pro Valen- 
tino, praeposito Eörsiensi procurari 
praecipit 273; bona capituli Jaurien- 
sis et Monialium Vesprimiensium 
occupata restitui praecipit 274 ; apud 
regem Joannem restitutionem Nicolai 
Gerendi episcopi Transylvanae pro- 
curat 274; respondet ad propositio- 
nes comitiorum Posoniensium 280; 
Joanni Statileo in Italiam profecturo 
litteras salvj conductus exhibet 285 ; 
Martino de Kecset strictissime iubet 
a vexationibus monialium Vespri- 
miensium abstinere 288; rectoratum 
hospitalis in Beregszász confert 294 ; 
certior fit de Joanne Statileo, legato 
regis Joannis ad se directo 296 ; Fri- 
derico Malatesta, litteras passuales 
exhibet 302; supplicat Pontifici, ne 
Joannem Statileo in episcopatu con- 
firmet 307 ; testes receptionis ab epi- 
scopo Jauriensi villae Rákos e mani- 
bus Mauritii Fürst transmitti procu- 
rat 320; Balthassarem Litteratum de 
de Weczeslawcz; abbatiam Lébényien- 
sem occupantem et reddere renuen- 
tem ad tribunal citari praecipit 348 ; 
se confirmationem nepotis Thurzo- 
nis in episcopatu Nitriensi a Pon- 
tifice petiturum fore promittit 352; 
Paulum Várday commendat Ponti- 
fici ad dignitatem cardinalatus 377; 
nonnulla vestimenta ecclesiastica ec- 
clesiae B. M. Virginis Budensi reddi 
procurat 397 ; cohibet prosecutionem 
causae litigiosae contra Nicolaum 
Oláh coram externa iurisdictione 
400 ; respondet ad propositiones con- 
ventus Posoniensis a. 1539. habiti 
403, 405 ; villas ad abbatiam Pilisien- 
sem pertinentes, restitui procurat 406; 


exhibet litteras passuales Joanni Sta- 
tileo Roma reverso 407; Oabrielem 
Drugeth admonet decimas episcopa- 
les de suis praediis persolvere 409; 
Petro de Perény frumentum in Ita- 
liam transvehere posse permittit 409 ; 
urget creationem archiepiscopi Stri- 
goniensis in cardinalem 417 ; electio- 
nem Salamonis de Eperjes in pleba- 
num oppidi Sáros factam ratificat 
428; abbatiam Tihany Joanni Cho- 
ron confert 426; praecipit subditis 
abbatiae Tihany obedientiam erga 
gubernatorem 428; possessiones Fran- 
cisci Ujlaky commendat curae et de- 
fensioni Thomae de Nädasd 433; 
Andronico Tranquillo aliquod bene- 
ficium conferri vult 446; bona Mar- 
tini Sibaholy de Hradna ad coronam 
sacram devoluta Francisco Ujlaky, et 
eius ex fratre nepoti confert 451; 
exhibitionem proventuum canonica- 
lium Sigismundo libero Baroni ab 
Herberstein ab continuanda studia in 
Burgundia absenti procurat 452; 
Andronico Tranquillo praeposituram 
Strigoniensem, vel aliam dignitatem 
proxime vacaturam conferri vult 464 ; 
Petro de Perény respondet se ipsum 
a religione propria non prohibaturum 
et praeposituram de Saágh iam Bal- 
thasaris Bánffy affini cuidam con- 
tulisse 470; describit statum Hun- 
gariae post mortem Joannis et im- 
plorat subsidium a Pontifice 100.000 
ducatorum, nec non retentionem con- 
firmationis bullarum quoad episco- 
pos Joanni faventes, donec sibi su- 
biiciantur 475; hominibus episcopi 
Agriensis ad Italiam et Romam ver- 
sus profecturis litteras passuales ex- 
hibet 479; consensum praebet duo 
hospitalia Posonii ob metum Turca- 
rum diruta in unum commutare et 
obtenta Pontificis venia ad claustrum 
Clarissarum transferre 480; Ferdi- 
nando, filio Seyfridi a Kollonich 
canonicatum conferri procurat 483; 
incolis episcopatus Vaciensis Nico- 


laum de Perény in episcopum Vacien- 
sem se denominasse annunciat 488; 
Stanislaum, praepositum Albensem, 
ad fidelitatem suam reversum in dig- 
nitatibus eius confirmat 459 ; Magda- 
lenae Székely de Ormósd et eius 
ex utraque consorte filiabus, abba- 
tiam S. Gotthardi nec non ius patro- 
natus eiusdem confert 402 ; conqueri- 
tur de subsidio a Pontifice denegato 
et minatur retorsionem 496 ; praecipit 
dominis Scepusiensibus non retinere 
decimas ecclesiasticas 501; docu- 
menta processus per Fridericum Ber- 
sawitzky contra Joannem Horváth 
moti sibi tradi vult 502 ; monasterium 
Franciscanorum in Visegrad pro dam- 
nis illatis recompensari procurat 503 ; 
rationem reddit destructionis claustri 
Franciscanorum extra Segniam siti 
504 ; Francisco Bebek de Pelsewcz ad 
fidelitatem suam revertenti gratiam 
dat eumque assecurat 506; Paulum 
de Várda pro cardinalatu Pontifici 
Romano commendat 508 ; gratias agit 
Rorario nuncio pro ipsius servitiis 
510; iuspatronatus abbatiae S. Oot- 
hardi Alexio Thurzo et Nicolao a 
Salm confert 511; Paulinis de Re- 
methe 100 florenos ipsis legatos tradi 
procurat 513; profectum Joannis Sta- 
tileo in Transylvaniam impediri vult 
515; bona archiepiscopatus Strigo- 
niensis recuperanda praecipit 516; 
Franciscanos Observantes in tutelam 
recipit 519; redemptionem arcis 
Szarvaskő procurat 520; Joanni 
Decsi litteras passuales exhibet 526 ; 
indemnitatem Gaspari Serédy plenam 
assecurat 526; bona Bartholomaei 
Parlaghy confert Joanni Pécsi 527; 
domum Gasparis Ernuszth Paulo Bor- 
nemisza donat 528; Emerico Bebek 
veniam promittit 528; Gabrieli San- 
chez pro tuitione honorisepiscopi Agri- 
ensi gratias agit 529 ; litteras passua- 
les exhibet Francisco de Frangepani- 
bus 554; bona praepositurae Ságh 
commissario regio extradari praecipit 


558. — Occurit : 13, 44, 51, 54, 67—8, 
70, 73, 76, 78, 90, 95, 101, 106, 117, 
123, 127, 133, 140, 142, 147, 151—2, 
154, 157—8, 160, 168, 170, 172, 175, 
180, 182, 186, 189, 193, 196, 202, 205, 
218—9, 221, 223, 234, 242, 247, 259, 
271, 279, 281—2, 289, 292, 298—301, 
311—2, 317, 319, 322—5, 327, 328, 
333—6, 338—490, 356, 359—060, 363— 
368, 375, 383, 389, 395, 397, 403—4, 
410, 412, 417, 430—2, 457, 468—9, 
485, 488, 491, 495—96, 561—3. 

FILONARDI Ennius, Cardinalis S. An- 
geli, episcopus Verulanus 334—5, 
363. 

FISCHER (Fysser) Jacobus, civis Buden- 
sis 66. 

FLANDRIA regnum 433. 

FLORENZIA urbs 337. 

FOGARAS, arx, 77, 463. 

FORGÁCS Sigismundus, nobilis 202. 

FORRÓ, possessio 159, 527. 

FÖLPÉCZY Franciscus 232. 

FRANCIA (Gallia) 23, 147, 345. 

FRANCISCANI 503— 5. 

— Posonienses 481. 

— in Zechen (Széchény) 10. 

— v. etiam sub nomine: Conventus et 
Claustrum. 

FRANCISCUS, affinis Mathiae Brodarics 
373. 

— dux Mediolani 211. 

— episcopus v. Josephit. 

— plebanus Musnensis, doctor iuris, 

— legatus Joannis regis 238—9, 287. 

— praepositus de Ság 128, 130—1. 

— rex Galliae 208, 270, 364, 449. 

FRANCOFORDIA 384. 

FRANCSIK Bartholomaeus, capellanus in 
Teschen 353, 363. 

FRANOEPANIBUS (de) Catharina, vidua 
Gabrielis de Perény 252, 372. 

— Franciscus, monachus ord. S. Fran- 
cisci, archiepiscopus Colocensis et 
episcopus Agriensis per Joannem 
regem commendatur ad cardinala- 
tum 20; absolvitur a Paulo III. — 
ut archiepiscopus — a pluribus sta- 
tus religiosi obligationibus 46; refert 


575 


576 


Ferdinando de suo felici Tridentum 
adventu 73; promittit se conditiones 
litterarum passualium adimpleturum 
101; supplicat pro pace conficienda 
et, pro patria contra Turcas defen- 
denda 123—5; urget decimarum 
pretia mittenda 171; minatur se 
Joannem deserturum, si pax sub 
6 menses non conficiatur 2190; sup- 
plicat Paulo III. pro intercessione in 
negotio pacis 268; gratias agit, pro 
commendatione ad cardinalatum 301; 
declarat nuncio se taxas pro confir- 
matione non soluturum 381; rogat 
vetari Gasparum Serédy, ne se im- 
mittat in decimas eius 397 ; certiorem 
reddit Alexium Thurzó de emolu- 
mentis ex congressu regum oborituris 
et de variis rebus 436; refert de 
progressu reformationis in Hungaria 
468; rogat Ferdinandum sibi de- 
signare locum et tempus, quo et ubi 
compareat 488; respondet episcopo 
Viennae, se pro tractandis Hungariae 
negotiis missum esse ad imperatorem 
533; memoratur : 56, 235, 260, 263, 
265—606, 327, 345—0, 349, 357—8. 
378—9, 387, 391, 392, 415, 428, 474, 
496, 499, 520— 1, 529, 546, 554. 

— Georgius, comes Zluny 505. 

— Nicolaus, comes Trsath 505. 

— Wolfgangus, comes Modrussiae 252, 
505. 


. FRANK Bartholomaeus, ecclesiastes Neo- 


soliensis 463, 467, 471—2, 523. 

FRATER Oeorgfus, episcopus Varadien- 
sis, thesaurarius regius 24—5, 204, 
206—7, 209, 210—1, 213, 260; re- 
cognoscit castrum Bálványos sibi vere 
traditum esse 278, 299—300, 327, 
342, 345, 357, 389, 391—3, 411, 418, 
450, 459, 461— 2, 476, 486. 

FREISTAT vel Freistetlin opp. in Silezia 
543, 548—52. 

FRIDERICUS Lignicensis 8. 

— Andreas, magister in Eperjes 384. 

FRISTAK v. Galgócz. 

FUOGERI 179, 182, 548. 

FÜRSTH Mauritius 320, 403—5, 430—1, 


GaLaócz 39, 96, 98, 282, 350, 478. 

GaLLI 436. 

GALLIA 19, 170, 270, 324, 333—4, 449. 

GAMBACURTA Joannes, canonicus in 
Trau 94. 

OGANDAVUM (Gent) 446, 452—3. 

GARA (de) Joannes, archidiaconus Aba- 
ujvariensis 92. 

CARADNA, possessio 159, 527. 

GARBÓCZ, possessio 159. 

GASPARUS, nepos Joannis Pécsi 527. 

GALDPATAKA 312. 

GÁLSZÉCSI Stephanus, auctor catechismi 
primi protestantici 315, 522. 

GECZE, (Gecse) possessio 231. 

GECSEY Martinus 158—9. 

GEMER, oppidum 529. 

GENCZ v. Góncz. 

GENEW v. Gónyó. 

GEOROIUS, presbyter 256. 

— presbyter de Kayar 43—4. 

— praepositus de Bu 454. 

— rector altaris trium Regum Sopronii 
181. 

— vagus et binominis homo cavetur 9. 

— vicarius Paulinorum apud Mariatall 
438. 

GERCZAKER (Gerchyaker) Andreas 129, 
157. 

OGEREND (de) Nicolaus, episcopus Tran- 
sylvaniensis, . accipit litteras Nicolai 
Oláh 2; commendat Blasium pro rec- 
toratu altaris trium Regum 181; sedi 
suae restitui procuratur per regem 
Ferdinandum 274; memoratur 267, 
299, 300, 464. 

GERENDI Petrus 130—1. 

GERMANI 481. 

GERMANIA 145, 165, 208, 245, 328—9, 
332, 365, 304, 400, 413, 452. 

GEWMEREW (Gyómró) pagus 527. 

GEZTES 418. 

OERES (Gyrus) pagus 88. 

GnHINUCCIO, Cardinalis S. Angeli 363. 

GIULA castrum 460. 

GOGANFALVA pagus 545. 

GONFALLONERO Alexander,legatus Pon- 
tificis 520, 

CORE de Csalasz Petrus 88. 


GOTHI 269. 

GÖMÖRIENSIS Comitatus 517, 529. 

GÖNCZ oppidum 408, 242. 

GÖNYŐ, possessio 191, 494. 

GÖRGEY Laurentius 501. 

ORAECIA 496— 7. 

GRAFENECK Udalricus 438. 

GRANOYA Georgius, canonicus Zagra- 
biensis 26—7, 34. 

GRAÁCZ civitas 196, 222. 

GRENEVICZ, pagus 445. 

GREOORIUS, plebanus de Egeres 93. 

— prior Dominicanorum in claustro 
B. M. V. intra muros civitatis Colos- 
variensis 494. 

GRITTI gubernator 2. 

GuaLINOER Volfius, archigrammateus 
Cremniciensis 466, 519, 534. 

Gwz Joannes 200. 

GUZMAN (de) Martinus 328—9. 

GYAKFALVA, possessio 484. 

— (de) Eufrozina 484. 

— (de) Michael 484. 

GYALU arx 563. 

GYARMAT, possessio 231. 

GvENO (Gyöngy), pagus 88. 

GYN (de) Matthaeus 182, 186. 

GvNcH (de) Bartholomaeus, magister 
curiae 137, 218. 

GviRMOLTHY Valentinus. canonicus 
Jauriensis 82. 

GYÖNGYÖS oppidum 308— 10. 

GvóRY Joannes, canonicus Albaregal- 
ensis 398. 

GYULATELKE, possessio 75, 494. 

GYULAI Gabriel 560. 

GYWLAI (Gyulai) Wolfgangus 25, 34. 


HADRIANUS, vicarius et canonicus Tran- 
sylvaniensis 60. 

HAQGANOVA civitas 464. 

HaAQYMÁS (de) Clemens, archidiaconus 
Barsensis,canonicusStrigoniensis 401. 

HAINBURO, HAMBURG civitas 447. 
482. 

HALLER Joannes 66. 

— Petrus 66. 

HAMBUROER Nicolaus, Dominicanus 
Schemniciensis 85. 


Egyháztórt. Emlékek. III. 


HANKO Georgius 552. 

— Martinus, plebanus de Freistat 534, 
549, 552. 

HANTA pagus 104—5. 

HANTENSIS praepositus 194. 

HáÁssÁGY (Hassagh) 102, 109—10, 113. 

— (de) Franciscus, abbas de Zalavár 63. 

HEQGYMAOHAS-APÁTI possessio 49. 

HELD Mathias, orator Caesareus 388— 
91, 304. 

HELLER Sebastianus 563. 

HELPRANTER Petrus, vicecomes Schem- 
niciensis 131. 

HENcz (de) Patha Georgius 86. 

— Mathaeus 220. 

HENCKEL Joannes, plebanus Casso- 
viensis 22, 30, 58, 528. 

HENNYNOGH Margaretha, relicta Joannis 
Bánffy de Alsólindva 55. 

HENRICUS, rex Anglorum 449. 

— rex Navarrae 334. 

HENSEL Achatius, prius Cremniensis 
dein ecclesiae Hodricziensis minister 
8, 74, 290, 542. 

HERBERSTEIN liber Baro Sigismundus 
452. 

HERENCZENY Stephanus 529. 

HERKOVITH 232. 

HERMOLAUS, episcopus Modrusiensis 
234. 

HERULI 269. 

HESSIUS Joannes, parochus Vratisla- 
viensis 166, 441, 443. 

HETHEY Joannes, provisor arcis Ve- 
sprimiensis 135—6. 

HEVES, comitatus 67—8, 521. 

HEYCZE, possessio 263. 

HÉDERVARA (de) Franciscus 236. 

HIDVÉGI Thomas 320. 

HIERONYMUS in Teschen 9. 

HIRNIK Laurentius, castellanus Léka 
130, 173. 

HiRsCHBERO (Silezia) 444. 

HisPA Andreas 374. 

HISPANI 481. 

— milites 318. 

HISPANIA 114, 328, 332, 335. 

HODRUSBÁNYA (Hodrieziensis civitas) 
74, 290, 542, 551. 


37 


577 


578 


HOFFMANN Joannes 167. 

HOLDVILÁG, possessio 313. 

HOMONNA (de) Gabrielis vidua relicta 
69. 

— Georgius 39, 67. 

— Stephanus, aulicus 68. 

HONTHENSIS, comitatus 142, 153. 406, 
517. 

HONTER Joannes, magister in Brassó 
TO, 97, 442. 

HORVÁTH Andreas, cantor-canonicus 
Vesprimiensis 107, 283. 

— Barnabas 134. 

— (de Szarvaskő) Franciscus 67—8, 
80—1, 516, 520—1. 

— (de Vingard) Gasparus 54, 77. 

— Qeorgius, provisor curiae Tasná- 
diensis 313, 315. 

— ÖEOROIUS, apostata Franciscanus 
386. 

— Hieronymus 188. 

— (de Lomnicza) Joannes, praepositus 
Scepusiensis 70, 134, 152, 155, 501—2. 

— (de Vingard) Joannes 312. 

HOSPITALE b. Regis Stephani de Alba 
304 ; s. Mariae Magdalenae in Bereg- 
szász 204 ; b. Elizabeth extra muros 
civitatis Kolosvár 249; s. Elizabeth 
Schemniciae 89; s. Spiritus Vaciae 
373. 

Hrwssoy de Zablath Laurentius 87. 

— Joannes 87. 

HUNNI 269, 331. 


. Huss Joannes 165. 


HYRYP, possessio 314. 


IDA arx 30, 57. 

ILMICZ, villa 430. 

IMREFY Joannes 355. 

— Petrus 355. 

IMRICZE, servus Thomae de Nádasd 
255. 

INOOLSTADIUM, oppidum 531. 

INNSBRUCK 92, 94, 104, 156—7, 187, 
190. 

INSULA Leporum 105. 

IPOLTFI de Ipoltfalva 143. 

IREO, possessio 399. 

ISPÁN de Kayar Simon 45. 


ISTVÁND, possessio 4, 49. 

ITALIA 125, 146, 161, 219, 256, 269, 
270, 283—4, 286, 300, 302, 325, 329, 
331, 410, 449, 479, 554. 

ITALUS Franciscus 374. 

IWANICH (de) Joannes, litteratus 373. 

IZABELLA, regina, uxor Joanuis de Za- 
polya regis 339, 485—6. 


JACOBUS, abbas monasterii s. Mauritii 
de Beel 43—5, 117. 

— canonicus Jauriensis 18. 

— magister 173, 261. 

JAD, plebanus 12. 

JAÁaERNDoRr 8—9, 11, 195, 197. 

JAGERNDORPENSIS ludimoderator 316, 
433. 

JANO, possessio 159. 

JAURINUM, arx 3, 140—1, 225—9, 
238, 250, 348, 515. 

JAURIENSIS comitatus 4, 49, 191, 281, 
349. 

JALSOVAY PETRUS archidiac. deSomogy 
et canon. Vesprim 81. 

JAZKA oppidum 25. 

JAnossy Antonius 39. 

JÁszÓ monasterium 317. 

JECKEL Birthalbinus Jeremias, plebanus 
in Brasso 97, 442. 

JOANNES, abbas Pilisiensis, elemosina- 
rius regius 406. 

— archidiaconus Segesdiensis 319. 

— archiepiscopus v. Wese. 

— custos canonicus Jauriensis 3. 

— doctor, 515. 

— episcopus Mutinensis 173. 

— filius Joannis Sylvester 545. 

— magister 276. 

— mercator 295. 

— nepos Joannis Pécsi 527. 

— nepos Joannis Statileo 88. 

— Obppaviensis, minister in Jàgern- 
dorf 9. 

— praedicator Brumovicensis 51. 

— praepositus OmniumSanctorum 319. 

— praepositus de Lelesz 484, 520, 
558—9. 

— presbyter neo-electus plebanus de 
Szentgyörgy 60. 


— prior Dominicanorum Albae-Rega- 
lis 305. 

— rex vide Zapolya. 

— secretarius 25. 

JOANNISTAE 29. 

JoBus 29. 

Jopocus (a) Lilienberg, magister com- 
meatuum Ferdinandi regis 439, 441. 

JosEPHITH Franciscus, episcopus Se- 
gniensis 11,* 46, 82—3, 118. 

JOSEPHUS, concionator Neosolii slavi- 
cus 351. 

JUDNFEINDT Gasparus 215. 

JURISICS de Kószeg Nicolaus 129, 140. 

— Adamus, filius Nicolai 130. 


KACZIANER Joannes, capitaneus gene- 
ralis 14, 22, 70, 127, 224, 469, 502. 
KAKAS (de Nyrad) Georgius 108, 137. 
KAMANCZ (de) Gregorius, Litteratus, 
castellanus arcis s. Martini 4, 490—1. 

KANIZSA, arx 113, 122, 130, 417. 

KANIZSAY, domus 16, 375. 

KAPORNAK abbatis 116, 121, 290. 

KAPOSI Petrus, praepositus de Csorna 
389. 

KAPOTHY Emericus, praefectus claustri 
Ság 246. 

KAROL Paulus 149, 388, 408. 

KASSA v. Cassovia. 

KATTER Michael 215. 

KAYAR, possessio 35, 43. 

— (de) Antonius 532. 

KAYATHA, possessio 489. 

KAYL Marcus, notarius Bártfensis 233. 

KALMÁNCSEHI Martinus 266. 

KÁLNAY 291. 

KÁPOLNA, claustrum Paulinorum 19. 

KAPOLNAY (de Villány) Franciscus 10, 
64, 90, 243, 262, 462. 

KÁPOLNÁS pagus 177. 

KÁPTALANFALVA 398. 

KÁVÁSI 463. 

KECSET (de) Martinus, episcopus Ve- 
sprimiensis, nepos ex sorore Thomae 
Zalaházy, episcopi Agriensis — ora- 
tori Veneto gratias agit pro benefi- 
ciis 28; rogat regem Ferdinandum 
pro promissionibus sibi datis scri- 


ptotenus confirmandis 76; per Ca- 
puanum Cardinalem Ferdinando com- 
mendatur 78; per Laurentium Cam- 
pegium Cardinalem commendatur 
regi 79; implorat auxilium Ferdi- 
nandi contra Ujlaky sibi minantem 
106; rogat regem pro exauditione 
famuli sui 142; accipit a rege abba- 
tiam de Tihany 154; refert regi de 
soluta obsidione arcis Vesprimiensis 
193; rogat regem litteras donationales 
sibi exhiberi 218; Thomam de Nä- 
dasd pro debito persolvendo requi- 
rit 252; certiorem reddit Thomam 
de Nádasd se velle decimare Szepet- 
nekenses et eius auxilium implorat 
277; rogat regem pro clementi ex- 
auditione Andreae Horváth, sui legati 
282; refert de facinoribus hominum 
Valentini Tórók et eum coérceri vult 
292; a Thoma de Nádasd unum 
equum Turcicum petit 422; subsi- 
dium Annae reginae pro restaurandis 
arcis Vesprimiensis moenibus implo- 
rat 434 ! Petro sacerdoti canonicatum 
confert 557; memoratur: 103, 128, 
134, 168, 274, 288, 319, 435. 

KEMÉNY Joannes, castellanus 278. 

KENDE Clara, uxor Stephani Sulyok 
419—80. 

KENESE, possessio 35—9. 

KERESZTURI Benedictus 320. 

KERMEND (de) Blasius, canonicus Ve- 
sprimiensis 320. 

KERMENDI Joannes 320. 

KESZIHÓCZ, possessio 10. 

KESZŐ (Kezzew). arx 129, 157, 231. 

KEWESD, arx 486. 

KÉSMÁRK civitas 70, 229, 354, 372, 394. 

KIRÁLYTELEKI, possessio 38. 

KISBORSOD, districtus 39. 

KISSFALVA, possessio 179. 

KISHODOS, possessio 314. 

Kis-NAMÉNY pagus 314. 

KisUJVÁR districtus 39. 

KLEIN Joannes, parochus Zoliensis 8, 
50—1. 

KLESS Bernardus, Cardinalis-episcopus 
Tridentinus 145, 148, 167. 


37" 


579 


KLETSKO Joannes, scholasticus 69. 

Koczv puer 524. 

KOLBAAK, possessio 179. 

KoLLoNicH (a) Ferdinandus 483—4. 

— Seyfridus 483. 

KOLOSVvÁR 75, 80—1, 291. 

— v. etiam sub Colosvar. 

— (de) Vitalis, frater Ord. Dominic. 
T5, 80. 

KOMAR, oppidum 121. 

KOMLÓSI 261. 

KoPHART Leopoldus, concionator Po- 
soniensis 448, 482. 

KOPPÁNMONOSTOR, praedium 546. 

KOoPPANY Gregorius, canonicuset custos 
Transylvaniensis 80. 

KOROND, possessio 314. 

KORPONA oppidum 196, 543, 548. 

KORPONENSES 456. 

KOSZKA (de) Sedlecz et in Lethava, 
Nicolaus 13, 119, 182. 

— Petrus 13. 

KÖRMÖCZBÄNYA v. Cremnicia. 

KÖRTVELYES (Kertwelews) possessio 
203, 451. 

KÖSZEO arx (Gunz) 140. 

— possessio 159. 

KRAJNA (de) Georgius 142. 

KRAPINA oppidum 252. 

KRAKÓ (Krok) civitas 251. 

KRASSÓ, possessio 314. 

KRASZNA, comitatus 88. 

KREMS (Crembsium) 194, 

. KRESSLINO Joannes, praedicator Cor- 
ponae 196, 541—3, 548. 

KUBINY Leonardus 237. 

KULCSOD (Kwichod), possessio 49, 82. 


LACZOWYTH Nicolaus 388. 

LADISLAUS II. rex Hungariae 323, 332, 
475. 

LANCHICH Michael, abbas de Simigio53. 

LANDO Petrus, dux Venetiarum 343. 

LANG Ezaias, concionator Bärtfensis 
233. 

LASZKI Hieronymus, palatinus Syra- 
diensis 70, 134, 194, 209, 224, 229, 
279, 333, 345, 371, 385, 393, 408, 436, 
465, 501. 


LASCANO Thomas, supremus capita- 
neus 244, 247, 289, 299. 

LAURA, persona in po&matibus Petrarca 
335. 

LAURENTIUS, 
Juliae 93. 

— Dominicanus in claustro B. M. V. 
Kolosvär 81. 

— minister verbi divini in Libetbänya 
221, 228—29. 

— praepositus Albensis urgetur ad 
munus educatoris penes regis liberos 
suscipiendum 156 ; refert Ferdinando 
regi se munus iam suscepisse 156; 
refert regi de profectu litterario prin- 
cipum 186; refert de diligentia lau- 
dabili principum 189; nominatur 
322. 

LÁZÁR, possessio 314. 

LEBENYE, possessio 159. 

LECZER Gasparus 102. 

LEHOTA (de) Clemens, canonicus Eccl. 
coll. S. Stephani Strigoniensis 83. 

LETIMERITZ (Lythomeritium) 546. 

LELESZ praepositura 61, 484, 527. 

LEMES, possessio 159. 

LEO X. PP. 344. 

LEUDISCHER Georgius, parochus Kés- 
márkensis 229, 354, 371, 394. 

LEUTSCHOVIA (Lőcse) 133—4, 152, 223, 
225, 556, 559. 

LÉKA (Lewka) arx 130, 137. 

LÉvA (de) Gabriel, comes com. Barsen- 
sis 182, 237, 317. 

LIBETBÁNYA 221, 227, 227, 229—30. 

LIEONITZ civitas 532. 

LINCIUM civ. 132, 146, 273— 5, 286, 559. 

LiPCsEY de Nagylucse et in Ssassky 
Joannes 182. 

LIPSIA civitas 193. 

LIPTOVIENSIS comitatus 15, 119. 

LOMNICZA (de) Joannes, praepositus 
Scepusiensis 224; vide etiam sub: 
Horváth. 

LONGOBARDI 269. 

LONNOBRUT 201. 

LOSONCZY (de) Mathias, archidiaconus 
de Ugocsa, canonicus Transylvanien- 
sis, vicarius Tasnádiensis 176, 313. 


Augustinianus  Albae- 


Ivy 


LovÁsz (Agazo) Michael 479. 

LÓNYAI Gregorius 158—9. 

LÓK, possessio 38. 

Lókós Joannes 38. 

LóvóLD monasterium 40, 137. 

LUAS, Lovas (Thykol), praedium 81. 

LUBLOVIENSIS districtus 172. 

LUCA, oppidum 271. 

LUCANTONIUS de Giunta, 
Florentinus 26. 

Lucas, abbas de Kolos 87. 

— episcopus Zagrabiensis 26. 

LUCHMANKEES districtus 227. 

LUDOVICUS Il., rex Hungariae 66, 111, 
124, 162, 228, 297—8, 322, 324—96, 
332. 

LUPCZEN (Lubozyn) oppidum 195. 

LuPKY (de) Martinus, parochus Betha- 
miensis, canonicus Scepusiensis 355. 

LUTHER Martinus 217, 246, 308, 319, 
386, 432. 

LUTHERANI 19, 101, 310, 312, 326, 
332, 359, 365—6, 393—4, 418, 507. 
LUTHERANISMUS 48, 60, 72, 242, 326, 

329, 338, 342, 379, 456. 
LYPOLCZ, possessio 159, 215, 487. 


librarius 


MADA, possessio 177. 

MAOYAR-GÄLD, possessio 312. 

MAJLATH Stephanus, vajvoda Transyl- 
vaniae 2, 82, 253, 278, 374, 449, 457, 
530. 

MAJTHE, possessio 451. 

MAJTHENY (de) Bartholomaeus 267. 

— Uriel, praepositus Türöcziensis 
13—5, 82, 119—20. 

MAKOFALVA (de) Thomas, cantor et 
canonicus Scepusiensis 57. 

MALATESTA Fridericus, archidiaconus 
Strigoniensis, secret. archiepiscopi 
302. 

MÁLON, possessio 370. 

MÁMA, possessio 35. 

MARCHIA v. Brandenburg. 

MARCUS 40. 

— Antonius, canonicus Transylvanien- 
sis 285. 

— magister Cruciferorum 3. 

— servus Thomae de Nádasd 402. 


MARIA regina, vidua Ludovici II. regis 
et soror Ferdinandi I. 41, 322, 388, 
393, 423, 456. 

MARIA-TALL claustrum 438. 

MARILIANUS Mathias 291. 

MAROS, oppidum 503—4. 

MARÓTH, possessio 406. 

MARSUPINUS Franciscus 269, 284, 291, 
350. 380, 416, 474. 

MARTINUS, bibliopola 354. 

— custos Albensis 407. 

— Valentinus, iuratus Schemniciensis 
186. 

— provisor in Jazka 25. 

MaTvssv Georgius, castellanus 113, 
121, 143. 

MATTHAEUS, abbas sacrimontis Pan- 
noniae 3—4, 18, 36—7. 

— abbas de Tata 45. 

— abbas de Zselicz 262. 

— archidiaconus Tordensis 93. 

MATHIAS, capellanus 7. 

— custos-canonicus Aradiensis 93. 

— Auctus, medicus Vratislaviensis 30, 
518. 

— rex Hungariae 390. 

— secretarius Emerici Balàssa 515. 

MATUSNAY, secretarius regis Joannis 
208—9. 

MAYAD, possessio 177. 

MAXIMILIANUS, archidux Austr 187, 
190, 299, 432. 

— imperator 323. 

MARAMAROS, :comitatus 67. 

MÁRTON (de Faijz) Thomas 438. 

MEDICI Alexander 337. 

MEDIOLANUM civitas 211, 335. 

MEGYER praedium 49. 

MEOYERICSE oppidum 95. 

MEOYES, villa 438. 

MEHMET-BÉG 112, 161, 462. 

MEISSEN, provincia 441. 

MELCHER Andreas 57. 


MELANCHTON Philippus 102, 384, 432, 


468, 561, 563. 
MERCZ Georgius, factor dominorum 
Fuckarorum (Fugger) 182, 186. 
MERE (de) Michael 14. 
MEZÓLAKY Franciscus, litteratus 437. 


BEN 


ve. 


581 


MÉH-TELEK possessio 314. 

MÉRA, possessio 249. 

MICHAEL de Jaurino (Győri), abbas de 
Báta 36 ; denominatur abbas s. Mar- 
tini sacrimontis Pannoniae 37, 49, 
50; egestate compulsus  posses- 
sionem Deáki oppignorat 76; pro- 
pter occupationem — possessionum 
praepositi Türóciensis citatur 82, 98 ; 
refert Ferdinando regi de bonis suae 
abbatiae per Valentinum Török occu- 
patis et auxilium implorat 180, 191; 
a praefecto arcis Tata pro itinere suo 
ad illum assecuratur 200; possessio- 
nem Ásványtó oppignorat 232, 304, 
348—9; rogat Thomam de Nádasd, 
ut germano QGregorii Kamanczy 
equum restitui faceret 490, 493—4. 

— litteratus, frater Joannis Sylvester 
544. 

— nepos Joannis Statileo, episcopi 
Transylvaniensis 88. 

— notarius 549. 

— plebanus et vicearchidiaconus in 
Megyericse 95. 

— plebanus in Sáros 421. 

— praepositus Colocensis et vicarius 
Agriensis 92, 235. 

— presbyter 531. 

— socius Benedicti Abádi 512. 

MIONANELLI Fabius, nuncius apostoli- 
cus 306; 326, 345—906, 356, 364. 

MiHÁLOVICS Andreas, cantor-canonicus 
Vesprimiensis 222. 

MIKOLITZA v. Jurisics. 

MILANO, ducatus 338. 

MINDSZENT (de) Antonius, litteratus 
313. 

MiNKOVICH iunior 70. 

MINORITAE 387., v. etiam sub: Clau- 
strum et Franciscani. 

MIRK, possessio 159. 

MISKOLCZ oppidum 67—8. 

MISLEH, possessio 158. 

MISNA v. Meissen. 

MODRUSSIA oppidum 505. 

MOHÁCSIENSIS clades 370, 373. 

MOHI oppidum 67—8. 

MOIBANUS Ambrosius, parochus Vra- 


tislaviensis 195, 292, 441, 506, 536, 
548. 

MoLoM (de) Gabriel 84. 

Morpavi 321. 

MOLDAVIA 66. 

MONACHUS (intellige: Frater Georgius) 
459, 461—2. 

MONASTERIUM Benedictinorum s. Mi- 
chaelis et ss. Corporis Christi de 
Báta 383; s. Mauritii de (Bakony) 
Bél 43—5, 117; s. Benedicti de iuxta 
Oron 11, 82—3, 87, 182; S. Salvato- 
ris de Kapornak 437; B. M. V. de 
Kolozsmonostora 79, 93, 494; B. 
M. V. de Koppánmonostora 200; 
s. Martini sacri montis Pannoniae 
3—4, 26, 36—7, 40, 49, 76, 191, 
200, 232, 304, 349, 490, 493; s. Aegidii 
de Simigio 53, 262: ss. Petri et 
Pauli de Tata 45, 200; S. Crucis 
in silva Vértes 305. 

— Carthusianorum de Lövöld 4. 40. 

— Franciscanorum s. Joannis Ev. Bu- 
dense 105. 

— Ord. Praedicatorum (Dominicano- 
rum) s. Nicolai Budense 236 ; s. Ni- 
colai Schemniciense 84; 

— Paulinorum de Remethe 513. 

— Praemonstratensium S. Crucis de 
Lelesz 61, 484; B. M. V. de Ság 
143. 

— de Egervár 425. 

— Sanctimonialium Ord. Cist. B. M. 
V. de Valle Vesprimiensis 35, 274, 
281, 288 ; Ord. s. Clarae Posonii 481. 

— vide etiam sub: Abbatia, Conven- 
tus, Praepositura. 

MONDFORT (a) Wolfgangus, comes 
157. 

MONIALES vide: Beginae et Monaste- 
rium. 

MoNs Rosulus 333. 

MONYORÖD abbatia 374. 

MORAVIA 119, 268, 468, 553. 

MORCZINY Gabriel 87. 

— Petrus 37. 

MORE de Csula, Ladislaus 112, 462. 

— Petrus 374. 

MORONE Joannes, episcopus Mutinensis 


in Italia, nuncius apostolicus 98, 


132—3, 144, 146—7, 167, 241, 254, 
259—600, 287, 330, 359, 365, 375, 
387, 391, 395, 410, 412, 417, 419, 
423, 428, 496, 499, 507. 
MORVA-TRÜBAU v. Trübau. 
Moscı (Russi) 525. 
MUNKÁCY castrum 460. 
MURANY arx 70. 
MuTINA (Modena) civitas 373. 
MUTINENSIS episcopus 330. 
MvcziINSZKY Georgius 13, 119. 
MYLLERNE Sophia 490. 
MYTHYNSZKY v. Mycsinszky. 


NAQY-BARÁTHI, possessio 14—6, 49, 
82. 

NAoY Blasius, civis Soproniensis 189. 

— Franciscus, decimator 277. 

— QGasparus 262. 

— de Pécs, Georgius 370. 

— Matthaeus, civis Soproniensis 189. 

— Nicolaus, civis Tataensis 305. 

— de Szentmiklós, Nicolaus 86. 

— de Szentmiklós, Laurentius 86. 

— de Patha, Sebastianus 80. 

Naov-Ecs, pagus 49, 82. 

— (de) Ambrosins, litteratus 45, 304—5. 

NAOYFALU (de) Gregorius, archidiaco- 
nus Szatmariensis 86. 

NAOY-HODOos, possessio 314. 

NAQY-KANIZSA 348. 

NAoY-KOLCH, possessio 314. 

Naov-KÓRÓs (de) Franciscus, lector- 
canonicus Scepusiensis 179. 

NAGYVÁRAD v. Varadinum. 

NAQGYWATH (de) Andreas 373. 

NANDORALBA (Nándorfehérvár) 509. 

NAUSEA Fridericus, episcopus Viennae 
533. 

NAVARRA regnum 334. 

NÁDAS, fluvius 93. 

— possessio 203. 

NÁDASD (de) Albertus 4, 26. 

— Franciscus 406, 424. 

— Thomas, magister Tavernicorum 
Regalium et regnorum Croatiae et 
Dalmatiae banus 17, 38, 95, 103, 
110—1, 113—6, 121—2, 130, 168, 


173, 192, 233, 246, 252—7, 261—2, 
264, 277—8, 348, 374, 389, 402, 405, 
410, 412, 417—8, 422, 425, 433, 455, 
463, 469, 491, 512—3, 524— 5, 530, 
532, 544—5. 

NYvÁRY, de Bedeg Franciscus 14, 29, 
66, 118, 120, 153— 4, 406. 

NEAPOLIS civitas 208, 333, 336. 

NEAPOLITANI 331. 

NEOSOLIUM 7, 54, 182, 221, 227, 316, 
342, 351, 353, 363, 372, 394, 406, 
471, 473, 482, 523, 538, 547, 549. 

NÉMETI, oppidum 77. 

NÉMET-UJHELY, castrum 104. 

NICIA (Nizza) civitas 270. 

NICOLAUS, archidiaconus Quinque- 
ecclesiensis 73. 

— canonicus eccl. coll. S. Joann. Bapt. 
Quinqueecclesiensis 370. 

— cellarius monachus sacri montis 
Pannoniae 348 —9. 

— litteratus, provisor in Kanizsa 417. 

— nepos Stephani Brodarics 372. 

NITRIA 3, 96, 202. 

NITRIENSIS, comitatus 76, 203, 220. 

NÖORADIENSIS, comitatus 235, 517. 

NÜRNBERG civitas 48—9, 102—3, 
109—10, 113—4, 163. 

NYÉK possessio 67—8. 

NYvÓOÉR pagus 425. 


OLÁH Blasius, castellanus 278. 

— Nicolaus, custos-canonicus Alben- 
sis, litteras dat Thomae Szalaházy, 
episcopo Agriensi 19; Francisco Uj- 
laky, episcopo electo Jauriensi 40; 
gratias agit Thomae de Nádasd et 
dolet statum patriae perturbatum 
et luget mortem Stephani Brodarics 
419—21; memoratur: 400— 1, 423, 
487. 

OLSVA, possessio 158. 

OLYNCZ, possessio 451. 

OMBOD, possessio 314. 

ONOLZBACH (Anspach) oppidum 113. 

ORDO Cisterciensium v. Cistercienses, 
Monasterium. 

— Eremitarum v. Paulini. 

— S. Joannis Hierosolymitani 42. 


— Minorum S. Francisci 519. 
ORSZÁG Ladislaus 207. 

OSTFFY Ladislaus 256, 267, 418, 425. 
OsToRYTH Nicolaus 203, 
OSTROOOTHI 269. 

OTHONELLUS 49. 

OTTO, amicus Mathiae Dévay 110. 
OZLA Michael 136. 

Ősi (Ewsy), possessio 450. 


PACSA (Pacha) Joannes, prior ordinis 
Cruciferorum, plebanus Soproniensis 
16—7, 33, 45—96, 52, 169, 455. 

PACHYR (a) Vincentius, canonicus Ara- 
diensis 93. 

PADUA (Patavia) 26—8, 34, 269, 283, 
373, 449. 

PAKsY Barnabás 479. 

— (Franciscus, praepositus Scepusien- 
sis rectius Bácsy) v. ibidem. 

— Wolfgangus, praepositus S. Stephani 
Strigoniensis 65. 

PALATYCH familia 121. 

PALAST (de) Andreas 10. 

— (de) Barbara, vidua Pauli de Syrak 
10. 

— (de) Benedictus 10. 

-- possessio 10. 

PALOYTHA, oppidum 517. 

PALÓCZY v. Pálóczy. 

PALTRAN Andreas, civis Soproniensis 
178. 

PANICULA Joannes, plebanus Schemni- 
ciensis 195, 197, 201, 290, 316, 433, 
543. 

PANNONIA 31, 269. 

PANNONICUS Bartholomaeus, magister 
Schemniciensis 84— 5. 

PANYTH 529. 

PAP Joannes, librarius Budensis 26. 

PAPCZIJNAK Albertus 373. 

PAR (de) Marcus 450—1. 

PARLAOI Bartholomaeus 527. 

PARMA, ducatus 373. 

PATAK 59, 62, 204— 5, 214, 463. 

PATAVINUS Christophorus, parochus 
Triboviensium 343. 

PATHA (de) Thomas, minister provin- 
cialis fratrum minorum s. Francisci 94 


PAULINI in Civitate Nova 438. 

— in Ireg 399. 

— in Remethe 513. 

— vide etiam sub Claustrum. 

PAULUS, archidiaconus Zaladiensis 319. 

— custos-canonicus Vesprimiensis 319. 

— archiepiscopus Strigoniensis vide 
sub Warda (de) Paulus. 

— III. PP. a Simone Erdődy episcopo 
Zagrabiensi salutatur 5; cum Fran- 
cisco de Frangepanibus, super obli- 
gationibus status eius religiosi non- 
nullis dispensat et privilegiis eum 
cumulat 46; Joannem Morone nun- 
cium ad regem Ferdinandum delegat 
98 ; instructionem dat Joanni Morone 
nuncio et causas invitationis episco- 
porum Hungarorum ad synodum 
explicat 99; assensum suum praebet 
taxae a presbyteris exigendae 146; 
annatas in regnis Ferdinandi per- 
solvendas Joanni Morone comitttit 
colligendas 173; certiorem reddit 
regem Ferdinandum se Didacum 
Staysa episcopum Modrusiensem 
creasse 234 ; Hieronymum, cardina- 
lem Brundusinum, legatum a latere 
in Hungariam delegat 260; instruit 
suum legatum a latere, quomodo 
cum rege Joanne procedat 271; re- 
spondet regi Joanni ad salutationem 
eius 283; Joannem regem certiorem 
reddit de desideriis ipsius sibi propo- 
sitis 287; Hieronymo Aleandro, ab- 
solutionem clericorum a censuris 
committit 288 ; visitantibus capellam 
S. Annae Budensem indulgentias 
plenarias concedit 305; praecipit 
Ferdinandum regem certiorem reddi 
de amplius non differenda confirma- 
tione episcoporum et de remissione 
annatarum ad regnum defendendum 
346; clerum Agriensem de confir- 
matione Francisci de Frangepanibus, 
certiorem reddit 357; instructionem 
dat Joanni Morone, nuncio secunda 
vice in Germaniam delegato 359; 
Hieronymum Rorario, ed regem Joan- 
nem mittit 363; in sua ad legatos 








data instructione manifestat gaudium 
de pace inter reges confecta et de 
redintegratione Ecclesiae in Germania 
364 ; instruit suum legatum Rorario 
ad regem Joannem profecturum 367, 
368 ; admonet Paulum de Várda de 
pace regni sustentanda 495; nun- 
cium suum per Franciscum de Fran- 
gepanibus adjuvari vult 546 ; memo- 
ratur: 20, 32, 43, 73, 147, 238—9, 
257, 265, 268, 285, 293, 332—3, 
337—8, 349, 358, 376—7, 475, 508. 

PAUSIUS Antonius 476, 548. 

Pax Varadiensis 341, 346, 394. 

Paxv v Paksy. 

PALCZAN Petrus iudex Budensis 562. 

PÁLDEÁK 275. 

PÁLFALVA, possessio 314. 

PÁLÓCZY Antonius 459, 487. 

PAPA 193—4, 418, 514. 

— (de) Benedictus, monachus sacri- 
montis Pannoniae 4, 44, abbas de 

(Bakony) Bél 117. 

— (de) Paulus, canonicus Jauriensis 
348. 

PÁSZTÓ, possessio 220. 

— (de) Stephanus 220. 

PECHYEN, possessio 314. 

PEKHUM Joannes 55. 

PEKLÉN, possessio 159. 

PEKRY Laurentius 119. 

— Ludovicus 268. 

PELCHEWL Vincentius 349. 

PELSÓCZ, oppidum 529. 

PEMFLINGER Catharina, uxor Valentini 
Török 262. 

— Marcus 23. 

— Sebastianus, prefectus de Diós-Gyór 
67. 

— Stephanus 66, 104. 

PENER Wolfgangus 102. 

PEREO (de) Albertus, praepositus Quin- 
queeclesiensis 4, 53, 104, 143, 176, 
181, 237, 241, 249, 258, 408, 561, v. 
etiam : Albertus praepositus. 

PEREMARTON, possessio 450. 

PERÉNY (de) Franciscus, denominatus 
episcopus Agriensis 150. 

— (de) Gabriel 122, 300, 325, 372, 487. 


— (de) Joannes 275. 

— (de) Michael 384. 

— (de) Nicolaus, denominatus episco- 
pus Vaciensis 486, 488. 

— (de) Petrus, comes Abaujváriensis, 
vajvoda Transylvaniae 59, 62, 122, 
201—7, 209—10, 213—4, 232, 300, 
323, 325-6, 383, 409, 457, 465—6, 
410, 478, 485 —7, 529. 

PERNER Christophorus, capitaneus arcis 
Scepusiensis 502. 

PERNESZY Sophia, uxor Joannis Bor- 
doch de Ludunycz 355. 

PERNSTEIN (Pernstinski) Joannes 543, 
550, 552. 

PERSICUM bellum 3. 

PEST Albertus 320. 

PEsTI (Misér) Gabriel 237, 246, 258. 

— QGasparus 444. 

— Margaretha 258. 

PESTHIENSIS comitatus 162, 236, 527. 

PESTHINUM (Pest) oppidum 105. 

PESTHYEN (Pöstyen) 105. 

— (de) Gregorius, index Curiae et 
Locumtenens 24—5, 32, 35, 65. 

PETHÓ familia 267. 

— Antonius 267. - 

— Franciscus 267. 

— Petrus 267. 

PETHEW de Gerse Petrus, vicecomes 
Zaladiensis 438. 

PETNEHÁZA pagus 177, 314. 

PETRARCA 335. 

PETRUS, cantor in claustro Dominic. 
intra muros Kolozsvár 494. 

— doctor capitaneus 203. 

— frater ord. Dominic. in claustro B. 
M. V. Kolozsváriensi 80. 

— lector Zagrabiensis 26—7, 35. 

— medicus Martini Guzman 328—9, 

— praepositus de Csorna 189. 

— presbyter-conventus Csorna 52. 

— presbyter-canonicus Vesprimiensis 
557. 

PÉcHv (de Quinqueecclesiis) Joannes, 
praepositus S. Crucis de Lelesz 61, 
527. 

PÉCSVÁRAD (de) Ladislaus, abbas s. Ja- 
cobi de Zselicz 262, 355. 


585 


586 


PET fiuviolus 81. 

PFAFFEN nomen ludibriosum 318. 

PILLER de Pilsen Georgius 543. 

PISANUS Franciscus, Cardinalis 335. 

PITHIAN Joannes, abbas de Pilis 465,557. 

PLECKNER Lucas, plebanus in Brassó 97. 

PNEUMATICI 332. 

PODMANICZKY de Podmanyn Joannes 
104, 450. 

— Raphael 268, 281. 

POLONI 449, 

PoLONIA 66, 206, 243, 248, 321—2, 
324—5, 334—5, 357, 363, 365, 369, 
392, 394—5, 413, 436, 461. 

POLYANY Franciscus 405—6. 

PosEQA 125, 298. 

PosoNIENsIS comitatus 76, 452. 

POSONIUM 63, 81, 104, 119, 126, 139, 
162, 171, 175, 176, 180—1, 196, 203, 
249, 262, 322, 374, 398, 400—2, 408, 
430, 442, 447—8, 456, 481—2, 557, 
561. 

PósTvÉNI (de) Martonos, QGregorius 
313. V. Pesthyen de Gregorius. 

PRAEPOSITURA Agriensis 273 ; Albensis 
489—091, 528; de Bozók 456; aqua- 
rum calidarum Budensium 90, 303, 
324; de Bü 454; de Galgoncza 87, 
222; de Jászó 133, 194; de Misleh 
159; Posoniensis 451; de Saagh 
128—9, 154, 466, 470, 517, 558 ; Sce- 
pusiensis 70, 224, 446, 464 ; Transyl- 
vaniensis 303; Türócziensis 14, 49, 
268, 281 ; Veteris Budae 449. 


"^ PRAEPOSITUS Albensis 65, Castri-Ferrei 


431, Hantensis 107, de Jászó 317, 
Lelesziensis 466, 470, Scepusiensis 
503, Transylvaniensis 449. 

PRAGA civitas 104, 143—5, 147, 149, 
150—1,156—7, 169, 174, 203, 226—7, 
231, 233—4, 241, 242—3, 251—2, 
337, 356. 

PRASMARINUM oppidum 97. 

PRIORATUS Auranae 51. 

PRisca, filia Sarae dominae in aula 
Stephani Brodarics 373. 

PRIVIOYE, oppidum 15. 

PROCKENDORF Petrus, canonicus Vra- 
tislaviensis 518. 


PROCOPIUS parochus Tescheniensis 352. 

Pruoc (de) Arnoldus, canonicus Stri- 
goniensis, archidiaconus Barsensis 
107—8. 

PwDNONYCKY v. Podmaniczky. 

PUECHAIM (Peucham) Guilhelmus, mar- 
schalcus Austriae Inferioris 188, 193. 

PYSKARKOS, possessio 314. 

PYTHIAN v. Pithian. 


QUIONONO Franciscus, Cardinalis S. 
Crucis 332. 

QUINQUE-ECCLESIAE, civitas 10—11, 
30, 112, 197, 200, 357, 370, 399, 480. 

— (de) Job 373. 


RAAS, possessio 150. 

RABDONOMUS 244. 

RADASCHINUS Michael, praedicator 
Hainburgensis 447. 

RAHOVCZA, arx, 112. 

RAJKI Paulus, canonicus Vesprimiensis 
et archidiaconus de Zala 81. 

RÁKOS, oppidum 529. 

RAKOVSZKY Georgius 186, 560. 

RÁRO pagus 295. 

RATHON, possessio 220. 

RATISBONA civitas 103, 522, 534. 

RAYMON Joannes 113. 

RAYSS Joannes, iudex Soproniensis 178. 

RÁKOSFALVA 93, 320. 

RASKAY Stephanus 320, 516, 520. 

REOOIO civitas 373. 

REMETHE 513. 

REUELLES (de) Balduinus 76—7. 

REUCHLIN Joannes, magister 108. 

REWA (de) domini 381, 388. 

— (de) Franciscus comes Türócziensis 
13—6, 140, 182, 186, 384—6, 399, 
408, 466, 468, 502, 522, 552, 560. 

— (de) Stephanus, comes Türócziensis 
13, 15—16, 182, 186. 

RICALCATO . Ambrosius, secretarius 
Pauli III. PP-is 132, 144, 146—7, 167, 
333. 

RISANO Joannes, vice-capitaneus Ter- 
gesti 454. 

ROGGENDORF Guilielmus 104, 167, 470. 

ROHOD, possessio 314. 





ROMA 47, 79, 99, 144, 285—7, 289, 293, 
303, 308, 333—4, 336—7, 342, 346— 
347, 356—7, 359, 362, 364, 378, 
380—2, 395, 407, 416, 479, 496, 500, 
507. 

ROMANUS Bapt. Joannes 479. 

RORARIO Hieronymus, nuncius aposto- 
licus 32, 363—4, 367 —8, 395, 410—3, 
418—9, 429, 507, 510. 

ROSAL, possessio 314. 

ROSEOEN v. Rozgony. 

ROSENBERG Simon, praedicator Neu- 
markensis 178. 

ROSENBEROA (Rózsahegy) 426. 

ROSNÓBÁNYA, oppidum 506, 517. 

ROSONENSIS episcopus v. Zondinus. 

ROTHERUS Oeorgius, praedicator in 
Teschen 352, 363. 

ROZGONY pagus 205, 397. 

RUDABÁNYA oppidum 506. 

RUSZT oppidum 455. 


SAACH v. Ság. 

SABARIA 168, 226, 250. 

SACELLUM Xysti Romae 333. 

SACHERREITER Udalricus, ludi magi- 
ster Hainburgensis 447. 

SADOLETUS Jacobus, Cardinalis episco- 
pus Carpentoracti 297, 379, 415, 474. 

SAGABRIA v. Zagrabia. 

SALAI Stephanus, iudex Schemniciensis 
171. 

SALCER Joannes v. Saltzer. 65. 

SALM et Neuburg ad Enum (de) Nico- 
laus, comes 77, 322, 321, 339, 340, 
410, 478, 492, 511—2. 

SALMAR pagus 408. 

SALTZER Joannes 506, 535—96. 

SANCHEZ Qabriel, protonotarius, agens 
Ferdinandi Romae 304, 345, 361, 500, 
507, 529. 

SAMBOKRETHI v. Zsámbokréthi. 

SANCTA Crux (Szent-kereszt), districtus 
182. 

SANCTIMONIALES v. Moniales. 

SANDHOR, v. Sándor. 

SANGYAKUS 161. 

SARA, domina 373. 

SAXONES 331, 459. 


587 


SAXONIA 147—8. 

SÁG 143, 191, 246, 420, 465, 470. 

— (de) Valentinus 320, 557. 

SÁNDOR, possessio 35. 

SÁRKÁNY, possessio 246. 

— Antonius 109, 253, 261, 276, 524, 
544. 

SÁROS, oppidum 39—40. 

— arx 104, 385, 421—2, 461, 485, 562. 

— comitatus 40, 67, 159. 

SAROSD 398. 

SArossy Barnabas 370. 

— Joannes 280. 

SÁRVÁR 17, 30—1, 103, 110, 114—5, 
121, 168, 173, 246, 249, 257, 277, 348, 
422, 512, 524, 532, 544. 

SBARDELLATUS (de) Andreas 382. 

— (de) Augustinus, custos-canonicus 
Strigoniensis 382. 

SCHAFFER Jorg, iuratus Neosoliensis 
186, 539. 

SCARDONA civitas 448. 

SCEBINIUM civitas 463. 

SCEPPERUS Cornelius 468, 470. 

SCEPUSIENSIS, arx 502. 

— comitatus 172, 179, 501, 553. 

SCEPUSIUM 213, 215, 354, 371, 469, 556. 

SCHAVNIK abbatia 70. 

SCHEMNICIA, civitas 8, 17, 72, 74, 84, 
92, 117, 197, 201, 292, 478, 552. 

SCHEMNICIENSIS iudex 433, 542. 

— ludirector 433. 

— plebanus 17. 

— senatus 8, 9, 11, 51, 171, 178, 157— 
159, 246, 506, 5356, 541—3, 548. 

SCHIEFER Wolfgangus 432. 

SCHMALCALDIENSIS conventus 147. 

SCHWEIDNITZ oppidum 166. 

SCHWOREDT Nicolaus iuratus 171. 

SCHWORETZ Joannes, praedicator Hod- 
rusiensis 171. 

SCLABYNYA, castrum 13, 468. 

SCLAVONES 389. 

SCLAVONIA, pars regni 109, 125, 161, 
423, 536, 538. 

SCULTETUS scriptor 386. 

SCYTHIA 331. 

SECI Stephanus 30. 

SEDES Apostolica 20. 


588 


SEEFELD 190. 

SEGESVÁR oppidum 278—9, 318. 

SEONIA (Zeng) civitas 504 —5. 

SEONYE, possessio 159. 

SEOGÖSD, districtus 18. 

SÉLLYE oppidum 14—16, 119—20, 286. 

SELMECZBÁNYA v. Schemnicia. 

SELNICZIAZ villa 119. 

SEMPTE, oppidum 133, 153, 557. 

SEMSEY Ladislaus 562. 

SERÉDY Gasparus, capitaneus 30, 38— 
39, 67, 133, 149, 150, 159, 194, 263, 
273, 317, 384, 397, 458, 462—3, 465, 
467, 460, 486, 516, 526—7, 555, 563. 

— Georgius 215. 

SFORZIA 338. 

SIBRIK familia 436. 

SICULI 331, 459. 

SIDONIUS 66. 

SIGISMUNDUS, aulicus 74. 

— praedicator 11. 

— rex Poloniae vetat plebanos districtus 
Lubloviensis ullum tributum solvere 
regibus Hungariae 172, 363, 365, 369, 
contra progressum  protestantismi 
convocari vult synodum 413, 449. 

— rex iunior Poloniae 369. 

SILEZIA 8, 178, 197, 468, 542, 550, 552. 

SıLEzıı 445. 

SIMONYI Meinhardus, castellanus 83. 

SIMONTORNYA, castrum 490. 

SIÓFOK pagus 98 

SITKE pagus 410, 418. 


SixTUS IV. PP. 336. 


SLAVONIA v. Sclavonia. 

SLECZ, possessio 119. 

SNYOW, castrum v. Znyo. 

SOKLYOS castrum 112, 121. 

— ducatus 487. 

SOLON 497. 

SOLYMANUS, imperator Turcarum 303, 
311. 

SOMLYÓ oppidum 88. 

SOMOOHY, possessio 179. 

SOMOOY, comitatus 40—41. 

SOMOQYVÁR 454. 

Soós Valentinus, canonicus Jauriensis 
295. 

SOPRONIENSIS comitatus 281. 


— senatus 129, 157, 189, 320. 

SOPRONIUM 16, 33, 45— 6, 52, 169, 178, 
387, 402, 432, 438. 

SÖMJÉNI Antonius, abbas de Kapornak 
116, 121. 

SPETTINGER Stephanus 426. 

STANISLAUS, praepositus Albensis 407, 
489— 91. 

STATILIUS Joannes, episcopus Transyl- 
vaniensis suum vicarium Bistriciam 
mittere vult 12, 73; cambium perficit 
cum claustro Dominicanorum Colos- 
variensi 75 ; cambium cum Catharina 
Telegdy facit 88; 93, 177, 241, 260; 
supplicat Ferdinando pro favore 279, 
litteras salvi conductus obtinet 285 ; 
291, 296, 299, 300, 302, 306—7, 313— 
314, 324— 5, 327, 334—5, 338, 341— 
342, 345, 357, 363, 369, 378, 392; 
passuales litleras accipit 407; 411, 
448—9, 456, 500, 515; fidelitatem 
iurat Ferdinando 563. 

STAYSA Didacus, episcopus Modrusien- 
sis 234. 

STEPHANUS, guardianus Sopronii 178. 

— vicarius Paulinorum claustri de 
Szent-Mihály-kóve 312. 

STEYR oppidum 288. 

STÓSZ, possessio 355, 553—4. 

STOECKEL (Stóckel) Leonardus 381, 384, 
399, 400, 445, 467, 471, 559—060. 

STRIGONIENSIS arx 65, 149, 229. 

— synodus 1, 2, 17. 

STRIOONIUM 2, 18, 83, 151, 161, 175, 
242, 247, 291, 324, 328, 331, 338, 342, 
408. 

STRUTIUS, typographus 244-6, 249, 
216, 531. 

SuLYOK de Lekcse Blasius 198—200, 
369 —70, 520. 

— Franciscus, discipulus 479—80. 

— QGeorgius 121, 197, 369—70. 

— Stephanus 198—200, 369—70, 479— 
80, 520. 

SUSANNA, vidua Nicolai de Bathor 
313—5. 

SusTELIUS Wolfgangus 166, 444. 

SÜLY possessio 255. 

SO MEO, castrum 128, 134, 136—7. 


— oppidum 98, 168. 

SYBAHOLY de Hradna Martinus 451— 
452. 

SYLLYE, (Séllye) castrum 121. 

SYLVESTER (Erdösi) Joannes 193, 240— 
241, 246, 249, 262, 277, 512, 524—5, 
530, 544—5. 

SYNORENIUS 246. 

SYRAK (de) Paulus, nobilis 10. 

SYTKEY Magdalena 410. 

— Sebastianus 410. 

SYw. v. Süly. 

SZABOLCS, comitatus 38, 67. 

SZALAHÁZA (de) Thomas, episcopus 
Agriensis v. Zalaháza. 

SZALAY Joannes v. Zalay. 

SZARVASKŐ, castrum 67—8, 80, 402, 
486, 520—1. 

SZATMÁR, oppidum 77. 

SZATMARIENSIS, comitatus 88, 313—4. 

SZÁNTÓ, possessio 406, 522. 

SZEGED (de) Gregorius, Franciscanus 
30, 71, 217. 

SZEMPTE 352. v. Sempthe. 

SZENT-GYÖRGY, oppidum 60. 

SzENT-ISTVÁN, possessio 450. 

SZENT-JOBB oppidum 19. 

SZENT-LÁSZLÓ, possessio 95, 113. 

SZENT-MARJA, possessio 263. 

SZENT-MÁRTON, oppidum 4. 

— arx 493—4. 

SZENT-MÄRTON-FÖLDE praedium 49. 

SZENT-MIHÄLY-KÖVE arx 80. 

SZENT-MIKLÖS, possessio 191. 

SZEPETNEKENSIS districtus 277. 

SZEPSI (de) Valentinus, praepositus 
Agriensis et Eörsiensis 137. 

SZERECSEN Joannes 121. 

SZECSENY (Zechen) oppidium 10. 

SzÉcsv Margaretha, privigna Alexii 
Thurzó 478. 

— uxor Nicolai Salm 492. 

— (de Felsölendva) Margaretha 511. 

— Stephanus 492, 512. 

— Thomas 492, 511. 

SZEKELY Lucas 252, 418. 

— (de Ormösd) Magdalena, uxor Tho- 
mae Széchy, dein Alexii Thurzó 492, 
511—2. 


— Stephanus, auctor catechismi pro- 
test. 315. 

SZÉPLAK, possessio 159. 

SZIKSZÓ, oppidum 467, 522. 

SZILÁGY (de Désháza) Stephanus 55—6. 

SZOB (de) Michael, pater adoptivus 
Stephani Verbőczy 236. 

— (de) Petrus 236 

SZOMBATHELYKÉS . (Zombathhelkees) 
districtus 227. 

SZOMOLNOK oppidum 355, 553. 

SZOMSZÉDVÁRA, castrum 55. 

SZONDY Paulus v. Zondinus. 

SZÖLLÖS, pagus 398. 


TAHI Franciscus 462. 

TAPOLCZA oppidum 136, 439. 

— (de) Valentinus 320. 

TARCHAL oppidum 29. 

TARNOVIA oppidum 373. 

TARTLAU, pagus 97. 

TASNÁD oppidum 177. 

TASNADIENSIS vicarius 313—4. 

TATÁR Joannes 93. 

— Laurentius 93. 

TAUBER Joannes, Medgyesiensis 432. 

TÁLYA oppidum 347. 

TÁP, possessio 191. 

TÁTIKA arx 267, 230, 286. 

TELEGD (de) Catharina, vidua Stephani 
Báthory 88. 

TELKIBÁNYA fodina 487. 

TERCUS Gerardinus 103. 

TEREBEÓ, possessio 159. 

TERGESTUM (Triest) 440, 454. 

TERSZTENIK, villa 55. 

TESCHEN 201, 353, 363, 547. 

THADYKA v. Tátika. 

THAMÁsY Bernardus 456. 

THAPOLCHA v. Tapolcza. 

THARNÓCZY Andreas 256. 

THATA, arx 200, 238, 493. 

— oppidum 45, 305. 

THARNOK Franciscus 143. 

THEODORUS, frater Dominicanus in 
Kolozsvár 494. 

THEMERD (Thewmerd) possessio 200, 
493—4. 

THEWREWK v. Thórók. 


589 


590 


THOLDALAG 21. 

— (de) Michael 21. 

— (de) Sophia 21. 

THOLNAY Emericus 479, 

THOLNENSIS v. Tolnensis. 

THOMAS, episcopus Agriensis v. Zala- 
háza (de). 

— episcopus Salonensis 83. 

— magister Quinqueecclesiensis 480. 

— vicearchidiaconus et plebanus de 
Somlyó 88. 

— praepositus Quinqueecclesiensis et 
custos Agriensis 372. 

— rector capellae Ss. Trinit. 3. 

THOMAY Franciscus 218. 

THÓTH Emericus 407. 

THÖRÖK Joannes 42—3. 

— de Ennyngh, Valentinus 40—3, 51, 
97, 105, 153, 180, 191, 193, 238, 243, 
262, 267, 277, 281, 286, 408, 418, 423, 
460, 462, 514, 520. 

THURI Gregorius 320. 

THURN (Turri de) Christophorus 11, 
46, 118—9, 182, 186, 268. 

THuRÓCZ (Thwrocz), comitatus 13—4, 
119, 120, 182, 468. 

THURZÓ Alexius de Bethlenfalwa, co- 
mes, iudex curiae, Locumtenens 13, 
24—5, 30, 58, 76, 82, 86, 96, 98, 104, 
120, 182, 250, 264—5, 273, 282, 299, 
300, 352, 373, 383, 388, 304, 406, 
437, 455—7, 463, 469, 478, 489, 492, 
511, 553—4, 557. 


' — Anna 492, 511. 


— Elizabeth 492, 511. 

THYKOL (Luas, Lovas) praedium 81. 

THYsScIA (Tisza) flumen 2, 24. 

TiHANY (Ticonium) 98, 137, 154, 438. 

TILZEN Martinus, praedicator in Lup- 
czen 195. 

TIRNAVIA (Nagyszombat) 160, 452. 

TOKAJ (Tokay) arx 29, 30, 209, 210, 
213, 555. 

TOKOLD, possessio 220. 

TOLETUM (Toledo) civitas 301. 

TOLNENSIS comitatus 235, 490. 

TOMORI Ludovicus, archidiaconus Al- 
bensis 312—3, 453. 

TOMPA (Thompa) Georgius presbyter 87. 


TORDA, comitatus 75, 80, 93. 

— oppidum 255, 293, 315. 

— (de) Demetrius, frater ord. Dominic. 
T5. 

TORNA 54. 

TORNENSiS comitatus 517. 

TORNOZ, Polonus, capitaneus Cracoviae 
334—5. 

TOROTZKAY Antonius 130—1. 

TRACTATUS de pace inter legatos re- 
gum Hungariae 204. 

TRANQUILLUS Andronicus, secretarius 
regius 446, 464, 521. 

TRANSYLVANIA 2, 77, 209—13, 253, 
298—9, 322—3, 331, 374, 442, 449, 
459, 468, 515, 521. 

TRAU civitas 94. 

TRIBOUIA v. Trübau. 

TRIENT (Tridentinum) civitas 74, 174. 

TRINCINIENSIS comitatus 104, 203. 

— arx 486. 

TRINCINIUM (Trencsén) arx 460—1. 

TROEPPER (Tróppen) Joannes, parochus 
Schemniciensis 7, 9, 11, 51, 74, 117. 

TROPPER v. Troeppen. 

TRSATH arx 505. 

TROBAU oppidium 342—3. 

TOR (Thur), possessio 75, 82. 

TURCIA 436—7, 486. 

TURCISMUS 326. 

TÚRÓCZ v. Thurócz. 

TURRI vide Thurn. 

TORY Benedictus 80, 82, 

TYKONIUM v. Tihany. 

TYRNAVIA v. Tirnavia. 


UGOCSA, comitatus 176, 314, 484. 

UJFALU, villa 118. 

UJLAKY Franciscus, episcopus electus 
Jauriensis, praepositus Posoniensis, 
secretarius regius 30, 40, 58, 61, 77, 
104, 106—7, 129, 140—1, 156, 169, 
192, 222, 237, 241, 250, 387, 423, 
428— 9, 433, 451. 

— Michael 452. 

— Wolfgangus 452. 

UJvAR, comitatus 67. 

— castrum 254, 261. 

UNGH, comitatus 67, 409, 





— districtus 39. 

URSINUS Martinus, prior Carthus. de 
Lapide Refugii 553. 

— Stephanus, comes Blagay 505. 

URSULA, vidua Thomae Ötvös de Buda, 
sanctimonialis de Insula Leporum 105. 

— vidua Joannis de Zazphylpes 86. 


VACIA, oppidum 243, 357. 

VALACHI 331. 

VALACHIA 436. 

VALENTINUS, abbas Dömölkiensis 290. 

— judex Schemniciensis 316. 

— plebanus de Chaab 10. 

— de Zepsi, praepositus Eörsiensis 
273—4, 320. 

— prior generalis Paulinorum 19. 

VALKO comitatus 125. 

VALPO, arx 112, 461, 487. 

VANDOSME (de) dominus, Gallus, 334. 

VARADINUM, civitas 19, 20, 57, 73, 89, 
92, 106, 159, 179, 206, 208, 213—4, 
229, 334, 351, 450. 

VASVÁR v. Castrum-Ferreum. 

VASVÁRI, possessio 314. 

VÁROON, praedium 159. 

VARKOTS Melchior 501. 

VÁSONY, Hieronymus 40. 

VEEsY Gallus 320. 

VELIKE arx 95, 109. 

VELS Leonardus v. Fels. 

VENETIA urbs 23, 26, 342, 344, 358, 561. 

VENETII 205, 285, 306, 359, 458. 

VENETUS Senatus 449. 

VERALLUS Hieronymus, episcopus Bri- 
toriensis, nuncius 546. 

VERANCIUS (Verancsics) Antonius, prae- 
positus Budensis, postea archiepi- 
scopus Strigoniensis 23, 2066, 291, 
302, 426, 442, 444, 448, 453, 456. 

VERBÓCZY v. Werbewcz (de). 

VERGERIUS Paulus, episcopus Justino- 
politanus, apostolicus nuncius 49, 98. 

VÉRTES silva 305. 

VESPRIMIENSE castrum 38, 135—7, 142. 

VESPRIMIENSIS comitatus 191, 218, 450, 

VESPRIMIUM, civitas 104, 107, 168, 188, 
193, 222, 253, 277, 283, 292, 318, 422, 
434— 5, 449, 557—8. 


VETUS Buda 374. 

VICARIUS Paulinorum de Kápolna 19. 

ViETOR Hieronymus, chalcographus 
240—1, 248—9. 

VIENNA urbs 2, 13, 16, 22, 24, 33, 37— 
30, 42—3, 49—50, 52—4, 56, 58, 
60—1, 63, 72, 77, 102, 104, 108—9, 
123, 128—9, 156—7, 187—9, 191, 197, 
207—9, 222, 237, 243—6, 249, 275 — 
216, 294-7, 299, 300, 302, 304, 306— 
307, 321, 324—5, 327, 332, 339—45, 
356, 362, 375—0, 387—2, 394, 398, 
400—2, 406—15, 418—24, 428—31, 
434—5, 439— 40, 449, 451, 455, 465, 
477—82, 508, 516, 521. 

VINCENTIA civitas 325, 332. 

VIRGILIUS 530. 

VISEGRAD arx 382, 390, 503. 

VITALIS, prior ord. Domin. claustri de 
Kolozsvár 81. 

VITUS, magister aulae regiae 187. 

— magister apud s. Sebaldum 102, 
109— 10. 

VLENSPIEGEL 519. 

VORSTIUS P., episcopus Aquensis, nun- 
cius 148. 

VÖCZKÖND, possessio 437. 

VRATISLAVIA, civitas 30, 195, 243, 255, 
257, 261, 263, 265—6, 292, 441, 506, 
536, 541, 548. 


WALACHI v. Valachi. 

WAN Laurentius 221. 

WARADINUM v. Varadinum. 

WARASDOBOS, possessio 177. 

WARALLYA (de) Andreas 320. 

WARDA (de) Michael 172, 177. 

— (de) Paulus archiepiscopus Strigo- 
niensis clerum suum ad synodum 
invitat 1; abbatiam de Simigio Al- 
berto Pereghy confert 52; admonet 
cives Neosolii, ne parochum suum a 
beneficio privarent 54; legatos mittit 
Schemniciam pro purganda labe 
haeretica 72; Davidem Zudar, provi- 
sorem abbatiae de iuxta Oron consti- 
tuit 82; a civitate Bistriciensi suis 
legatis fidem adhiberi postulat 92; 
transmittit Joanni Morone, nuncio 


591 





592 


apostolico articulum legis de taxa ab 
ecclesiasticis exigenda constitutum 
133 ; epistolam circularem dirigit ad 
clerum suum in negotio subsidii a 
clericis solvendi 138 ; supplicat regi 
pro iniuria sibi illata retorquenda et 
pro pace cum rege Joanne 160 ; refert 
regi de negotio pacis cum Joanne 
tractandae 170; apud regem Ferdi- 
nandum se iustificat et iterato pro 
pace supplicat 175; Blasium Csep- 
reghy ad rectoratum altaris commen- 
dat 181 ; conventionem ad conservan- 
dam tranquillitatem init 181; refert 
de articulis conventus Nitriensis 202 ; 
civibus Libetbányensibus incarcera- 
tionem parochi remittit ; iniungit ab- 
solutionem a censuris 230; coram 
cardinale Aleandro declarat, non tam 
synodo esse opus, quam bona refor- 
matione universali et copiis contra 
Turcas 295 ; suos legatos commendat 
Pontifici 376 ; pro dignitate cardina- 
litia commendatur 377, 417; com- 
mendatur pro dignitate cardinalitia 
503; memoratur: 17, 83, 129, 130, 
143—4, 148, 151, 153, 227, 250, 297, 
302—3, 307, 321, 331, 397, 401, 431, 
446, 452, 464, 483, 495, 517. 

WASARHELY (de) Gregorius 130—1. 

WAYAS Stephanus 370. 

WAYDON, possessio 294. 

WECHE (de) Antonius, prior Paulino- 

. rum de supra Zentkyral 21. 

WECZESLAWCZI Deák Balthassar 348. 

WEDRED, possessio 451. 

WEIMAR civitas 148. 

WEISSPRIACHER, de Kabold, Joannes, 
comes Soproniensis 169. 

WERBEWCZ (de) Emericus 235. 

— (de) Stephanus, cancellarius 64—5, 
85, 306, 313, 325, 457, 416. 

WERNER Georgius, capitaneus in Sáros 
241, 248—9, 252, 274, 381, 384—5, 
397, 421, 522, 555, 562. 

WESE Joannes, archiepiscopus Lunden- 
sis 74, 182, 206—8, 242, 247, 264, 333. 

WESPRIMIUM v. Vesprimium. 

WORINOICH Simon 513. 


WINCKLER Andreas, magister Vratisla- 
viensis 506, 536. 

WISSENBURGENSIS arx 324. 

WITTENBERO 102—3, 108, 110, 113, 
163, 386, 432, 506, 533. 

WLADISLAUS Il. rex 111. 

WOLFFENREIT (de) Georgius 438. 

WOLFOANGUS, nepos Joannis Pécsi 527. 

WORMATIA 507. 

WvYvcH 68. 

WYFFALW v. Ujfalu. 

WYLAK (de) v. Ujlaky. 

WYWAR v. Ujvár. 


XANTHUS Gabriel, internuncius 477. 


ZAGRABIA, civitas 24, 26, 298. 

ZAKAN Mathias 320. 

ZALA (Zaladiensis), comitatus 4, 49, 98, 
429, 437, 438. 

— districtus 18. 

ZALAHAZA (de) Thomas, episcopus 
Agriensis 17, 20, 28, 30, 38, 52, 54, 
64, 67, 80, 150, 168, 188, 218, 273, 
297, 358, 520. 

ZALAY Joannes, de Kerecsen, comes 
Posoniensis 14, 18, 103, 109, 434, 530 

— Nicolaus 373. 

— Petrus 388. 

ZALONKEMEN (de) Raphael 18. 

ZAPOLYA (de) Emericus, palatinus 298. 

— (de) Joannes rex Hungariae suppli- 
cat pro Francisco de Frangepanibus 
ad dignitatem cardinalatus elevando 
20 ; suis ad Carolum V. legatis litte- 
ras commissorias dat 50; orat Pon- 
tificem pro confirmatione Joan- 
nis Statileo, episcopi 73; testatur de 
concambiali permutatione bonorum 
inter Joannem Statileo et viduam 
Stephani Báthory de Somlyó facta 
88; oppignorat oppidum Debreczen 
Valentino Török 97; vult Beginas 
Budenses in domum noviter emptam 
introduci 105 ; praeposituram Mislye 
et abbatiam de Széplak oppignorat 
158; lectoratum  Scepusiensem et 
rectoratum capellae Zapolyay confert 
178; donationem Stephani de Wer- 


bewcz confirmat 235; litteras com- 
missorias exhibet Francisco Musnensi 
238 ; assensum praebet donationi in 
favorem hospitalis S. Elisabeth Colos- 
variensis factae 249 ; Marco Antonio, 
litteras commissorias exhibet 285; 
rogat pro absolutione clericorum a 
censuris 288 ; responsum dat Ponti- 
fici ad litteras eiusdem 293; certio- 
rem reddit Ferdinandum, se Joannem 
Statileo ad ipsum legatum misisse 
206; cogi vult viduam Nicolai 
Báthory ad decimas reddendas 313; 
Franciscum Bácsi, legatum mittit ad 
Ferdinandum 319; cum  Izabella 
nuptias celebrata 328; supplicat pro 
confirmatione Francisci de Frange- 
panibus 349; inhibet Bistriciensibus 
turbationem Dominicanorum 396; 
Paulinos in monte possessionis Ireg 
degentes defendi vult 398; episcopa- 
tum Vaciensem confert 419; respon- 
sum ad propositiones Rorario, legati 
pontificii, dat 429; bona ecclesiae Ves- 
primiensis oppignorat 450 ; memora- 
tur : 2, 32, 35, 44, 65, 70,116, 131, 143, 
153, 162, 172, 205, 206, 207, 211, 219, 
220, 228, 259, 260, 271, 272, 275, 
282—3, 287, 289, 297—9, 303—4, 
306—7, 311—2, 318, 321—8, 332— 
342, 345— 7, 356, 359, 363, 364, 
367—8, 375, 378-9, 383, 389—095, 
397, 402—5, 407—9, 411, 413, 417— 
418, 423—4, 429, 449, 456, 459, 465, 
468—9, 475, 477, 485, 487, 489, 491, 
495, 497, 500, 502, 528, 562. 

— (de) Stephanus, palatinus 293. 

ZARWASKEW v. Szarvaskó. 

ZAY Franciscus 116. 

ZAYTHA, possessio 314. 


Egyháztórt, Emlékek. III. 


ZAZPHYLPES (de) Joannes 86. 

ZECHEN v. Szécsény. 

ZEDELYN Ambrozius, canonicus Vaci- 
ensis 372. 

ZEECH (de) v. Szécsy. 

ZEGEDINO (de) v. Szegedy. 

ZEOY, possessio 179. 

ZELYNA castrum 55, 222. 

ZELYSCHER Daniel 221. 

ZEMPLEN, comitatus 67—8, 179, 397, 
487. 

ZENTOYWROH, possessio 35. 

ZEPSI (de) Valentinus v. Valentinus. 

ZEWDEN (de) Damianus, episcopus Cal- 
cedonensis, vicarius Strigoniensis 17. 

ZEWKEWL Andreas, castellanus arcis 
S. Martini 18. 

ZEWTENY Michael 137. 

ZIEROTIN Beda, Tyczeinensis dominus 
553. 

ZLUNY arx 505. 

ZNYO arx 13—4, 119. 

ZOLIENSIS comitatus 15, 41, 119, 182. 

ZOLTHAY Joannes, presbyter, rector 
hospitalis in Beregszász 394. 

ZOMBATHHELKEES v. Szombathely. 

ZONDINUS Paulus, episcopus Rosonien- 
sis 376, poenitentiarius apostolicus 
5, 34. 

ZRIN (de) comites 52. 

— (de) Joannes 41. 

— (de) Nicolaus 41. 

ZSAMBOKRETHI 104. 

ZSELICZ-SZERDAHELY oppidum 355. 

ZUDAR David, vicecomes Barsensis 
82—3. 

ZwiNOLI 385. 

ZWINOLIANI 332. 

ZYOETHFE, possessio 35. 

ZYLKUTH, possessio 370. 


38 








ERRORES CORRIGENDI. 


8. inf. I. 16. Marchieonis lege Mar- p. 328. inf. I. 17. si tali quid lege si tale 


chionis. quid. 
. 16. inf. I. 14. Pacha Tamás lege p. 348.s. 1. 5. Bonhodii « Bor- 
Pacha Jänos. hodii. 
. 33. inf. I. 11. 1536 lege 1535. p. 352.s. 1.14. Ambár lege Ámbár. 
. 67.5. 1. 2. Sszarvaskóvárát lege p. 365.5. 1.14. mittendas lege mit- 
Szarvaskóvárát. tendos. 
p. 75.s. 1.15. super se se lege super p. 386. inf. I. 2. tabulatro lege tabu- 
se. lario. 
p. 103. s. 1. 5. Rasippone « Ratis-  p.390.s. l. 6. vendicare lege vindi- 
bone. care. 
p. 184. s. 1. 22. caperecur « cape- p.390. inf. I. 10. propingva lege pro- 
retur. pinqua. 
. 266. inf. I. 10. abendum  «  alen- p.397.s. 1.15. quottidie — « quo 
dum. tidie. 
.267.s. |l 7. dominum « domi- p. 446. inf. l. 6. christo lege Christo. 
norum. p. 457. s. 1.20. hunc miserum lege 
p. 285. inf. I. 13. relatibus — « relatis. hoc miserum. 


p. 506. s. 1. 13. aureis lege aurei. 














t